Pravachansar-Hindi (simplified iso15919 transliteration). BhagwAn shri kundkundAchArya; Ullekh; AnukramaNikA; Bol ; ManglAcharaN; Gnan Tattva Pragynyapan; Mangalacharan and bhumika; Gatha: 1-5.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 28

 


Page -11 of 513
PDF/HTML Page 22 of 546
single page version

om
bhagavān shrī kundakundāchāryadevake sambandhamen
ullekh
vandyo vibhurbhbhuvi na kai rih kauṇḍakundaḥ
ku nda -prabhā -praṇayi -kīrti -vibhūṣhitāshaḥ
.
yashchāru -chāraṇ -karāmbujachañcharīk -
shchakre shrutasya bharate prayataḥ pratiṣhṭhām
..
[chandragiri parvatakā shilālekh ]
artha :kundapuṣhpakī prabhā dhāraṇ karanevālī jinakī kīrti dvārā dishāen̐
vibhūṣhit huī hain, jo chāraṇoṅkechāraṇar̥uddhidhārī mahāmuniyoṅkesundar hastakamaloṅke
bhramar the aur jin pavitrātmāne bharatakṣhetramen shrutakī pratiṣhṭhā kī hai, ve vibhu kundakunda
is pr̥ithvī par kisase vandya nahīn hain ?
........koṇḍaku ndo yatīndraḥ ..
rajobhiraspr̥uṣhṭatamatvamanta-
rbāhyepi samvyañjayitun yatīshaḥ
.
rajaḥpadan bhūmitalan vihāy
chachār manye chaturaṅgulan saḥ
..
[vindhyagirishilālekh ]
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈

Page -10 of 513
PDF/HTML Page 23 of 546
single page version

artha :yatīshvar (shrī kundakundasvāmī) rajaḥsthānakobhūmitalako
chhoṛakar chār aṅgul ūpar ākāshamen gaman karate the usake dvārā main aisā samajhatā hūn̐
ki
ve antaramen tathā bāhyamen rajase (apanī) atyanta aspr̥uṣhṭatā vyakta karate the
(antaramen ve rāgādik malase aspr̥uṣhṭa the aur bāhyamen dhūlase aspr̥uṣhṭa the) .
jai paumaṇandiṇāho sīmandharasāmidivvaṇāṇeṇ .
ṇa vibohai to samaṇā ka han sumaggan payāṇanti ..
[darshanasār]
artha :(mahāvidehakṣhetrake vartamān tīrthaṅkaradev) shrī sīmandharasvāmīse prāpta
hue divya gnān dvārā shrī padmanandināthane (shrī kundakundāchāryadevane) bodh na diyā hotā
to munijan sachche mārgako kaise jānate ?
he kundakundādi āchāryon ! āpake vachan bhī svarūpānusandhānamen is pāmarako
param upakārabhūt hue hain . usake liye main āpako atyanta bhaktipūrvak namaskār karatā
hūn̐ . [shrīmad rājachandra ]]
bhagavān shrī kundakundāchāryadevakā hamāre upar bahut upakār hai, ham unake
dāsānudās hai . shrīmadbhagavatkundakundāchāryadev mahāvidehakṣhetramen sarvagna vītarāg shrī
sīmandhar bhagavānake samavasaraṇamen gaye the aur ve vahān̐ āṭh din rahe the usamen leshamātra
shaṅkā nahīn hai
. vah bāt vaisī hī hain; kalpanā karanā nahīn, nā kahanā nahīn; māno to
bhī vaise hī hai, na māno to bhī vaise hī hai . yathātathya bāt hai, akṣharashaḥ satya hai,
pramāṇasiddha hai . [pūjya gurudev shrī kānajīsvāmī ]

❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈


Page -9 of 513
PDF/HTML Page 24 of 546
single page version

paramāgam shrī pravachanasārakī
vi ṣha yā nu kra ma ṇi kā
(1) gnānatattvapragnāpan
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā
maṅgalācharaṇapūrvak bhagavān shāstrakārakī pratignā ....1
vītarāgacharitra upādey aur sarāgachāritra hey hai ....6
chāritrakā svarūp .................................7
ātmā hī chāritra hai .............................8
jīvakā shubh, ashubh aur shuddhatva................9
pariṇām vastukā svabhāv hai....... ............. 10
shuddha aur shubh -ashubh pariṇāmakā phal ... 11 -12
ātmākā gnānapramāṇapanā aur gnānakā

sarvagatapanā.... ........................... 23 ātmāko gnānapramāṇ na mānanemen doṣh..... ..... 24 gnānakī bhān̐ti ātmākā bhī sarvagatattva...... ... 26 ātmā aur gnānake ekatvaanyatva..... ....... 27 gnān aur gneyake paraspar gamanakā niṣhedh..... .. 28 ātmā padārthommen pravr̥utta nahīn hotā tathāpi

jisase unamen pravr̥utta honā siddha
hotā hai vah shaktivaichitrya...... .......... 29

shuddhopayog adhikār shuddhopayogake phalakī prashansā .................... 13 shuddhopayogapariṇat ātmākā svarūp .............. 14 shuddhopayogase honevālī shuddhātmasvabhāvaprāpti ...... 15 shuddhātmasvabhāvaprāpti kārakāntarase nirapekṣha...... .. 16 ‘svayambhū’ke shuddhātmasvabhāvaprāptikā atyanta

gnān padārthommen pravr̥utta hotā hai

usake dr̥uṣhṭānta...... ...................... 30 padārtha gnānamen vartate hainyah vyakta karate hain .... 31 ātmākī padārthoṅke sāth ek dūsaremen pravr̥utti

honepar bhī, vah parakā grahaṇatyāg kiye
binā tathā pararūp pariṇamit hue binā
sabako dekhatā
jānatā honese use
avināshīpanā aur kathañchit
utpād
vyay
dhrauvyayuktatā ................ 17
svayambhūātmāke indriyoṅke binā gnān
atyanta bhinnatā hai..... .................. 32
ānanda kaise ? ........................... 19
kevalagnānī aur shrutagnānīko avisheṣharūp

atīndriyatāke kāraṇ shuddhātmāko

dikhākar visheṣh ākāṅkṣhāke kṣhobhakā
kṣhay karate hain............................. 33
shārīrik sukhduḥkhakā abhāv..... ...... 20
gnān adhikār
gnān adhikār
gnānake shrutupādhikr̥ut bhedako dūr karate hain .... 34
ātmā aur gnānakā kartr̥utvakaraṇatvakr̥ut
atīndriy gnānapariṇat kevalīko sab
bhed dūr karate hain....... .................. 35
pratyakṣha hai...... .......................... 21

