Page 68 of 513
PDF/HTML Page 101 of 546
single page version
tene parokSha padArtha jANavun shakya nA
astitvakAl upasthit nahIn huA hai kyonki (-atIt -anAgat padArtha aur indriyake) yathokta
Page 69 of 513
PDF/HTML Page 102 of 546
single page version
pudgalaparamANvAdiShu cha na pravartate
jAlarUpe mAnasagnAne cha ye ratin kurvanti te sarvagnapadan na labhante iti sUtrAbhiprAya
paryAy naShTa -ajAtane, bhAkhyun atIndriy gnAn te
hai
[paryAyan ] paryAyako [jAnAti ] jAnatA hai, [tat gnAnan ] vah gnAn [atIndriyan ] atIndriy
[bhaNitam ] kahA gayA hai
Page 70 of 513
PDF/HTML Page 103 of 546
single page version
tvAnnApradesham; mUrtamevAvagachchhati tathAvidhaviShayanibandhanasadbhAvAnnAmUrtam; vartamAnamev parichchhi-
natti viShayaviShayisannipAtasadbhAvAnna tu vRuttan vartsyachcha
sapradeshan mUrtamamUrtamajAtamativAhitan cha paryAyajAtan gneyatAnatikramAtparichchhedyamev bhavatIti
sarvagnapadan labhante ityabhiprAya
hI jAnatA hai kyonki vah sthUlako jAnanevAlA hai, apradeshako nahIn jAnatA, (kyonki vah
sUkShmako jAnanevAlA nahIn hai ); vah mUrtako hI jAnatA hai kyonki vaise (mUrtik) viShayake
sAth usakA sambandha hai, vah amUrtako nahIn jAnatA (kyonki amUrtik viShayake sAth
indriyagnAnakA sambandha nahIn hai ); vah vartamAnako hI jAnatA hai, kyonki viShay -viShayIke
sannipAt sadbhAv hai, vah pravartit ho chukanevAleko aur bhaviShyamen pravRutta honevAleko nahIn
jAnatA (kyonki indriy aur padArthake sannikarShakA abhAv hai )
hI hai
Page 71 of 513
PDF/HTML Page 104 of 546
single page version
sambhAvanAkaraNamAnasa sudusahan karmabhAramevopabhunjAna sa jinendrairudgIta
naiyAyikamatAnusArishiShyasambodhanArthan cha gAthAdvayamiti samudAyen panychamasthale gAthApanychakan gatam
nAstItyAvedayati ---
nahIn
nahIn hai; kyonki pratyek padArtharUpase pariNatike dvArA mRugatRuShNAmen jalasamUhakI kalpanA karanekI
bhAvanAvAlA vah (AtmA) atyanta dusah karmabhArako hI bhogatA hai aisA jinendronne kahA hai
te karmane ja anubhave chhe em jinadevo kahe
Page 72 of 513
PDF/HTML Page 105 of 546
single page version
padArthommen rukanA
aisA ab vivechan karate hain :
[bhaNitA] kahe hain
te karma hotAn mohI -rAgI -dveShI bandh anubhave
Page 73 of 513
PDF/HTML Page 106 of 546
single page version
shubhAshubhaphalan datvA gachchhanti, na cha rAgAdipariNAmarahitA santo bandhan kurvanti
kevalagnAnAdyanantaguNavyaktilakShaNamokShAdvilakShaNan prakRitisthityanubhAgapradeshabhedabhinnan bandhamanubhavati
ya sthAnamUrdhvasthitirniShadyA chAsanan shrIvihAro dharmopadeshashcha
dveShamen pariNat honese gney padArthommen pariNaman jisakA lakShaN hai aisI (gneyArthapariNamanasvarUp)
kriyAke sAth yukta hotA hai; aur isIliye kriyAke phalabhUt bandhakA anubhav karatA hai
kriyAphal hotA hai, gnAnase nahIn
varte sahaj te kAlamAn, mAyAcharaN jyam nArIne
Page 74 of 513
PDF/HTML Page 107 of 546
single page version
yogyatAsadbhAvAt
dRushyante
mAyAchAra iv ] striyonke mAyAchArakI bhAnti, [niyataya ] svAbhAvik hI
