Page 348 of 513
PDF/HTML Page 381 of 546
single page version
ભાવેન પરિણમતિ તદા અન્યે યોગદ્વારેણ પ્રવિશન્તઃ કર્મપુદ્ગલાઃ સ્વયમેવ સમુપાત્તવૈચિત્ર્યૈ-
ર્જ્ઞાનાવરણાદિભાવૈઃ પરિણમન્તે
પ્રાપ્ત હરિયાલી, કુકુરમુત્તા (છત્તા), ઔર ઇન્દ્રગોપ (ચાતુર્માસમેં ઉત્પન્ન લાલ કીડા) આદિરૂપ
પરિણમિત હોતા હૈ, ઇસીપ્રકાર જબ યહ આત્મા રાગદ્વેષકે વશીભૂત હોતા હુઆ શુભાશુભભાવરૂપ
પરિણમિત હોતા હૈ, તબ અન્ય, યોગદ્વારોંમેં પ્રવિષ્ટ હોતે હુએ કર્મપુદ્ગલ સ્વયમેવ વિચિત્રતાકો પ્રાપ્ત
જ્ઞાનાવરણાદિ ભાવરૂપ પરિણમિત હોતે હૈં
સંબંધ પામી કર્મરજનો, બંધરૂપ કથાય છે. ૧૮૮
Page 349 of 513
PDF/HTML Page 382 of 546
single page version
“
“
“
“
વિષય શુદ્ધ દ્રવ્ય હૈ
અર્હંતદેવે યોગીને; વ્યવહાર અન્ય રીતે કહ્યો. ૧૮૯
Page 350 of 513
PDF/HTML Page 383 of 546
single page version
મઞ્જીષ્ઠસ્થાનીયકર્મપુદ્ગલૈઃ સંશ્લિષ્ટઃ સંબદ્ધઃ સન્ ભેદેઽપ્યભેદોપચારલક્ષણેનાસદ્ભૂતવ્યવહારેણ બન્ધ
ઇત્યભિધીયતે
[નિર્દિષ્ટઃ ] કહા હૈ; [વ્યવહારઃ ] વ્યવહાર [અન્યથા ] અન્યપ્રકારસે [ભણિતઃ ] કહા
હૈ
ઔર વ્યવહારનય પરદ્રવ્યકે પરિણામકો આત્મપરિણામ બતલાતા હૈ ઇસલિયે ઉસે અશુદ્ધદ્રવ્યકા કથન
કરનેવાલા કહા હૈ
Page 351 of 513
PDF/HTML Page 384 of 546
single page version
કિન્તુ અશુદ્ધત્વકા દ્યોતક વ્યવહારનય સાધકતમ નહીં હૈ
હૈ, વહ જીવ પરદ્રવ્યસે સંયુક્ત નહીં હોતા, ઔર દ્રવ્યસામાન્યકે ભીતર પર્યાયોંકો ડુબાકર, સુવિશુદ્ધ હોતા
હૈ
Page 352 of 513
PDF/HTML Page 385 of 546
single page version
ન જહાતિ સ ખલુ શુદ્ધાત્મપરિણતિરૂપં શ્રામણ્યાખ્યં માર્ગં દૂરાદપહાયાશુદ્ધાત્મપરિણતિ-
રૂપમુન્માર્ગમેવ પ્રતિપદ્યતે
શુદ્ધાત્માનં ભાવયતિ
ભણ્યતે ઇત્યભિપ્રાયઃ
વિભાગેન બન્ધસમર્થનમુખ્યતયૈકોનવિંશતિગાથાભિઃ સ્થલષટ્કેન તૃતીયવિશેષાન્તરાઘિકારઃ સમાપ્તઃ
[શ્રામણ્યં ત્યક્ત્વા ] શ્રમણતાકો છોડકર [ઉન્માર્ગ પ્રતિપન્નઃ ભવતિ ] ઉન્માર્ગકા આશ્રય લેતા
હૈ
યહ હૂઁ ઔર યહ મેરા હૈ’ ઇસપ્રકાર