Page -8 of 513
PDF/HTML Page 25 of 546
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā
gnān kyā hai aur gney kyā hai yah
sukh adhikār
vyakta karate hain....... .................... 36
gnānase abhinna sukhakā svarūp varṇan karate

dravyoṅkī bhūtbhāvi paryāyen bhī tātkālik

hue gnān aur sukhakī heyopādeyatākā
vichār ................................... 53
paryāyoṅkī bhān̐ti pr̥uthakrūpase gnānamen
vartatī hain ................................. 37
atīndriy sukhakā sādhanabhūt atīndriy

avidyamān paryāyoṅkī kathañchit vidyamānatā ...... 38 avidyamān paryāyoṅkī gnānapratyakṣhatā

gnān upādey hai isaprakār usakī
prashansā...... ............................. 54
dr̥uḍh karate hain...... ....................... 39
indriyasukhakā sādhanabhūt indriyagnān hey hai

indriyagnānake liye naṣhṭa aur anutpannakā jānanā

isaprakār usakī nindā...... ............ 55
ashakya hai aisā nishchit karate hain ...... 40
indriyagnān pratyakṣha nahīn hai aisā nishchay

atīndriy gnānake liye jo jo kahā jātā hai vah

. ....................................
karate hain
57
(sab) sambhav hai..... .................... 41
parokṣha aur pratyakṣhake lakṣhaṇ..................... 58
pratyakṣhagnānako pāramārthik sukharūp batalāte hain ... 59
kevalagnānako bhī pariṇāmake dvārā khedakā
.

gneyārthapariṇamanakriyā gnānamense utpanna nahīn hotī

42

gneyārthapariṇamanasvarūp kriyā aur tatphal kahān̐se

utpanna hotā haiisakā vivechan..... .... 43
sambhav honese vah aikāntik sukh nahīn
hai
isakā khaṇḍan.... ................... 60
kevalīke kriyā bhī kriyāphal utpanna
..................................
nahīn karatī
44
‘kevalagnān sukhasvarūp hai’ aise nirūpaṇ dvārā
. .

tīrthaṅkaroṅke puṇyakā vipāk akiñchitkar hī hai

45
upasanhār....... .......................... 61
kevalīkī bhān̐ti sab jīvoṅko svabhāvavighātakā

kevaliyoṅko hī pāramārthik sukh hotā hai

abhāv honekā niṣhedh karate hain..... ...... 46
aisī shraddhā karāte hain..... ................ 62
atīndriy gnānako sarvagnarūpase abhinandan ....... 47
sabako na jānanevālā ekako bhī nahīn jānatā

parokṣhagnānavāloṅke apāramārthik indriyasukhakā

vichār....... ............................ 63
.
48

indriyān̐ hai vahān̐ tak svabhāvase hī duḥkh hai...... 64 muktātmāke sukhakī prasiddhike liye, sharīr

ekako na jānanevālā sabako nahīn jānatā
. ....
49
kramashaḥ pravartamān gnānakī sarvagatatā siddha
sukhakā sādhan honekī bātakā khaṇḍan.... 65
nahīn hotī..... .......................... 50
ātmā svayamev sukhapariṇāmakī shaktivālā

yugapat pravr̥uttike dvārā hī gnānakā sarvagatatva ..... 51 kevalīke gnaptikriyākā sadbhāv hone par bhī

honese viṣhayoṅkī akiñchitkaratā...... .... 67 ātmāke sukhasvabhāvatvako dr̥uṣhṭānta dvārā dr̥uḍh

kriyāphalarūp bandhakā niṣhedh karate hue
upasanhār karate hain...... .................. 52
karake ānandaadhikārakī pūrṇatā...... .. 68

Page -7 of 513
PDF/HTML Page 26 of 546
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā
shabdabrahmamen arthoṅkī vyavasthā kis prakār hai
shubhapariṇām adhikār
usakā vichār..... ....................... 87
indriyasukhasambandhī vichārako lekar,

mohakṣhayake upāyabhūt jinopadeshakī prāpti hone

usake sādhanakā svarūp................... 69
par bhī puruṣhārtha arthakriyākārī hai..... ... 88
indriyasukhako shubhopayogake sādhyake

svaparake vivekakī siddhise hī mohakā kṣhay

rūpamen kahate hain....... .................... 70
hotā hai ataḥ svaparake vibhāgakī
indriyasukhako duḥkhapanemen ḍālate hain....... ....... 71
puṇyotpādak shubhopayogakī pāpotpādak

siddhike liye prayatna...... ............... 89 sab prakārake svaparake vivekakī siddhi

ashubhopayogase avisheṣhatā...... .......... 72
āgamase kartavya haiis prakār
puṇya duḥkhake bījake kāraṇ hainyah batāte hain ... 74
upasanhār karate hain...... .................. 90
puṇyajanya indriyasukh bahudhā duḥkharūp hain..... .... 76
puṇya aur pāpakī avisheṣhatākā nishchay

jinodit arthoṅke shraddhān binā dharmalābh

nahīn hotā..... .......................... 91
karate hue (is viṣhayakā) upasanhār
karate hain..... ............................ 77
āchāryabhagavān sāmyakā dharmatva siddha karake ‘main
svayam sākṣhāt dharma hī hūn̐’ aise bhāvamen
nishchal sthit hote hain...... .............. 92
shubhashubh upayogakī avisheṣhatā nishchit karake,
rāgadveṣhake dvaitako dūr karate hue,
asheṣhaduḥkhakṣhayakā dr̥uḍh nishchay karake
shuddhopayogamen nivās...... ................ 78
✾ ✾ ✾
(2) gneyatattvapragnāpan
mohādike unmūlan prati sarva udyamase kaṭibaddha ... 79
mohakī senā jītanekā upāy...... ............ 80
chintāmaṇi prāpta kiyā hone par bhī, pramād chor
dravyasāmānya adhikār

padārthakā samyak dravyaguṇaparyāyasvarūp...... ...... 93 svasamayparasamayakī vyavasthā nishchit

vidyamān hai ataḥ jāgr̥ut rahatā hai ........ 81 yahī ek, bhagavantonne svayam anubhav karake pragaṭ

karake upasanhār..... ...................... 94
kiyā huā mokṣhakā pāramārthikapantha hai ... 82
dravyakā lakṣhaṇ .................................. 95
svarūp
astitvakā kathan ....................... 96

shuddhātmalābhake paripanthīmohakā svabhāv aur

usake prakār.... ......................... 83
sādr̥ushyaastitvakā kathan ...................... 97

tīn prakārake mohako aniṣhṭa kāryakā kāraṇ

kahakar usake kṣhayakā upadesh............. 84
dravyonse dravyāntarakī utpatti honekā aur dravyase

moharāgadveṣhako in chihnoṅke dvārā pahichān kar utpanna

sattākā arthāntaratva honekā khaṇḍan...... .. 98
hote hī naṣhṭa kar denā chāhiye ........... 85
utpādavyayadhrauvyātmak honepar bhī dravya

mohakṣhay karanekā upāyāntar..... ............... 86

‘sat’ hai..... ............................ 99

Page -6 of 513
PDF/HTML Page 27 of 546
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

utpādvyay

dhrauvyakā paraspar avinābhāv
jīvakī dravyarūpase avasthitatā hone par
dr̥urḥ karate hain
. .............................
100
bhī paryāyonse anavasthitatā..... ........ 119
utpādādikā dravyase arthāntaratva naṣhṭa

pariṇāmātmak sansāramen kis kāraṇase pudgalakā

karate hain..... .......................... 101
sambandha hotā hai ki jisase vah (sansār)
manuṣhyādi
paryāyātmak hotā hai
isakā
utpādādikā kṣhaṇabhed nirasta karake ve
samādhān...... ......................... 121
dravya hain yah samajhāte hain...... .......... 102
paramārthase ātmāko dravyakarmakā akartr̥utva.... .. 122
vah kaunasā svarūp hai jisarūp ātmā
dravyake utpādvyay
dhrauvyako anekadravyaparyāy tathā
ekadravyaparyāy dvārā vichārate hain.......... 103
pariṇamit hotā hai ? ................... 123
sattā aur dravya arthāntar nahīn honeke
viṣhayamen yukti..... .................... 105
gnān, karma aur karmaphalakā svarūp.... ....... 124
un (tīnon)ko ātmārūpase nishchit

pr̥uthaktvakā aur atyatvakā lakṣhaṇ...... ...... 106 atadbhāvako udāharaṇ dvārā spaṣhṭatayā