prayatnake binA hI (
honA), bAdalake dRuShTAntase aviruddha hai
khaDe rahanA ityAdi abuddhipUrvak hI (ichchhAke binA hI) dekhA jAtA hai
Page 75 of 513
PDF/HTML Page 108 of 546
single page version
arahantA panychamahAkalyANapUjAjanakan trailokyavijayakaran yattIrthakaranAm puNyakarma tatphalabhUtA arhanto
hogI ? isaprakAr ichchhAke binA hI
mohAdise rahit hai [tasmAt ] isaliye [sA ] vah [kShAyikI ] kShAyikI [iti matA ] mAnI gaI
hai
mohAdithI virahit tethI te kriyA kShAyik gaNI
Page 76 of 513
PDF/HTML Page 109 of 546
single page version
bhAvAchchaitanyavikArakAraNatAmanAsAdayantI nityamaudayikI kAryabhUtasya bandhasyAkAraNabhUtatayA
kAryabhUtasya mokShasya kAraNabhUtatayA cha kShAyikyev kathan hi nAm nAnumanyet
sarvathA kShayase utpanna hotI hai isaliye moharAgadveSharUpI
kAraNabhUtatAse kShAyikI hI kyon na mAnanI chAhiye ? (avashya mAnanI chAhiye) aur jab
kShAyikI hI mAne tab karmavipAk (-karmoday) bhI unake (arahantonke) svabhAvavighAtakA
kAraN nahIn hotA (aisai nishchit hotA hai )
audayikI hain
mohanIyakarmakA kShay ho chukA hai
karmonke udayase ve kriyAen hotI hain ve karma apanA ras dekar khir jAte hain
vah audayikI kriyA kShAyikI kahalAtI hai
Page 77 of 513
PDF/HTML Page 110 of 546
single page version
svabhAvenAshuddhanishchayarUpeNApi yadi na pariNamati tadA
ashubh [na bhavati ] nahIn hotA (shubhAshubh bhAvamen pariNamit hI nahIn hotA) [sarveShAn jIvakAyAnAn ]
to samasta jIvanikAyonke [sansAra api ] sansAr bhI [na vidyate ] vidyamAn nahIn hai aisA siddha
hogA
sarvathA nirvighAt shuddhasvabhAvase hI avasthit hai; aur isaprakAr samasta jIvasamUh, samasta
bandhakAraNonse rahit siddha honese sansAr abhAvarUp svabhAvake kAraN nityamuktatAko prApta ho
Page 78 of 513
PDF/HTML Page 111 of 546
single page version
AtmA pariNAmadharmavAlA honese, jaise spha TikamaNi, japAkusum aur tamAlapuShpake rang -rUp
svabhAvayuktatAse prakAshit hotA hai usIprakAr, use (AtmAke) shubhAshubh -svabhAvayuktatA
prakAshit hotI hai
svabhAvarUp pariNamit hotA huA dikhAI detA hai)
sansArakA abhAv ho jAye aur sabhI jIv sadA mukta hI siddha hojAven ! kintu yah to pratyakSha
viruddha hai
Page 79 of 513
PDF/HTML Page 112 of 546
single page version
dhApitAsamAnajAtIyatvoddAmitavaiShamyan kShAyikan gnAnan kil jAnIyAt
kamatAtkAlikan vApyarthajAtan tulyakAlamev prakAshet; sarvato vishuddhasya pratiniyat-
deshavishuddherantaplavanAt
vilayanAdvichitramapi prakAshet; asamAnajAtIyagnAnAvaraNakShayAtsamAnajAtIyagnAnAvaraNIy-
gAthApanychakaparyantan vyAkhyAnan karoti
samasta padArthonko [jAnAti ] jAnatA hai [tat gnAnan ] us gnAnako [kShAyikan bhaNitam ] kShAyik
kahA hai
huA hai
honese vah tAtkAlik yA atAtkAlik padArtha -mAtrako samakAlamen hI prakAshit karatA hai;
(kShAyik gnAn) sarvata vishuddha honeke kAraN pratiniyat pradeshonkI vishuddhi (sarvata vishuddhi)
ke bhItar DUb jAnese vah sarvata (sarva Atmapradeshonse) bhI prakAshit karatA hai; sarva AvaraNonkA
