Page 328 of 513
PDF/HTML Page 361 of 546
single page version
grahaṇ iti
bhāvase strī, puruṣh tathā napunsak nahīn hai’ is arthakī prāpti hotī hai (17) liṅgokā arthāt
dharmachihnoṅkā grahaṇ jisake nahīn hai vah aliṅgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmāke bahiraṅg yatiliṅgoṅkā
abhāv hai’ is arthakī prāpti hotī hai
āliṅgit na honevālā aisā shuddha dravya hai’ aise arthakī prāpti hotī hai
‘ātmā paryāyavisheṣhase āliṅgit na honevālā aisā shuddha dravya hai’ aise arthakī prāpti hotī hai
nahīn hai vah aliṅgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmā dravyase nahīn āliṅgit aisī shuddha paryāy hai’ aise
arthakī prāpti hotī hai
Page 329 of 513
PDF/HTML Page 362 of 546
single page version
karoti
(parantu) [tadviparītaḥ ātmā ] usase viparīt (-amūrta) aisā ātmā [paudgalikan karma ]
paudgalik karmako [kathan ] kaise [badhnāti ] bān̐dhatā hai ?
kintu ātmā aur karmapudgalakā bandh honā kaise samajhā jā sakatā hai ? kyoṅki mūrta aisā
karmapudgal rūpādiguṇayukta hai, isaliye usake yathokta snigdharūkṣhatvarūp sparshavisheṣhakā sambhav
hone par bhī amūrta aise ātmāko rūpādiguṇayuktatā nahīn hai isaliye usake yathokta
snigdharūkṣhatvarūp sparshavisheṣhakā asambhav honese ek aṅg vikal hai
paṇ jīv mūrtirahit bāndhe kem pudgalakarmane ? 173
Page 330 of 513
PDF/HTML Page 363 of 546
single page version
sambandhen pashyati jānāti
kyoṅki yadi aisā na ho to yahān̐ bhī (dekhane
Page 331 of 513
PDF/HTML Page 364 of 546
single page version
bhāvāvasthitabalīvardanimittopayogādhirūḍhabalīvardākāradarshanagnānasambandho balīvardasambandhavyavahār-
sādhakastvastyev, tathā kilātmano nīrūpatven sparshashūnyatvānna karmapudgalaiḥ sahāsti sambandhaḥ,
ekāvagāhabhāvāvasthitakarmapudgalanimittopayogādhirūḍharāgadveṣhādibhāvasambandhaḥ karmapudgalabandha-
vyavahārasādhakastvastyev
lakṣhaṇasambandho‘sti
vikalparūpan bhāvabandhopayogan karoti
(gnāt) ho jāy isaliye dr̥uṣhṭānta dvārā samajhāyā gayā hai
nahīn hai tathāpi viṣhayarūpase rahanevālā bail jinakā nimitta hai aise upayogārūrḥ vr̥uṣhabhākār
darshan
sambandh nahīn hai, tathāpi ekāvagāharūpase rahanevāle karmapudgal jinake nimitta hain aise
upayogārūrḥ rāgadveṣhādikabhāvoṅke sāthakā sambandh karmapudgaloṅke sāthake bandharūp vyavahārakā
sādhak avashya hai
usīprakār mūrtik karmapudgaloṅke sāth ban̐dhatā hai
Page 332 of 513
PDF/HTML Page 365 of 546
single page version
sāth koī sambandh nahīn hai; usakā to mātra us mūrtik padārthake ākārarūp honevāle gnānake
sāth hī sambandh hai aur us padārthākār gnānake sāthake sambandhake kāraṇ hī ‘amūrtik ātmā
mūrtik padārthako jānatā hai’ aisā amūrtik
vahān̐ paramārthataḥ amūrtik ātmākā mūrtik karmapudgaloṅke sāth koī sambandha nahīn hai; ātmākā
to karmapudgal jisamen nimitta hain aise rāgadveṣhādibhāvoṅke sāth hī sambandha (bandh) hai aur un
