क्रिया खल्वात्मना प्राप्यत्वात्कर्म, तन्निमित्तप्राप्तपरिणामः पुद्गलोऽपि कर्म, तत्कार्यभूता मनुष्यादिपर्याया जीवस्य क्रियाया मूलकारणभूतायाः प्रवृत्तत्वात् क्रियाफलमेव स्युः । क्रियाऽभावे पुद्गलानां कर्मत्वाभावात्तत्कार्यभूतानां तेषामभावात् । अथ कथं ते कर्मणः कार्यभावमायान्ति? कर्मस्वभावेन जीवस्वभावमभिभूय क्रियमाणत्वात्, प्रदीपवत् । तथाहि — यथा खलु ज्योतिस्स्वभावेन तैलस्वभावमभिभूय क्रियमाणः प्रदीपो ज्योतिष्कार्यं, मनुष्यादिपर्यायाः कर्मजनिता इति विशेषेण व्यक्तीकरोति — कम्मं कर्मरहितपरमात्मनो विलक्षणं कर्म कर्तृ । किंविशिष्टम् । णामसमक्खं निर्नामनिर्गोत्रमुक्तात्मनो विपरीतं नामेति सम्यगाख्या संज्ञा यस्य तद्भवति नामसमाख्यं नामकर्मेत्यर्थः । सभावं शुद्धबुद्धैकपरमात्मस्वभावं अह अथ अप्पणो सहावेण आत्मीयेन ज्ञानावरणादिस्वकीयस्वभावेन करणभूतेन अभिभूय तिरस्कृत्य प्रच्छाद्य तं पूर्वोक्तमात्मस्वभावम् । पश्चात्किं करोति । णरं तिरियं णेरइयं वा सुरं कुणदि नरतिर्यग्नारक- सुररूपं करोतीति । अयमत्रार्थः – यथाग्निः कर्ता तैलस्वभावं कर्मतापन्नमभिभूय तिरस्कृत्य
anvayārthaḥ — [अथ] tyān, [नामसमाख्यं कर्म] ‘nām’ sañgnāvāḷun karma [स्वभावेन] potānā svabhāv vaḍe [आत्मनः स्वभावं अभिभूय] jīvanā svabhāvano parābhav karīne, [नरं तिर्यञ्चं नैरयिकं वा सुरं] manuṣhya, tiryañch, nārak athavā dev ( – e paryāyone) [करोति] kare chhe.
ṭīkāḥ — kriyā kharekhar ātmā vaḍe prāpya hovāthī karma chhe (arthāt ātmā kriyāne prāpta kare chhe — pahoñche chhe tethī kharekhar kriyā ja ātmānun karma chhe). tenā nimitte pariṇām pāmatun ( – dravyakarmarūpe pariṇamatun) pudgal paṇ karma chhe. tenā (pudgalakarmanā) kāryabhūt manuṣhyādiparyāyo mūḷakāraṇabhūt evī jīvanī kriyāthī pravartatā hovāthī kriyāphaḷ ja chhe; kāraṇ ke kriyānā abhāvamān pudgalone karmapaṇāno abhāv thavāthī tenā ( – pudgalakarmanā) kāryabhūt manuṣhyādiparyāyono abhāv thāy chhe.
tyān, te manuṣhyādiparyāyo karmanān kārya kaī rīte chhe? karmanā svabhāv vaḍe jīvanā svabhāvano parābhav karīne karātā hovāthī; dīvānī jem. te ā pramāṇeḥ jem
232pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
*jyotinā svabhāv vaḍe telanā svabhāvano parābhav karīne karāto dīvo jyotinun kārya
*jyoti = jot; agni.