અશુદ્ધાત્મપરિણતિરૂપ ઉન્માર્ગકા હી આશ્રય લેતા હૈ
Page 353 of 513
PDF/HTML Page 386 of 546
single page version
સ્વપરયોઃ પરસ્પરસ્વસ્વામિસમ્બન્ધમુદ્ધૂય, શુદ્ધજ્ઞાનમેવૈકમહમિત્યનાત્માનમુત્સૃજ્યાત્માનમેવાત્મ-
સમુદાયપાતનિકા
[સઃ ધ્યાતા ] વહ ધ્યાતા [ધ્યાને ] ધ્યાનકાલમેં [આત્મા ભવતિ ] આત્મા હોતા હૈ
નિરૂપણસ્વરૂપ નિશ્ચયનયકે દ્વારા જિસને મોહકો દૂર કિયા હૈ ઐસા હોતા હુઆ, ‘મૈં પરકા નહીં
હૂઁ, પર મેરે નહીં હૈં’ ઇસપ્રકાર સ્વ
જે એમ ધ્યાવે, ધ્યાનકાળે તેહ શુદ્ધાત્મા બને. ૧૯૧
Page 354 of 513
PDF/HTML Page 387 of 546
single page version
નિરોધક સ્તસ્મિન્નેકાગ્રચિન્તાનિરોધસમયે શુદ્ધાત્મા સ્યાત
ભિન્નત્વકે કારણ આત્મારૂપ હી એક
[અચલમ્ ] અચલ, [અનાલમ્બં ] નિરાલમ્બ ઔર [શુદ્ધમ્ ] શુદ્ધ [મન્યે ] માનતા હૂઁ
Page 355 of 513
PDF/HTML Page 388 of 546
single page version
સ્યૈકસ્ય સતો મહતોઽર્થસ્યેન્દ્રિયાત્મકપરદ્રવ્યવિભાગેન સ્પર્શાદિગ્રહણાત્મકસ્વધર્માવિભાગેન
પદાર્થપનેકે કારણ, (૪) અચલપનેકે કારણ, ઔર (૫) નિરાલમ્બપનેકે કારણ હૈ
સમસ્ત સ્પર્શ
(જ્ઞાનસ્વરૂપ) સ્વધર્મસે અવિભાગ હૈ, ઇસલિયે ઉસકે એકત્વ હૈ, (૪) ઔર ક્ષણવિનાશરૂપસે
પ્રવર્તમાન જ્ઞેયપર્યાયોંકો (પ્રતિક્ષણ નષ્ટ હોનેવાલી જ્ઞાતવ્ય પર્યાયોંકો) ગ્રહણ કરને ઔર છોડનેકા
Page 356 of 513
PDF/HTML Page 389 of 546
single page version
ચાસ્ત્યેકત્વમ્
ઐસે આત્માકા જ્ઞેય પરદ્રવ્યોંસે વિભાગ હૈ ઔર તન્નિમિત્તક જ્ઞાનસ્વરૂપ સ્વધર્મસે અવિભાગ હૈ,
ઇસલિયે ઉસકે એકત્વ હૈ
(-અન્ય જો અધ્રુવ પદાર્થ) ઉનસે ક્યા પ્રયોજન હૈ ?
Page 357 of 513
PDF/HTML Page 390 of 546
single page version
દૂસરા કોઈ ભી ધ્રુવ નહીં હૈ, ક્યોંકિ વહ
જીવને નથી કંઈ ધ્રુવ, ધ્રુવ ઉપયોગ
Page 358 of 513
PDF/HTML Page 391 of 546
single page version
ગાથાચતુષ્ટયં ગતમ્
Page 359 of 513
PDF/HTML Page 392 of 546
single page version
ગ્રથનં સ્યાત
જીવ પરિણમે શ્રામણ્યમાં, તે સૌખ્ય અક્ષયને લહે. ૧૯૫
