Page 328 of 513
PDF/HTML Page 361 of 546
single page version
grahaṇ iti
bhāvase strī, puruṣ tathā napuṁsak nahīṁ hai’ is arthakī prāpti hotī hai (17) liṁgokā arthāt
dharmacihnoṁkā grahaṇ jisake nahīṁ hai vah aliṁgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmāke bahiraṁg yatiliṁgoṁkā
abhāv hai’ is arthakī prāpti hotī hai
āliṁgit na honevālā aisā śuddha dravya hai’ aise arthakī prāpti hotī hai
‘ātmā paryāyaviśeṣase āliṁgit na honevālā aisā śuddha dravya hai’ aise arthakī prāpti hotī hai
nahīṁ hai vah aliṁgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmā dravyase nahīṁ āliṁgit aisī śuddha paryāy hai’ aise
arthakī prāpti hotī hai
Page 329 of 513
PDF/HTML Page 362 of 546
single page version
karoti
(parantu) [tadviparītaḥ ātmā ] usase viparīt (-amūrta) aisā ātmā [paudgalikaṁ karma ]
paudgalik karmako [kathaṁ ] kaise [badhnāti ] bān̐dhatā hai ?
kintu ātmā aur karmapudgalakā baṁdh honā kaise samajhā jā sakatā hai ? kyoṁki mūrta aisā
karmapudgal rūpādiguṇayukta hai, isaliye usake yathokta snigdharūkṣatvarūp sparśaviśeṣakā saṁbhav
hone par bhī amūrta aise ātmāko rūpādiguṇayuktatā nahīṁ hai isaliye usake yathokta
snigdharūkṣatvarūp sparśaviśeṣakā asaṁbhav honese ek aṁg vikal hai
paṇ jīv mūrtirahit bāṁdhe kem pudgalakarmane ? 173
Page 330 of 513
PDF/HTML Page 363 of 546
single page version
saṁbandhen paśyati jānāti
kyoṁki yadi aisā na ho to yahān̐ bhī (dekhane
Page 331 of 513
PDF/HTML Page 364 of 546
single page version
bhāvāvasthitabalīvardanimittopayogādhirūḍhabalīvardākāradarśanajñānasaṁbandho balīvardasaṁbandhavyavahār-
sādhakastvastyev, tathā kilātmano nīrūpatven sparśaśūnyatvānna karmapudgalaiḥ sahāsti saṁbandhaḥ,
ekāvagāhabhāvāvasthitakarmapudgalanimittopayogādhirūḍharāgadveṣādibhāvasaṁbandhaḥ karmapudgalabandha-
vyavahārasādhakastvastyev
lakṣaṇasaṁbandho‘sti
vikalparūpaṁ bhāvabandhopayogaṁ karoti
(jñāt) ho jāy isaliye dr̥ṣṭānta dvārā samajhāyā gayā hai
nahīṁ hai tathāpi viṣayarūpase rahanevālā bail jinakā nimitta hai aise upayogārūrḥ vr̥ṣabhākār
darśan
saṁbaṁdh nahīṁ hai, tathāpi ekāvagāharūpase rahanevāle karmapudgal jinake nimitta haiṁ aise
upayogārūrḥ rāgadveṣādikabhāvoṁke sāthakā saṁbaṁdh karmapudgaloṁke sāthake baṁdharūp vyavahārakā
sādhak avaśya hai
usīprakār mūrtik karmapudgaloṁke sāth ban̐dhatā hai
Page 332 of 513
PDF/HTML Page 365 of 546
single page version
sāth koī saṁbaṁdh nahīṁ hai; usakā to mātra us mūrtik padārthake ākārarūp honevāle jñānake
sāth hī saṁbaṁdh hai aur us padārthākār jñānake sāthake saṁbaṁdhake kāraṇ hī ‘amūrtik ātmā
mūrtik padārthako jānatā hai’ aisā amūrtik
vahān̐ paramārthataḥ amūrtik ātmākā mūrtik karmapudgaloṁke sāth koī sambandha nahīṁ hai; ātmākā
to karmapudgal jisameṁ nimitta haiṁ aise rāgadveṣādibhāvoṁke sāth hī sambandha (baṁdh) hai aur un