kShay honese, desh -AvaraNakA kShayopasham na rahanese vah sabako bhI prakAshit karatA hai, sarvaprakAr
gnAnAvaraNake kShayake kAraN (-sarva prakArake padArthonko jAnanevAle gnAnake AvaraNamen nimittabhUt
karmake kShay honese) asarvaprakArake gnAnAvaraNakA kShayopasham (-amuk hI prakArake padArthonko
jAnanevAle gnAnake AvaraNamen nimittabhUt karmonkA kShayopasham) vilayako prApta honese vah vichitra
ko bhI (-anek prakArake padArthon ko bhI) prakAshit karatA hai; asamAnajAtIy -gnAnAvaraNake
Page 80 of 513
PDF/HTML Page 113 of 546
single page version
kShayake kAraN) samAnajAtIy gnAnAvaraNakA kShayopasham (-samAn jAtike hI padArthonko
jAnanevAle gnAnake AvaraNamen nimittabhUt karmonkA kShayopasham) naShTa ho jAnese vah viSham ko bhI
(-asamAnajAtike padArthonko bhI) prakAshit karatA hai
honese kShAyik gnAn avashyamev sarvadA sarvatra sarvathA sarvako jAnatA hai
hI samayamen sarva Atmapradeshonse samasta dravya -kShetra -kAl -bhAvako jAnatA hai
tene saparyay ek paN nahi dravya jANavun shakya chhe
Page 81 of 513
PDF/HTML Page 114 of 546
single page version
gnAtA samastagneyahetukasamastagneyAkAraparyAyapariNatasakalaikagnAnAkAran chetanatvAt
bhI [gnAtun na shakyan ] jAnanA shakya nahIn hai
pratyekake atIt, anAgat aur vartamAn aise (tIn) prakAronse bhedavAlI
dAhyAkAraparyAyarUp pariNamit sakal ek
(-AtmA) samastagneyahetuk samasta gneyAkAraparyAyarUp pariNamit
Page 82 of 513
PDF/HTML Page 115 of 546
single page version
samastagneyahetukasamastagneyAkAraparyAyapariNatasakalaikagnAnAkAramAtmAnan chetanatvAt
tatonantaguNAni jIvadravyANi, tebhyopyanantaguNAni pudgaladravyANi
pariNatatRuNaparNAdyAkAramAtmAnan (svakIyasvabhAvan) pariNamati, tathAyamAtmA samastan gneyan jAnan san
samastagneyahetukasamastagneyAkAraparyAyapariNatasakalaikAkhaNDagnAnarUpan svakIyamAtmAnan pariNamati jAnAti
parichchhinatti
svakIyamAtmAnan na pariNamati na jAnAti na parichchhinatti
bimbAnyapashyan darpaNamiv, svakIyadRuShTiprakAshyAn padArthAnapashyan hastapAdAdyavayavapariNatan svakIy-
dehAkAramAtmAnan
pariNamit nahIn hotA usIprakAr samastagneyahetuk samastagneyAkAraparyAyarUp pariNamit sakal ek
gnAn jisakA AkAr hai aise apane rUpamen
dAhyAkAraparyAyarUp pariNamit na honese apUrNarUpase pariNamit hotA hai
rItise pariNamit nahIn hotI; usI prakAr yah AtmA samasta dravya -paryAyarUp samasta gneyako nahIn
jAnatA, usakA gnAn (samasta gney jisakA nimitta hai aise) samastagneyAkAraparyAyarUp pariNamit
na honese apUrNarUpase pariNamit hotA hai
arthAt nijako hI pUrNa rItise anubhav nahIn karatA
Page 83 of 513
PDF/HTML Page 116 of 546
single page version
yugapad na jANe jIv, to te kem jANe sarvane ? 49
hI sAth [na vijAnAti ] nahIn jAnatA [sa ] to vah puruSh [sarvANi ] sab ko (-ananta
dravyasamUhako) [kathan jAnAti ] kaise jAn sakegA ? (arthAt jo Atmadravyako nahIn jAnatA ho
vah samasta dravyasamUhako nahIn jAn sakatA)
[yugapad ] ek hI sAth [sarvANi anantAni dravyajAtAni ] sarva ananta dravya -samUhako [kathan
jAnAti ] kaise jAn sakegA ?