. ..................................
karate hain
125
batalāte hain...... ....................... 107
shuddhātmopalabdhikā abhinandan karate hue, dravya
sāmānyake varṇanakā upasanhār....... 126
sarvathā abhāv vah atadbhāvakā
lakṣhaṇ nahīn hai ......................... 108
dravyavisheṣh adhikār

sattā aur dravyakā guṇguṇīpanā siddha

dravyake jīvajīvapanerūp visheṣh..... ....... 127
karate hain...... ......................... 109
dravyake lokālokatvarūp visheṣh.... ........... 128
dravyake ‘kriyā’ aur ‘bhāv’ rūp visheṣh ..... 129
guṇavisheṣhase dravyavisheṣh hotā hai...... ........ 130
mūrta aur amūrta guṇoṅke lakṣhaṇ

guṇ aur guṇīke anekatvakā khaṇḍan..... .... 110 dravyake satutpād aur asat

utpād honemen
avirodh siddha karate hain...... .......... 111

satutpādako ananyatvake dvārā aur asat

tathā sambandha.... ...................... 131
utpādako anyatvake dvārā nishchit
karate hain.... .................... 112
113
mūrta pudgaladravyake guṇ..... ................... 132
amūrta dravyoṅke guṇ..... ..................... 133
dravyoṅkā pradeshavattva aur apradeshavattvarūp

ek hī dravyako anyatva aur anyatva

honemen avirodh...... .................. 114 garva virodhako dūr karanevālī saptabhaṅgī......... 115 jīvako manuṣhyādi paryāyen kriyākā phal honese

visheṣh ................................ 135 pradeshī aur apradeshī dravya kahān̐ rahate hain...... 136 pradeshavattva aur apradeshavattva kis

unakā anyatva prakāshit karate hain..... 116 manuṣhyādiparyāyommen jīvako svabhāvakā parābhav kis

prakārase sambhav ? ...................... 137
kāraṇase hotā haiisakā nirṇay..... 118

Page -5 of 513
PDF/HTML Page 28 of 546
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā
‘kālāṇu apradeshī hī hai’aisā niyam
shubhopayog aur ashubhopayogakā
kālapadārthake dravya aur paryāy..... ----- 138
svarūp..... ...................157158
kālapadārthake dravya aur paryāy...... ----------- 139
ākāshake pradeshakā lakṣhaṇ..... --------------- 140
tiryakprachay tathā ūrdhvaprachay...... ------------- 141
kālapadārthakā ūrdhvaprachay niranvay hai
is

paradravyake sanyogakā jo kāraṇ usake

vināshakā abhyās..... .............. 159 sharīrādi paradravya prati madhyasthatā pragaṭakarate hain..160 sharīr, vāṇī aur manakā paradravyapanā..... .. 161 ātmāko paradravyatvakā aur usake kartr̥utvakā

bātakā khaṇḍan....---------------------- 142 sarva vr̥uttyanshommen kālapadārtha

abhāv.... ........................... 162
. ----------------
utpādavyayadhrauvyavālā hai
143
paramāṇudravyoṅko piṇḍaparyāyarūp

kālapadārthakā pradeshamātrapanā siddha

pariṇatikā kāraṇ.................... 163
. -------------------------------
karate hain
144
ātmāko pudgalapiṇḍake kartr̥utvakā abhāv..... 167
ātmāko sharīrapanekā abhāv..... .......... 171
jīvakā asādhāraṇ svalakṣhaṇ................ 172
amūrta ātmāko snigdha
rukṣhatvakā abhāv

gnānagneyavibhāg adhikār ātmāko vibhakta karaneke liye vyavahārajīvatvake

hetukā vichār..... ................... 145 prāṇ kaunkaunase hai, so batalāte hain..... . 146

honese bandha kaise ho sakatā
hai ?
aisā pūrvapakṣha..... ............... 173
vyutpattise prāṇoṅko jīvatvakā hetupanā aur
unakā paudgalikapanā... ............... 147
uparyukta pūrvapakṣhakā uttar..... ............... 174
bhāvabandhakā svarūp.... ..................... 175
bhāvabandhakī yukti aur dravyabandhakā svarūp . 176
pudgalabandha, jīvabandha aur

paudgalik prāṇoṅkī santatikī pravr̥uttikā

antaraṅg hetu.......................... 150 paudgalik prāṇasantatikī nivr̥uttikā

antaraṅg hetu.......................... 151
ubhayabandhakā svarūp..... ............. 177
ātmāke atyanta vibhaktatvakī siddhike liye,

dravyabandhakā hetu bhāvabandha.... ............... 178 bhāvabandha hī nishchayabandha hai.... ............. 179 pariṇāmakā dravyabandhake sādhakatam rāgase

vyavahārjīvatvake hetu jo gativishiṣhṭa
paryāy unakā svarūp.... ............. 151

paryāyake bhed ............................... 153 arthanishchāyak astitvako svaparake

vishiṣhṭapanā savisheṣh pragaṭ karate hain.....180
. ...
vibhāgake hetuke rūpamen samajhāte hain
154
vishiṣhṭa pariṇāmako, bhedako tathā avishiṣhṭa
pariṇāmako kāraṇamen kāryakā
upachār karake kāryarūpase batalāte hain....181
ātmāko atyanta vibhakta karaneke liye,
paradravyake sanyogake kāraṇakā svarūp....155

Page -4 of 513
PDF/HTML Page 29 of 546
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā
(3) charaṇānuyogasūchak
jīvakī svadravyamen pravr̥utti aur paradravyase
nivr̥uttikī siddhike liye svaparakā
chūlikā

vibhāg............................... 182 svadravyamen pravr̥uttikā aur paradravyamen pravr̥uttikā

