Pravachansar-Hindi (simplified iso15919 transliteration). BhagwAn shri kundkundAchArya; Ullekh; AnukramaNikA; Bol ; ManglAcharaN; Gnan Tattva Pragynyapan; Mangalacharan and bhumika; Gatha: 1-5.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 28

 


Page -11 of 513
PDF/HTML Page 22 of 546
single page version

om
bhagavān shrī kundakundāchāryadevake sambandhamen
ullekh
vandyo vibhurbhbhuvi na kai rih kauṇḍakundaḥ
ku nda -prabhā -praṇayi -kīrti -vibhūṣhitāshaḥ
.
yashchāru -chāraṇ -karāmbujachañcharīk -
shchakre shrutasya bharate prayataḥ pratiṣhṭhām
..
[chandragiri parvatakā shilālekh ]
artha :kundapuṣhpakī prabhā dhāraṇ karanevālī jinakī kīrti dvārā dishāen̐
vibhūṣhit huī hain, jo chāraṇoṅkechāraṇar̥uddhidhārī mahāmuniyoṅkesundar hastakamaloṅke
bhramar the aur jin pavitrātmāne bharatakṣhetramen shrutakī pratiṣhṭhā kī hai, ve vibhu kundakunda
is pr̥ithvī par kisase vandya nahīn hain ?
........koṇḍaku ndo yatīndraḥ ..
rajobhiraspr̥uṣhṭatamatvamanta-
rbāhyepi samvyañjayitun yatīshaḥ
.
rajaḥpadan bhūmitalan vihāy
chachār manye chaturaṅgulan saḥ
..
[vindhyagirishilālekh ]
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈

Page -10 of 513
PDF/HTML Page 23 of 546
single page version

artha :yatīshvar (shrī kundakundasvāmī) rajaḥsthānakobhūmitalako
chhoṛakar chār aṅgul ūpar ākāshamen gaman karate the usake dvārā main aisā samajhatā hūn̐
ki
ve antaramen tathā bāhyamen rajase (apanī) atyanta aspr̥uṣhṭatā vyakta karate the
(antaramen ve rāgādik malase aspr̥uṣhṭa the aur bāhyamen dhūlase aspr̥uṣhṭa the) .
jai paumaṇandiṇāho sīmandharasāmidivvaṇāṇeṇ .
ṇa vibohai to samaṇā ka han sumaggan payāṇanti ..
[darshanasār]
artha :(mahāvidehakṣhetrake vartamān tīrthaṅkaradev) shrī sīmandharasvāmīse prāpta
hue divya gnān dvārā shrī padmanandināthane (shrī kundakundāchāryadevane) bodh na diyā hotā
to munijan sachche mārgako kaise jānate ?
he kundakundādi āchāryon ! āpake vachan bhī svarūpānusandhānamen is pāmarako
param upakārabhūt hue hain . usake liye main āpako atyanta bhaktipūrvak namaskār karatā
hūn̐ . [shrīmad rājachandra ]]
bhagavān shrī kundakundāchāryadevakā hamāre upar bahut upakār hai, ham unake
dāsānudās hai . shrīmadbhagavatkundakundāchāryadev mahāvidehakṣhetramen sarvagna vītarāg shrī
sīmandhar bhagavānake samavasaraṇamen gaye the aur ve vahān̐ āṭh din rahe the usamen leshamātra
shaṅkā nahīn hai
. vah bāt vaisī hī hain; kalpanā karanā nahīn, nā kahanā nahīn; māno to
bhī vaise hī hai, na māno to bhī vaise hī hai . yathātathya bāt hai, akṣharashaḥ satya hai,
pramāṇasiddha hai . [pūjya gurudev shrī kānajīsvāmī ]
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈

Page -9 of 513
PDF/HTML Page 24 of 546
single page version

maṅgalācharaṇapūrvak bhagavān shāstrakārakī pratignā ....1
vītarāgacharitra upādey aur sarāgachāritra hey hai ....6
chāritrakā svarūp .................................7
ātmā hī chāritra hai .............................8
jīvakā shubh, ashubh aur shuddhatva................9
pariṇām vastukā svabhāv hai....... ............. 10
shuddha aur shubh -ashubh pariṇāmakā phal ... 11 -12
shuddhopayog adhikār
shuddhopayogake phalakī prashansā .................... 13
shuddhopayogapariṇat ātmākā svarūp .............. 14
shuddhopayogase honevālī shuddhātmasvabhāvaprāpti ...... 15
shuddhātmasvabhāvaprāpti kārakāntarase nirapekṣha...... .. 16
‘svayambhū’ke shuddhātmasvabhāvaprāptikā atyanta
avināshīpanā aur kathañchit
utpād
vyay
dhrauvyayuktatā ................ 17
svayambhūātmāke indriyoṅke binā gnān
ānanda kaise ? ........................... 19
atīndriyatāke kāraṇ shuddhātmāko
shārīrik sukhduḥkhakā abhāv..... ...... 20
gnān adhikār
gnān adhikār
atīndriy gnānapariṇat kevalīko sab
pratyakṣha hai...... .......................... 21
ātmākā gnānapramāṇapanā aur gnānakā
sarvagatapanā.... ........................... 23
ātmāko gnānapramāṇ na mānanemen doṣh..... ..... 24
gnānakī bhān̐ti ātmākā bhī sarvagatattva...... ... 26
ātmā aur gnānake ekatva
anyatva..... ....... 27
gnān aur gneyake paraspar gamanakā niṣhedh..... .. 28
ātmā padārthommen pravr̥utta nahīn hotā tathāpi
jisase unamen pravr̥utta honā siddha
hotā hai vah shaktivaichitrya...... .......... 29
gnān padārthommen pravr̥utta hotā hai
usake dr̥uṣhṭānta...... ...................... 30
padārtha gnānamen vartate hainyah vyakta karate hain .... 31
ātmākī padārthoṅke sāth ek dūsaremen pravr̥utti
honepar bhī, vah parakā grahaṇatyāg kiye
binā tathā pararūp pariṇamit hue binā
sabako dekhatā
jānatā honese use
atyanta bhinnatā hai..... .................. 32
kevalagnānī aur shrutagnānīko avisheṣharūp
dikhākar visheṣh ākāṅkṣhāke kṣhobhakā
kṣhay karate hain............................. 33
gnānake shrutupādhikr̥ut bhedako dūr karate hain .... 34
ātmā aur gnānakā kartr̥utvakaraṇatvakr̥ut
bhed dūr karate hain....... .................. 35
paramāgam shrī pravachanasārakī
vi ṣha yā nu kra ma ṇi kā
(1) gnānatattvapragnāpan
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

