जे णेव हि संजाया जे खलु णट्ठा भवीय पज्जाया । ते होंति असब्भूदा पज्जाया णाणपच्चक्खा ।।३८।।
शुद्धजीवद्रव्यादिद्रव्यजातीनामिति व्यवहितसंबन्धः । कस्मात् । विसेसदो स्वकीयस्वकीयप्रदेश- कालाकारविशेषैः संकरव्यतिकरपरिहारेणेत्यर्थः । किंच ---यथा छद्मस्थपुरुषस्यातीतानागतपर्याया मनसि चिन्तयतः प्रतिस्फु रन्ति, यथा च चित्रभित्तौ बाहुबलिभरतादिव्यतिक्रान्तरूपाणि श्रेणिकतीर्थकरादि- भाविरूपाणि च वर्तमानानीव प्रत्यक्षेण दृश्यन्ते तथा चित्रभित्तिस्थानीयकेवलज्ञाने भूतभाविनश्च पर्याया युगपत्प्रत्यक्षेण दृश्यन्ते, नास्ति विरोधः । यथायं केवली भगवान् परद्रव्यपर्यायान् परिच्छित्तिमात्रेण
bhAvArtha — kevaLagnAn samasta dravyonA traNe kALanA paryAyone yugapad jANe chhe. ahIn prashna thavAyogya chhe ke naShTa ane anutpanna paryAyone gnAn vartamAn kALe kem jANI shake? tenun samAdhAna — jagatamAn paN dekhAy chhe ke alpagna jIvanun gnAn paN naShTa ane anutpanna vastuone chintavI shake chhe, anumAn dvArA jANI shake chhe, tadAkAr thaI shake chhe; to pachhI pUrNa gnAn naShTa ane anutpanna paryAyone kem na jANI shake? chitrapaTanI mAphak gnAnashakti ja evI chhe ke te atIt ane anAgat paryAyone paN jANI shake chhe. vaLI, AlekhyatvashaktinI mAphak, dravyonI gneyatvashakti evI chhe ke temanA atIt ane anAgat paryAyo paN gnAnamAn gneyarUp thAy – jaNAy. A rIte AtmAnI adbhut gnAnashakti ane dravyonI adbhut gneyatvashaktine lIdhe kevaLagnAnamAn samasta dravyonA traNe kALanA paryAyonun ek ja samaye bhAsavun aviruddha chhe. 37.
have avidyamAn paryAyonun (paN) kathanchit ( – koI prakAre, koI apekShAe) vidyamAnapaNun kahe chhe —
anvayArtha — [ये पर्यायाः] je paryAyo [हि] kharekhar [न एव संजाताः] utpanna thayA nathI, tathA [ये] je paryAyo [खलु] kharekhar [भूत्वा नष्टाः] utpanna thaIne nAsh pAmI gayA chhe, [ते] te [असद्भूताः पर्यायाः] avidyamAn paryAyo [ज्ञानप्रत्यक्षाः भवन्ति] gnAnapratyakSha chhe. pra. 9