Pravachansar-Hindi (simplified iso15919 transliteration). Charananuyogasuchak chulikA; Acharan pragnyapan; Gatha: 201-209.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 21 of 28

 

Page 368 of 513
PDF/HTML Page 401 of 546
single page version

ahameṣh mokṣhādhikārī gnāyakasvabhāvātmatattvaparignānapurassaramamatvanirmamatvahānopādān-
vidhānen kr̥utyāntarasyābhāvātsarvārambheṇ shuddhātmani pravarte . tathā hiahan hi tāvat gnāyak
ev svabhāven kevalagnāyakasya cha sato mam vishvenāpi sahajagneyagnāyakalakṣhaṇ ev sambandhaḥ,
na punaranye svasvāmilakṣhaṇādayaḥ sambandhāḥ
. tato mam na kvachanāpi mamatvan, sarvatra
nirmamatvamev . athaikasya gnāyakabhāvasya samastagneyabhāvasvabhāvatvāt protkīrṇalikhitanikhāt-
kīlitamajjitasamāvartitapratibimbitavattatra kramapravr̥uttānantabhūtabhavadbhāvivichitraparyāyaprāgbhāramagādh-
svabhāvan gambhīran samastamapi dravyajātamekakṣhaṇ ev pratyakṣhayantan gneyagnāyakalakṣhaṇasambandhasyā-
nirvāṇamārgāy cha . tato‘vadhāryate ayamev mokṣhamārgo, nānya iti ..199.. ath ‘uvasampayāmi samman
jatto ṇivvāṇasampattī’ ityādi pūrvapratignān nirvāhayan svayamapi mokṣhamārgapariṇatin svīkarotīti
pratipādayatitamhā yasmātpūrvokta shuddhātmopalambhalakṣhaṇamokṣhamārgeṇ jinā jinendrāḥ shramaṇāshcha siddhā
jātāstasmādahamapi tah tathaiv tenaiv prakāreṇ jāṇittā gnātvā . kam . appāṇan nijaparamātmānam .
kimvishiṣhṭam . jāṇagan gnāyakan kevalagnānādyanantaguṇasvabhāvam . ken kr̥utvā gnātvā . sabhāveṇ samasta-
rāgādivibhāvarahitashuddhabuddhaikasvabhāven . pashchāt kin karomi . parivajjāmi pari samantādvarjayāmi . kām .
mamattin samastasachetanāchetanamishraparadravyasambandhinīn mamatām . kathambhūtaḥ san . uvaṭṭhido upasthitaḥ pariṇataḥ .
kva . ṇimmamattamhi samastaparadravyamamakārāhaṅkārarahitatven nirmamatvalakṣhaṇe paramasāmyābhidhāne vītarāg-
chāritre tatpariṇatanijashuddhātmasvabhāve vā . tathāhiahan tāvatkevalagnānadarshanasvabhāvatven gnāyakaik-
ṭaṅkotkīrṇasvabhāvaḥ . tathābhūtasya sato mam na kevalan svasvāmyādayaḥ paradravyasambandhā na santi, nishchayen
ṭīkā :main yah mokṣhādhikārī, gnāyakasvabhāvī ātmatattvake parignānapūrvak
mamatvakī tyāgarūp aur nirmamatvakī grahaṇarūp vidhike dvārā sarva ārambha (udyam) se
shuddhātmāmen pravr̥utta hotā hūn̐, kyoṅki anya kr̥utyakā abhāv hai
. (arthāt dūsarā kuchh bhī karane
yogya nahīn hai .) vah isaprakār hai (arthāt main isaprakār shuddhātmāmen pravr̥utta hotā hūn̐) :
pratham to main svabhāvase gnāyak hī hūn̐; keval gnāyak honese merā vishva (samasta padārthon) ke
sāth bhī sahaj gneyagnāyakalakṣhaṇ sambandha hī hai, kintu anya svasvāmilakṣhaṇādi sambandha nahīn
hain; isaliye merā kisīke prati mamatva nahīn hai, sarvatra nirmamatva hī hai
. ab, ek
gnāyakabhāvakā samasta gneyoṅko jānanekā svabhāv honese, kramashaḥ pravartamān, ananta, bhūt
vartamānbhāvī vichitra paryāyasamūhavāle, 1agādhasvabhāv aur gambhīr aise samasta
dravyamātrakomānon ve dravya gnāyakamen utkīrṇa ho gaye hon, chitrit ho gae hon, bhītar ghus
gaye hon, kīlit ho gaye hon, ḍūb gaye hon, samā gaye hon, pratibimbit hue hon, isaprakār
1. jinakā svabhāv agādh hai aur jo gambhīr hain aise samasta dravyoṅko bhūt, vartamān tathā bhāvīkālake kramase
honevālī, anek prakārakī ananta paryāyonse yukta ek samayamen hī pratyakṣha jānanā ātmākā svabhāv hai .