Page -8 of 513
PDF/HTML Page 25 of 546
single page version

gnān kyā hai aur gney kyā hai yah
vyakta karate hain....... .................... 36
dravyoṅkī bhūtbhāvi paryāyen bhī tātkālik
paryāyoṅkī bhān̐ti pr̥uthakrūpase gnānamen
vartatī hain ................................. 37
avidyamān paryāyoṅkī kathañchit vidyamānatā ...... 38
avidyamān paryāyoṅkī gnānapratyakṣhatā
dr̥uḍh karate hain...... ....................... 39
indriyagnānake liye naṣhṭa aur anutpannakā jānanā
ashakya hai aisā nishchit karate hain ...... 40
atīndriy gnānake liye jo jo kahā jātā hai vah
(sab) sambhav hai..... .................... 41
gneyārthapariṇamanakriyā gnānamense utpanna nahīn hotī
.
42
gneyārthapariṇamanasvarūp kriyā aur tatphal kahān̐se
utpanna hotā haiisakā vivechan..... .... 43
kevalīke kriyā bhī kriyāphal utpanna
nahīn karatī
..................................
44
tīrthaṅkaroṅke puṇyakā vipāk akiñchitkar hī hai
. .
45
kevalīkī bhān̐ti sab jīvoṅko svabhāvavighātakā
abhāv honekā niṣhedh karate hain..... ...... 46
atīndriy gnānako sarvagnarūpase abhinandan ....... 47
sabako na jānanevālā ekako bhī nahīn jānatā
.
48
ekako na jānanevālā sabako nahīn jānatā
. ....
49
kramashaḥ pravartamān gnānakī sarvagatatā siddha
nahīn hotī..... .......................... 50
yugapat pravr̥uttike dvārā hī gnānakā sarvagatatva ..... 51
kevalīke gnaptikriyākā sadbhāv hone par bhī
kriyāphalarūp bandhakā niṣhedh karate hue
upasanhār karate hain...... .................. 52
sukh adhikār
gnānase abhinna sukhakā svarūp varṇan karate
hue gnān aur sukhakī heyopādeyatākā
vichār ................................... 53
atīndriy sukhakā sādhanabhūt atīndriy
gnān upādey hai isaprakār usakī
prashansā...... ............................. 54
indriyasukhakā sādhanabhūt indriyagnān hey hai
isaprakār usakī nindā...... ............ 55
indriyagnān pratyakṣha nahīn hai aisā nishchay
karate hain
. ....................................
57
parokṣha aur pratyakṣhake lakṣhaṇ..................... 58
pratyakṣhagnānako pāramārthik sukharūp batalāte hain ... 59
kevalagnānako bhī pariṇāmake dvārā khedakā
sambhav honese vah aikāntik sukh nahīn
hai
isakā khaṇḍan.... ................... 60
‘kevalagnān sukhasvarūp hai’ aise nirūpaṇ dvārā
upasanhār....... .......................... 61
kevaliyoṅko hī pāramārthik sukh hotā hai
aisī shraddhā karāte hain..... ................ 62
parokṣhagnānavāloṅke apāramārthik indriyasukhakā
vichār....... ............................ 63
indriyān̐ hai vahān̐ tak svabhāvase hī duḥkh hai...... 64
muktātmāke sukhakī prasiddhike liye, sharīr
sukhakā sādhan honekī bātakā khaṇḍan.... 65
ātmā svayamev sukhapariṇāmakī shaktivālā
honese viṣhayoṅkī akiñchitkaratā...... .... 67
ātmāke sukhasvabhāvatvako dr̥uṣhṭānta dvārā dr̥uḍh
karake ānandaadhikārakī pūrṇatā...... .. 68
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

Page -7 of 513
PDF/HTML Page 26 of 546
single page version

shubhapariṇām adhikār
indriyasukhasambandhī vichārako lekar,
usake sādhanakā svarūp................... 69
indriyasukhako shubhopayogake sādhyake
rūpamen kahate hain....... .................... 70
indriyasukhako duḥkhapanemen ḍālate hain....... ....... 71
puṇyotpādak shubhopayogakī pāpotpādak
ashubhopayogase avisheṣhatā...... .......... 72
puṇya duḥkhake bījake kāraṇ hainyah batāte hain ... 74
puṇyajanya indriyasukh bahudhā duḥkharūp hain..... .... 76
puṇya aur pāpakī avisheṣhatākā nishchay
karate hue (is viṣhayakā) upasanhār
karate hain..... ............................ 77
shubhashubh upayogakī avisheṣhatā nishchit karake,
rāgadveṣhake dvaitako dūr karate hue,
asheṣhaduḥkhakṣhayakā dr̥uḍh nishchay karake
shuddhopayogamen nivās...... ................ 78
mohādike unmūlan prati sarva udyamase kaṭibaddha ... 79
mohakī senā jītanekā upāy...... ............ 80
chintāmaṇi prāpta kiyā hone par bhī, pramād chor
vidyamān hai ataḥ jāgr̥ut rahatā hai ........ 81
yahī ek, bhagavantonne svayam anubhav karake pragaṭ
kiyā huā mokṣhakā pāramārthikapantha hai ... 82
shuddhātmalābhake paripanthīmohakā svabhāv aur
usake prakār.... ......................... 83
tīn prakārake mohako aniṣhṭa kāryakā kāraṇ
kahakar usake kṣhayakā upadesh............. 84
moharāgadveṣhako in chihnoṅke dvārā pahichān kar utpanna
hote hī naṣhṭa kar denā chāhiye ........... 85
mohakṣhay karanekā upāyāntar..... ............... 86
shabdabrahmamen arthoṅkī vyavasthā kis prakār hai
usakā vichār..... ....................... 87
mohakṣhayake upāyabhūt jinopadeshakī prāpti hone
par bhī puruṣhārtha arthakriyākārī hai..... ... 88
svaparake vivekakī siddhise hī mohakā kṣhay
hotā hai ataḥ svaparake vibhāgakī
siddhike liye prayatna...... ............... 89
sab prakārake svaparake vivekakī siddhi
āgamase kartavya haiis prakār
upasanhār karate hain...... .................. 90
jinodit arthoṅke shraddhān binā dharmalābh
nahīn hotā..... .......................... 91
āchāryabhagavān sāmyakā dharmatva siddha karake ‘main
svayam sākṣhāt dharma hī hūn̐’ aise bhāvamen
nishchal sthit hote hain...... .............. 92
✾ ✾ ✾
(2) gneyatattvapragnāpan
dravyasāmānya adhikār
padārthakā samyak dravyaguṇaparyāyasvarūp...... ...... 93
svasamay
parasamayakī vyavasthā nishchit
karake upasanhār..... ...................... 94
dravyakā lakṣhaṇ .................................. 95
svarūp
astitvakā kathan ....................... 96
sādr̥ushyaastitvakā kathan ...................... 97
dravyonse dravyāntarakī utpatti honekā aur dravyase
sattākā arthāntaratva honekā khaṇḍan...... .. 98
utpādavyayadhrauvyātmak honepar bhī dravya
‘sat’ hai..... ............................ 99
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

