दव्वं जीवमजीवं जीवो पुण चेदणोवओगमओ । पोग्गलदव्वप्पमुहं अचेदणं हवदि य अजीवं ।।१२७।।
इह हि द्रव्यमेकत्वनिबन्धनभूतं द्रव्यत्वसामान्यमनुज्झदेव तदधिरूढविशेषलक्षण- सद्भावादन्योन्यव्यवच्छेदेन जीवाजीवत्वविशेषमुपढौकते । तत्र जीवस्यात्मद्रव्यमेवैका व्यक्तिः । अजीवस्य पुनः पुद्गलद्रव्यं धर्मद्रव्यमधर्मद्रव्यं कालद्रव्यमाकाशद्रव्यं चेति पञ्च व्यक्तयः । कथनेन द्वितीया चेति ‘आगासमणुणिविट्ठं’ इत्यादिसूत्रद्वयेन सप्तमस्थलम् । तदनन्तरं कालाणुरूपद्रव्यकाल- स्थापनरूपेण ‘उप्पादो पद्धंसो’ इत्यादिगाथात्रयेणाष्टमस्थलमिति विशेषज्ञेयाधिकारे समुदायपातनिका । तद्यथा — अथ जीवाजीवलक्षणमावेदयति — दव्वं जीवमजीवं द्रव्यं जीवाजीवलक्षणं भवति । जीवो पुण चेदणो जीवः पुनश्चेतनः स्वतःसिद्धया बहिरङ्गकारणनिरपेक्षया बहिरन्तश्च प्रकाशमानया नित्यरूपया निश्चयेन परमशुद्धचेतनया, व्यवहारेण पुनरशुद्धचेतनया च युक्तत्वाच्चेतनो भवति । पुनरपि किंविशिष्टः ।
have dravyavisheṣhanun pragnāpan kare chhe (arthāt dravyavisheṣhone – dravyanā bhedone – jaṇāve chhe). temān (pratham), dravyanā jīv -ajīvapaṇārūp visheṣhane nakkī kare chhe (arthāt dravyanā, jīv ne ajīv evā be bhedo darshāve chhe)ḥ —
anvayārthaḥ — [द्रव्यं] dravya [जीवः अजीवः] jīv ane ajīv chhe. [पुनः] tyān, [चेतनोपयोगमयः] chetanā -upayogamay (chetanāmay tathā upayogamay) te [जीवः] jīv chhe [च] ane [पुद्गलद्रव्यप्रमुखः अचेतनः] pudgaladravyādik achetan dravyo te [अजीवः भवति] ajīv chhe.
ṭīkāḥ — ahīn (ā vishvamān) dravya, ekatvanā kāraṇabhūt dravyatvasāmānyane chhoḍyā vinā ja, temān rahelān visheṣhalakṣhaṇonā sadbhāvane līdhe ekabījāthī judān pāḍavāmān āvatān jīvapaṇārūp ane ajīvapaṇārūp visheṣhane pāme chhe. tyān jīvano, ātmadravya ja ek bhed chhe; ane ajīvanā, pudgaladravya, dharmadravya, adharmadravya, kāḷadravya tathā ākāshadravya — e pāñch
252pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-