ācharaṇpragnāpan
nimitta svaparake vibhāgakā gnān
. ..............................
agnān hai
183
duḥkhamuktike liye shrāmaṇyamen juṛ jānekī
preraṇā..... ............................ 201
ātmākā karma kyā haiisakā nirūpaṇ ..... 184
‘pudgalapariṇām ātmākā karma kyon nahīn hai’

shrāmaṇyaichchhuk pahale kyā

kyā
is sandehakā nirākaraṇ..... ......... 185
karatā hai .............................. 202
ātmā kis prakār pudgalakarmoṅke dvārā

yathājātarūpadharatvak bahiraṅgantaraṅg do

grahaṇ kiyā jātā hai aur chhoṛā
jātā hai ?..... ...................... 186

liṅg..... ............................. 205 shrāmaṇyakī ‘bhavati’ kriyāmen, itanese

pudgalakarmoṅkī vichitratāko kaun kahatā hai ? . 187
akelā hī ātmā bandha hai..... ............ 188
nishchay aur vyavahārakā avirodh ............ 189
ashuddhanayase ashuddha ātmākī hī prāpti..... 190
shuddhanayase shuddhātmākī hī prāpti.... ......... 191
dhruvatvake kāraṇ shuddhātmā hī upalabdha

shrāmaṇyakī prāpti.... .................. 207 sāmāyikamen ārūrḥ shramaṇ kadāchit

chhedopasthāpanāke yogya.... ............. 208 āchāryake bhed..... .......................... 210 chhinna sanyamake pratisandhānakī vidhi..... ....... 211 shrāmaṇyake chhedake āyatan honese paradravya

karane yogya... ....................... 192
pratibandhoṅkā niṣhedh.................... 213
shuddhātmākī upalabdhise kyā hotā hai...... . 194
mohagranthi ṭūṭanese kyā hotā hai.... .......... 195
ekāgrasañchetanalakṣhaṇadhyān ashuddhatā

shrāmaṇyakī paripūrṇatākā āyatan honese

svadravyamen hī pratibandha kartavya hai...... . 214 munijanako nikaṭakā sūkṣhmaparadravyapratibandha

nahīn lātā..... ...................... 196
bhī niṣhedhya..... ...................... 215
sakalagnānī kyā dhyāte hain ?.... ............ 197
uparokta prashnakā uttar...... ............... 198
shuddhātmopalabdhilakṣhaṇ mokṣhamārgako nishchit

chhed kyā haiisakā upadesh..... ........... 216

chhedake antaraṅgbahiraṅg

aise do prakār.... ... 217

sarvathā antaraṅg chhed niṣhedhya hai..... .......... 218 upadhi antaraṅg chhedakī bhān̐ti tyājya hai.... ... 219 upadhikā niṣhedh vah antaraṅg chhedakā hī

karate hain..... ........................ 199 pratignākā nirvahaṇ karate hue (āchāryadev)

svayam mokṣhamārgabhūt shuddhātmapravr̥utti
karate hain..... ........................ 200
niṣhedh hai..... ........................ 220

Page -3 of 513
PDF/HTML Page 30 of 546
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā
‘kisīko kahīn kabhī kisī prakār koī
ātmagnānashūnyake sarvaāgamagnān, tattvārthashraddhān
upadhi aniṣhiddha bhī hai’ aise apavādakā
upadesh..... ........................... 222
tathā sanyatatvakī yugapattā bhī
akiñchitkar.... ....................... 239
aniṣhiddha upadhikā svarūp..... .............. 223
‘utsarga hī vastudharma hai, apavād nahīn’ ....... 224
apavādake visheṣh...... ...................... 225
aniṣhiddha sharīramātra
upadhike pālanakī

ukta tīnoṅkī yugapattāke sāth ātmagnānakī

yugapattāko sādhate hain...... ............ 240 ukta tīnoṅkī yugapattā tathā ātmagnānakī

yugapattā jise siddha huī hai aise sanyatakā
lakṣhaṇ..... ........................... 241
vidhi.... ............................. 226
jisakā dūsarā nām ekāgratālakṣhaṇ shrāmaṇya hai

yuktāhāravihārī sākṣhāt anāhāravihārī

aisā yah sanyatatva hī mokṣhamārga hai......242
hī hai..... ............................ 227
anekāgratāko mokṣhamārgapanā ghaṭit nahīn

shramaṇako yuktāhārīpanekī siddhi..... ........ 228 yuktāhārakā vistr̥ut svarūp..... ............. 229 utsargaapavādakī maitrī dvārā ācharaṇakā

hotā.................................. 243 ekāgratā vah mokṣhamārga hai aisā nishchay karate

hue mokṣhamārgapragnāpanakā upasanhār..... 244
susthitapanā.... ....................... 230

utsargaapavādake virodhase ācharaṇakā

shubhopayogpragnāpan
duḥsthitapanā..... ...................... 231
shubhopayogiyoṅko shramaṇarūpamen gauṇatayā
mokṣhamārgapragnāpan

batalāte hain...... ...................... 245 shubhopayogī shramaṇakā lakṣhaṇ.... ............. 246 shubhopayogī shramaṇoṅkī pravr̥utti..... ........... 247 shubhopayogiyoṅke hī aisī pravr̥uttiyān̐

mokṣhamārgake mūlasādhanabhūt āgamamen

vyāpār...... .......................... 232 āgamahīnako mokṣhākhya karmakṣhay nahīn hotā.... 233 mokṣhamārgiyoṅko āgam hī ek chakṣhu..... .... 234 āgamachakṣhuse sab kuchh dikhāī detā hī hai.....235 āgamagnān, tatpūrvak tattvārthashraddhān aur

hotī hain............................... 248 sabhī pravr̥uttiyān̐ shubhopayogiyoṅke hī

hotī hain............................... 249 pravr̥utti sanyamakī virodhī honekā niṣhedh....... 250 pravr̥uttike viṣhayake do vibhāg................. 251 pravr̥uttike kālakā vibhāg...... .............. 252 lokasambhāṣhaṇapravr̥utti usake nimittake vibhāg

tadubhayapūrvak sanyatatvakī yugapattāko mokṣhamārgapanā honekā niyam..... ...... 236 ukta tīnoṅkī ayugapattāko mokṣhamārgatva

ghaṭit nahīn hotā...................... 237
sahit batalāte hain.... ................. 253
ukta tīnoṅkī yugapattā hone par bhī, ātmagnān
mokṣhamārgakā sādhakatam hai...... ....... 238
shubhopayogakā gauṇmukhya vibhāg ............ 254

Page -2 of 513
PDF/HTML Page 31 of 546
single page version

viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā
asatsaṅg niṣhedhya hai..... .................... 268
‘laukik’ (jan)kā lakṣhaṇ .................. 269
satsaṅg karane yogya hai..... .................. 270
shubhopayogako kāraṇakī viparītatāse

phalakī viparītatā.... ................. 255 aviparīt phalakā kāraṇ aisā jo

‘aviparīt kāraṇ’...... .............. 259
pañcharatnapragnāpan

‘aviparīt kāraṇ’kī upāsanārūp pravr̥utti

sāmānya aur visheṣharūpase kartavya hai.....261
sansāratattva ................................... 271
mokṣhatattva .................................... 272
mokṣhatattvakā sādhanatattva ...................... 273
mokṣhatattvake sādhanatattvakā abhinandan.... .... 274
shāstrakī samāpti ............................ 275

shramaṇābhāsoṅke prati samasta pravr̥uttiyoṅkā

niṣhedh..... ........................... 263 kaisā jīv shramaṇābhās hai so kahate hain ...... 264 jo shrāmaṇyase samān hai unakā anumodan na

karanevālekā vināsh................... 265
❈ ❈ ❈

jo shrāmaṇyamen adhik ho usake prati jaise ki

vah shrāmaṇyamen hīn ho aisā ācharaṇ
karanevālekā vināsh................... 266
parishiṣhṭa
47 nayon dvārā ātmadravyakā kathan .......... 521
ātmadravyakī prāptikā prakār ................. 532

svayam shrāmaṇyamen adhik hon tathāpi apanese hīn

shramaṇ prati samān jaisā ācharaṇ kare to
usakā vināsh..... ................... 267