Page -6 of 513
PDF/HTML Page 27 of 546
single page version

utpādvyay
dhrauvyakā paraspar avinābhāv
dr̥urḥ karate hain
. .............................
100
utpādādikā dravyase arthāntaratva naṣhṭa
karate hain..... .......................... 101
utpādādikā kṣhaṇabhed nirasta karake ve
dravya hain yah samajhāte hain...... .......... 102
dravyake utpādvyay
dhrauvyako anekadravyaparyāy tathā
ekadravyaparyāy dvārā vichārate hain.......... 103
sattā aur dravya arthāntar nahīn honeke
viṣhayamen yukti..... .................... 105
pr̥uthaktvakā aur atyatvakā lakṣhaṇ...... ...... 106
atadbhāvako udāharaṇ dvārā spaṣhṭatayā
batalāte hain...... ....................... 107
sarvathā abhāv vah atadbhāvakā
lakṣhaṇ nahīn hai ......................... 108
sattā aur dravyakā guṇguṇīpanā siddha
karate hain...... ......................... 109
guṇ aur guṇīke anekatvakā khaṇḍan..... .... 110
dravyake sat
utpād aur asat
utpād honemen
avirodh siddha karate hain...... .......... 111
satutpādako ananyatvake dvārā aur asat
utpādako anyatvake dvārā nishchit
karate hain.... .................... 112
113
ek hī dravyako anyatva aur anyatva
honemen avirodh...... .................. 114
garva virodhako dūr karanevālī saptabhaṅgī......... 115
jīvako manuṣhyādi paryāyen kriyākā phal honese
unakā anyatva prakāshit karate hain..... 116
manuṣhyādiparyāyommen jīvako svabhāvakā parābhav kis
kāraṇase hotā haiisakā nirṇay..... 118
jīvakī dravyarūpase avasthitatā hone par
bhī paryāyonse anavasthitatā..... ........ 119
pariṇāmātmak sansāramen kis kāraṇase pudgalakā
sambandha hotā hai ki jisase vah (sansār)
manuṣhyādi
paryāyātmak hotā hai
isakā
samādhān...... ......................... 121
paramārthase ātmāko dravyakarmakā akartr̥utva.... .. 122
vah kaunasā svarūp hai jisarūp ātmā
pariṇamit hotā hai ? ................... 123
gnān, karma aur karmaphalakā svarūp.... ....... 124
un (tīnon)ko ātmārūpase nishchit
karate hain
. ..................................
125
shuddhātmopalabdhikā abhinandan karate hue, dravya
sāmānyake varṇanakā upasanhār....... 126
dravyavisheṣh adhikār
dravyake jīvajīvapanerūp visheṣh..... ....... 127
dravyake lokālokatvarūp visheṣh.... ........... 128
dravyake ‘kriyā’ aur ‘bhāv’ rūp visheṣh ..... 129
guṇavisheṣhase dravyavisheṣh hotā hai...... ........ 130
mūrta aur amūrta guṇoṅke lakṣhaṇ
tathā sambandha.... ...................... 131
mūrta pudgaladravyake guṇ..... ................... 132
amūrta dravyoṅke guṇ..... ..................... 133
dravyoṅkā pradeshavattva aur apradeshavattvarūp
visheṣh ................................ 135
pradeshī aur apradeshī dravya kahān̐ rahate hain...... 136
pradeshavattva aur apradeshavattva kis
prakārase sambhav ? ...................... 137
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

Page -5 of 513
PDF/HTML Page 28 of 546
single page version

‘kālāṇu apradeshī hī hai’aisā niyam
kālapadārthake dravya aur paryāy..... ----- 138
kālapadārthake dravya aur paryāy...... ----------- 139
ākāshake pradeshakā lakṣhaṇ..... --------------- 140
tiryakprachay tathā ūrdhvaprachay...... ------------- 141
kālapadārthakā ūrdhvaprachay niranvay hai
is
bātakā khaṇḍan....---------------------- 142
sarva vr̥uttyanshommen kālapadārtha
utpādavyayadhrauvyavālā hai
. ----------------
143
kālapadārthakā pradeshamātrapanā siddha
karate hain
. -------------------------------
144
gnānagneyavibhāg adhikār
ātmāko vibhakta karaneke liye vyavahārajīvatvake
hetukā vichār..... ................... 145
prāṇ kaunkaunase hai, so batalāte hain..... . 146
vyutpattise prāṇoṅko jīvatvakā hetupanā aur
unakā paudgalikapanā... ............... 147
paudgalik prāṇoṅkī santatikī pravr̥uttikā
antaraṅg hetu.......................... 150
paudgalik prāṇasantatikī nivr̥uttikā
antaraṅg hetu.......................... 151
ātmāke atyanta vibhaktatvakī siddhike liye,
vyavahārjīvatvake hetu jo gativishiṣhṭa
paryāy unakā svarūp.... ............. 151
paryāyake bhed ............................... 153
arthanishchāyak astitvako sva
parake
vibhāgake hetuke rūpamen samajhāte hain
. ...
154
ātmāko atyanta vibhakta karaneke liye,
paradravyake sanyogake kāraṇakā svarūp....155
shubhopayog aur ashubhopayogakā
svarūp..... ...................157158
paradravyake sanyogakā jo kāraṇ usake
vināshakā abhyās..... .............. 159
sharīrādi paradravya prati madhyasthatā pragaṭakarate hain..160
sharīr, vāṇī aur manakā paradravyapanā..... .. 161
ātmāko paradravyatvakā aur usake kartr̥utvakā
abhāv.... ........................... 162
paramāṇudravyoṅko piṇḍaparyāyarūp
pariṇatikā kāraṇ.................... 163
ātmāko pudgalapiṇḍake kartr̥utvakā abhāv..... 167
ātmāko sharīrapanekā abhāv..... .......... 171
jīvakā asādhāraṇ svalakṣhaṇ................ 172
amūrta ātmāko snigdha
rukṣhatvakā abhāv
honese bandha kaise ho sakatā
hai ?
aisā pūrvapakṣha..... ............... 173
uparyukta pūrvapakṣhakā uttar..... ............... 174
bhāvabandhakā svarūp.... ..................... 175
bhāvabandhakī yukti aur dravyabandhakā svarūp . 176
pudgalabandha, jīvabandha aur
ubhayabandhakā svarūp..... ............. 177
dravyabandhakā hetu bhāvabandha.... ............... 178
bhāvabandha hī nishchayabandha hai.... ............. 179
pariṇāmakā dravyabandhake sādhakatam rāgase
vishiṣhṭapanā savisheṣh pragaṭ karate hain.....180
vishiṣhṭa pariṇāmako, bhedako tathā avishiṣhṭa
pariṇāmako kāraṇamen kāryakā
upachār karake kāryarūpase batalāte hain....181
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

