Page 328 of 513
PDF/HTML Page 361 of 546
single page version
grahaN iti
bhAvase strI, puruSh tathA napunsak nahIn hai’ is arthakI prApti hotI hai (17) lingokA arthAt
dharmachihnonkA grahaN jisake nahIn hai vah alingagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmAke bahirang yatilingonkA
abhAv hai’ is arthakI prApti hotI hai
Alingit na honevAlA aisA shuddha dravya hai’ aise arthakI prApti hotI hai
‘AtmA paryAyavisheShase Alingit na honevAlA aisA shuddha dravya hai’ aise arthakI prApti hotI hai
nahIn hai vah alingagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA dravyase nahIn Alingit aisI shuddha paryAy hai’ aise
arthakI prApti hotI hai
Page 329 of 513
PDF/HTML Page 362 of 546
single page version
karoti
(parantu) [tadviparIta AtmA ] usase viparIt (-amUrta) aisA AtmA [paudgalikan karma ]
paudgalik karmako [kathan ] kaise [badhnAti ] bAndhatA hai ?
kintu AtmA aur karmapudgalakA bandh honA kaise samajhA jA sakatA hai ? kyonki mUrta aisA
karmapudgal rUpAdiguNayukta hai, isaliye usake yathokta snigdharUkShatvarUp sparshavisheShakA sambhav
hone par bhI amUrta aise AtmAko rUpAdiguNayuktatA nahIn hai isaliye usake yathokta
snigdharUkShatvarUp sparshavisheShakA asambhav honese ek ang vikal hai
paN jIv mUrtirahit bAndhe kem pudgalakarmane ? 173
Page 330 of 513
PDF/HTML Page 363 of 546
single page version
sambandhen pashyati jAnAti
kyonki yadi aisA na ho to yahAn bhI (dekhane
Page 331 of 513
PDF/HTML Page 364 of 546
single page version
bhAvAvasthitabalIvardanimittopayogAdhirUDhabalIvardAkAradarshanagnAnasambandho balIvardasambandhavyavahAr-
sAdhakastvastyev, tathA kilAtmano nIrUpatven sparshashUnyatvAnna karmapudgalai sahAsti sambandha,
ekAvagAhabhAvAvasthitakarmapudgalanimittopayogAdhirUDharAgadveShAdibhAvasambandha karmapudgalabandha-
vyavahArasAdhakastvastyev
lakShaNasambandhosti
vikalparUpan bhAvabandhopayogan karoti
(gnAt) ho jAy isaliye dRuShTAnta dvArA samajhAyA gayA hai
nahIn hai tathApi viShayarUpase rahanevAlA bail jinakA nimitta hai aise upayogArUDh vRuShabhAkAr
darshan
sambandh nahIn hai, tathApi ekAvagAharUpase rahanevAle karmapudgal jinake nimitta hain aise
upayogArUDh rAgadveShAdikabhAvonke sAthakA sambandh karmapudgalonke sAthake bandharUp vyavahArakA
sAdhak avashya hai
usIprakAr mUrtik karmapudgalonke sAth bandhatA hai
Page 332 of 513
PDF/HTML Page 365 of 546
single page version
sAth koI sambandh nahIn hai; usakA to mAtra us mUrtik padArthake AkArarUp honevAle gnAnake
sAth hI sambandh hai aur us padArthAkAr gnAnake sAthake sambandhake kAraN hI ‘amUrtik AtmA
mUrtik padArthako jAnatA hai’ aisA amUrtik
vahAn paramArthata amUrtik AtmAkA mUrtik karmapudgalonke sAth koI sambandha nahIn hai; AtmAkA
to karmapudgal jisamen nimitta hain aise rAgadveShAdibhAvonke sAth hI sambandha (bandh) hai aur un
karmanimittak rAgadveShAdi bhAvonke sAth sambandha honese hI ‘is AtmAkA mUrtik karmapudgalonke
sAth bandh hai’ aisA amUrtikamUrtikakA bandharUp vyavahAr siddha hotA hai
rAgadveShAdi bhAv karanevAle AtmAko rAgadveShAdi bhAvonkA bandhan honese aur un bhAvommen
karmapudgal nimitta honese vyavahArase aisA avashya kahA jA sakatA hai ki ‘is AtmAko
karmapudgalonkA bandhan hai’
Page 333 of 513
PDF/HTML Page 366 of 546
single page version
parapratyayairapi moharAgadveShairuparaktAtmasvabhAvatvAnnIlapItaraktopAshrayapratyayanIlapItaraktatvairuparakta-
svabhAva spha TikamaNiriv svayamek ev tadbhAvadvitIyatvAdbandho bhavati
bhavatIti
karatA hai, [vA ] athavA [pradveShTi ] dveSh karatA hai, [sa ] vah jIv [tai ] unake dvArA (moh
(bandharUp) hai, kyonki moharAgadveShAdibhAv usakA
Page 334 of 513
PDF/HTML Page 367 of 546
single page version
san samastarAgAdivikalpaparihAreNAbhAvayanshcha tenaiv pUrvoktagnAnadarshanopayogen rajyate rAgan karoti
iti bhAvabandhayukti
hotA hai; [puna ] aur usIse [karma badhyate ] karma bandhatA hai;
rAgarUp yA dveSharUp bhAvase dekhatA hai aur jAnatA hai, usIse uparakta hotA hai
tenAthI chhe uparaktatA; vaLI karmabandhan te vaDe. 176
Page 335 of 513
PDF/HTML Page 368 of 546
single page version
dravyakarmaNA sah cheti trividhabandhasvarUpan pragnApayati ---
sparshasanyogen yosau bandha sa pudgalabandha
