उप्पादो पद्धंसो विज्जदि जदि जस्स एगसमयम्हि ।
समयो हि समयपदार्थस्य वृत्त्यंशः । तस्मिन् कस्याप्यवश्यमुत्पादप्रध्वंसौ संभवतः, परमाणोर्व्यतिपातोत्पद्यमानत्वेन कारणपूर्वत्वात् । तौ यदि वृत्त्यंशस्यैव, किं यौगपद्येन किं भवन्तीत्यभिप्रायः ।।१४१।। एवं सप्तमस्थले स्वतन्त्रगाथाद्वयं गतम् । अथ समयसन्तानरूपस्योर्ध्व- प्रचयस्यान्वयिरूपेणाधारभूतं कालद्रव्यं व्यवस्थापयति – उप्पादो पद्धंसो विज्जदि जदि उत्पादः प्रध्वंसो विद्यते यदि चेत् । कस्य । जस्स यस्य कालाणोः । क्व । एगसमयम्हि एकसमये वर्तमानसमये । समयस्स समयोत्पादकत्वात्समयः कालाणुस्तस्य । सो वि समओ सोऽपि कालाणुः सभावसमवट्ठिदो हवदि स्वभावसमवस्थितो भवति । पूर्वोक्तमुत्पादप्रध्वंसद्वयं तदाधारभूतं कालाणुद्रव्यरूपं ध्रौव्यमिति
anvayārthaḥ — [यदि यस्य समयस्य] jo kāḷane [एकसमये] ek samayamān [उत्पादः प्रध्वंसः] utpād ane dhvans [विद्यते] varte chhe, [सः अपि समयः] to te kāḷ [स्वभावसमवस्थितः] svabhāve avasthit arthāt dhruv [भवति] (ṭhare) chhe.
ṭīkāḥ — samay kāḷapadārthano *vr̥uttyansh chhe; temān ( – te vr̥uttyanshamān) koīne paṇ avashya utpād tathā vināsh sambhave chhe, kem ke paramāṇunā atikramaṇ dvārā (samayarūpī vr̥uttyansh) utpanna thato hovāthī kāraṇapūrvak chhe. (paramāṇu vaḍe je ek ākāshapradeshanun mand gatithī oḷaṅgavun te kāraṇ chhe ane samayarūpī vr̥uttyansh te kāraṇanun kārya chhe tethī temān koī padārthane utpād tathā vināsh thatā hovā joīe.)
(‘koī padārthane utpād -vināsh thavānī shī jarūr chhe? tene badale te vr̥uttyanshane ja utpād -vināsh thatā mānī laīe to shī harakat?’ evā tarkanun samādhān karavāmān āve chheḥ)
utpād ane vināsh jo vr̥uttyanshanā ja mānavāmān āve to, (pūchhīe chhīe ke) pra. 36
*vr̥uttyansh = vr̥uttino ansh; sūkṣhmamān sūkṣhma pariṇati arthāt paryāy.