Page -4 of 513
PDF/HTML Page 29 of 546
single page version

jīvakī svadravyamen pravr̥utti aur paradravyase
nivr̥uttikī siddhike liye svaparakā
vibhāg............................... 182
svadravyamen pravr̥uttikā aur paradravyamen pravr̥uttikā
nimitta svaparake vibhāgakā gnān
agnān hai
. ..............................
183
ātmākā karma kyā haiisakā nirūpaṇ ..... 184
‘pudgalapariṇām ātmākā karma kyon nahīn hai’
is sandehakā nirākaraṇ..... ......... 185
ātmā kis prakār pudgalakarmoṅke dvārā
grahaṇ kiyā jātā hai aur chhoṛā
jātā hai ?..... ...................... 186
pudgalakarmoṅkī vichitratāko kaun kahatā hai ? . 187
akelā hī ātmā bandha hai..... ............ 188
nishchay aur vyavahārakā avirodh ............ 189
ashuddhanayase ashuddha ātmākī hī prāpti..... 190
shuddhanayase shuddhātmākī hī prāpti.... ......... 191
dhruvatvake kāraṇ shuddhātmā hī upalabdha
karane yogya... ....................... 192
shuddhātmākī upalabdhise kyā hotā hai...... . 194
mohagranthi ṭūṭanese kyā hotā hai.... .......... 195
ekāgrasañchetanalakṣhaṇadhyān ashuddhatā
nahīn lātā..... ...................... 196
sakalagnānī kyā dhyāte hain ?.... ............ 197
uparokta prashnakā uttar...... ............... 198
shuddhātmopalabdhilakṣhaṇ mokṣhamārgako nishchit
karate hain..... ........................ 199
pratignākā nirvahaṇ karate hue (āchāryadev)
svayam mokṣhamārgabhūt shuddhātmapravr̥utti
karate hain..... ........................ 200
(3) charaṇānuyogasūchak
chūlikā
ācharaṇpragnāpan
duḥkhamuktike liye shrāmaṇyamen juṛ jānekī
preraṇā..... ............................ 201
shrāmaṇyaichchhuk pahale kyā
kyā
karatā hai .............................. 202
yathājātarūpadharatvak bahiraṅgantaraṅg do
liṅg..... ............................. 205
shrāmaṇyakī ‘bhavati’ kriyāmen, itanese
shrāmaṇyakī prāpti.... .................. 207
sāmāyikamen ārūrḥ shramaṇ kadāchit
chhedopasthāpanāke yogya.... ............. 208
āchāryake bhed..... .......................... 210
chhinna sanyamake pratisandhānakī vidhi..... ....... 211
shrāmaṇyake chhedake āyatan honese paradravya
pratibandhoṅkā niṣhedh.................... 213
shrāmaṇyakī paripūrṇatākā āyatan honese
svadravyamen hī pratibandha kartavya hai...... . 214
munijanako nikaṭakā sūkṣhmaparadravyapratibandha
bhī niṣhedhya..... ...................... 215
chhed kyā haiisakā upadesh..... ........... 216
chhedake antaraṅgbahiraṅg
aise do prakār.... ... 217
sarvathā antaraṅg chhed niṣhedhya hai..... .......... 218
upadhi antaraṅg chhedakī bhān̐ti tyājya hai.... ... 219
upadhikā niṣhedh vah antaraṅg chhedakā hī
niṣhedh hai..... ........................ 220
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

Page -3 of 513
PDF/HTML Page 30 of 546
single page version

‘kisīko kahīn kabhī kisī prakār koī
upadhi aniṣhiddha bhī hai’ aise apavādakā
upadesh..... ........................... 222
aniṣhiddha upadhikā svarūp..... .............. 223
‘utsarga hī vastudharma hai, apavād nahīn’ ....... 224
apavādake visheṣh...... ...................... 225
aniṣhiddha sharīramātra
upadhike pālanakī
vidhi.... ............................. 226
yuktāhāravihārī sākṣhāt anāhāravihārī
hī hai..... ............................ 227
shramaṇako yuktāhārīpanekī siddhi..... ........ 228
yuktāhārakā vistr̥ut svarūp..... ............. 229
utsarga
apavādakī maitrī dvārā ācharaṇakā
susthitapanā.... ....................... 230
utsargaapavādake virodhase ācharaṇakā
duḥsthitapanā..... ...................... 231
mokṣhamārgapragnāpan
mokṣhamārgake mūlasādhanabhūt āgamamen
vyāpār...... .......................... 232
āgamahīnako mokṣhākhya karmakṣhay nahīn hotā.... 233
mokṣhamārgiyoṅko āgam hī ek chakṣhu..... .... 234
āgamachakṣhuse sab kuchh dikhāī detā hī hai.....235
āgamagnān, tatpūrvak tattvārthashraddhān aur
tadubhayapūrvak sanyatatvakī yugapattāko
mokṣhamārgapanā honekā niyam..... ...... 236
ukta tīnoṅkī ayugapattāko mokṣhamārgatva
ghaṭit nahīn hotā...................... 237
ukta tīnoṅkī yugapattā hone par bhī, ātmagnān
mokṣhamārgakā sādhakatam hai...... ....... 238
ātmagnānashūnyake sarvaāgamagnān, tattvārthashraddhān
tathā sanyatatvakī yugapattā bhī
akiñchitkar.... ....................... 239
ukta tīnoṅkī yugapattāke sāth ātmagnānakī
yugapattāko sādhate hain...... ............ 240
ukta tīnoṅkī yugapattā tathā ātmagnānakī
yugapattā jise siddha huī hai aise sanyatakā
lakṣhaṇ..... ........................... 241
jisakā dūsarā nām ekāgratālakṣhaṇ shrāmaṇya hai
aisā yah sanyatatva hī mokṣhamārga hai......242
anekāgratāko mokṣhamārgapanā ghaṭit nahīn
hotā.................................. 243
ekāgratā vah mokṣhamārga hai aisā nishchay karate
hue mokṣhamārgapragnāpanakā upasanhār..... 244
shubhopayogpragnāpan
shubhopayogiyoṅko shramaṇarūpamen gauṇatayā
batalāte hain...... ...................... 245
shubhopayogī shramaṇakā lakṣhaṇ.... ............. 246
shubhopayogī shramaṇoṅkī pravr̥utti..... ........... 247
shubhopayogiyoṅke hī aisī pravr̥uttiyān̐
hotī hain............................... 248
sabhī pravr̥uttiyān̐ shubhopayogiyoṅke hī
hotī hain............................... 249
pravr̥utti sanyamakī virodhī honekā niṣhedh....... 250
pravr̥uttike viṣhayake do vibhāg................. 251
pravr̥uttike kālakā vibhāg...... .............. 252
lokasambhāṣhaṇapravr̥utti usake nimittake vibhāg
sahit batalāte hain.... ................. 253
shubhopayogakā gauṇmukhya vibhāg ............ 254
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā

Page -2 of 513
PDF/HTML Page 31 of 546
single page version

shubhopayogako kāraṇakī viparītatāse
phalakī viparītatā.... ................. 255
aviparīt phalakā kāraṇ aisā jo
‘aviparīt kāraṇ’...... .............. 259
‘aviparīt kāraṇ’kī upāsanārūp pravr̥utti
sāmānya aur visheṣharūpase kartavya hai.....261
shramaṇābhāsoṅke prati samasta pravr̥uttiyoṅkā
niṣhedh..... ........................... 263
kaisā jīv shramaṇābhās hai so kahate hain ...... 264
jo shrāmaṇyase samān hai unakā anumodan na
karanevālekā vināsh................... 265
jo shrāmaṇyamen adhik ho usake prati jaise ki
vah shrāmaṇyamen hīn ho aisā ācharaṇ
karanevālekā vināsh................... 266
svayam shrāmaṇyamen adhik hon tathāpi apanese hīn
shramaṇ prati samān jaisā ācharaṇ kare to
usakā vināsh..... ................... 267
viṣhay
gāthā
viṣhay
gāthā
asatsaṅg niṣhedhya hai..... .................... 268
‘laukik’ (jan)kā lakṣhaṇ .................. 269
satsaṅg karane yogya hai..... .................. 270
pañcharatnapragnāpan
sansāratattva ................................... 271
mokṣhatattva .................................... 272
mokṣhatattvakā sādhanatattva ...................... 273
mokṣhatattvake sādhanatattvakā abhinandan.... .... 274
shāstrakī samāpti ............................ 275
❈ ❈ ❈
parishiṣhṭa
47 nayon dvārā ātmadravyakā kathan .......... 521
ātmadravyakī prāptikā prakār ................. 532