Page 369 of 513
PDF/HTML Page 402 of 546
single page version

nivāryatvenāshakyavivechanatvādupāttavaishvarūpyamapi sahajānantashaktignāyakasvabhāvenaikyarūpyamanujjhanta-
māsansāramanayaiv sthityā sthitan mohenānyathādhyavasyamānan shuddhātmānameṣh mohamutkhāy yathāsthit-
mevātiniḥprakampaḥ sampratipadye
. svayamev bhavatu chāsyaivan darshanavishuddhimūlayā samyaggnānopayukta-
tayātyantamavyābādharatatvātsādhorapi sākṣhātsiddhabhūtasya svātmanastathābhūtānān paramātmanān cha
nityamev tadekaparāyaṇatvalakṣhaṇo bhāvanamaskāraḥ
..200..
gneyagnāyakasambandho nāsti . tataḥ kāraṇātsamastaparadravyamamatvarahito bhūtvā paramasāmyalakṣhaṇe nij-
shuddhātmani tiṣhṭhāmīti . kiñch ‘uvasampayāmi samman’ ityādisvakīyapratignān nirvāhayansvayamapi mokṣhamārga-
pariṇatin svīkarotyevan yaduktan gāthāpātanikāprārambhe ten kimuktan bhavatiye tān pratignān gr̥uhītvā siddhin
gatāstairev sā pratignā vastuvr̥uttyā samāptin nītā . kundakundāchāryadevaiḥ punargnānadarshanādhikāradvayarūp-
granthasamāptirūpeṇ samāptin nītā, shivakumāramahārājen tu tadgranthashravaṇen cha . kasmāditi chet . ye mokṣhan
gatāsteṣhān sā pratignā paripūrṇā jātā, na chaiteṣhām . kasmāt . charamadehatvābhāvāditi ..200.. evan
gnānadarshanādhikārasamāptirūpeṇ chaturthasthale gāthādvayan gatam .
evan nijashuddhātmabhāvanārūpamokṣhamārgeṇ ye siddhin gatā ye cha tadārādhakāsteṣhān darshanādhi-
kārāpekṣhayāvasānamaṅgalārthan granthātpekṣhayā madhyamaṅgalārthan cha tatpadābhilāṣhī bhūtvā namaskāran karoti
pra. 47
ek kṣhaṇamen hī jo (shuddhātmā) pratyakṣha karatā hai, 1gneyagnāyakalakṣhaṇ sambandhakī anivāryatāke
kāraṇ gneygnāyakako bhinna karanā ashakya honese vishvarūpatāko prāpta hone par bhī jo
(shuddhātmā) sahaj anantashaktivāle gnāyakasvabhāvake dvārā ekarūpatāko nahīn chhoṛatā, jo
anādi sansārase isī sthitimen (gnāyak bhāvarūp hī) rahā hai aur jo mohake dvārā dūsare
rūpamen jānā
mānā jātā hai us shuddhātmāko yah main mohako ukhāṛ phen kakar, atiniṣhkampa
rahatā huā yathāsthit (jaisākā taisā) hī prāpta karatā hūn̐ .
isaprakār darshanavishuddhi jisakā mūl hai aisī, samyaggnānamen upayuktatāke kāraṇ atyanta
avyābādh (nirvighna) līnatā honese, sādhu hone par bhī sākṣhāt siddhabhūt aisā yah nij ātmāko
tathā tathābhūt (siddhabhūt) paramātmāoṅko,
2usīmen ekaparāyaṇatā jisakā lakṣhaṇ hai aisā
bhāvanamaskār sadā hī 3svayamev ho ..200..
1. gneyagnāyakasvarūp sambandha ṭālā nahīn jā sakatā, isaliye yah ashakya hai ki gney gnāyakamen gnāt na hon,
isaliye ātmā mānon samasta dravyarūpatāko prāpta hotā hai .
2. usīmen = namaskār karane yogya padārthamen; bhāvyamen . [mātra bhāvyamen hī parāyaṇ, ekāgra, līn honā
bhāvanamaskār lakṣhaṇ hai .]]
3. svayamev = [āchāryadev shuddhātmāmen līn hote hain isaliye svayamev bhāvanamaskār ho jātā hai .]]