Page -1 of 513
PDF/HTML Page 32 of 546
single page version

svānubhūti honepar jīvako kaisā sākṣhātkār hotā hai ?
svānubhūti honepar, anākulāhlādamay, ek, samasta hī vishva par
tairatā vignānaghan paramapadārthaparamātmā anubhavamen ātā hai . aise anubhav binā
ātmā samyakrūpase dr̥uṣhṭigochar nahīn hotāshraddhāmen nahīn ātā, isaliye
svānubhūtike binā samyagdarshanakādharmakā prārambha nahīn hotā .
aisī svānubhūti prāpta karaneke liye jīvako kyā karanā ?
svānubhūtikī prāptike liye gnānasvabhāvī ātmākā chāhe jis prakār bhī
dr̥urḥ nirṇay karanā . gnānasvabhāvī ātmākā nirṇay dr̥urḥ karanemen sahāyabhūt
tattvagnānakādravyoṅkā svayansiddha satpanā aur svatantratā, dravyaguṇparyāy,
utpādvyaydhrauvya, nav tattvakā sachchā svarūp, jīv aur sharīrakī bilakul
bhinnabhinna kriyāen̐, puṇya aur dharmake lakṣhaṇabhed, nishchayvyavahār ityādi
anek viṣhayoṅke sachche bodhakāabhyās karanā chāhiy . tīrthaṅkar bhagavanton dvārā
kahe gaye aise anek prayojanabhūt satyoṅke abhyāsake sāthsāth sarva
tattvagnānakā siramaurmukuṭamaṇi jo shuddhadravyasāmānya arthāt param
pāriṇāmikabhāv arthāt gnāyakasvabhāvī shuddhātmadravyasāmānyajo svānubhūtikā
ādhār hai, samyagdarshanakā āshray hai, mokṣhamārgakā ālamban hai, sarva shuddhabhāvoṅkā
nāth hai
usakī divya mahimā hr̥udayamen sarvādhikarūpase aṅkit karaneyogya hai .
us nijashuddhātmadravya -sāmānyakā āshray karanese hī atīndriy ānandamay
svānubhūti prāpta hotī hai
.
pūjya gurudev shrī kānajīsvāmī

Page 0 of 513
PDF/HTML Page 33 of 546
single page version

namaḥ shrīsarvagnavītarāgāy .
shāstra -svādhyāyakā prārambhik maṅgalācharaṇ
oṅkāran bindusanyuktan nityan dhyāyanti yoginaḥ .
kāmadan mokṣhadan chaiv omkārāy namo namaḥ ..1..
aviralashabdaghanaughaprakṣhālitasakalabhūtalakalaṅkā .
munibhirupāsitatīrthā sarasvatī haratu no duritān ..2..
agnānatimirāndhānān gnānāñjanashalākayā .
chakṣhurunmīlitan yen tasmai shrīgurave namaḥ ..3..
shrīparamagurave namaḥ, paramparāchāryagurave namaḥ ..
sakalakaluṣhavidhvansakan, shreyasān parivardhakan, dharmasambandhakan, bhavyajīvamanaḥpratibodhakārakan,
puṇyaprakāshakan, pāpapraṇāshakamidan shāstran shrīpravachanasāranāmadheyan, asya mūlagranthakartāraḥ
shrīsarvagnadevāstaduttaragranthakartāraḥ shrīgaṇadharadevāḥ pratigaṇadharadevāsteṣhān vachanānusāramāsādya
āchāryashrīkundakundāchāryadevavirachitan, shrotāraḥ sāvadhānatayā shr̥uṇavantu
..
maṅgalan bhagavān vīro maṅgalan gautamo gaṇī .
maṅgalan kundakundāryo jainadharmo‘stu maṅgalam ..1..
sarvamaṅgalamāṅgalyan sarvakalyāṇakārakan .
pradhānan sarvadharmāṇān jainan jayatu shāsanam ..2..

Page 1 of 513
PDF/HTML Page 34 of 546
single page version

namaḥ shrīsiddhebhyaḥ.
namo‘nekāntāya.
shrīmadbhagavatku ndaku ndāchāryadevapraṇīt
shrī
pravachanasār
1
gnānatattva -prragnāpan
shrīmadamr̥utachandrasūrikr̥utatattvapradīpikāvr̥uttisamupetaḥ.
( anuṣhṭubh )
sarvavyāpyekachidrūpasvarūpāy parātmane .
svopalabdhiprasiddhāy gnānānandātmane namaḥ ..1..
shrījayasenāchāryakr̥utatātparyavr̥uttiḥ.
namaḥ paramachaitanyasvātmotthasukhasampade .
paramāgamasārāy siddhāy parameṣhṭhine ..
mūl gāthāon aur tattvapradīpikā nāmak ṭīkāke gujarātī anuvādakā
hindī rūpāntar

[sarva pratham granthake prārambhamen shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevavirachit prākr̥itagāthābaddha shrī ‘pravachanasār’ nāmak shāstrakī ‘tattvapradīpikā’ nāmak sanskr̥it ṭīkāke rachayitā shrī amr̥utachandrāchāryadev uparokta shlokoṅke dvārā maṅgalācharaṇ karate hue gnānānandasvarūp paramātmāko namaskār karate hain :]

artha :sarvavyāpī (arthāt sabakā gnātā -draṣhṭā) ek chaitanyarūp (mātra chaitanya hī) jisakā svarūp hai aur jo svānubhavaprasiddha hai (arthāt shuddha ātmānubhavase prakr̥uṣhṭatayā siddha hai ) us gnānānandātmak (gnān aur ānandasvarūp) utkr̥uṣhṭa ātmāko namaskār ho .

pra. 1

Page 2 of 513
PDF/HTML Page 35 of 546
single page version

( anuṣhṭubh )
helolluptamahāmohatamastoman jayatyadaḥ .
prakāshayajjagattattvamanekāntamayan mahaḥ ..2..
( āryā )
paramānandasudhārasapipāsitānān hitāy bhavyānām .
kriyate prakaṭitatattvā pravachanasārasya vr̥uttiriyam ..3..