Page -1 of 513
PDF/HTML Page 32 of 546
single page version

svānubhūti honepar jīvako kaisā sākṣhātkār hotā hai ?
svānubhūti honepar, anākulāhlādamay, ek, samasta hī vishva par
tairatā vignānaghan paramapadārthaparamātmā anubhavamen ātā hai . aise anubhav binā
ātmā samyakrūpase dr̥uṣhṭigochar nahīn hotāshraddhāmen nahīn ātā, isaliye
svānubhūtike binā samyagdarshanakādharmakā prārambha nahīn hotā .
aisī svānubhūti prāpta karaneke liye jīvako kyā karanā ?
svānubhūtikī prāptike liye gnānasvabhāvī ātmākā chāhe jis prakār bhī
dr̥urḥ nirṇay karanā . gnānasvabhāvī ātmākā nirṇay dr̥urḥ karanemen sahāyabhūt
tattvagnānakādravyoṅkā svayansiddha satpanā aur svatantratā, dravyaguṇparyāy,
utpādvyaydhrauvya, nav tattvakā sachchā svarūp, jīv aur sharīrakī bilakul
bhinnabhinna kriyāen̐, puṇya aur dharmake lakṣhaṇabhed, nishchayvyavahār ityādi
anek viṣhayoṅke sachche bodhakāabhyās karanā chāhiy . tīrthaṅkar bhagavanton dvārā
kahe gaye aise anek prayojanabhūt satyoṅke abhyāsake sāthsāth sarva
tattvagnānakā siramaurmukuṭamaṇi jo shuddhadravyasāmānya arthāt param
pāriṇāmikabhāv arthāt gnāyakasvabhāvī shuddhātmadravyasāmānyajo svānubhūtikā
ādhār hai, samyagdarshanakā āshray hai, mokṣhamārgakā ālamban hai, sarva shuddhabhāvoṅkā
nāth hai
usakī divya mahimā hr̥udayamen sarvādhikarūpase aṅkit karaneyogya hai .
us nijashuddhātmadravya -sāmānyakā āshray karanese hī atīndriy ānandamay
svānubhūti prāpta hotī hai
.
pūjya gurudev shrī kānajīsvāmī

Page 0 of 513
PDF/HTML Page 33 of 546
single page version

namaḥ shrīsarvagnavītarāgāy .
shāstra -svādhyāyakā prārambhik maṅgalācharaṇ
oṅkāran bindusanyuktan nityan dhyāyanti yoginaḥ .
kāmadan mokṣhadan chaiv omkārāy namo namaḥ ..1..
aviralashabdaghanaughaprakṣhālitasakalabhūtalakalaṅkā .
munibhirupāsitatīrthā sarasvatī haratu no duritān ..2..
agnānatimirāndhānān gnānāñjanashalākayā .
chakṣhurunmīlitan yen tasmai shrīgurave namaḥ ..3..
shrīparamagurave namaḥ, paramparāchāryagurave namaḥ ..
sakalakaluṣhavidhvansakan, shreyasān parivardhakan, dharmasambandhakan, bhavyajīvamanaḥpratibodhakārakan,
puṇyaprakāshakan, pāpapraṇāshakamidan shāstran shrīpravachanasāranāmadheyan, asya mūlagranthakartāraḥ
shrīsarvagnadevāstaduttaragranthakartāraḥ shrīgaṇadharadevāḥ pratigaṇadharadevāsteṣhān vachanānusāramāsādya
āchāryashrīkundakundāchāryadevavirachitan, shrotāraḥ sāvadhānatayā shr̥uṇavantu
..
maṅgalan bhagavān vīro maṅgalan gautamo gaṇī .
maṅgalan kundakundāryo jainadharmo‘stu maṅgalam ..1..
sarvamaṅgalamāṅgalyan sarvakalyāṇakārakan .
pradhānan sarvadharmāṇān jainan jayatu shāsanam ..2..

Page 1 of 513
PDF/HTML Page 34 of 546
single page version

mūl gāthāon aur tattvapradīpikā nāmak ṭīkāke gujarātī anuvādakā
hindī rūpāntar
[sarva pratham granthake prārambhamen shrīmadbhagavatkundakundāchāryadevavirachit prākr̥itagāthābaddha shrī
‘pravachanasār’ nāmak shāstrakī ‘tattvapradīpikā’ nāmak sanskr̥it ṭīkāke rachayitā shrī
amr̥utachandrāchāryadev uparokta shlokoṅke dvārā maṅgalācharaṇ karate hue gnānānandasvarūp paramātmāko
namaskār karate hain :
]
artha :sarvavyāpī (arthāt sabakā gnātā -draṣhṭā) ek chaitanyarūp (mātra chaitanya hī)
jisakā svarūp hai aur jo svānubhavaprasiddha hai (arthāt shuddha ātmānubhavase prakr̥uṣhṭatayā siddha
hai ) us gnānānandātmak (gnān aur ānandasvarūp) utkr̥uṣhṭa ātmāko namaskār ho
.
namaḥ shrīsiddhebhyaḥ.
namo‘nekāntāya.
shrīmadbhagavatku ndaku ndāchāryadevapraṇīt
shrī
pravachanasār
1
gnānatattva -prragnāpan
shrīmadamr̥utachandrasūrikr̥utatattvapradīpikāvr̥uttisamupetaḥ.
( anuṣhṭubh )
sarvavyāpyekachidrūpasvarūpāy parātmane .
svopalabdhiprasiddhāy gnānānandātmane namaḥ ..1..
shrījayasenāchāryakr̥utatātparyavr̥uttiḥ.
namaḥ paramachaitanyasvātmotthasukhasampade .
paramāgamasārāy siddhāy parameṣhṭhine ..
pra. 1

Page 2 of 513
PDF/HTML Page 35 of 546
single page version

[ab anekāntamay gnānakī maṅgalake liye shlok dvārā stuti karate hain :]
artha :
jo mahāmoharūpī andhakārasamūhako līlāmātramen naṣhṭa karatā hai aur jagatake
svarūpako prakāshit karatā hai aisā anekāntamay tej sadā jayavant hai .
[ ab shrī amr̥utachandrāchāryadev shlok dvārā anekāntamay jinapravachanake sārabhūt is
‘pravachanasār’ shāstrakī ṭīkā karanekī pratignā karate hain :]
artha :paramānandarūpī sudhārasake pipāsu bhavya jīvoṅke hitārtha, tattvako
(vastusvarūpako) pragaṭ karanevālī pravachanasārakī yah ṭīkā rachī jā rahī hai .
( anuṣhṭubh )
helolluptamahāmohatamastoman jayatyadaḥ .
prakāshayajjagattattvamanekāntamayan mahaḥ ..2..
( āryā )
paramānandasudhārasapipāsitānān hitāy bhavyānām .
kriyate prakaṭitatattvā pravachanasārasya vr̥uttiriyam ..3..
ath pravachanasāravyākhyāyān madhyamaruchishiṣhyapratibodhanārthāyān mukhyagauṇarūpeṇāntastattvabahi-
stattvaprarūpaṇasamarthāyān cha prathamat ekottarashatagāthābhirgnānādhikāraḥ, tadanantaran trayodashādhik shatagāthābhi-
rdarshanādhikāraḥ, tatashcha saptanavatigāthābhishchāritrādhikārashcheti samudāyenaikādashādhikatrishatapramitasūtraiḥ