Page 370 of 513
PDF/HTML Page 403 of 546
single page version

(shālinī chhand)
jainan gnānan gneyatattvapraṇetr̥u
sphītan shabdabrahma samyagvigāhya
.
sanshuddhātmadravyamātraikavr̥uttyā
nityan yuktaiḥ sthīyate‘smābhirevam
..10..
(shālinī chhand)
gneyīkurvannañjasāsīmavishvan
gnānīkurvan gneyamākrāntabhedam
.
ātmīkurvan gnānamātmānyabhāsi
sphū rjatyātmā brahma sampadya sadyaḥ
..11..
dansaṇasansuddhāṇan sammaṇṇāṇovajogajuttāṇan .
avvābādharadāṇan ṇamo ṇamo siddhasāhūṇan ..“14..
ṇamo ṇamo namo namaḥ . punaḥ punarnamaskaromīti bhakti prakarṣhan darshayati . kebhyaḥ . siddhasāhūṇan
siddhasādhubhyaḥ . siddhashabdavāchyasvātmopalabdhilakṣhaṇārhatsiddhebhyaḥ, sādhushabdavāchyamokṣhasādhakāchāryo-
pādhyāyasādhubhyaḥ . punarapi kathambhūtebhyaḥ . dansaṇasansuddhāṇan mūḍhatrayādipañchavinshatimalarahitasamyagdarshan-
sanshuddhebhyaḥ . punarapi kathambhūtebhyaḥ . sammaṇṇāṇovajogajuttāṇan sanshayādirahitan samyaggnānan, tasyopayogaḥ
samyaggnānopayogaḥ, yogo nirvikalpasamādhirvītarāgachāritramityarthaḥ, tābhyān yuktāḥ samyaggnānopayog-
yuktāstebhyaḥ
. punashcha kinrūpebhyaḥ. avvābādharadāṇan samyaggnānādibhāvanotpannāvyābādhānantasukh-
ratebhyashcha ..



14.. iti namaskāragāthāsahitasthalachatuṣhṭayen chaturthavisheṣhāntarādhikāraḥ samāptaḥ . evan
[ab shlok dvārā jinendrokta shabdabrahmake samyak abhyāsakā phal kahā jātā hai ]
artha :isaprakār gneyatattvako samajhānevāle jain gnānamenvishāl shabdabrahmamen
samyaktayā avagāhan karake (ḍubakī lagākar, gaharāīmen utarakar, nimagna hokar) ham mātra
shuddhaātmadravyarūp ek vr̥uttise (pariṇatise) sadā yukta rahate hain
..10..
[ab shlokake dvārā muktātmāke gnānakī mahimā gākar gneyatattvapragnāpanādhikārakī
pūrṇāhūti kī jā rahī hai . ] :
artha :ātmā brahmako (paramātmatvako, siddhatvako) shīghra prāpta karake, asīm
(ananta) vishvako shīghratāmen (ek samayamen) gneyarūp karatā huā, bhedoṅko prāpta gneyoṅko gnānarūp
karatā huā (anek prakārake gneyoṅko gnānamen jānatā huā) aur sva
paraprakāshak gnānako
ātmārūp karatā huā, pragaṭdaidīpyamān hotā hai ..11..