(-bhedonke) nimitta sarva dravyaparyAy hain
Page 84 of 513
PDF/HTML Page 117 of 546
single page version
visheShanibandhanabhUtasarvadravyaparyAyAn pratyakShIkuryAt
mAnayo svasyAmavasthAyAmanyonyasamvalanenAtyantamashakyavivechanatvAtsarvamAtmani nikhAtamiv
pratibhAti
karatA, vah (puruSh) pratibhAsamay mahAsAmAnyake dvArA
sakegA ? (nahIn kar sakegA) isase aisA phalit huA ki jo AtmAko nahIn jAnatA vah
sabako nahIn jAnatA
aur gneyakA vasturUpase anyatva hone par bhI pratibhAs aur pratibhAsyamAnakar apanI avasthAmen
anyonya milan honeke kAraN (gnAn aur gney, AtmAkI
Page 85 of 513
PDF/HTML Page 118 of 546
single page version
viShayabhUtA yenantadravyaparyAyAstAn kathan jAnAti, na kathamapi
satyAtmaparignAnan bhavatIti
(gnAn) [ na ev nityan bhavati ] nitya nahIn hai, [na kShAyikan ] kShAyik nahIn hai, [na ev
sarvagatam ] aur sarvagat nahIn hai
to nitya nahi, kShAyik nahi ne sarvagat nahi gnAn e
Page 86 of 513
PDF/HTML Page 119 of 546
single page version
mapyasadanantadravyakShetrakAlabhAvAnAkrAntumashaktatvAt
samvedanagnAnabhAvanayA kevalagnAnan cha jAyate
jinagnAn jANe yugapade, mahimA aho e gnAnano !
nitya nahIn hotA tathA karmodayake kAraN ek
men (-jAnane men ) asamartha honeke kAraN sarvagat nahIn hai
jinadevakA gnAn [yugapat jAnAti ] ek sAth jAnatA hai [aho hi ] aho ! [gnAnasya
mAhAtmyam ] gnAnakA mAhAtmya !
Page 87 of 513
PDF/HTML Page 120 of 546
single page version
vyaktitvenAbhivyaktasvabhAvabhAsikShAyikabhAvan traikAlyen nityamev viShamIkRutAn sakalAmapi
sarvArthasambhUtimanantajAtiprApitavaichitryAn parichchhindadakramasamAkrAntAnantadravyakShetrakAlabhAvatayA
prakaTIkRutAdbhutamAhAtmyan sarvagatamev syAt
parignAnasAmarthyAbhAvAtsarvagatan na bhavati
kiyA hai aisA
akramase ananta dravya -kShetra -kAl -bhAvako prApta honese jisane adbhut mAhAtmya pragaT kiyA
hai aisA sarvagat hI hai
puruSh hI sarvagna ho sakatA hai