ath pravachanasāravyākhyāyān madhyamaruchishiṣhyapratibodhanārthāyān mukhyagauṇarūpeṇāntastattvabahi- stattvaprarūpaṇasamarthāyān cha prathamat ekottarashatagāthābhirgnānādhikāraḥ, tadanantaran trayodashādhik shatagāthābhi- rdarshanādhikāraḥ, tatashcha saptanavatigāthābhishchāritrādhikārashcheti samudāyenaikādashādhikatrishatapramitasūtraiḥ samyaggnānadarshanachāritrarūpeṇ mahādhikāratrayan bhavati . athavā ṭīkābhiprāyeṇ tu samyaggnānagneyachāritrā- dhikārachūlikārūpeṇādhikāratrayam . tatrādhikāratraye prathamatastāvajgnānābhidhānamahādhikāramadhye dvāsapta- tigāthāparyantan shuddhopayogādhikāraḥ kathyate . tāsu dvāsaptatigāthāsu madhye ‘es surāsur --’ imān gāthāmādin kr̥utvā pāṭhakrameṇ chaturdashagāthāparyantan pīṭhikā, tadanantaran saptagāthāparyantan sāmānyen sarvagna- siddhiḥ, tadanantaran trayastrinshadgāthāparyantan gnānaprapañchaḥ, tatashchāṣhṭādashagāthāparyantan sukhaprapañchashchetyantarādhi- kārachatuṣhṭayen shuddhopayogādhikāro bhavati . ath pañchavinshatigāthāparyantan gnānakaṇḍikāchatuṣhṭayaprati- pādakanāmā dvitīyo‘dhikārashchetyadhikāradvayen, tadanantaran svatantragāthāchatuṣhṭayen chaikottarashatagāthābhiḥ prathamamahādhikāre samudāyapātanikā gnātavyā .

idānīn prathamapātanikābhiprāyeṇ prathamataḥ pīṭhikāvyākhyānan kriyate, tatra pañchasthalāni bhavanti; teṣhvādau namaskāramukhyatven gāthāpañchakan, tadanantaran chāritrasūchanamukhyatven ‘sampajjai ṇivvāṇan’ iti prabhr̥uti gāthātrayamath shubhāshubhashuddhopayogatrayasūchanamukhyatven ‘jīvo pariṇamadi’ ityādigāthāsūtradvayamath tatphalakathanamukhyatayā ‘dhammeṇ pariṇadappā’ iti prabhr̥uti sūtradvayam . ath shuddhopayogadhyātuḥ puruṣhasya protsāhanārthan shuddhopayogaphaladarshanārthan cha prathamagāthā, shuddhopayogipuruṣhalakṣhaṇakathanen dvitīyā cheti ‘aisayamādasamutthan’ ityādi gāthādvayam . evan pīṭhikābhidhānaprathamāntarādhikāre sthalapañchaken chaturdashagāthābhissamudāyapātanikā . tadyathā

[ab anekāntamay gnānakī maṅgalake liye shlok dvārā stuti karate hain :] artha :jo mahāmoharūpī andhakārasamūhako līlāmātramen naṣhṭa karatā hai aur jagatake svarūpako prakāshit karatā hai aisā anekāntamay tej sadā jayavant hai .

[ ab shrī amr̥utachandrāchāryadev shlok dvārā anekāntamay jinapravachanake sārabhūt is ‘pravachanasār’ shāstrakī ṭīkā karanekī pratignā karate hain :]

artha :paramānandarūpī sudhārasake pipāsu bhavya jīvoṅke hitārtha, tattvako (vastusvarūpako) pragaṭ karanevālī pravachanasārakī yah ṭīkā rachī jā rahī hai .


Page 3 of 513
PDF/HTML Page 36 of 546
single page version

ath khalu kashchidāsannasansārapārāvārapāraḥ samunmīlitasātishayavivekajyotirastamit- samastaikāntavādāvidyābhiniveshaḥ pārameshvarīmanekāntavādavidyāmupagamya muktasamastapakṣhaparigrah- tayātyantamadhyastho bhūtvā sakalapuruṣhārthasāratayā nitāntamātmano hitatamān bhagavatpañchaparameṣhṭhi- prasādopajanyān paramārthasatyān mokṣhalakṣhmīmakṣhayāmupādeyatven nishchinvan pravartamānatīrthanāyak- puraḥsarān bhagavataḥ pañchaparameṣhṭhinaḥ praṇamanavandanopajanitanamaskaraṇen sambhāvya sarvārambheṇ mokṣhamārgan sampratipadyamānaḥ pratijānīte

ath kashchidāsannabhavyaḥ shivakumāranāmā svasamvittisamutpannaparamānandaikalakṣhaṇasukhāmr̥utaviparīt- chaturgatisansāraduḥkhabhayabhītaḥ, samutpannaparamabhedavignānaprakāshātishayaḥ, samastadurnayaikāntanirākr̥utadurāgrahaḥ, parityaktasamastashatrumitrādipakṣhapātenātyantamadhyastho bhūtvā dharmārthakāmebhyaḥ sārabhūtāmatyantātmahitām- vinashvarān pañchaparameṣhṭhiprasādotpannān muktishriyamupādeyatven svīkurvāṇaḥ, shrīvardhamānasvāmitīrthakaraparamadev- pramukhān bhagavataḥ pañchaparameṣhṭhino dravyabhāvanamaskārābhyān praṇamya paramachāritramāshrayāmīti pratignān karoti

[isaprakār maṅgalācharaṇ aur ṭīkā rachanekī pratignā karake, bhagavān kundakundāchāryadev- virachit pravachanasārakī pahalī pān̐ch gāthāoṅke prārambhamen shrī amr̥utachandrāchāryadev un gāthāoṅkī utthānikā karate hain .]

ab, jinake sansār samudrakā kinārā nikaṭ hai, sātishay (uttam) vivekajyoti pragaṭ ho gaī hai (arthāt param bhedavignānakā prakāsh utpanna ho gayā hai) tathā samasta ekāntavādarūp avidyākā 1abhinivesh asta ho gayā hai aise koī (āsannabhavya mahātmāshrīmad- bhagavatkundakundāchārya), pārameshvarī (parameshvar jinendradevakī) anekāntavādavidyāko prāpta karake, samasta pakṣhakā parigrah (shatrumitrādikā samasta pakṣhapāt) tyāg denese atyanta madhyastha hokar, 2sarva puruṣhārthamen sārabhūt honese ātmāke liye atyanta 3hitatam bhagavanta pañchaparameṣhṭhīke 4prasādase utpanna hone yogya, paramārthasatya (pāramārthik rītise satya), akṣhay (avināshī) mokṣhalakṣhmīko 5upādeyarūpase nishchit karate hue pravartamān tīrthake nāyak (shrī mahāvīrasvāmī) pūrvak bhagavant pañchaparameṣhṭhīko 6praṇaman aur vandanase honevāle namaskārake dvārā sanmān karake sarvārambhase (udyamase) mokṣhamārgakā āshray karate hue pratignā karate hain . 1. abhinivesh=abhiprāy; nishchay; āgrah . 2. puruṣhārtha=dharma, artha, kām aur mokṣha in chār puruṣh -arthomen (puruṣh -prayojanon men) mokṣha hī sārabhūt shreṣhṭha

tātvik puruṣh -artha hai . 3. hitatam=utkr̥uṣhṭa hitasvarūp . 4. prasād=prasannatā, kr̥upā . 5. upādey=grahaṇ karane yogya, (mokṣhalakṣhmī hitatam, yathārtha aur avināshī honese upādey hai .) 6. praṇaman=dehase namaskār karanā . vandan=vachanase stuti karanā . namaskāramen praṇaman aur vandan donoṅkā

samāvesh hotā hai .