Page 360 of 513
PDF/HTML Page 393 of 546
single page version
અનાકુલતા જિસકા લક્ષણ હૈ ઐસે અક્ષય સુખકી પ્રાપ્તિ હોતી હૈ
આત્મસ્વભાવે સ્થિત છે, તે આત્મને ધ્યાનાર છે. ૧૯૬
Page 361 of 513
PDF/HTML Page 394 of 546
single page version
નિરોધઃ સ્યાત
સમવસ્થિતઃ ] સ્વભાવમેં સમવસ્થિત હૈ, [સઃ ] વહ [આત્માનં ] આત્માકા [ધ્યાતા ભવતિ ]
ધ્યાન કરનેવાલા હૈ
જહાજકા, વૃક્ષકા યા ભૂમિ ઇત્યાદિકા આધાર ન હોનેસે દૂસરા કોઈ શરણ નહીં હૈ, ઇસલિયે ઉસકા
ઉડના બન્દ હો જાતા હૈ, ઉસી પ્રકાર વિષયવિરક્તતા હોનેસે મનકો આત્મદ્રવ્યકે અતિરિક્ત કિન્હીં
અન્યદ્રવ્યોંકા આધાર નહીં રહતા ઇસલિયે દૂસરા કોઈ શરણ ન રહનેસે મન નિરોધકો પ્રાપ્ત હોતા
હૈ ); ઔર ઇસલિયે (અર્થાત્ મનકા નિરોધ હોનેસે), મન જિસકા મૂલ હૈ ઐસી ચંચલતાકા વિલય
હોનેકે કારણ અનન્તસહજ
Page 362 of 513
PDF/HTML Page 395 of 546
single page version
તત્ત્વચિન્તેતિ પ્રમત્તાપ્રમત્તગુણસ્થાનવદન્તર્મુહૂર્તેઽન્તર્મુહૂર્તે ગતે સતિ પરાવર્તનમસ્તિ સ
ભણ્યતે
ધ્યાનચિન્તા ભણ્યતે
પારકો પ્રાપ્ત હૈં, [અસંદેહઃ શ્રમણઃ ] ઐસે સંદેહ રહિત શ્રમણ [કમ્ અર્થં ] કિસ પદાર્થકો
[ધ્યાયતિ ] ધ્યાતે હૈં ?
પ્રત્યક્ષ સર્વ પદાર્થ ને જ્ઞેયાન્તપ્રાન્ત, નિઃશંક છે.
Page 363 of 513
PDF/HTML Page 396 of 546
single page version
નિહતઘનઘાતિકર્મતયા મોહાભાવે જ્ઞાનશક્તિપ્રતિબન્ધકાભાવે ચ નિરસ્તતૃષ્ણત્વાત્પ્રત્યક્ષસર્વભાવ-
તત્ત્વજ્ઞેયાન્તગતત્વાભ્યાં ચ નાભિલષતિ, ન જિજ્ઞાસતિ, ન સન્દિહ્યતિ ચ; કુતોઽભિલષિતો
જિજ્ઞાસિતઃ સન્દિગ્ધશ્ચાર્થઃ
તૃતીયા ચેત્યાત્મોપલમ્ભફલકથનરૂપેણ દ્વિતીયસ્થલે ગાથાત્રયં ગતમ્
અભાવ હોનેસે, (૧) તૃષ્ણા નષ્ટ કી ગઈ હૈ તથા (૨) સમસ્ત પદાર્થોંકા સ્વરૂપ પ્રત્યક્ષ હૈ તથા
જ્ઞેયોંકા પાર પા લિયા હૈ, ઇસલિયે ભગવાન સર્વજ્ઞદેવ અભિલાષા નહીં કરતે, જિજ્ઞાસા નહીં કરતે
ઔર સંદેહ નહીં કરતે; તબ ફિ ર (ઉનકે) અભિલષિત, જિજ્ઞાસિત ઔર સંદિગ્ધ પદાર્થ કહાઁસે
હો સકતા હૈ ? ઐસા હૈ તબ ફિ ર વે ક્યા ધ્યાતે હૈં ?
