Page 8 of 513
PDF/HTML Page 41 of 546
single page version
namaskAran kRutvA
samyagdarshanagnAnasampanno bhUtvA, jIvatkaShAyakaNatayA puNyabandhasamprAptihetubhUtan sarAgachAritran
bhaktibhAvase svaparakA bhedavilin ho jAnekI apekShAse usamen advait pAyA jAtA hai
Page 9 of 513
PDF/HTML Page 42 of 546
single page version
bhI)
pratignAkA artha hai
karate hain :
vItarAgachAritrAkhyan sAmyamupasampadye
ruchirUpan samyaktvamityuktalakShaNagnAnadarshanasvabhAvan, maThachaityAlayAdilakShaNavyavahArAshramAdvilakShaNan, bhAvA-
shramarUpan pradhAnAshraman prApya, tatpUrvakan kramAyAtamapi sarAgachAritran puNyabandhakAraNamiti gnAtvA parihRutya
Page 10 of 513
PDF/HTML Page 43 of 546
single page version
nirvAN [sampadyate ] prApta hotA hai
hotI hai
Page 11 of 513
PDF/HTML Page 44 of 546
single page version
dhRutvAthavAsya sUtrasyAgre sUtramidamuchitan bhavatyevan nishchitya sUtramidan pratipAdayatIti pAtanikAlakShaNan
yathAsambhavan sarvatra gnAtavyam --
(bhAv) hai
nirvikAr aisA jIvakA pariNAm hai
Page 12 of 513
PDF/HTML Page 45 of 546
single page version
dharma
paNNattan pariNamati yen paryAyeN dravyan kartRu tatkAle tanmayan bhavatIti pragnaptan yata kAraNAt,
bhavati
devane) kahA hai; [tasmAt ] isaliye [dharmapariNata AtmA ] dharmapariNat AtmAko [dharma
mantavya ] dharma samajhanA chAhiye
Page 13 of 513
PDF/HTML Page 46 of 546
single page version
dharmarUp pariNamit hone se dharma hI hai
hai
ashubha ] tab shubh yA ashubh (svayam hI) hotA hai, [shuddhen ] aur jab shuddhabhAvarUp pariNamit
hotA hai [tadA shuddha hi bhavati ] tab shuddha hotA hai
shuddhe praNamatAn shuddha, pariNAm svabhAvI hoIne
Page 14 of 513
PDF/HTML Page 47 of 546
single page version
shubhAshubhashuddhatvam
vyavahAreN gRuhasthApekShayA yathAsambhavan sarAgasamyaktvapUrvakadAnapUjAdishubhAnuShThAnen, tapodhanApekShayA tu
mUlottaraguNAdishubhAnuShThAnen pariNata shubho gnAtavya iti
kathitA
ShaTake tAratamyen shuddhopayoga, tadanantaran sayogyayogijinaguNasthAnadvaye shuddhopayogaphalamiti
pariNAmasvabhAv honese shubh yA ashubh hotA hai (us samay AtmA svayam hI shubh yA ashubh
hai); aur jab vah shuddha arAgabhAvase pariNamit hotA hai tab shuddha arAgapariNat (rang rahit)
spha TikakI bhAnti, pariNAmasvabhAv honese shuddha hotA hai
pariNamit hotA hai tab lAl yA kAlA svayam hI ho jAtA hai
anuShThAnarUp shubhopayogamen aur munidashAmen mUlaguN tathA uttaraguN ityAdi shubh anuShThAnarUp
shubhopayogamen pariNamit hotA hai tab svayam hI shubh hotA hai, aur jab mithyAtvAdi pAnch pratyayarUp
ashubhopayogamen pariNamit hotA hai tab svayam hI ashubh hotA hai aur jaise spha TikamaNi apane
svAbhAvik nirmal rangamen pariNamit hotA hai tab svayam hI shuddha hotA hai, usI prakAr AtmA bhI jab
nishchay ratnatrayAtmak shuddhopayogamen pariNamit hotA hai tab svayam hI shuddha hotA hai
Page 15 of 513
PDF/HTML Page 48 of 546
single page version
huA) shubhopayog, sAtavense bArahaven guNasthAn tak tAratamya pUrvak shuddhopayog aur antim do
guNasthAnommen shuddhopayogakA phal kahA gayA hai,
[dravyaguNaparyayastha ] dravya -guN -paryAyamen rahanevAlA aur [astitvanirvRutta ] (utpAd-
vyayadhrauvyamay) astitvase banA huA hai
guN -dravya -paryayasthit ne astitvasiddha padArtha chhe
Page 16 of 513
PDF/HTML Page 49 of 546
single page version
nirvRuttimachcha
vibhAvaparyAyeShu nayavibhAgen yathAsambhavan vigneyam, tathaiv pudgalAdiShvapi
ityAdi (dUdh, dahI vagairah) ke pariNAmonke sAth
nahIn karatA, kyonki svAshrayabhUt vastuke abhAvamen (apane AshrayarUp jo vastu hai vah na ho
to ) nirAshray pariNAmako shUnyatAkA prasang AtA hai
rahI huI aur utpAd -vyay -dhrauvyamay astitvase banI huI hai; isaliye vastu pariNAm-
svabhAvavAlI hI hai
vasturUp Ashrayake binA pariNAm kisake Ashrayase rahenge ? gorasarUp Ashrayake binA dUdh, dahI
ityAdi pariNAm kisake AdhArase honge ?