Page 4 of 513
PDF/HTML Page 37 of 546
single page version

ath sūtrāvatār :
es surāsuramaṇusindavandidan dhodaghāikammamalan .
paṇamāmi vaḍḍhamāṇan titthan dhammassa kattāran ..1..
sese puṇ titthayare sasavvasiddhe visuddhasabbhāve .
samaṇe ya ṇāṇadansaṇacharittatavavīriyāyāre ..2..
te te savve samagan samagan pattegamev pattegan .
vandāmi ya vaṭṭante arahante māṇuse khette ..3..
kichchā arahantāṇan siddhāṇan tah ṇamo gaṇaharāṇan .
ajjhāvayavaggāṇan sāhūṇan chev savvesin ..4..

paṇamāmītyādipadakhaṇḍanārūpeṇ vyākhyānan kriyatepaṇamāmi praṇamāmi . sa kaḥ . kartā es eṣho‘han granthakaraṇodyatamanāḥ svasamvedanapratyakṣhaḥ . kan . vaḍḍhamāṇan avasamantādr̥uddhan vr̥uddhan mānan pramāṇan gnānan yasya sa bhavati vardhamānaḥ, ‘avāpyoralopaḥ’ iti lakṣhaṇen bhavatyakāralopo‘vashabdasyātra, tan ratnatrayātmakapravartamānadharmatīrthopadeshakan shrīvardhamānatīrthakaraparamadevam . kva praṇamāmi . prathamat ev . kimvishiṣhṭan . surāsuramaṇusindavandidan tribhuvanārādhyānantagnānādiguṇādhārapadādhiṣhṭhitatvāttatpadābhilāṣhibhistri- bhuvanādhīshaiḥ samyagārādhyapādāravindatvāchcha surāsuramanuṣhyendravanditam . punarapi kimvishiṣhṭan . dhodaghāi-

ab, yahān̐ (bhagavatkundakundāchāryavirachit) gāthāsūtroṅkā avataraṇ kiyā jātā hai .
sur - asur - narapativandyane, pravinaṣhṭaghātikarmane,
praṇaman karūn hūn̐ dharmakarttā tīrtha shrīmahāvīrane; 1.
vaḷī sheṣh tīrthaṅkar ane sau siddha shuddhāstitvane.
muni gnān-
draga - chāritra - tap - vīryācharaṇasanyuktane. 2.

te sarvane sāthe tathā pratyekane pratyekane, vandun vaḷī hun manuṣhyakṣhetre vartatā arhantane. 3. arhantane, shrī siddhaney namaskaraṇ karī e rīte, gaṇadhar ane adhyāpakone, sarvasādhusamūhane. 4.


Page 5 of 513
PDF/HTML Page 38 of 546
single page version

tesin visuddhadansaṇaṇāṇapahāṇāsaman samāsejja .
uvasampayāmi samman jatto ṇivvāṇasampattī ..5.. [ paṇagan ]
eṣh surāsuramanuṣhyendravanditan dhautaghātikarmamalam .
praṇamāmi vardhamānan tīrthan dharmasya kartāram ..1..
sheṣhān punastīrthakarān sasarvasiddhān vishuddhasadbhāvān .
shramaṇānshcha gnānadarshanachāritratapovīryāchārān ..2..
tānstān sarvān samakan samakan pratyekamev pratyekam .
vande cha vartamānānarhato mānuṣhe kṣhetre ..3..

kammamalan paramasamādhisamutpannarāgādimalarahitapāramārthikasukhāmr̥utarūpanirmalanīraprakṣhālitaghātikarmamal- tvādanyeṣhān pāpamalaprakṣhālanahetutvāchcha dhautaghātikarmamalam . punashcha kinlakṣhaṇam . titthan dr̥uṣhṭashrutānubhūt- viṣhayasukhābhilāṣharūpanīrapravesharahiten paramasamādhipotenottīrṇasansārasamudratvāt anyeṣhān taraṇopāy- bhūtatvāchcha tīrtham . punashcha kinrūpam . dhammassa kattāran niruparāgātmatattvapariṇatirūpanishchayadharmasyopādān-

anvayārtha :[eṣhaḥ ] yah main [surāsuramanuṣhyendravanditan ] jo 1surendron, 2asurendron aur 3narendronse vandit hain tathā jinhonne [dhautaghātikarmamalan ] ghāti karmamalako dho ḍālā hai aise [tīrthan ] tīrtharūp aur [dharmasya kartāran ] dharmake kartā [vardhamānan ] shrī vardhamānasvāmīko [praṇamāmi ] namaskār karatā hūn̐ ..1..

[punaḥ ] aur [vishuddhasadbhāvān ] vishuddha 4sattāvāle [sheṣhān tīrthakarān ] sheṣh tīrthaṅkaroṅko [sasarvasiddhān ] sarva siddhabhagavantoṅke sāth hī, [cha ] aur [gnānadarshanachāritratapovīryāchārān ] gnānāchār, darshanāchār, chāritrāchār, tapāchār tathā vīryāchār yukta [shramaṇān ] 5shramaṇoṅko namaskār karatā hūn̐ ..2..

[tān tān sarvān ] un un sabako [cha ] tathā [mānuṣhe kṣhetre vartamānān ] manuṣhya kṣhetramen vidyamān [arhataḥ ] arahantoṅko [samakan samakan ] sāth hī sāthsamudāyarūpase aur [pratyekan ev pratyekan ] pratyek pratyekakovyaktigat [vande ] vandanā karatā hūn̐ ..3.. 1 . surendra = ūrdhvalokavāsī devoṅke indra . 2. asurendra = adholokavāsī devoṅke indra . 3. narendra = (madhyalokavāsī) manuṣhyoṅke adhipati, rājā . 4. sattā=astitva . 5. shramaṇ = āchārya, upādhyāy aur sādhu .

tasu shuddhadarshanagnān mukhya pavitra āshram pāmīne, prāpti karūn hun sāmyanī, jenāthī shivaprāpti bane. 5.


Page 6 of 513
PDF/HTML Page 39 of 546
single page version

kr̥utvārhadbhayaḥ siddhebhyastathā namo gaṇadharebhyaḥ .
adhyāpakavargebhyaḥ sādhubhyashchaiv sarvebhyaḥ ..4..
teṣhān vishuddhadarshanagnānapradhānāshraman samāsādya .
upasampadye sāmyan yato nirvāṇasamprāptiḥ ..5..

eṣh svasamvedanapratyakṣhadarshanagnānasāmānyātmāhan surāsuramanuṣhyendravanditatvāttrilokaikagurun, dhautaghātikarmamalatvājjagadanugrahasamarthānantashaktipāramaishvaryan, yoginān tīrthatvāttāraṇasamarthan, dharmakartr̥u- tvāchchhuddhasvarūpavr̥uttividhātāran, pravartamānatīrthanāyakatven prathamat ev paramabhaṭṭārakamahādevādhidev- parameshvaraparamapūjyasugr̥uhītanāmashrīvardhamānadevan praṇamāmi ..1.. tadanu vishuddhasadbhāvatvādupātta- kāraṇatvāt anyeṣhāmuttamakṣhamādibahuvidhadharmopadeshakatvāchcha dharmasya kartāram . iti kriyākārakasambandhaḥ . evamantimatīrthakaranamaskāramukhyatven gāthā gatā ..1.. tadanantaran praṇamāmi . kān . sese puṇ titthayare sasavvasiddhe sheṣhatīrthakarān, punaḥ sasarvasiddhān vr̥uṣhabhādipārshvaparyantān shuddhātmopalabdhilakṣhaṇasarvasiddha- sahitānetān sarvānapi . kathambhūtān . visuddhasabbhāve nirmalātmopalabdhibalen vishleṣhitākhilāvaraṇ- tvātkevalagnānadarshanasvabhāvatvāchcha vishuddhasadbhāvān . samaṇe ya shramaṇashabdavāchyānāchāryopādhyāyasādhūnshcha . kinlakṣhaṇān . ṇāṇadansaṇacharittatavavīriyāyāre sarvavishuddhadravyaguṇaparyāyātmake chidvastuni yāsau rāgādi-