Page 371 of 513
PDF/HTML Page 404 of 546
single page version

(vasantatilakā chhand)
dravyānusāri charaṇan charaṇānusāri
dravyan mitho dvayamidan nanu savyapekṣham
.
tasmānmumukṣhuradhirohatu mokṣhamārgan
dravyan pratītya yadi vā charaṇan pratītya
..12..
iti tattvadīpikāyān pravachanasāravr̥uttau shrīmadamr̥utachandrasūrivirachitāyān gneyatattvapragnāpano nām
dvitīyaḥ shrutaskandhaḥ samāptaḥ ..2..
‘atthittaṇichchhidassa hi’ ityādyekādashagāthāparyantan shubhāshubhashuddhopayogatrayamukhyatven prathamo
visheṣhāntarādhikārastadanantaran ‘apadeso paramāṇū padesametto ya’ ityādigāthānavakaparyantan pudgalānān

parasparabandhamukhyatven dvitīyo visheṣhāntarādhikārastataḥ paran ‘arasamarūvan’ ityādyekonavinshatigāthāparyantan

jīvasya pudgalakarmaṇā sah bandhamukhyatven tr̥utīyo visheṣhāntarādhikārastatashcha ‘ṇa chayadi jo du mamattin’

ityādidvādashagāthāparyantan visheṣhabhedabhāvanāchūlikāvyākhyānarūpashchaturtho visheṣhāntarādhikār ityekādhik-

pañchāshadgāthābhirvisheṣhāntarādhikārachatuṣhṭayen visheṣhabhedabhāvanābhidhānashchaturtho‘ntarādhikāraḥ samāptaḥ
.
iti shrījayasenāchāryakr̥utāyān tātparyavr̥uttau ‘tamhā tassa ṇamāin’ ityādipañchatrinshadgāthāparyantan
sāmānyagneyavyākhyānan, tadanantaran ‘davvan jīvan’ ityādyekonavinshatigāthāparyantan jīvapudgaladharmādibheden
visheṣhagneyavyākhyānan, tatashcha ‘sapadesehin samaggo’ ityādigāthāṣhṭakaparyantan sāmānyabhedabhāvanā, tataḥ paran

‘atthittaṇichchhidassa hi’ ityādyekādhik pañchāshadgāthāparyantan visheṣhabhedabhāvanā chetyantarādhikārachatuṣhṭayen

trayodashādhikashatagāthābhiḥ
samyagdarshanādhikārnāmā gneyādhikārāparasañgno dvitīyo mahādhikāraḥ samāptaḥ ..2..
[ab shlok dvārā, dravya aur charaṇakā sambandh batalākar, gneyatattvapragnāpan nāmak
dvitīyādhikārakī aur charaṇānuyogasūchak chūlikā nāmak tr̥utīyādhikārakī sandhi batalāī jātī
hai
. ] :
artha :charaṇ dravyānusār hotā hai aur dravya charaṇānusār hotā haiisaprakār ve donon
paraspar apekṣhāsahit hain; isaliye yā to dravyakā āshray lekar athavā to charaṇakā āshray lekar
mumukṣhu (gnānī, muni) mokṣhamārgamen ārohaṇ karo
.
isaprakār (shrīmadbhagavatkundakundāchāryadev praṇīt) shrī pravachanasār shāstrakī
shrīmadamr̥utachandrāchāryadevavirachit tatvadīpikānāmak ṭīkākā yah ‘gneyatattvapragnāpan’ nāmak
dvitīyashrutaskandh (kā bhāṣhānuvād) samāpta huā .

