यदि करतलामलकीकृतसकलागमसारतया भूतभवद्भावि च स्वोचितपर्यायविशिष्टम- शेषद्रव्यजातं जानन्तमात्मानं जानन् श्रद्दधानः संयमयंश्चागमज्ञानतत्त्वार्थश्रद्धानसंयतत्वानां यौगपद्येऽपि मनाङ्मोहमलोपलिप्तत्वात् यदा शरीरादिमूर्च्छोपरक्ततया निरुपरागोपयोगपरिणतं कृत्वा ज्ञानात्मानमात्मानं नानुभवति तदा तावन्मात्रमोहमलकलङ्ककीलिकाकीलितैः कर्म- भिरविमुच्यमानो न सिद्धयति । अत आत्मज्ञानशून्यमागमज्ञानतत्त्वार्थश्रद्धानसंयतत्वयौग- पद्यमप्यकिञ्चित्करमेव ।।२३९।। संयतत्वानां यौगपद्यमप्यकिंचित्करमित्युपदिशति — परमाणुपमाणं वा मुच्छा देहादिएसु जस्स पुणो विज्जदि जदि परमाणुमात्रं वा मूर्च्छा देहादिकेषु विषयेसु यस्य पुरुषस्य पुनर्विद्यते यदि चेत्, सो सिद्धिं ण लहदि स सिद्धिं मुक्तिं न लभते । कथंभूतः । सव्वागमधरो वि सर्वागमधरोऽपीति । अयमत्रार्थः — सर्वागमज्ञान- तत्त्वार्थश्रद्धानसंयतत्वानां यौगपद्ये सति यस्य देहादिविषये स्तोकमपि ममत्वं विद्यते तस्य पूर्वसूत्रोक्तं निर्विकल्पसमाधिलक्षणं निश्चयरत्नत्रयात्मकं स्वसंवेदनज्ञानं नास्तीति ।।२३९।। अथ द्रव्यभाव- संयमस्वरूपं कथयति —
anvayArtha — [पुनः] ane [यदि यस्य] jo [देहादिकेषु] dehAdik pratye [परमाणुप्रमाणं वा] paramANu jeTalI paN [मूर्च्छा] mUrchhA [विद्यते] vartatI hoy, to [सः] te [सर्वागमधरः अपि] bhale sarvaAgamadhar hoy topaN [सिद्धिं न लभते] siddhi pAmato nathI.
TIkA — sakaL AgamanA sArane hatheLImAn rahelA AmaLA samAn karyo hovAthI ( – hastAmalakavat spaShTa jANato hovAthI) je puruSh, bhUt -vartamAn -bhAvI 1svochit paryAyo sahit asheSh dravyasamUhane jANanArA AtmAne jANe chhe, shraddhe chhe ane sanyamit rAkhe chhe, te puruShane AgamagnAn-tattvArthashraddhAn-sanyatatvanun yugapadapaNun hovA chhatAn paN, jo te puruSh jarAk mohamaL vaDe lipta hovAne lIdhe sharIrAdi pratyenI mUrchhA vaDe 2uparakta rahevAthI, mAtra teTalA (jarAk) mohamaLakalankarUp je khIlI tenI sAthe bandhAyelAn karmothI nahi chhUTato thako siddha thato nathI.
AthI AtmagnAnashUnya AgamagnAn-tattvArthashraddhAn-sanyatatvanun yugapadapaNun paN akinchitkar ja chhe. 239.
3niruparAg upayogamAn pariNat karIne gnAnAtmak AtmAne anubhavato nathI, to te puruSh
1. svochit = potAne uchit; potapotAne yogya. [AtmAno svabhAv traNe kALanA svochit paryAyo sahit samasta dravyone jANavAno chhe.]
2. uparakta = malin; vikArI.
3. niruparAg = uparAg vinAno; nirmaL; nirvikArI; shuddha.