Page 17 of 513
PDF/HTML Page 50 of 546
single page version
vastusvabhAvashcheti gRuhyate
(pariNaman) hotI hI rahatI hai
pariNAmake tyAgake liye) unakA phal vichArate hain :
[prApnoti ] prApta karatA hai [shubhopayukta cha ] aur yadi shubhopayogavAlA ho to (svargasukham )
svargake sukhako (bandhako) prApta karatA hai
te pAmato nirvANasukh, ne svargasukh shubhayukta jo
Page 18 of 513
PDF/HTML Page 51 of 546
single page version
kAryakArichAritra shikhitaptaghRutopasiktapuruSho dAhadukhamiv svargasukhabandhamavApnoti
nitye sahasra dukhe pIDit, sansAramAn ati ati bhame
jab vah dharmapariNat svabhAvavAlA hone par bhI shubhopayog pariNatike sAth yukta hotA hai tab
jo
DAl diyA jAve to vah usakI jalanase dukhI hotA hai, usIprakAr vah svarga sukhake bandhako
prApta hotA hai, isaliye shuddhopayog upAdey hai aur shubhopayog hey hai
Page 19 of 513
PDF/HTML Page 52 of 546
single page version
viparItAbhiniveshajanaken
dukhita san svasvabhAvabhAvanAchyuto bhUtvA sansAretyantan bhramatIti tAtparyArtha
payogaphalan prakAshayati
abhidruta ] sadA pIDit hotA huA [atyantan bhramati ] (sansAramen) atyanta bhramaN karatA hai
paribhramaN karatA huA (tadrUp) hajAron dukhonke bandhanakA anubhav karatA hai; isaliye chAritrake
leshamAtrakA bhI abhAv honese yah ashubhopayog atyanta hey hI hai
Page 20 of 513
PDF/HTML Page 53 of 546
single page version
vichchhedahIn chhe sukh aho ! shuddhopayogaprasiddhane
manasi dhRutvA sUtramidan pratipAdayati ---
adhikAr prArambha karate hain
[viShayAtItan ] viShayAtIt (atIndriy) [anaupamyan ] anupam [anantan ] ananta (avinAshI)
[avyuchchhinnan cha ] aur avichchhinna (aTUT) hai
pravartamAn honese ‘Atmotpanna’, (3) parAshrayase nirapekSha honese (
Page 21 of 513
PDF/HTML Page 54 of 546
single page version
pratapanAdvijayanAttapasanyukta
AgAmI kAlamen kabhI bhI nAshako prApta na honese ‘ananta’ aur (6) binA hI antarake pravartamAn
honese ‘avichchhinna’ sukh shuddhopayogase niShpanna hue AtmAonke hotA hai, isaliye vah (sukh)
sarvathA prArthanIy (vAnchhanIy) hai
[vigatarAga ] jo vItarAg arthAt rAg rahit hain [samasukhadukha ] aur jinhen sukh -dukh
samAn hain, [shramaNa ] aise shramaNako (munivarako) [shuddhopayoga iti bhaNita ] ‘shuddhopayogI’
kahA gayA hai
sukh dukhamAn sam shramaNane shuddhopayog jino kahe
Page 22 of 513
PDF/HTML Page 55 of 546
single page version
sukhadukha
sanyamanAt
shraddhAn aur AcharaN honese) jo shramaN padArthonko aur (unake pratipAdak) sUtronko jinhonne
bhalIbhAnti jAn liyA hai aise hain, samasta chhah jIvanikAyake hananake vikalpase aur panchendriy
sambandhI abhilAShAke vikalpase AtmAko
bhinnatvakI utkRuShTa bhAvanAse) nirvikAr AtmasvarUpako pragaT kiyA honese jo vItarAg hai,
aur paramakalAke avalokanake kAraN sAtA vedanIy tathA asAtA vedanIyake vipAkase utpanna
honevAle jo sukh -dukh un sukh -dukh janit pariNAmonkI viShamatAkA anubhav nahIn honese
(param sukharasamen lIn nirvikAr svasamvedanarUp paramakalAke anubhavake kAraN iShTAniShTa
Page 23 of 513
PDF/HTML Page 56 of 546
single page version
payog ityabhidhIyate
