स्पर्शादिचतुष्कस्याविर्भावतिरोभावस्वशक्तिवशमासाद्य पृथिव्यप्तेजोवायवः स्वपरिणामैरेव जायन्ते । अतोऽवधार्यते द्वयणुकाद्यनन्तानन्तपुद्गलानां न पिण्डकर्ता पुरुषोऽस्ति ।।१६७।।
समुत्पद्यन्ते, तथापि स्वकीयाभ्यन्तरसुखदुःखादिरूपपरिणतेरेवाशुद्धोपादानकारणं भवन्ति, न च
पृथिव्यादिकायाकारपरिणतेः । कस्मादिति चेत् । तत्र स्कन्धानामेवोपादानकारणत्वादिति । ततो
ज्ञायते पुद्गलपिण्डानां जीवः कर्ता न भवतीति ।।१६७।। अथात्मा बन्धकाले बन्धयोग्य-
पुद्गलान् बहिर्भागान्नैवानयतीत्यावेदयति — ओगाढगाढणिचिदो अवगाह्यावगाह्य नैरन्तर्येण
निचितो भृतः । स कः । लोगो लोकः । कथंभूतः । सव्वदो सर्वतः सर्वप्रदेशेषु । कैः कर्तृभूतैः ।
पोग्गलकायेहिं पुद्गलकायैः । किंविशिष्टैः । सुहुमेहि बादरेहि य इन्द्रियग्रहणायोग्यैः सूक्ष्मैस्तद्ग्रहण-
yogyatA anusAr *sparshAdi chatuShkanA AvirbhAv ane tirobhAvanI svashaktine vash thaIne pRithvI, pANI, tej ne vAyurUp potAnA pariNAmothI ja thAy chhe. AthI nakkI thAy chhe ke dvi -aNukAdi anantAnant pudgalono pinDakartA AtmA nathI. 167.
have (jem AtmA pudgalapinDano karanAr nathI tem) AtmA pudgalapinDano lAvanAr (paN) nathI em nakkI kare chhe —
anvayArtha — [लोकः] lok [सर्वतः] sarvata [सूक्ष्मैः बादरैः] sUkShma tem ja bAdar [च] tathA [अप्रायोग्यैः योग्यैः] karmatvane ayogya tem ja karmatvane yogya [पुद्गलकायैः] pudgalakAyo (pudgalaskandho) vaDe [अवगाढगाढनिचितः] (vishiShTa rIte) avagAhAIne gADh bharelo chhe.
320pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
*sparshAdi chatuShka = sparsha, ras, gandh ne varNa. (sparshAdikanI pragaTatA ane apragaTatA te pudgalanI
shakti chhe.)