avagAha ] anyonya avagAh vah [pudgalajIvAtmaka bhaNita ] pudgalajIvAtmak bandh kahA
gayA hai
anyonya je avagAh tene bandh ubhayAtmak kahyo. 177
Page 336 of 513
PDF/HTML Page 369 of 546
single page version
bandha
pudgalasya cha yosau parasparAvagAhalakShaNa sa itthambhUtabandho jIvapudgalabandha iti trividhabandhalakShaNan
gnAtavyam
yathAyogya rahate hain, [yAnti ] jAte hain, [cha ] aur [badhyante ] bandhate hain
pudgalasamUh rahe yathochit, jAy chhe, bandhAy chhe. 178
Page 337 of 513
PDF/HTML Page 370 of 546
single page version
rUpeN badhyante cha
karate hain, rahate bhI hain, aur jAte bhI hain; aur yadi jIvake moh
Page 338 of 513
PDF/HTML Page 371 of 546
single page version
dravyakarmaNA chirasanchiten purANen cha, na muchyate rAgapariNata; muchyat ev sanspRushataivAbhinaven
dravyakarmaNA chirasanchiten purANen cha vairAgyapariNato na badhyate; tatovadhAryate dravyabandhasya
sAdhakatamatvAdrAgapariNAm ev nishchayen bandha
jIv sansparsha karane (-sambandhamen Ane) vAle navIn dravyakarmase, aur chirasanchit (dIrghakAlase
sanchit aise) purAne dravyakarmase bandhatA hI hai, mukta nahIn hotA; vairAgyapariNat jIv sansparsha karane
(sambandhamen Ane) vAle navIn dravyakarmase aur chirasanchit aise purAne dravyakarmase mukta hI hotA
hai, bandhatA nahIn hai; isase nishchit hotA hai ki
karate hain ) :
Page 339 of 513
PDF/HTML Page 372 of 546
single page version
nijAtmadravye bhAvanA kartavyeti tAtparyam
nijadravyagat pariNAm samaye dukhakShayano hetu chhe. 181
Page 340 of 513
PDF/HTML Page 373 of 546
single page version
deshaviratapramattasanyatasangnaguNasthAnatraye tAratamyen shubhapariNAmashcha bhaNita, apramattAdikShINakaShAyAntaguN-
sthAneShu tAratamyen shuddhopayogopi bhaNita
[ananyagata pariNAma ] jo dUsareke prati pravartamAn nahIn hai aisA pariNAm [samaye ] samay par
[dukhakShayakAraNam ] dukhakShayakA kAraN hai
na honese avishiShTa pariNAm hai
karmapudgalakA kShayasvarUp mokSha hI hai
Page 341 of 513
PDF/HTML Page 374 of 546
single page version
shuddhopayogapariNAmo labhyat iti nayalakShaNamupayogalakShaNan cha yathAsambhavan sarvatra gnAtavyam
lakShaNAddhayeyabhUtAchchhuddhapAriNAmikabhAvAdabhedapradhAnadravyArthikanayenAbhinnopi bhedapradhAnaparyAyArthikanayen
bhinna
anAdyanantatvenAvinashvara
shubhapariNAm vah puNya hai aur ashubh pariNAm vah pAp
vah mokSha hai
hain, [te ] ve [jIvAt anye ] jIvase anya hain, [cha ] aur [jIva api ] jIv bhI [tebhya
te jIvathI chhe anya tem ja jIv tethI anya chhe. 182
Page 342 of 513
PDF/HTML Page 375 of 546
single page version
jIvanikAyA shuddhachaitanyasvabhAvajIvAdbhinnA
anya hai
te ‘A hun, A muj’ em adhyavasAn moh thakI kare. 183
Page 343 of 513
PDF/HTML Page 376 of 546
single page version
vinA bhI) sAmarthyase (yah nishchit huA ki) svadravyamen pravRuttikA nimitta
paN te nathI kartA sakal pudgaladaravamay bhAvano. 184
Page 344 of 513
PDF/HTML Page 377 of 546
single page version
kAryatvAt
pariNAmopyashuddhanishchayen svabhAvo bhaNyate
[pudgaladravyamayAnAn sarvabhAvAnAn ] pudgaladravyamay sarva bhAvonkA [kartA na ] kartA nahIn hai
(bhAv) avashyamev AtmAkA kArya hai
dvArA prApya honese avashya hI AtmAkA karma hai
hue usakA karma nahIn hain
paN nav grahe, na taje, kare nahi jIv pudgalakarmane. 185
Page 345 of 513
PDF/HTML Page 378 of 546
single page version
vAstavamen [gRuhNAti na ev ] na to grahaN karatA hai, [na muchanti ] na chhoDatA hai, aur [na karoti ]
na karatA hai
nirUpaN karate hain :
tethI grahAy ane kadApi mukAy chhe karmo vaDe. 186
Page 346 of 513
PDF/HTML Page 379 of 546
single page version
svapariNAman nimittamAtrIkRutyopAttakarmapariNAmAbhi pudgaladhUlIbhirvishiShTAvagAharUpeNopAdIyate
kadAchinmuchyate cha
jIvopIti bhAvArtha
kartA hotA huA [karmadhUlibhi ] karmarajase [AdIyate ] grahaN kiyA jAtA hai aur [kadAchit
vimuchyate ] kadAchit chhoDA jAtA hai
grahaN kiyA jAtA hai aur kadAchit chhoDA jAtA hai
hai ), paradravyakA kartA nahIn hotA
avagAharUpase jIvako grahaN
Page 347 of 513
PDF/HTML Page 380 of 546
single page version
appA pariNamati yadAtmA
[gnAnAvaraNAdibhAvai ] gnAnAvaraNAdirUpase [tan ] usamen [pravishati ] pravesh karatI hai