કર્મકા સદ્ભાવ હોનેસે વહ બહુતસે પદાર્થોંકો તો જાનતા હી નહીં હૈ તથા જિસ પદાર્થકો જાનતા
હૈ ઉસે ભી પૃથક્કરણ પૂર્વક
હોતા હૈ
હૈં તથા પ્રત્યેક પદાર્થકો અત્યન્ત સ્પષ્ટતાપૂર્વક
Page 364 of 513
PDF/HTML Page 397 of 546
single page version
તદારાધનાધ્યાનં ન કરોતિ, તથાયં ભગવાનપિ કેવલજ્ઞાનવિદ્યાનિમિત્તં તત્ફલભૂતાનન્તસુખનિમિત્તં ચ પૂર્વં
છદ્મસ્થાવસ્થાયાં શુદ્ધાત્મભાવનારૂપં ધ્યાનં કૃતવાન્, ઇદાનીં તદ્ધયાનેન કેવલજ્ઞાનવિદ્યા સિદ્ધા
તત્ફલભૂતમનન્તસુખં ચ સિદ્ધમ્; કિમર્થં ધ્યાનં કરોતીતિ પ્રશ્નઃ આક્ષેપો વા; દ્વિતીયં ચ કારણં
સમંત (સર્વપ્રકારકે, પરિપૂર્ણ) સૌખ્ય તથા જ્ઞાનસે સમૃદ્ધ વર્તતા હુઆ [પરં સૌખ્યં ] પરમ
સૌખ્યકા [ધ્યાયતિ ] ધ્યાન કરતા હૈ
ઇન્દ્રિય
Page 365 of 513
PDF/HTML Page 398 of 546
single page version
સહજસૌખ્યજ્ઞાનત્વાત
‘ઇન્દ્રિયાતીત’ (ઇન્દ્રિયઅગોચર) વર્તતા હુઆ, નિરાબાધ સહજસુખ ઔર જ્ઞાનવાલા હોનેસે
‘સર્વબાધા રહિત’ તથા સકલ આત્મામેં સર્વપ્રકારકે (પરિપૂર્ણ) સુખ ઔર જ્ઞાનસે પરિપૂર્ણ
હોનેસે ‘સમસ્ત આત્મામેં સંમત સૌખ્ય ઔર જ્ઞાનસે સમૃદ્ધ’ હોતા હૈ
પરમસૌખ્યકા ધ્યાન કરતા હૈ; અર્થાત્ અનાકુલત્વસંગત એક ‘અગ્ર’કે સંચેતનમાત્રરૂપસે
અવસ્થિત રહતા હૈ, (અર્થાત્ અનાકુલતાકે સાથ રહનેવાલે એક આત્મારૂપી વિષયકે
અનુભવનરૂપ હી માત્ર સ્થિત રહતા હૈ ) ઔર ઐસા અવસ્થાન સહજજ્ઞાનાનન્દસ્વભાવ સિદ્ધત્વકી
સિદ્ધિ હી હૈ (અર્થાત્ ઇસપ્રકાર સ્થિત રહના, સહજજ્ઞાન ઔર આનન્દ જિસકા સ્વભાવ હૈ ઐસે
સિદ્ધત્વકી પ્રાપ્તિ હી હૈ
કરતે હૈં ? ઉસકા ઉત્તર ઇસ ગાથામેં ઇસપ્રકાર દિયા ગયા હૈ કિ :
પરમાનન્દકા ધ્યાન હૈ, અર્થાત્ વે પરમસૌખ્યકા ધ્યાન કરતે હૈં
Page 366 of 513
PDF/HTML Page 399 of 546
single page version
પુનરન્યથાપિ, તતોઽવધાર્યતે કેવલમયમેક એવ મોક્ષસ્ય માર્ગો, ન દ્વિતીય ઇતિ
સૂત્રાભિપ્રાયઃ
ગતમ્
માર્ગમેં આરૂઢ હોતે હુએ [સિદ્ધાઃ જાતાઃ ] સિદ્ધ હુએ [નમોઽસ્તુ ] નમસ્કાર હો [તેભ્યઃ ] ઉન્હેં
[ચ ] ઔર [તસ્મૈ નિર્વાણમાર્ગાય ] ઉસ નિર્વાણમાર્ગકો
મોક્ષમાર્ગકો પ્રાપ્ત કરકે સિદ્ધ હુએ; કિન્તુ ઐસા નહીં હૈ કિ કિસી દૂસરી વિધિસે ભી સિદ્ધ હુએ
સિદ્ધિ વર્યા; નમું તેમને, નિર્વાણના તે માર્ગને. ૧૯૯
Page 367 of 513
PDF/HTML Page 400 of 546
single page version
નિર્મમપણે રહી સ્થિત આ પરિવર્જું છું હું મમત્વને. ૨૦૦
’’’’
’’
મોક્ષમાર્ગકો, જિસમેંસે
[જ્ઞાત્વા ] જાનકર [નિર્મમત્વે ઉપસ્થિતઃ ] મૈં નિર્મમત્વમેં સ્થિત રહતા હુઆ [મમતાં
પરિવર્જયામિ ] મમતાકા પરિત્યાગ કરતા હૂઁ