karmanimittak rāgadveṣādi bhāvoṁke sāth sambandha honese hī ‘is ātmākā mūrtik karmapudgaloṁke
sāth baṁdh hai’ aisā amūrtikamūrtikakā bandharūp vyavahār siddha hotā hai
rāgadveṣādi bhāv karanevāle ātmāko rāgadveṣādi bhāvoṁkā bandhan honese aur un bhāvoṁmeṁ
karmapudgal nimitta honese vyavahārase aisā avaśya kahā jā sakatā hai ki ‘is ātmāko
karmapudgaloṁkā bandhan hai’
Page 333 of 513
PDF/HTML Page 366 of 546
single page version
parapratyayairapi moharāgadveṣairuparaktātmasvabhāvatvānnīlapītaraktopāśrayapratyayanīlapītaraktatvairuparakta-
svabhāvaḥ spha ṭikamaṇiriv svayamek ev tadbhāvadvitīyatvādbandho bhavati
bhavatīti
karatā hai, [vā ] athavā [pradveṣṭi ] dveṣ karatā hai, [saḥ ] vah jīv [taiḥ ] unake dvārā (moh
(baṁdharūp) hai, kyoṁki moharāgadveṣādibhāv usakā
Page 334 of 513
PDF/HTML Page 367 of 546
single page version
san samastarāgādivikalpaparihāreṇābhāvayaṁśca tenaiv pūrvoktajñānadarśanopayogen rajyate rāgaṁ karoti
iti bhāvabandhayuktiḥ
hotā hai; [punaḥ ] aur usīse [karma badhyate ] karma ban̐dhatā hai;
rāgarūp yā dveṣarūp bhāvase dekhatā hai aur jānatā hai, usīse uparakta hotā hai
tenāthī che uparaktatā; vaḷī karmabaṁdhan te vaḍe. 176
Page 335 of 513
PDF/HTML Page 368 of 546
single page version
dravyakarmaṇā sah ceti trividhabandhasvarūpaṁ prajñāpayati ---
sparśasaṁyogen yo‘sau bandhaḥ sa pudgalabandhaḥ
avagāhaḥ ] anyonya avagāh vah [pudgalajīvātmakaḥ bhaṇitaḥ ] pudgalajīvātmak baṁdh kahā
gayā hai
anyonya je avagāh tene baṁdh ubhayātmak kahyo. 177
Page 336 of 513
PDF/HTML Page 369 of 546
single page version
bandhaḥ
pudgalasya ca yo‘sau parasparāvagāhalakṣaṇaḥ sa itthaṁbhūtabandho jīvapudgalabandha iti trividhabandhalakṣaṇaṁ
jñātavyam
yathāyogya rahate haiṁ, [yānti ] jāte haiṁ, [ca ] aur [badhyante ] baṁdhate haiṁ
pudgalasamūh rahe yathocit, jāy che, baṁdhāy che. 178
Page 337 of 513
PDF/HTML Page 370 of 546
single page version
rūpeṇ badhyante ca
karate haiṁ, rahate bhī haiṁ, aur jāte bhī haiṁ; aur yadi jīvake moh
Page 338 of 513
PDF/HTML Page 371 of 546
single page version
dravyakarmaṇā cirasaṁciten purāṇen ca, na mucyate rāgapariṇataḥ; mucyat ev saṁspr̥śataivābhinaven
dravyakarmaṇā cirasaṁciten purāṇen ca vairāgyapariṇato na badhyate; tato‘vadhāryate dravyabandhasya
sādhakatamatvādrāgapariṇām ev niścayen bandhaḥ
jīv saṁsparśa karane (-sambandhameṁ āne) vāle navīn dravyakarmase, aur cirasaṁcit (dīrghakālase
saṁcit aise) purāne dravyakarmase ban̐dhatā hī hai, mukta nahīṁ hotā; vairāgyapariṇat jīv saṁsparśa karane
(sambandhameṁ āne) vāle navīn dravyakarmase aur cirasaṁcit aise purāne dravyakarmase mukta hī hotā
hai, ban̐dhatā nahīṁ hai; isase niścit hotā hai ki
karate haiṁ ) :
Page 339 of 513