Page 372 of 513
PDF/HTML Page 405 of 546
single page version

ath pareṣhān charaṇānuyogasūchikā chūlikā .
tatra
dravyasya siddhau charaṇasya siddhiḥ
dravyasya siddhishcharaṇasya siddhau .
buddhveti karmāviratāḥ pare‘pi
dravyāviruddhan charaṇan charantu
..13..
iti charaṇācharaṇe parān prayojayati
3
charaṇānuyogasūchak chūlikā
kāryan pratyatraiv granthaḥ samāpta iti gnātavyam . kasmāditi chet . ‘uvasampayāmi samman’ iti
pratignāsamāpteḥ . ataḥparan yathākrameṇ saptādhikanavatigāthāparyantan chūlikārūpeṇ chāritrādhikāravyākhyānan
prārabhyate . tatra tāvadutsargarūpeṇ chāritrasya saṅkṣhepavyākhyānam . tadanantaramapavādarūpeṇ tasyaiv chāritrasya
vistaravyākhyānam . tatashcha shrāmaṇyāparanāmamokṣhamārgavyākhyānam . tadanantaran shubhopayogavyākhyān-
mityantarādhikārachatuṣhṭayan bhavati . tatrāpi prathamāntarādhikāre pañcha sthalāni . ‘evan paṇamiy siddhe’
ityādigāthāsaptaken dīkṣhābhimukhapuruṣhasya dīkṣhāvidhānakathanamukhyatayā prathamasthalam . ataḥparan
‘vadasamidindiy’ ityādi mūlaguṇakathanarūpeṇ dvitīyasthale gāthādvayam . tadanantaran guruvyavasthāgnāpanārthan
ab dūsaroṅko charaṇānuyogakī sūchak 1chūlikā hai .
[usamen, pratham shrī amr̥utachandrāchāryadev shlokake dvārā ab isāgāmī gāthākī
utthānikā karate hain . ]
[artha : ] dravyakī siddhimen charaṇakī siddhi hai, aur charaṇakī siddhimen dravyakī siddhi
yah jānakar, karmonse (shubhāshubh bhāvonse) avirat dūsare bhī, dravyase aviruddha charaṇ
(chāritra)kā ācharaṇ karo .
isaprakār (shrīmad bhagavatkundakundāchāryadev is āgāmī gāthāke dvārā) dūsaroṅko
charaṇ (chāritra)ke ācharaṇ karanemen yukta karate (joṛate) hain .
indravajrā chhand
1. chūlikā = jo shāstramen nahīn kahā gayā hai usakā vyākhyān karanā, athavā kahe gaye kā visheṣh vyākhyān
karanā yā donoṅkā yathāyogya vyākhyān karanā .

Page 373 of 513
PDF/HTML Page 406 of 546
single page version

‘es surāsuramaṇusindavandidan dhodaghāikammamalan . paṇamāmi vaḍḍhamāṇan titthan dhammassa
kattāran .. sese puṇ titthayare sasavvasiddhe visuddhasabbhāve . samaṇe ya ṇāṇadansaṇacharittatav-
vīriyāyāre .. te te savve samagan samagan pattegamev pattegan . vandāmi ya vaṭṭante arahante māṇuse khette ..
evan paṇamiy siddhe jiṇavaravasahe puṇo puṇo samaṇe .
paḍivajjadu sāmaṇṇan jadi ichchhadi dukkhaparimokkhan ..201..
‘liṅgaggahaṇe’ ityādi ekā gāthā, tathaiv prāyashchittakathanamukhyatayā ‘payadamhi’ ityādi gāthādvayamiti
samudāyen tr̥utīyasthale gāthātrayam
. athāchārādishāstrakathitakrameṇ tapodhanasya saṅkṣhepasamāchārakathanārthan
‘adhivāse va’ ityādi chaturthasthale gāthātrayam . tadanantaran bhāvahinsādravyahinsāparihārārthan ‘apayattā vā
chariyā’ ityādi pañchamasthale sūtraṣhaṭkamityekavinshatigāthābhiḥ sthalapañchaken prathamāntarādhikāre
samudāyapātanikā
. tadyathāathāsannabhavyajīvānshchāritre prerayatipaḍivajjadu pratipadyatān svīkarotu .
kim . sāmaṇṇan shrāmaṇyan chāritram . yadi kim . ichchhadi jadi dukkhaparimokkhan yadi chet
duḥkhaparimokṣhamichchhati . sa kaḥ kartā . pareṣhāmātmā . kathan pratipadyatām . evan evan pūrvoktaprakāreṇ ‘es
surāsuramaṇusind’ ityādigāthāpañchaken pañchaparameṣhṭhinamaskāran kr̥utvā mamātmanā duḥkhamokṣhārthinānyaiḥ
pūrvoktabhavyairvā yathā tachchāritran pratipannan tathā pratipadyatām
. kin kr̥utvā pūrvam . paṇamiy praṇamya . kān .
siddhe aññanapādukādisiddhivilakṣhaṇasvātmopalabdhisiddhisametasiddhān . jiṇavaravasahe sāsādanādikṣhīṇ-
[ab gāthāke prārambh karanese pūrva usakī sandhike liye shrī amr̥utachandrāchāryadevane pañch
parameṣhṭhīko namaskār karaneke liye nimnaprakārase gnānatattvapragnāpan adhikārakī pratham tīn
gāthāyen likhī hain :
‘‘es surāsuramaṇusindavandidandhodaghāikammamalan .
paṇamāmi vaḍḍhamāṇan titthan dhammassa kattāran ..
sese puṇ titthayare sasavvasiddhe visuddhasabbhāve .
samaṇe ya ṇāṇadansaṇacharittatavavīriyāyāre ..
te te savve samagan samagan pattegamev pattegan .
vandāmi ya vaṭṭante arahante māṇuse khette ..’’
[ab, is adhikārakī gāthā prārambh karate hain : ]
e rīt praṇamī siddha, jinavaravr̥uṣhabh, munine pharī pha rī,
shrāmaṇya aṅgīkr̥ut karo, abhilāṣh jo dukhamuktinī. 201.