samyaggnānadarshanachāritrarūpeṇ mahādhikāratrayan bhavati
. athavā ṭīkābhiprāyeṇ tu samyaggnānagneyachāritrā-
dhikārachūlikārūpeṇādhikāratrayam . tatrādhikāratraye prathamatastāvajgnānābhidhānamahādhikāramadhye dvāsapta-
tigāthāparyantan shuddhopayogādhikāraḥ kathyate . tāsu dvāsaptatigāthāsu madhye ‘es surāsur --’ imān
gāthāmādin kr̥utvā pāṭhakrameṇ chaturdashagāthāparyantan pīṭhikā, tadanantaran saptagāthāparyantan sāmānyen sarvagna-
siddhiḥ, tadanantaran trayastrinshadgāthāparyantan gnānaprapañchaḥ, tatashchāṣhṭādashagāthāparyantan sukhaprapañchashchetyantarādhi-

kārachatuṣhṭayen shuddhopayogādhikāro bhavati
. ath pañchavinshatigāthāparyantan gnānakaṇḍikāchatuṣhṭayaprati-
pādakanāmā dvitīyo‘dhikārashchetyadhikāradvayen, tadanantaran svatantragāthāchatuṣhṭayen chaikottarashatagāthābhiḥ
prathamamahādhikāre samudāyapātanikā gnātavyā
.
idānīn prathamapātanikābhiprāyeṇ prathamataḥ pīṭhikāvyākhyānan kriyate, tatra pañchasthalāni bhavanti;
teṣhvādau namaskāramukhyatven gāthāpañchakan, tadanantaran chāritrasūchanamukhyatven ‘sampajjai ṇivvāṇan’ iti
prabhr̥uti gāthātrayamath shubhāshubhashuddhopayogatrayasūchanamukhyatven ‘jīvo pariṇamadi’ ityādigāthāsūtradvayamath

tatphalakathanamukhyatayā ‘dhammeṇ pariṇadappā’ iti prabhr̥uti sūtradvayam
. ath shuddhopayogadhyātuḥ puruṣhasya
protsāhanārthan shuddhopayogaphaladarshanārthan cha prathamagāthā, shuddhopayogipuruṣhalakṣhaṇakathanen dvitīyā cheti
‘aisayamādasamutthan’ ityādi gāthādvayam
. evan pīṭhikābhidhānaprathamāntarādhikāre sthalapañchaken
chaturdashagāthābhissamudāyapātanikā .
tadyathā

Page 3 of 513
PDF/HTML Page 36 of 546
single page version

[isaprakār maṅgalācharaṇ aur ṭīkā rachanekī pratignā karake, bhagavān kundakundāchāryadev-
virachit pravachanasārakī pahalī pān̐ch gāthāoṅke prārambhamen shrī amr̥utachandrāchāryadev un gāthāoṅkī
utthānikā karate hain
.]
ab, jinake sansār samudrakā kinārā nikaṭ hai, sātishay (uttam) vivekajyoti pragaṭ
ho gaī hai (arthāt param bhedavignānakā prakāsh utpanna ho gayā hai) tathā samasta ekāntavādarūp
avidyākā
1abhinivesh asta ho gayā hai aise koī (āsannabhavya mahātmāshrīmad-
bhagavatkundakundāchārya), pārameshvarī (parameshvar jinendradevakī) anekāntavādavidyāko prāpta karake,
samasta pakṣhakā parigrah (shatrumitrādikā samasta pakṣhapāt) tyāg denese atyanta madhyastha hokar,
2sarva puruṣhārthamen sārabhūt honese ātmāke liye atyanta 3hitatam bhagavanta pañchaparameṣhṭhīke 4prasādase
utpanna hone yogya, paramārthasatya (pāramārthik rītise satya), akṣhay (avināshī) mokṣhalakṣhmīko
5upādeyarūpase nishchit karate hue pravartamān tīrthake nāyak (shrī mahāvīrasvāmī) pūrvak bhagavant
pañchaparameṣhṭhīko 6praṇaman aur vandanase honevāle namaskārake dvārā sanmān karake sarvārambhase
(udyamase) mokṣhamārgakā āshray karate hue pratignā karate hain .
ath khalu kashchidāsannasansārapārāvārapāraḥ samunmīlitasātishayavivekajyotirastamit-
samastaikāntavādāvidyābhiniveshaḥ pārameshvarīmanekāntavādavidyāmupagamya muktasamastapakṣhaparigrah-
tayātyantamadhyastho bhūtvā sakalapuruṣhārthasāratayā nitāntamātmano hitatamān bhagavatpañchaparameṣhṭhi-
prasādopajanyān paramārthasatyān mokṣhalakṣhmīmakṣhayāmupādeyatven nishchinvan pravartamānatīrthanāyak-
puraḥsarān bhagavataḥ pañchaparameṣhṭhinaḥ praṇamanavandanopajanitanamaskaraṇen sambhāvya sarvārambheṇ
mokṣhamārgan sampratipadyamānaḥ pratijānīte
ath kashchidāsannabhavyaḥ shivakumāranāmā svasamvittisamutpannaparamānandaikalakṣhaṇasukhāmr̥utaviparīt-
chaturgatisansāraduḥkhabhayabhītaḥ, samutpannaparamabhedavignānaprakāshātishayaḥ, samastadurnayaikāntanirākr̥utadurāgrahaḥ,
parityaktasamastashatrumitrādipakṣhapātenātyantamadhyastho bhūtvā dharmārthakāmebhyaḥ sārabhūtāmatyantātmahitām-

vinashvarān pañchaparameṣhṭhiprasādotpannān muktishriyamupādeyatven svīkurvāṇaḥ, shrīvardhamānasvāmitīrthakaraparamadev-

pramukhān bhagavataḥ pañchaparameṣhṭhino dravyabhāvanamaskārābhyān praṇamya paramachāritramāshrayāmīti pratignān karoti
1. abhinivesh=abhiprāy; nishchay; āgrah .
2. puruṣhārtha=dharma, artha, kām aur mokṣha in chār puruṣh -arthomen (puruṣh -prayojanon men) mokṣha hī sārabhūt shreṣhṭha
tātvik puruṣh -artha hai .
3. hitatam=utkr̥uṣhṭa hitasvarūp . 4. prasād=prasannatā, kr̥upā .
5. upādey=grahaṇ karane yogya, (mokṣhalakṣhmī hitatam, yathārtha aur avināshī honese upādey hai .)
6. praṇaman=dehase namaskār karanā . vandan=vachanase stuti karanā . namaskāramen praṇaman aur vandan donoṅkā
samāvesh hotā hai .

