यतो हि तुल्यक्षेत्रावगाढजीवपरिणाममात्रं बहिरङ्गसाधनमाश्रित्य जीवं परिणमयिता- रमन्तरेणापि कर्मत्वपरिणमनशक्तियोगिनः पुद्गलस्कन्धाः स्वयमेव कर्मभावेन परिणमन्ति । ततोऽवधार्यते न पुद्गलपिण्डानां कर्मत्वकर्ता पुरुषोऽस्ति ।।१६९।।
अथात्मनः कर्मत्वपरिणतपुद्गलद्रव्यात्मकशरीरकर्तृत्वाभावमवधारयति — ते ते कम्मत्तगदा पोग्गलकाया पुणो वि जीवस्स । संजायंते देहा देहंतरसंकमं पप्पा ।।१७०।। तत्रैव तिष्ठन्ति, न च बहिर्भागाज्जीव आनयतीति ।।१६८।। अथ कर्मस्कन्धानां जीव उपादानकर्ता न भवतीति प्रज्ञापयति — कम्मत्तणपाओग्गा खंधा कर्मत्वप्रायोग्याः स्कन्धाः कर्तारः जीवस्स परिणइं पप्पा जीवस्य परिणतिं प्राप्य निर्दोषिपरमात्मभावनोत्पन्नसहजानन्दैकलक्षणसुखामृतपरिणतेः प्रतिपक्षभूतां जीवसंबन्धिनीं मिथ्यात्वरागादिपरिणतिं प्राप्य गच्छंति कम्मभावं गच्छन्ति परिणमन्ति । कम् । कर्मभावं ज्ञानावरणादिद्रव्यकर्मपर्यायम् । ण हि ते जीवेण परिणमिदा न हि नैव ते कर्म- स्कन्धा जीवेनोपादानकर्तृभूतेन परिणमिताः परिणतिं नीता इत्यर्थः । अनेन व्याख्यानेनैतदुक्तं भवति कर्मस्कन्धानां निश्चयेन जीवः कर्ता न भवतीति ।।१६९।। अथ शरीराकारपरिणतपुद्गलपिण्डानां जीवः कर्ता न भवतीत्युपदिशति ---ते ते कम्मत्तगदा ते ते पूर्वसूत्रोदिताः कर्मत्वं गता द्रव्यकर्मपर्याय-
TIkA — karmapaNe pariNamavAnI shaktivALA pudgalaskandho tulyakShetrAvagAhI jIvanA pariNAmamAtrano — ke je bahirang sAdhan (bAhya kAraN) chhe teno — Ashray karIne, jIv pariNamAvanAr vinA paN, svayamev karmabhAve pariName chhe. tethI nakkI thAy chhe ke pudgalapinDone karmapaNe karanAro AtmA nathI.
bhAvArtha — samAn kShetre rahelA jIvanA vikArI pariNAmane nimittamAtra karIne kArmaNavargaNAo svayamev potAnI antarang shaktithI gnAnAvaraNAdi karmarUpe pariNamI jAy chhe; jIv temane karmapaNe pariNamAvato nathI. 169.
have AtmAne karmapaNe pariNat pudgaladravyAtmak sharIranA kartRutvano abhAv nakkI kare chhe( arthAt karmapaNe pariNamelun je pudgaladravya te -svarUp sharIrano kartA AtmA nathI em nakkI kare chhe) —
322pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-