Page 374 of 513
PDF/HTML Page 407 of 546
single page version

evan praṇamya siddhān jinavaravr̥uṣhabhān punaḥ punaḥ shramaṇān .
pratipadyatān shrāmaṇyan yadīchchhati duḥkhaparimokṣham ..201..
yathā mamātmanā duḥkhamokṣhārthinā, ‘kichchā arahantāṇan siddhāṇan tah ṇamo gaṇaharāṇan .
ajjhāvayavaggāṇan sāhūṇan chev savvesin .. tesin visuddhadansaṇaṇāṇapahāṇāsaman samāsejja .
uvasampayāmi samman jatto ṇivvāṇasampattī ..’ iti arhatsiddhāchāryopādhyāyasādhūnān praṇati-
vandanātmakanamaskārapuraḥsaran vishuddhadarshanagnānapradhānan sāmyanām shrāmaṇyamavāntaragranthasandarbhobhay-
sambhāvitasausthityan svayam pratipannan, pareṣhāmātmāpi yadi duḥkhamokṣhārthī tathā tatpratipadyatām
.
yathānubhūtasya tatpratipattivartmanaḥ praṇetāro vayamime tiṣhṭhām iti ..201..
kaṣhāyāntā ekadeshajinā uchyante, sheṣhāshchānāgārakevalino jinavarā bhaṇyante, tīrthaṅkaraparamadevāshcha
jinavaravr̥uṣhabhā iti, tān jinavaravr̥uṣhabhān
. na kevalan tān praṇamya, puṇo puṇo samaṇe chichchamatkāramātra-
nijātmasamyakshraddhānagnānānuṣhṭhānarūpanishchayaratnatrayācharaṇapratipādanasādhakatvodyatān shramaṇashabdavāchyānā-
chāryopādhyāyasādhūnshcha punaḥ punaḥ praṇamyeti
. kiñch pūrvan granthaprārambhakāle sāmyamāshrayāmīti
anvayārtha :[yadi duḥkhaparimokṣham ichchhati ] yadi duḥkhonse parimukta honekī
(chhuṭakārā pānekī) ichchhā ho to, [evan ] pūrvokta prakārase (gnānatattvapragnāpanakī pratham tīn
gāthāoṅke anusār) [punaḥ punaḥ ] bārambār [siddhān ] siddhoṅko, [jinavaravr̥uṣhabhān ]
jinavaravr̥uṣhabhoṅko (-arhantoṅko) tathā [shramaṇān ] shramaṇoṅko [praṇamya ] praṇām karake, [shrāmaṇyan
pratipadyatām ]
(jīv) shrāmaṇyako aṅgīkār karo
..201..
ṭīkā :jaise duḥkhonse mukta honeke arthī mere ātmāne1‘‘kichchā arahantāṇan
siddhāṇan tah ṇamo gaṇaharāṇan . ajjhāvayavaggāṇan sāhūṇan chev savvesin .. tesin
visuddhadansaṇaṇāṇapahāṇāsaman samāsejja . uvasampayāmi samman jatto ṇivvāṇasampattī .’’ isaprakār
arhanton, siddhon, āchāryon, upādhyāyon tathā sādhuoṅko 2praṇāmvandanātmak namaskārapūrvak
3vishuddhadarshanagnānapradhān sāmyanāmak shrāmaṇyakojisakā is granthamen kahe hue
(gnānatattvapragnāpan aur gneyatattvapragnāpan nāmak) do adhikāroṅkī rachanā dvārā susthitapan huā
hai use
svayam aṅgīkār kiyā, usīprakār dūsaroṅkā ātmā bhī, yadi duḥkhonse mukta honekā
arthī (ichchhuk) ho to, use aṅgīkār kare . us (shrāmaṇya) ko aṅgīkār karanekā jo
4yathānubhūt mārga hai usake praṇetā ham yah khaṛe hain ..201..
1. yah, gnānatattvapragnāpanakī chauthī aur pān̐chavī gāthāyen hain .
2. namaskār praṇāmvandanamay hai . (visheṣhake liye dekho pr̥uṣhṭha 4 kā phu ṭanoṭ)
3. vishuddhadarshanagnānapradhān = jisamen vishuddha darshan aur gnān pradhān hai aisā . [sāmya nāmak shrāmaṇyamen vishuddha
darshan aur gnān pradhān hai .] 4. yathānubhūt = jaisā (hamane) anubhav kiyā hai vaisā .