Page 4 of 513
PDF/HTML Page 37 of 546
single page version

ab, yahān̐ (bhagavatkundakundāchāryavirachit) gāthāsūtroṅkā avataraṇ kiyā jātā hai .
sur - asur - narapativandyane, pravinaṣhṭaghātikarmane,
praṇaman karūn hūn̐ dharmakarttā tīrtha shrīmahāvīrane; 1.
vaḷī sheṣh tīrthaṅkar ane sau siddha shuddhāstitvane.
muni gnān-
draga - chāritra - tap - vīryācharaṇasanyuktane. 2.
te sarvane sāthe tathā pratyekane pratyekane,
vandun vaḷī hun manuṣhyakṣhetre vartatā arhantane. 3.
arhantane, shrī siddhaney namaskaraṇ karī e rīte,
gaṇadhar ane adhyāpakone, sarvasādhusamūhane. 4.
ath sūtrāvatār :
es surāsuramaṇusindavandidan dhodaghāikammamalan .
paṇamāmi vaḍḍhamāṇan titthan dhammassa kattāran ..1..
sese puṇ titthayare sasavvasiddhe visuddhasabbhāve .
samaṇe ya ṇāṇadansaṇacharittatavavīriyāyāre ..2..
te te savve samagan samagan pattegamev pattegan .
vandāmi ya vaṭṭante arahante māṇuse khette ..3..
kichchā arahantāṇan siddhāṇan tah ṇamo gaṇaharāṇan .
ajjhāvayavaggāṇan sāhūṇan chev savvesin ..4..
paṇamāmītyādipadakhaṇḍanārūpeṇ vyākhyānan kriyatepaṇamāmi praṇamāmi . sa kaḥ . kartā es
eṣho‘han granthakaraṇodyatamanāḥ svasamvedanapratyakṣhaḥ . kan . vaḍḍhamāṇan avasamantādr̥uddhan vr̥uddhan mānan pramāṇan gnānan
yasya sa bhavati vardhamānaḥ, ‘avāpyoralopaḥ’ iti lakṣhaṇen bhavatyakāralopo‘vashabdasyātra, tan
ratnatrayātmakapravartamānadharmatīrthopadeshakan shrīvardhamānatīrthakaraparamadevam
. kva praṇamāmi . prathamat ev .
kimvishiṣhṭan . surāsuramaṇusindavandidan tribhuvanārādhyānantagnānādiguṇādhārapadādhiṣhṭhitatvāttatpadābhilāṣhibhistri-
bhuvanādhīshaiḥ samyagārādhyapādāravindatvāchcha surāsuramanuṣhyendravanditam . punarapi kimvishiṣhṭan . dhodaghāi-

Page 5 of 513
PDF/HTML Page 38 of 546
single page version

tesin visuddhadansaṇaṇāṇapahāṇāsaman samāsejja .
uvasampayāmi samman jatto ṇivvāṇasampattī ..5.. [ paṇagan ]
eṣh surāsuramanuṣhyendravanditan dhautaghātikarmamalam .
praṇamāmi vardhamānan tīrthan dharmasya kartāram ..1..
sheṣhān punastīrthakarān sasarvasiddhān vishuddhasadbhāvān .
shramaṇānshcha gnānadarshanachāritratapovīryāchārān ..2..
tānstān sarvān samakan samakan pratyekamev pratyekam .
vande cha vartamānānarhato mānuṣhe kṣhetre ..3..
kammamalan paramasamādhisamutpannarāgādimalarahitapāramārthikasukhāmr̥utarūpanirmalanīraprakṣhālitaghātikarmamal-
tvādanyeṣhān pāpamalaprakṣhālanahetutvāchcha dhautaghātikarmamalam . punashcha kinlakṣhaṇam . titthan dr̥uṣhṭashrutānubhūt-
viṣhayasukhābhilāṣharūpanīrapravesharahiten paramasamādhipotenottīrṇasansārasamudratvāt anyeṣhān taraṇopāy-
bhūtatvāchcha tīrtham
. punashcha kinrūpam . dhammassa kattāran niruparāgātmatattvapariṇatirūpanishchayadharmasyopādān-
anvayārtha :[eṣhaḥ ] yah main [surāsuramanuṣhyendravanditan ] jo 1surendron, 2asurendron aur
3narendronse vandit hain tathā jinhonne [dhautaghātikarmamalan ] ghāti karmamalako dho ḍālā hai aise
[tīrthan ] tīrtharūp aur [dharmasya kartāran ] dharmake kartā [vardhamānan ] shrī vardhamānasvāmīko
[praṇamāmi ] namaskār karatā hūn̐
..1..
[punaḥ ] aur [vishuddhasadbhāvān ] vishuddha 4sattāvāle [sheṣhān tīrthakarān ] sheṣh
tīrthaṅkaroṅko [sasarvasiddhān ] sarva siddhabhagavantoṅke sāth hī, [cha ] aur
[gnānadarshanachāritratapovīryāchārān ] gnānāchār, darshanāchār, chāritrāchār, tapāchār tathā vīryāchār yukta
[shramaṇān ]
5shramaṇoṅko namaskār karatā hūn̐ ..2..
[tān tān sarvān ] un un sabako [cha ] tathā [mānuṣhe kṣhetre vartamānān ] manuṣhya kṣhetramen
vidyamān [arhataḥ ] arahantoṅko [samakan samakan ] sāth hī sāthsamudāyarūpase aur [pratyekan
ev pratyekan ] pratyek pratyekakovyaktigat [vande ] vandanā karatā hūn̐ ..3..
1 . surendra = ūrdhvalokavāsī devoṅke indra . 2. asurendra = adholokavāsī devoṅke indra .
3. narendra = (madhyalokavāsī) manuṣhyoṅke adhipati, rājā . 4. sattā=astitva .
5. shramaṇ = āchārya, upādhyāy aur sādhu .
tasu shuddhadarshanagnān mukhya pavitra āshram pāmīne,
prāpti karūn hun sāmyanī, jenāthī shivaprāpti bane. 5
.

