स्वभावसंभावनसमर्थतया पर्यायमात्राशक्तिमत्यस्यात्मनः स्वभाव एव स्थितिमासूत्रयन्ति, ते खलु सहजविजृम्भितानेकान्तदृष्टिप्रक्षपितसमस्तैकान्तदृष्टिपरिग्रहग्रहा मनुष्यादिगतिषु तद्विग्रहेषु चाविहिताहङ्कारममकारा अनेकापवरकसंचारितरत्नप्रदीपमिवैकरूपमेवात्मानमुपलभमाना अविचलितचेतनाविलासमात्रमात्मव्यवहारमुररीकृत्य क्रोडीकृतसमस्तक्रियाकुटुम्बकं मनुष्य- व्यवहारमनाश्रयन्तो विश्रान्तरागद्वेषोन्मेषतया परममौदासीन्यमवलंबमाना निरस्तसमस्त- परद्रव्यसंगतितया स्वद्रव्येणैव केवलेन संगतत्वात्स्वसमया जायन्ते । अतः स्वसमय एवात्मन- स्तत्त्वम् ।।९४।।
निरताः जीवाः परसमइग त्ति णिद्दिट्ठा ते परसमया इति निर्दिष्टाः क थिताः । तथाहितथाहि —
मनुष्यादिपर्यायरूपोऽहमित्यहङ्कारो भण्यते, मनुष्यादिशरीरं तच्छरीराधारोत्पन्नपञ्चेन्द्रियविषयसुखस्वरूपं च ममेति ममकारो भण्यते, ताभ्यां परिणताः ममकाराहङ्काररहितपरमचैतन्यचमत्कारपरिणतेश्च्युता ये ते क र्मोदयजनितपरपर्यायनिरतत्वात्परसमया मिथ्यादृष्टयो भण्यन्ते । आदसहावम्हि ठिदा ये पुनरात्मस्वरूपे स्थितास्ते सगसमया मुणेदव्वा स्वसमया मन्तव्या ज्ञातव्या इति । तद्यथातद्यथा — अनेकापवरक संचारितैक -
रत्नप्रदीप इवानेक शरीरेष्वप्येकोऽहमिति दृढसंस्कारेण निजशुद्धात्मनि स्थिता ये ते क र्मोदयजनित- पर्यायपरिणतिरहितत्वात्स्वसमया भवन्तीत्यर्थः ।।९४।। अथ द्रव्यस्य सत्तादिलक्षणत्रयं सूचयति —
ātmānā svabhāvamān ja sthiti kare chhe ( – līn thāy chhe), teo — jemaṇe sahaj -khīlelī anekāntadraṣhṭi vaḍe samasta ekāntadraṣhṭinā 1parigrahanā āgraho ( – pakaḍo) prakṣhīṇ karyā chhe evā — manuṣhyādi gatiomān ane te gationān sharīromān ahaṅkār -mamakār nahi karatān anek oraḍāomān 2sañchārit ratnadīpakanī māphak ekarūp ja ātmāne upalabdha karatā thakā ( – anubhavatā thakā), avichalitachetanāvilāsamātra ātmavyavahārane aṅgīkār karīne, jemān samasta kriyākalāpane bheṭavāmān āve chhe evā manuṣhyavyavahārano āshray nahi karatā thakā, rāgadveṣhanā 3unmeṣh aṭakī gayā hovāne līdhe param udāsīnatāne avalambatā thakā, samasta paradravyanī saṅgati dūr karī hovāne līdhe kevaḷ svadravya sāthe saṅgatapaṇun hovāthī kharekhar 4svasamay thāy chhe arthāt svasamayarūpe pariṇame chhe.
māṭe svasamay ja ātmānun tattva chhe. pra. 22
1. parigrah = svīkār; aṅgīkār.
2. sañchārit = laī javāmān āvatā. (jem judā judā oraḍāmān laī javāmān āvato ratnadīpak ekarūp
ja chhe, te bilakul oraḍārūp thato nathī ane oraḍānī kriyā karato nathī, tem judān judān sharīromān
praveshato ātmā ekarūp ja chhe, te bilakul sharīrarūp nathī ane sharīranī kriyā karato nathī – ām gnānī jāṇe chhe.)
3. unmeṣh = pragaṭ thavun te; prākaṭya; sphuraṇ.
4. je jīv sva sāthe ekapaṇānī mānyatāpūrvak (sva sāthe) joḍāy tene svasamay kahevāmān āve chhe.