ज्ञानप्रमाणमात्मा न भवति यस्येह तस्य स आत्मा । हीनो वा अधिको वा ज्ञानाद्भवति ध्रुवमेव ।।२४।। हीनो यदि स आत्मा तत् ज्ञानमचेतनं न जानाति । अधिको वा ज्ञानात् ज्ञानेन विना कथं जानाति ।।२५।। युगलम् ।

यदि खल्वयमात्मा हीनो ज्ञानादित्यभ्युपगम्यते तदात्मनोऽतिरिच्यमानं ज्ञानं स्वाश्रय- भूतचेतनद्रव्यसमवायाभावादचेतनं भवद्रूपादिगुणकल्पतामापन्नं न जानाति । यदि पुनर्ज्ञाना- दधिक इति पक्षः कक्षीक्रियते तदावश्यं ज्ञानादतिरिक्तत्वात् पृथग्भूतो भवन् घटपटादि- स्थानीयतामापन्नो ज्ञानमन्तरेण न जानाति । ततो ज्ञानप्रमाण एवायमात्माभ्युप- गन्तव्यः ।। २४ । २५ ।। यस्य वादिनो मतेऽत्र जगति तस्स सो आदा तस्य मते स आत्मा हीणो वा अहिओ वा णाणादो हवदि धुवमेव हीनो वा अधिको वा ज्ञानात्सकाशाद् भवति निश्चितमेवेति ।।२४।। हीणो जदि सो आदा तं णाणमचेदणं ण जाणादि हीनो यदि स आत्मा तदाग्नेरभावे सति उष्णगुणो यथा शीतलो भवति तथा स्वाश्रयभूतचेतनात्मकद्रव्यसमवायाभावात्तस्यात्मनो ज्ञानमचेतनं भवत्सत् किमपि न जानाति । अहिओ

anvayArtha — [इह] A jagatamAn [यस्य] jenA matamAn [आत्मा] AtmA [ज्ञानप्रमाणं] gnAnapramAN [न भवति] nathI, [तस्य] tenA matamAn [सः आत्मा] te AtmA [ध्रुवम् एव] avashya [ज्ञानात् हीनः वा] gnAnathI hIn [अधिकः वा भवति] athavA adhik hovo joie.

[यदि] jo [सः आत्मा] te AtmA [हीनः] gnAnathI hIn hoy [तद्] to [ज्ञानं] gnAn [अचेतनं] achetan thavAthI [न जानाति] jANe nahi, [ज्ञानात् अधिकः वा] ane jo (AtmA) gnAnathI adhik hoy to [ज्ञानेन विना] (te AtmA) gnAn vinA [कथं जानाति] kem jANe?

TIkA — jo A AtmA gnAnathI hIn chhe em svIkAravAmAn Ave to AtmAthI AgaL vadhI jatun gnAn ( – AtmAnA kShetrathI AgaL vadhIne tenI bahAr vyApatun gnAn) potAnA AshrayabhUt chetanadravyano samavAy (sambandh) nahi rahevAne lIdhe achetan thayun thakun rUpAdi guN jevun thavAthI na jANe; ane jo A AtmA gnAnathI adhik chhe evo pakSha svIkAravAmAn Ave to avashya (AtmA) gnAnathI AgaL vadhI gayo hovAne lIdhe ( – gnAnanA kShetrathI bahAr vyApato hovAne lIdhe) gnAnathI pRuthak thayo thako ghaTapaTAdi jevo thavAthI gnAn sivAy na jANe. mATe A AtmA gnAnapramAN ja mAnavAyogya chhe.

42pravachanasAr[ bhagavAnashrIkundakund-