Page 6 of 513
PDF/HTML Page 39 of 546
single page version

[arhadbhayaḥ ] isaprakār arahantoṅko [siddhebhyaḥ ] siddhoṅko [tathā
gaṇadharebhyaḥ ] āchāryoṅko [adhyāpakavargebhyaḥ ] upādhyāyavargako [cha evan ] aur [sarvebhyaḥ
sādhubhyaḥ ]
sarva sādhuoṅko [namaḥ kr̥utvā ] namaskār karake [teṣhān ] unake
[vishuddhadarshanagnānapradhānāshraman ]
1vishuddhadarshanagnānapradhān āshramako [samāsādya ] prāpta karake
[sāmyan upasampadye ] main 2sāmyako prāpta karatā hūn̐ [yataḥ ] jisase [nirvāṇ samprāptiḥ ] nirvāṇakī
prāpti hotī hai ..4 -5..
ṭīkā :yah 3svasamvedanapratyakṣha 4darshanagnānasāmānyasvarūp main, jo surendron, asurendron
aur narendroṅke dvārā vandit honese tīn lokake ek (ananya sarvotkr̥uṣhṭa) guru hain, jinamen
ghātikarmamalake dho ḍālanese jagat par anugrah karanemen samartha anantashaktirūp parameshvaratā hai, jo
tīrthatāke kāraṇ yogiyoṅko tāranemen samartha hain, dharmake kartā honese jo shuddha svarūpapariṇatike kartā
hain, un param bhaṭṭārak, mahādevādhidev, parameshvar, paramapūjya, jinakā nāmagrahaṇ bhī achchhā hai aise
shrī vardhamānadevako pravartamān tīrthakī nāyakatāke kāraṇ pratham hī, praṇām karatā hūn̐
..1..
kr̥utvārhadbhayaḥ siddhebhyastathā namo gaṇadharebhyaḥ .
adhyāpakavargebhyaḥ sādhubhyashchaiv sarvebhyaḥ ..4..
teṣhān vishuddhadarshanagnānapradhānāshraman samāsādya .
upasampadye sāmyan yato nirvāṇasamprāptiḥ ..5..
eṣh svasamvedanapratyakṣhadarshanagnānasāmānyātmāhan surāsuramanuṣhyendravanditatvāttrilokaikagurun,
dhautaghātikarmamalatvājjagadanugrahasamarthānantashaktipāramaishvaryan, yoginān tīrthatvāttāraṇasamarthan, dharmakartr̥u-
tvāchchhuddhasvarūpavr̥uttividhātāran, pravartamānatīrthanāyakatven prathamat ev paramabhaṭṭārakamahādevādhidev-
parameshvaraparamapūjyasugr̥uhītanāmashrīvardhamānadevan praṇamāmi
..1.. tadanu vishuddhasadbhāvatvādupātta-
kāraṇatvāt anyeṣhāmuttamakṣhamādibahuvidhadharmopadeshakatvāchcha dharmasya kartāram . iti kriyākārakasambandhaḥ .
evamantimatīrthakaranamaskāramukhyatven gāthā gatā ..1.. tadanantaran praṇamāmi . kān . sese puṇ titthayare
sasavvasiddhe sheṣhatīrthakarān, punaḥ sasarvasiddhān vr̥uṣhabhādipārshvaparyantān shuddhātmopalabdhilakṣhaṇasarvasiddha-
sahitānetān sarvānapi . kathambhūtān . visuddhasabbhāve nirmalātmopalabdhibalen vishleṣhitākhilāvaraṇ-
tvātkevalagnānadarshanasvabhāvatvāchcha vishuddhasadbhāvān . samaṇe ya shramaṇashabdavāchyānāchāryopādhyāyasādhūnshcha .
kinlakṣhaṇān . ṇāṇadansaṇacharittatavavīriyāyāre sarvavishuddhadravyaguṇaparyāyātmake chidvastuni yāsau rāgādi-
1. vishuddhadarshanagnānapradhān = vishuddha darshan aur gnān jisamen pradhān (mukhya) hain, aise .
2. sāmya = samatā, samabhāv .
3. svasamvedanapratyakṣha = svānubhavase pratyakṣha (darshanagnānasāmānya svānubhavase pratyakṣha hai) .
4. darshanagnānasāmānyasvarūp = darshanagnānasāmānya arthāt chetanā jisakā svarūp hai aisā .

Page 7 of 513
PDF/HTML Page 40 of 546
single page version

tatpashchāt jo vishuddha sattāvān honese tāpase uttīrṇa hue (antim tāv diye hue
agnimense bāhar nikale hue) uttam suvarṇake samān shuddhadarshanagnānasvabhāvako prāpta hue hain, aise
sheṣh
1atīt tīrthaṅkaroṅko aur sarvasiddhoṅko tathā gnānāchār, darshanāchār, chāritrāchār, tapāchār aur
vīryāchārayukta honese jinhonne param shuddha upayogabhūmikāko prāpta kiyā hai, aise shramaṇoṅko
jo ki āchāryatva, upādhyāyatva aur sādhutvarūp visheṣhonse vishiṣhṭa (bhedayukta) hain unhen
namaskār karatā hūn̐ ..2..
tatpashchāt inhīn pañchaparameṣhṭhiyoṅko, us -us vyaktimen (paryāyamen) vyāpta honevāle sabhīko,
vartamānamen is kṣhetramen utpanna tīrthaṅkaroṅkā abhāv honese aur mahāvidehakṣhetramen unakā sadbhāv
honese manuṣhyakṣhetramen pravartamān tīrthanāyakayukta vartamānakālagochar karake, (
mahāvidehakṣhetramen
vartamān shrī sīmandharādi tīrthaṅkaroṅkī bhān̐ti mānon sabhī pañch parameṣhṭhī bhagavān vartamānakālamen hī
vidyamān hon, isaprakār atyanta bhaktike kāraṇ bhāvanā bhākar
chintavan karake unhen) yugapad
yugapad arthāt samudāyarūpase aur pratyek pratyekako arthāt vyaktigatarūpase 2sambhāvanā karatā
hūn̐ . kis prakārase sambhāvanā karatā hūn̐ ? mokṣhalakṣhmīke svayamvar samān jo param nirgranthatākī
dīkṣhākā utsav (-ānandamay prasaṅg) hai usake uchit maṅgalācharaṇabhūt jo 3kr̥utikarmashāstropadiṣhṭa
vandanochchār (kr̥utikarmashāstramen upadeshe hue stutivachan)ke dvārā sambhāvanā karatā hūn̐ ..3..
pākottīrṇajātyakārtasvarasthānīyashuddhadarshanagnānasvabhāvān sheṣhānatītatīrthanāyakān, sarvān
siddhānshcha, gnānadarshanachāritratapovīryāchārayuktatvātsambhāvitaparamashuddhopayogabhūmikānāchāryopādhyāy-
sādhutvavishiṣhṭān shramaṇānshcha praṇamāmi
..2.. tadanvetānev pañchaparameṣhṭhinastattadvayaktivyāpinaḥ
sarvānev sāmpratametatkṣhetrasambhavatīrthakarāsambhavānmahāvidehabhūmisambhavatve sati manuṣhyakṣhetrapravartibhi-
stīrthanāyakaiḥ sah vartamānakālan gocharīkr̥utya yugapadyugapatpratyekan pratyekan cha mokṣhalakṣhmīsvayan-
varāyamāṇaparamanairgranthyadīkṣhākṣhaṇochitamaṅgalāchārabhūtakr̥utikarmashāstropadiṣhṭavandanābhidhānen sambhāv-
vikalparahitanishchalachittavr̥uttistadantarbhūten vyavahārapañchāchārasahakārikāraṇotpannen nishchayapañchāchāreṇ
pariṇatatvāt samyaggnānadarshanachāritratapovīryāchāropetāniti
. evan sheṣhatrayovinshatitīrthakaranamaskār-
mukhyatven gāthā gatā ..2.. ath te te savve tānstānpūrvoktānev pañchaparameṣhṭhinaḥ sarvān vandāmi ya vande,
ahan kartā . kathan . samagan samagan samudāyavandanāpekṣhayā yugapadyugapat . punarapi kathan . pattegamev pattegan
pratyekavandanāpekṣhayā pratyekan pratyekam . na kevalametān vande . arahante arhataḥ . kimvishiṣhṭān . vaṭṭante māṇuse
khette vartamānān . kva . mānuṣhe kṣhetre . tathā hi ---sāmpratamatra bharatakṣhetre tīrthakarābhāvāt pañcha-
1. atīt = gat, hogaye, bhūtakālīn .
2. sambhāvanā = sambhāvanā karanā, sanmān karanā, ārādhan karanā .
3. kr̥utikarma = aṅgabāhya 14 prakīrṇakommen chhaṭṭhā prakīrṇak kr̥utikarma hai jisamen nityanaimittik kriyākā varṇan hai .