सोऽयमात्मा परद्रव्योपादानहानशून्योऽपि साम्प्रतं संसारावस्थायां निमित्तमात्रीकृत- परद्रव्यपरिणामस्य स्वपरिणाममात्रस्य द्रव्यत्वभूतत्वात्केवलस्य कलयन् कर्तृत्वं, तदेव तस्य स्वपरिणामं निमित्तमात्रीकृत्योपात्तकर्मपरिणामाभिः पुद्गलधूलीभिर्विशिष्टावगाहरूपेणोपादीयते कदाचिन्मुच्यते च ।।१८६।। परभावं न गृह्णाति न मुञ्चति न च करोत्युपादानरूपेण लोहपिण्डो वाग्निं तथायमात्मा न च गृह्णाति न च मुञ्चति न च करोत्युपादानरूपेण पुद्गलकर्माणीति । किं कुर्वन्नपि । पोग्गलमज्झे वट्टण्णवि सव्वकालेसु क्षीरनीरन्यायेन पुद्गलमध्ये वर्त्तमानोऽपि सर्वकालेषु । अनेन कि मुक्तं भवति । यथा सिद्धो भगवान् पुद्गलमध्ये वर्त्तमानोऽपि परद्रव्यग्रहणमोचनकरणरहितस्तथा शुद्धनिश्चयेन शक्तिरूपेण संसारी जीवोऽपीति भावार्थः ।।१८५।। अथ यद्ययमात्मा पुद्गलकर्म न करोति न च मुञ्चति तर्हि बन्धः कथं, तर्हि मोक्षोऽपि कथमिति प्रश्ने प्रत्युत्तरं ददाति --स इदाणिं कत्ता सं स इदानीं कर्ता सन् । स पूर्वोक्तलक्षण आत्मा, इदानीं कोऽर्थः एवं पूर्वोक्त नयविभागेन, कर्ता सन् । कस्य । सगपरिणामस्स निर्विकारनित्या-
anvayArtha — [सः] te [इदानीं] hamaNAn (sansArAvasthAmAn) [द्रव्यजातस्य] dravyathI (AtmadravyathI) utpanna thatA [स्वकपरिणामस्य] (ashuddha) svapariNAmano [कर्ता सन्] kartA thato thako [कर्मधूलिभिः] karmaraj vaDe [आदीयते] grahAy chhe ane [कदाचित् विमुच्यते] kadAchit mukAy chhe.
TIkA — te A AtmA paradravyanAn grahaNatyAg vinAno hovA chhatAn paN hamaNAn sansAr -avasthAmAn, paradravyapariNAmane nimittamAtra karatA evA kevaL svapariNAmamAtranun — te svapariNAm dravyatvabhUt hovAthI — kartApaNun anubhavato thako, tenA e ja svapariNAmane nimittamAtra karIne karmapariNAmane pAmatI evI pudgalaraj vaDe vishiShTa avagAharUpe grahAy chhe ane kadAchit mukAy chhe.
bhAvArtha — hamaNAn sansAradashAmAn jIv paudgalik karmapariNAmane nimittamAtra karIne potAnA ashuddha pariNAmano ja kartA thAy chhe (kAraN ke te ashuddha pariNAm svadravyathI utpanna thAy chhe), paradravyano kartA thato nathI. Am jIv potAnA ashuddha pariNAmano kartA thatAn, jIvanA te ja ashuddha pariNAmane nimittamAtra karIne karmarUpe pariNamatI pudgalaraj khAs avagAharUpe jIvane *grahe chhe ane kyArek (sthiti anusAr rahIne athavA jIvanA shuddha pariNAmane nimittamAtra karIne) chhoDe chhe. 186.
346pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-
*karmapariNat pudgalonun jIv sAthe khAs avagAharUpe rahevun tene ja ahIn karmapudgalo vaDe jIvanun
‘grahAvun’ kahyun chhe.