cheti ‘pakkhINaghAikammo’ iti prabhRuti gAthAdvayam
svayamev rahit thayo thako gneyAntane pAme sahI
moharUp rajase rahit [svayamev bhUta ] svayamev hotA huA [gneyabhUtAnAn ] gneyabhUt padArthonke [pAran
yAti ] pArako prApta hotA hai
Page 24 of 513
PDF/HTML Page 57 of 546
single page version
nirastasamastagnAnadarshanAvaraNAntarAyatayA nipratighavijRumbhitAtmashaktishcha svayamev bhUto
gneyatvamApannAnAmantamavApnoti
sanjAtasarvagnasya gnAnasukhAdikan vichArya pashchAdAtmakAryan karotIti vyAkhyAti ---
upayogen shuddhopayogen pariNAmen vishuddho bhUtvA vartate ya
vigatAvaraNAntarAyamoharajobhUta san
lakShaNenaikatvavitarkAvIchArasangnadvitIyashukladhyAnen kShINakaShAyaguNasthAnentarmuhUrtakAlan sthitvA tasyai-
vAntyasamaye gnAnadarshanAvaraNavIryAntarAyAbhidhAnaghAtikarmatrayan yugapadvinAshayati, sa jagattrayakAlatray-
vartisamastavastugatAnantadharmANAn yugapatprakAshakan kevalagnAnan prApnoti
jAnese atyanta nirvikAr chaitanyavAlA aur samasta gnAnAvaraN, darshanAvaraN tathA antarAyake
naShTa ho jAnese nirvighna vikasit AtmashaktivAn svayamev hotA huA gneyatAko prApta
(padArthon) ke antako pA letA hai
shuddhopayogake hI prasAdase prApta karatA hai
Page 25 of 513
PDF/HTML Page 58 of 546
single page version
svayamev jIv thayo thako tene svayambhU jin kahe
gnAnAvaraN; darshanAvaraN aur antarAyakA yugapad kShay karake samasta gneyonko jAnanevAle
kevalagnAnako prApta karatA hai
[iti nirdiShTa ] aisA jinendradevane kahA hai
Page 26 of 513
PDF/HTML Page 59 of 546
single page version
shuddhAnantashaktignAnavipariNamanasvabhAvasyAdhArabhUtatvAdadhikaraNatvamAtmasAtkurvANa, svayamev
ShaTkArakIrUpeNopajAyamAna, utpattivyapekShayA dravyabhAvabhedabhinnaghAtikarmANyapAsya svayamevA-
virbhUtatvAdvA svayambhUriti nirdishyate
kiyA hai aisA, (2) shuddha anantashaktiyukta gnAnarUpase pariNamit honeke svabhAvake kAraN svayam
hI prApya honese (
honese karaNatAko dhAraN karatA huA, (4) shuddha anantashaktiyukta gnAnarUpase pariNamit honeke
svabhAvake kAraN svayam hI karma dvArA samAshrit honese (arthAt karma svayamko hI denemen AtA
honese) sampradAnatAko dhAraN karatA huA, (5) shuddha anantashaktimay gnAnarUpase pariNamit
honeke samay pUrvamen pravartamAn
anantashaktiyukta gnAnarUpase pariNamit honeke svabhAvakA svayam hI AdhAr hone se adhikaraNatA
ko AtmasAt karatA huA
Page 27 of 513
PDF/HTML Page 60 of 546
single page version
liye kiyA jAtA hai vah sampradAn hai; jisamense karma kiyA jAtA hai, vah dhruvavastu apAdAn
hai, aur jisamen arthAt jisake AdhArase karma kiyA jAtA hai vah adhikaraN hai
hai vahAn nishchayakArak hain
sampradAn hai; TokarImense miTTI lekar ghaDA banAtA hai, isaliye TokarI apAdAn hai, aur pRithvIke
AdhAr par ghaDA banAtA hai, isaliye pRithvI adhikaraN hai
adhikaraN hai
hai; miTTIne ghaDArUp karma apaneko hI diyA isalie miTTI svayam sampradAn hai; miTTIne apanemense
pinDarUp avasthA naShTa karake ghaTarUp karma kiyA aur svayam dhruv banI rahI isalie vah svayam
hI apAdAn hai; miTTIne apane hI AdhArase ghaDA banAyA isaliye svayam hI adhikaraN hai
hai isaliye nishchay chhah kArak hI param satya hain