PDF/HTML Page 372 of 546
single page version
nijātmadravye bhāvanā kartavyeti tātparyam
nijadravyagat pariṇām samaye duḥkhakṣayano hetu che. 181
Page 340 of 513
PDF/HTML Page 373 of 546
single page version
deśaviratapramattasaṁyatasaṁjñaguṇasthānatraye tāratamyen śubhapariṇāmaśca bhaṇitaḥ, apramattādikṣīṇakaṣāyāntaguṇ-
sthāneṣu tāratamyen śuddhopayogo‘pi bhaṇitaḥ
[ananyagataḥ pariṇāmaḥ ] jo dūsareke prati pravartamān nahīṁ hai aisā pariṇām [samaye ] samay par
[duḥkhakṣayakāraṇam ] duḥkhakṣayakā kāraṇ hai
na honese aviśiṣṭa pariṇām hai
karmapudgalakā kṣayasvarūp mokṣa hī hai
Page 341 of 513
PDF/HTML Page 374 of 546
single page version
śuddhopayogapariṇāmo labhyat iti nayalakṣaṇamupayogalakṣaṇaṁ ca yathāsaṁbhavaṁ sarvatra jñātavyam
lakṣaṇāddhayeyabhūtācchuddhapāriṇāmikabhāvādabhedapradhānadravyārthikanayenābhinno‘pi bhedapradhānaparyāyārthikanayen
bhinnaḥ
anādyanantatvenāvinaśvaraḥ
śubhapariṇām vah puṇya hai aur aśubh pariṇām vah pāp
vah mokṣa hai
haiṁ, [te ] ve [jīvāt anye ] jīvase anya haiṁ, [ca ] aur [jīvaḥ api ] jīv bhī [tebhyaḥ
te jīvathī che anya tem ja jīv tethī anya che. 182
Page 342 of 513
PDF/HTML Page 375 of 546
single page version
jīvanikāyāḥ śuddhacaitanyasvabhāvajīvādbhinnāḥ
anya hai
te ‘ā huṁ, ā muj’ em adhyavasān moh thakī kare. 183
Page 343 of 513
PDF/HTML Page 376 of 546
single page version
vinā bhī) sāmarthyase (yah niścit huā ki) svadravyameṁ pravr̥ttikā nimitta
paṇ te nathī kartā sakal pudgaladaravamay bhāvano. 184
Page 344 of 513
PDF/HTML Page 377 of 546
single page version
kāryatvāt
pariṇāmo‘pyaśuddhaniścayen svabhāvo bhaṇyate
[pudgaladravyamayānāṁ sarvabhāvānāṁ ] pudgaladravyamay sarva bhāvoṁkā [kartā na ] kartā nahīṁ hai
(bhāv) avaśyamev ātmākā kārya hai
dvārā prāpya honese avaśya hī ātmākā karma hai
hue usakā karma nahīṁ haiṁ
paṇ nav grahe, na taje, kare nahi jīv pudgalakarmane. 185
Page 345 of 513
PDF/HTML Page 378 of 546
single page version
vāstavameṁ [gr̥hṇāti na ev ] na to grahaṇ karatā hai, [na mucaṁti ] na choṛatā hai, aur [na karoti ]
na karatā hai
nirūpaṇ karate haiṁ :
tethī grahāy ane kadāpi mukāy che karmo vaḍe. 186
Page 346 of 513
PDF/HTML Page 379 of 546
single page version
svapariṇāmaṁ nimittamātrīkr̥tyopāttakarmapariṇāmābhiḥ pudgaladhūlībhirviśiṣṭāvagāharūpeṇopādīyate
kadācinmucyate ca
jīvo‘pīti bhāvārthaḥ
kartā hotā huā [karmadhūlibhiḥ ] karmarajase [ādīyate ] grahaṇ kiyā jātā hai aur [kadācit
vimucyate ] kadācit choṛā jātā hai
grahaṇ kiyā jātā hai aur kadācit choṛā jātā hai
hai ), paradravyakā kartā nahīṁ hotā
avagāharūpase jīvako grahaṇ
Page 347 of 513
PDF/HTML Page 380 of 546
single page version
appā pariṇamati yadātmā
[jñānāvaraṇādibhāvaiḥ ] jñānāvaraṇādirūpase [taṁ ] usameṁ [praviśati ] praveś karatī hai