विशेषलक्षणं जीवस्य चेतनोपयोगमयत्वं; अजीवस्य पुनरचेतनत्वम् । तत्र यत्र स्वधर्मव्यापक- त्वात्स्वरूपत्वेन द्योतमानयानपायिन्या भगवत्या संवित्तिरूपया चेतनया, तत्परिणामलक्षणेन द्रव्यवृत्तिरूपेणोपयोगेन च निर्वृत्तत्वमवतीर्णं प्रतिभाति स जीवः । यत्र पुनरुपयोगसहचरिताया यथोदितलक्षणायाश्चेतनाया अभावाद्बहिरन्तश्चाचेतनत्वमवतीर्णं प्रतिभाति सोऽजीवः ।।१२७।।
उवओगमओ उपयोगमयः अखण्डैकप्रतिभासमयेन सर्वविशुद्धेन केवलज्ञानदर्शनलक्षणेनार्थग्रहणव्यापार-
रूपेण निश्चयनयेनेत्थंभूतशुद्धोपयोगेन, व्यवहारेण पुनर्मतिज्ञानाद्यशुद्धोपयोगेन च निर्वृत्तत्वान्निष्पन्न- त्वादुपयोगमयः । पोग्गलदव्वप्पमुहं अचेदणं हवदि अज्जीवं पुद्गलद्रव्यप्रमुखमचेतनं भवत्यजीवद्रव्यं; पुद्गलधर्माधर्माकाशकालसंज्ञं द्रव्यपञ्चकं पूर्वोक्तलक्षणचेतनाया उपयोगस्य चाभावादजीवमचेतनं
bhed chhe. jīvanun visheṣhalakṣhaṇ chetanā -upayogamayapaṇun (chetanāmayapaṇun tathā upayogamayapaṇun) chhe; ane ajīvanun (visheṣhalakṣhaṇ) achetanapaṇun chhe. tyān, (jīvanā) svadharmomān vyāpanārī hovāthī (jīvanā) svarūpapaṇe prakāshatī, avināshinī, bhagavatī, samvedanarūp chetanā vaḍe tathā chetanāpariṇāmalakṣhaṇ, *dravyapariṇatirūp upayog vaḍe niṣhpannapaṇun ( – rachāyelāpaṇun, banelāpaṇun) jemān ūtarelun pratibhāse chhe, te jīv chhe; ane jemān upayoganī sāthe rahenārī, pratibhāse chhe, te ajīv chhe.
bhāvārthaḥ — dravyapaṇārūp sāmānyanī apekṣhāe dravyomān ekapaṇun chhe topaṇ visheṣhalakṣhaṇonī apekṣhāe temanā jīv ne ajīv evā be bhed chhe. je (dravya) bhagavatī chetanā vaḍe ane chetanānā pariṇāmasvarūp upayog vaḍe rachāyel chhe te jīv chhe, ane je (dravya) chetanā rahit hovāthī achetan chhe te ajīv chhe. jīvano ek ja bhed chhe; ajīvanā pāñch bhed chhe. ā badhānno vistār āgaḷ āvashe. 127.
have (dravyano) lok -alokapaṇārūp visheṣh ( – bhed) nakkī kare chheḥ —
+yathokta lakṣhaṇavāḷī chetanāno abhāv hovāthī bahār tem ja andar achetanapaṇun ūtarelun
*chetanānā pariṇāmasvarūp upayog jīvadravyanī pariṇati chhe.
+yathokta lakṣhaṇavāḷī = kahyā pramāṇenā lakṣhaṇavāḷī. (chetanānun lakṣhaṇ upar ja kahevāmān āvyun chhe.)