karmanimittak rāgadveṣhādi bhāvoṅke sāth sambandha honese hī ‘is ātmākā mūrtik karmapudgaloṅke
sāth bandh hai’ aisā amūrtikamūrtikakā bandharūp vyavahār siddha hotā hai
rāgadveṣhādi bhāv karanevāle ātmāko rāgadveṣhādi bhāvoṅkā bandhan honese aur un bhāvommen
karmapudgal nimitta honese vyavahārase aisā avashya kahā jā sakatā hai ki ‘is ātmāko
karmapudgaloṅkā bandhan hai’
Page 333 of 513
PDF/HTML Page 366 of 546
single page version
parapratyayairapi moharāgadveṣhairuparaktātmasvabhāvatvānnīlapītaraktopāshrayapratyayanīlapītaraktatvairuparakta-
svabhāvaḥ spha ṭikamaṇiriv svayamek ev tadbhāvadvitīyatvādbandho bhavati
bhavatīti
karatā hai, [vā ] athavā [pradveṣhṭi ] dveṣh karatā hai, [saḥ ] vah jīv [taiḥ ] unake dvārā (moh
(bandharūp) hai, kyoṅki moharāgadveṣhādibhāv usakā
Page 334 of 513
PDF/HTML Page 367 of 546
single page version
san samastarāgādivikalpaparihāreṇābhāvayanshcha tenaiv pūrvoktagnānadarshanopayogen rajyate rāgan karoti
iti bhāvabandhayuktiḥ
hotā hai; [punaḥ ] aur usīse [karma badhyate ] karma ban̐dhatā hai;
rāgarūp yā dveṣharūp bhāvase dekhatā hai aur jānatā hai, usīse uparakta hotā hai
tenāthī chhe uparaktatā; vaḷī karmabandhan te vaḍe. 176
Page 335 of 513
PDF/HTML Page 368 of 546
single page version
dravyakarmaṇā sah cheti trividhabandhasvarūpan pragnāpayati ---
sparshasanyogen yo‘sau bandhaḥ sa pudgalabandhaḥ
avagāhaḥ ] anyonya avagāh vah [pudgalajīvātmakaḥ bhaṇitaḥ ] pudgalajīvātmak bandh kahā
gayā hai
anyonya je avagāh tene bandh ubhayātmak kahyo. 177
Page 336 of 513
PDF/HTML Page 369 of 546
single page version
bandhaḥ
pudgalasya cha yo‘sau parasparāvagāhalakṣhaṇaḥ sa itthambhūtabandho jīvapudgalabandha iti trividhabandhalakṣhaṇan
gnātavyam
yathāyogya rahate hain, [yānti ] jāte hain, [cha ] aur [badhyante ] bandhate hain
pudgalasamūh rahe yathochit, jāy chhe, bandhāy chhe. 178
Page 337 of 513
PDF/HTML Page 370 of 546
single page version
rūpeṇ badhyante cha
karate hain, rahate bhī hain, aur jāte bhī hain; aur yadi jīvake moh
Page 338 of 513
PDF/HTML Page 371 of 546
single page version
dravyakarmaṇā chirasañchiten purāṇen cha, na muchyate rāgapariṇataḥ; muchyat ev sanspr̥ushataivābhinaven
dravyakarmaṇā chirasañchiten purāṇen cha vairāgyapariṇato na badhyate; tato‘vadhāryate dravyabandhasya
sādhakatamatvādrāgapariṇām ev nishchayen bandhaḥ
jīv sansparsha karane (-sambandhamen āne) vāle navīn dravyakarmase, aur chirasañchit (dīrghakālase
sañchit aise) purāne dravyakarmase ban̐dhatā hī hai, mukta nahīn hotā; vairāgyapariṇat jīv sansparsha karane
(sambandhamen āne) vāle navīn dravyakarmase aur chirasañchit aise purāne dravyakarmase mukta hī hotā
hai, ban̐dhatā nahīn hai; isase nishchit hotā hai ki
karate hain ) :
Page 339 of 513
PDF/HTML Page 372 of 546
