यथैकेषामपि बीजानां भूमिवैपरीत्यान्निष्पत्तिवैपरीत्यं, तथैकस्यापि प्रशस्तरागलक्षणस्य
शुभोपयोगस्य पात्रवैपरीत्यात्फलवैपरीत्यं, कारणविशेषात्कार्यविशेषस्यावश्यंभावित्वात् ।२५५।
गतम् । इत ऊर्ध्वं गाथाषटकपर्यन्तं पात्रापात्रपरीक्षामुख्यत्वेन व्याख्यानं करोति । अथ शुभोपयोगस्य
पात्रभूतवस्तुविशेषात्फलविशेषं दर्शयति — फलदि फलति, फलं ददाति । स कः । रागो रागः ।
कथंभूतः । पसत्थभूदो प्रशस्तभूतो दानपूजादिरूपः । किं फलति । विवरीदं विपरीतमन्यादृशं भिन्न-
भिन्नफलम् । केन करणभूतेन । वत्थुविसेसेण जघन्यमध्यमोत्कृष्टभेदभिन्नपात्रभूतवस्तुविशेषेण । अत्रार्थे
ja Ashray chhe. parantu chAritra -apekShAe shramaNane muniyogya shuddhAtmapariNati mukhya hovAthI shubhopayog gauN chhe ane samyagdraShTi gRuhasthane muniyogya shuddhAtmapariNatine nahi pahonchAtun hovAthI ashubhavanchanArthe shubhopayog mukhya chhe. samyagdraShTi gRuhasthane ashubhathI ( – visheSh ashuddha pariNatithI) chhUTavA mATe vartato je A shubhopayogano puruShArtha te paN shuddhino ja mand puruShArtha chhe, kAraN ke shuddhAtmadravyanA mand AlambanathI ashubh pariNati palaTAIne shubh pariNati thAy chhe ane shuddhAtmadravyanA ugra AlambanathI shubh pariNati paN palaTAIne shuddha pariNati thAy chhe. 254.
have shubhopayogane kAraNanI viparItatAthI phaLanI viparItatA hoy chhe em siddha kare chhe –
anvayArtha — [इह नानाभूमिगतानि बीजानि इव] jem A jagatamAn anek prakAranI bhUmimAn paDelAn bIj [सस्यकाले] dhAnyakALe viparItapaNe phaLe chhe, tem [प्रशस्तभूतः रागः] prashasta rAg [वस्तुविशेषेण] vastubhedathI ( – pAtranA bhedathI) [विपरीतं फलति] viparItapaNe phaLe chhe.
TIkA — jem bIj tenAn te ja hovA chhatAn paN bhUminI viparItatAthI niShpattinI viparItatA hoy chhe (arthAt sArI bhUmimAn dhAnya sArun pAke chhe ane kharAb bhUmimAn dhAnya kharAb thaI jAy chhe athavA pAkatun ja nathI), tem prashastarAgasvarUp shubhopayog teno te ja hovA chhatAn paN pAtranI viparItatAthI phaLanI viparItatA hoy chhe kem ke kAraNanA bhedathI kAryano bhed avashyambhAvI (anivArya) chhe. 255.