इह किलैकमाकाशद्रव्यमेकं धर्मद्रव्यमेकमधर्मद्रव्यमसंख्येयानि कालद्रव्याण्यनन्तानि जीवद्रव्याणि । ततोऽप्यनन्तगुणानि पुद्गलद्रव्याणि । तथैषामेव प्रत्येकमतीतानागतानुभूय- मानभेदभिन्ननिरवधिवृत्तिप्रवाहपरिपातिनोऽनन्ताः पर्यायाः । एवमेतत्समस्तमपि समुदितं ज्ञेयम् । इहैवैकं किंचिज्जीवद्रव्यं ज्ञातृ । अथ यथा समस्तं दाह्यं दहन् दहनः समस्तदाह्यहेतुक- समस्तदाह्याकारपर्यायपरिणतसकलैकदहनाकारमात्मानं परिणमति, तथा समस्तं ज्ञेयं जानन् ज्ञाता समस्तज्ञेयहेतुकसमस्तज्ञेयाकारपर्यायपरिणतसकलैकज्ञानाकारं चेतनत्वात् स्वानुभव- प्रत्यक्षमात्मानं परिणमति । एवं किल द्रव्यस्वभावः । यस्तु समस्तं ज्ञेयं न जानाति स समस्तं भणितम् । अभेदनयेन तदेव सर्वज्ञस्वरूपं तदेवोपादेयभूतानन्तसुखाद्यनन्तगुणानामाधारभूतं सर्व- प्रकारोपादेयरूपेण भावनीयम् इति तात्पर्यम् ।।४७।। अथ यः सर्वं न जानाति स एकमपि न जानातीति विचारयति — जो ण विजाणदि यः कर्ता नैव जानाति । कथम् । जुगवं युगपदेकक्षणे । कान् । अत्थे अर्थान् । कथंभूतान् । तिक्कालिगे त्रिकालपर्यायपरिणतान् । पुनरपि कथंभूतान् । तिहुवणत्थे त्रिभुवनस्थान् । णादुं तस्स ण सक्कं तस्य पुरुषस्य सम्बन्धि ज्ञानं ज्ञातुं समर्थं न भवति । किम् । दव्वं
ṭīkāḥ — ā vishvamān ek ākāshadravya chhe, ek dharmadravya chhe, ek adharmadravya chhe, asaṅkhya kāḷadravyo chhe, anant jīvadravyo chhe ane tenāthī paṇ anantagaṇān pudgaladravyo chhe; vaḷī temane ja pratyekane atīt, anāgat ane vartamān evā (traṇ) bhedothī bhedavāḷā 1niravadhi 2vr̥uttipravāhanī andar paḍatā ( – samāi jatā) anant paryāyo chhe. e rīte ā badhoy (dravyo ne paryāyono) samudāy gney chhe. temān ja ek koī paṇ (game te) jīvadravya gnātā chhe. have ahīn, jem samasta dāhyane dahato agni samastadāhyahetuk ( – samasta dāhya jenun nimitta chhe evā) samastadāhyākāraparyāye pariṇamelun sakaḷ ek 3dahan jeno 4ākār chhe evā potārūpe ( – agnirūpe) pariṇame chhe, tem samasta gneyane jāṇato gnātā ( – ātmā) samastagneyahetuk samastagneyākāraparyāye pariṇamelun 5sakaḷ ek gnān jeno 4ākār chhe evā 6potārūpe — je chetanapaṇāne līdhe svānubhavapratyakṣha chhe te -rūpe — pariṇame chhe. ā pramāṇe kharekhar dravyano svabhāv chhe. parantu je samasta gneyane nathī jāṇato te (ātmā), jem samasta
pra. 11