single page version
nijātmadravye bhāvanā kartavyeti tātparyam
nijadravyagat pariṇām samaye duḥkhakṣhayano hetu chhe. 181
Page 340 of 513
PDF/HTML Page 373 of 546
single page version
deshaviratapramattasanyatasañgnaguṇasthānatraye tāratamyen shubhapariṇāmashcha bhaṇitaḥ, apramattādikṣhīṇakaṣhāyāntaguṇ-
sthāneṣhu tāratamyen shuddhopayogo‘pi bhaṇitaḥ
[ananyagataḥ pariṇāmaḥ ] jo dūsareke prati pravartamān nahīn hai aisā pariṇām [samaye ] samay par
[duḥkhakṣhayakāraṇam ] duḥkhakṣhayakā kāraṇ hai
na honese avishiṣhṭa pariṇām hai
karmapudgalakā kṣhayasvarūp mokṣha hī hai
Page 341 of 513
PDF/HTML Page 374 of 546
single page version
shuddhopayogapariṇāmo labhyat iti nayalakṣhaṇamupayogalakṣhaṇan cha yathāsambhavan sarvatra gnātavyam
lakṣhaṇāddhayeyabhūtāchchhuddhapāriṇāmikabhāvādabhedapradhānadravyārthikanayenābhinno‘pi bhedapradhānaparyāyārthikanayen
bhinnaḥ
anādyanantatvenāvinashvaraḥ
shubhapariṇām vah puṇya hai aur ashubh pariṇām vah pāp
vah mokṣha hai
hain, [te ] ve [jīvāt anye ] jīvase anya hain, [cha ] aur [jīvaḥ api ] jīv bhī [tebhyaḥ
te jīvathī chhe anya tem ja jīv tethī anya chhe. 182
Page 342 of 513
PDF/HTML Page 375 of 546
single page version
jīvanikāyāḥ shuddhachaitanyasvabhāvajīvādbhinnāḥ
anya hai
te ‘ā hun, ā muj’ em adhyavasān moh thakī kare. 183
Page 343 of 513
PDF/HTML Page 376 of 546
single page version
vinā bhī) sāmarthyase (yah nishchit huā ki) svadravyamen pravr̥uttikā nimitta
paṇ te nathī kartā sakal pudgaladaravamay bhāvano. 184
Page 344 of 513
PDF/HTML Page 377 of 546
single page version
kāryatvāt
pariṇāmo‘pyashuddhanishchayen svabhāvo bhaṇyate
[pudgaladravyamayānān sarvabhāvānān ] pudgaladravyamay sarva bhāvoṅkā [kartā na ] kartā nahīn hai
(bhāv) avashyamev ātmākā kārya hai
dvārā prāpya honese avashya hī ātmākā karma hai
hue usakā karma nahīn hain
paṇ nav grahe, na taje, kare nahi jīv pudgalakarmane. 185
Page 345 of 513
PDF/HTML Page 378 of 546
single page version
vāstavamen [gr̥uhṇāti na ev ] na to grahaṇ karatā hai, [na muchanti ] na chhoṛatā hai, aur [na karoti ]
na karatā hai
nirūpaṇ karate hain :
tethī grahāy ane kadāpi mukāy chhe karmo vaḍe. 186
Page 346 of 513
PDF/HTML Page 379 of 546
single page version
svapariṇāman nimittamātrīkr̥utyopāttakarmapariṇāmābhiḥ pudgaladhūlībhirvishiṣhṭāvagāharūpeṇopādīyate
kadāchinmuchyate cha
jīvo‘pīti bhāvārthaḥ
kartā hotā huā [karmadhūlibhiḥ ] karmarajase [ādīyate ] grahaṇ kiyā jātā hai aur [kadāchit
vimuchyate ] kadāchit chhoṛā jātā hai
grahaṇ kiyā jātā hai aur kadāchit chhoṛā jātā hai
hai ), paradravyakā kartā nahīn hotā
avagāharūpase jīvako grahaṇ
Page 347 of 513
PDF/HTML Page 380 of 546
single page version
appā pariṇamati yadātmā
[gnānāvaraṇādibhāvaiḥ ] gnānāvaraṇādirūpase [tan ] usamen [pravishati ] pravesh karatī hai