द्रव्यस्वरूपमुपादाय प्रवर्तमानप्रवृत्तियुक्तैरुत्पादव्ययध्रौव्यैर्निष्पादितनिष्पत्तियुक्तस्य द्रव्यस्य मूल-
साधनतया तैर्निष्पादितं यदस्तित्वं स स्वभावः ।।९६।।
पर्यायव्ययतदुभयाधारभूतमुक्तात्मद्रव्यत्वलक्षणध्रौव्याणां स्वभाव इति । एवं यथा मुक्तात्मद्रव्यस्य स्वकीयगुणपर्यायोत्पादव्ययध्रौव्यैः सह स्वरूपास्तित्वाभिधानमवान्तरास्तित्वमभिन्नं व्यवस्थापितं तथैव jovāmān āvatun nathī, *kartā -karaṇ -adhikaraṇarūpe dravyanā svarūpane dhāraṇ karīne pravartatān utpād -vyay -dhrauvyo vaḍe jenī niṣhpatti thāy chhe, — evā dravyanun, mūḷasādhanapaṇe temanāthī niṣhpanna thatun, je astitva chhe, te svabhāv chhe. (utpādothī, vyayothī ane dhrauvyothī bhinna nahi jovāmān āvatā dravyanun astitva te utpādo, vyayo ane dhrauvyonun ja astitva chhe; kāraṇ ke dravyanā svarūpane utpādo, vyayo ane dhrauvyo ja dhāraṇ karatān hovāthī utpādo, vyayo ane dhrauvyonā astitvathī ja dravyanī niṣhpatti thāy chhe, utpādo, vyayo ane dhrauvyo na hoy to dravya paṇ na hoy. āvun astitva te dravyano svabhāv chhe.)
bhāvārthaḥ — astitvane ane dravyane pradeshabhed nathī; vaḷī te astitva anādi- anant chhe tathā ahetuk ekarūp pariṇatie sadāy pariṇamatun hovāne līdhe vibhāvadharmathī paṇ bhinna prakāranun chhe; ām hovāthī astitva dravyano svabhāv ja chhe.
guṇ -paryāyonun ane dravyanun astitva bhinna nathī, ek ja chhe; kāraṇ ke guṇ -paryāyo dravyathī ja niṣhpanna thāy chhe, ane dravya guṇ -paryāyothī ja niṣhpanna thāy chhe. vaḷī evī ja rīte utpād -vyay -dhrauvyonun ane dravyanun astitva paṇ ek ja chhe; kāraṇ ke utpād -vyay- dhrauvyo dravyathī ja nīpaje chhe, ane dravya utpād -vyay -dhrauvyothī ja nīpaje chhe.
have ā (nīche pramāṇe) sādrashya -astitvanun kathan chheḥ —
svarūpane dhāraṇ kare chhe.