यदाऽयमात्मा शुभेनाशुभेन वा रागभावेन परिणमति तदा जपातापिच्छराग- परिणतस्फ टिकवत् परिणामस्वभावः सन् शुभोऽशुभश्च भवति । यदा पुनः शुद्धेनारागभावेन परिणमति तदा शुद्धारागपरिणतस्फ टिकवत्परिणामस्वभावः सन् शुद्धो भवतीति सिद्धं जीवस्य शुभाशुभशुद्धत्वम् ।।९।। परिणामसब्भावो परिणामसद्भावः सन्निति । तद्यथा --यथा स्फ टिकमणिविशेषो निर्मलोऽपि जपापुष्पादि- रक्तकृष्णश्वेतोपाधिवशेन रक्तकृष्णश्वेतवर्णो भवति, तथाऽयं जीवः स्वभावेन शुद्धबुद्धैकस्वरूपोऽपि व्यवहारेण गृहस्थापेक्षया यथासंभवं सरागसम्यक्त्वपूर्वकदानपूजादिशुभानुष्ठानेन, तपोधनापेक्षया तु मूलोत्तरगुणादिशुभानुष्ठानेन परिणतः शुभो ज्ञातव्य इति । मिथ्यात्वाविरतिप्रमादकषाययोगपञ्चप्रत्यय- रूपाशुभोपयोगेनाशुभो विज्ञेयः । निश्चयरत्नत्रयात्मकशुद्धोपयोगेन परिणतः शुद्धो ज्ञातव्य इति । किंच जीवस्यासंख्येयलोकमात्रपरिणामाः सिद्धान्ते मध्यमप्रतिपत्त्या मिथ्यादृष्टयादिचतुर्दशगुणस्थानरूपेण कथिताः । अत्र प्राभृतशास्त्रे तान्येव गुणस्थानानि संक्षेपेणाशुभशुभशुद्धोपयोगरूपेण कथितानि । कथमिति चेत् ---मिथ्यात्वसासादनमिश्रगुणस्थानत्रये तारतम्येनाशुभोपयोगः, तदनन्तरमसंयतसम्यग्द्रष्टि- देशविरतप्रमत्तसंयतगुणस्थानत्रये तारतम्येन शुभोपयोगः, तदनन्तरमप्रमत्तादिक्षीणकषायान्तगुणस्थान- षटके तारतम्येन शुद्धोपयोगः, तदनन्तरं सयोग्ययोगिजिनगुणस्थानद्वये शुद्धोपयोगफलमिति

ṭīkāḥ — jyāre ā ātmā shubh ke ashubh rāgabhāve pariṇame chhe tyāre jāsud- puṣhpanā ke tamālapuṣhpanā (lāl ke kāḷā) raṅge pariṇamelā sphaṭikanī jem, pariṇāmasvabhāvī hovāthī, shubh ke ashubh thāy chhe (arthāt te vakhate ātmā pote ja shubh ke ashubh chhe); ane jyāre shuddha arāgabhāve pariṇame chhe tyāre shuddha araṅge (raṅgarahitapaṇe) pariṇamelā sphaṭikanī jem, pariṇāmasvabhāvī hovāthī, shuddha thāy chhe. (arthāt te vakhate ātmā pote ja shuddha chhe). e rīte jīvanun shubhapaṇun, ashubhapaṇun ane shuddhapaṇun siddha thayun.

bhāvārthaḥ — ātmā sarvathā kūṭastha nathī, paṇ ṭakīne pariṇamavun teno svabhāv chhe; tethī jevā jevā bhāve te pariṇame chhe tevo tevo te pote thaī jāy chhe. jem sphaṭikamaṇi svabhāve nirmaḷ hovā chhatān jyāre lāl ke kāḷā phūlanā sanyoganimitte pariṇame chhe tyāre lāl ke kāḷo pote ja thāy chhe, tem ātmā svabhāve shuddhabuddha -ekasvarūpī hovā chhatān vyavahāre jyāre gr̥uhasthadashāmān samyaktvapūrvak dānapūjādi shubh anuṣhṭhānarūp shubhopayoge ane munidashāmān mūḷ guṇ tathā uttar guṇ vagere shubh anuṣhṭhānarūp shubhopayoge pariṇame chhe tyāre pote ja shubh thāy chhe, ane mithyātvādi pāñch pratyayarūp ashubhopayoge pariṇame chhe tyāre pote ja ashubh thāy chhe. vaḷī jem sphaṭikamaṇi potānā svābhāvik nirmaḷ raṅge pariṇame chhe tyāre pote ja shuddha thāy chhe tem ātmā paṇ nishchayaratnatrayātmak shuddhopayoge pariṇame chhe tyāre pote ja shuddha thāy chhe.

14pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-