[arhadbhayaḥ ] isaprakār arahantoṅko [siddhebhyaḥ ] siddhoṅko [tathā gaṇadharebhyaḥ ] āchāryoṅko [adhyāpakavargebhyaḥ ] upādhyāyavargako [cha evan ] aur [sarvebhyaḥ sādhubhyaḥ ] sarva sādhuoṅko [namaḥ kr̥utvā ] namaskār karake [teṣhān ] unake [vishuddhadarshanagnānapradhānāshraman ] 1vishuddhadarshanagnānapradhān āshramako [samāsādya ] prāpta karake [sāmyan upasampadye ] main 2sāmyako prāpta karatā hūn̐ [yataḥ ] jisase [nirvāṇ samprāptiḥ ] nirvāṇakī prāpti hotī hai ..4 -5..

ṭīkā :yah 3svasamvedanapratyakṣha 4darshanagnānasāmānyasvarūp main, jo surendron, asurendron aur narendroṅke dvārā vandit honese tīn lokake ek (ananya sarvotkr̥uṣhṭa) guru hain, jinamen ghātikarmamalake dho ḍālanese jagat par anugrah karanemen samartha anantashaktirūp parameshvaratā hai, jo tīrthatāke kāraṇ yogiyoṅko tāranemen samartha hain, dharmake kartā honese jo shuddha svarūpapariṇatike kartā hain, un param bhaṭṭārak, mahādevādhidev, parameshvar, paramapūjya, jinakā nāmagrahaṇ bhī achchhā hai aise shrī vardhamānadevako pravartamān tīrthakī nāyakatāke kāraṇ pratham hī, praṇām karatā hūn̐ ..1.. 1. vishuddhadarshanagnānapradhān = vishuddha darshan aur gnān jisamen pradhān (mukhya) hain, aise . 2. sāmya = samatā, samabhāv . 3. svasamvedanapratyakṣha = svānubhavase pratyakṣha (darshanagnānasāmānya svānubhavase pratyakṣha hai) . 4. darshanagnānasāmānyasvarūp = darshanagnānasāmānya arthāt chetanā jisakā svarūp hai aisā .


Page 7 of 513
PDF/HTML Page 40 of 546
single page version

pākottīrṇajātyakārtasvarasthānīyashuddhadarshanagnānasvabhāvān sheṣhānatītatīrthanāyakān, sarvān siddhānshcha, gnānadarshanachāritratapovīryāchārayuktatvātsambhāvitaparamashuddhopayogabhūmikānāchāryopādhyāy- sādhutvavishiṣhṭān shramaṇānshcha praṇamāmi ..2.. tadanvetānev pañchaparameṣhṭhinastattadvayaktivyāpinaḥ sarvānev sāmpratametatkṣhetrasambhavatīrthakarāsambhavānmahāvidehabhūmisambhavatve sati manuṣhyakṣhetrapravartibhi- stīrthanāyakaiḥ sah vartamānakālan gocharīkr̥utya yugapadyugapatpratyekan pratyekan cha mokṣhalakṣhmīsvayan- varāyamāṇaparamanairgranthyadīkṣhākṣhaṇochitamaṅgalāchārabhūtakr̥utikarmashāstropadiṣhṭavandanābhidhānen sambhāv- vikalparahitanishchalachittavr̥uttistadantarbhūten vyavahārapañchāchārasahakārikāraṇotpannen nishchayapañchāchāreṇ pariṇatatvāt samyaggnānadarshanachāritratapovīryāchāropetāniti . evan sheṣhatrayovinshatitīrthakaranamaskār- mukhyatven gāthā gatā ..2.. ath te te savve tānstānpūrvoktānev pañchaparameṣhṭhinaḥ sarvān vandāmi ya vande, ahan kartā . kathan . samagan samagan samudāyavandanāpekṣhayā yugapadyugapat . punarapi kathan . pattegamev pattegan pratyekavandanāpekṣhayā pratyekan pratyekam . na kevalametān vande . arahante arhataḥ . kimvishiṣhṭān . vaṭṭante māṇuse khette vartamānān . kva . mānuṣhe kṣhetre . tathā hi ---sāmpratamatra bharatakṣhetre tīrthakarābhāvāt pañcha-

tatpashchāt jo vishuddha sattāvān honese tāpase uttīrṇa hue (antim tāv diye hue agnimense bāhar nikale hue) uttam suvarṇake samān shuddhadarshanagnānasvabhāvako prāpta hue hain, aise sheṣh 1atīt tīrthaṅkaroṅko aur sarvasiddhoṅko tathā gnānāchār, darshanāchār, chāritrāchār, tapāchār aur vīryāchārayukta honese jinhonne param shuddha upayogabhūmikāko prāpta kiyā hai, aise shramaṇoṅko jo ki āchāryatva, upādhyāyatva aur sādhutvarūp visheṣhonse vishiṣhṭa (bhedayukta) hain unhen namaskār karatā hūn̐ ..2..

tatpashchāt inhīn pañchaparameṣhṭhiyoṅko, us -us vyaktimen (paryāyamen) vyāpta honevāle sabhīko, vartamānamen is kṣhetramen utpanna tīrthaṅkaroṅkā abhāv honese aur mahāvidehakṣhetramen unakā sadbhāv honese manuṣhyakṣhetramen pravartamān tīrthanāyakayukta vartamānakālagochar karake, (mahāvidehakṣhetramen vartamān shrī sīmandharādi tīrthaṅkaroṅkī bhān̐ti mānon sabhī pañch parameṣhṭhī bhagavān vartamānakālamen hī vidyamān hon, isaprakār atyanta bhaktike kāraṇ bhāvanā bhākarchintavan karake unhen) yugapad yugapad arthāt samudāyarūpase aur pratyek pratyekako arthāt vyaktigatarūpase 2sambhāvanā karatā hūn̐ . kis prakārase sambhāvanā karatā hūn̐ ? mokṣhalakṣhmīke svayamvar samān jo param nirgranthatākī dīkṣhākā utsav (-ānandamay prasaṅg) hai usake uchit maṅgalācharaṇabhūt jo 3kr̥utikarmashāstropadiṣhṭa vandanochchār (kr̥utikarmashāstramen upadeshe hue stutivachan)ke dvārā sambhāvanā karatā hūn̐ ..3.. 1. atīt = gat, hogaye, bhūtakālīn . 2. sambhāvanā = sambhāvanā karanā, sanmān karanā, ārādhan karanā . 3. kr̥utikarma = aṅgabāhya 14 prakīrṇakommen chhaṭṭhā prakīrṇak kr̥utikarma hai jisamen nityanaimittik kriyākā varṇan hai .