Page 375 of 513
PDF/HTML Page 408 of 546
single page version

ath shramaṇo bhavitumichchhan pūrvan kin kin karotītyupadishati
āpichchha bandhuvaggan vimochido gurukalattaputtehin .
āsijja ṇāṇadansaṇacharittatavavīriyāyāran ..202..
āpr̥uchchhay bandhuvargan vimochito gurukalatraputraiḥ .
āsādya gnānadarshanachāritratapovīryāchāram ..202..
yo hi nām shramaṇo bhavitumichchhati sa pūrvamev bandhuvargamāpr̥uchchhate, gurukalatraputrebhya
ātmānan vimochayati, gnānadarshanachāritratapovīryāchāramāsīdati . tathā hievan bandhuvarga-
māpr̥uchchhate, aho idañjanasharīrabandhuvargavartin ātmānaḥ, asya janasya ātmā na kiñchanāpi
yuṣhmākan bhavatīti nishchayen yūyan jānīt; tat āpr̥uṣhṭā yūyan; ayamātmā adyodbhinnagnānajyotiḥ
shivakumāramahārājanāmā pratignān karotīti bhaṇitam, idānīn tu mamātmanā chāritran pratipannamiti
pūrvāparavirodhaḥ
. parihāramāhgranthaprārambhātpūrvamev dīkṣhā gr̥uhītā tiṣhṭhati, paran kintu granthakaraṇavyājen
kvāpyātmānan bhāvanāpariṇatan darshayati, kvāpi shivakumāramahārājan, kvāpyanyan bhavyajīvan vā . ten
kāraṇenātra granthe puruṣhaniyamo nāsti, kālaniyamo nāstītyabhiprāyaḥ ..201.. ath shramaṇo
bhavitumichchhanpūrvan kṣhamitavyan karoti‘uvaṭhṭhido hodi so samaṇo’ ityagre ṣhaṣhṭhagāthāyān yadvayākhyānan tiṣhṭhati
tanmanasi dhr̥utvā pūrvan kin kr̥utvā shramaṇo bhaviṣhyatīti vyākhyātiāpichchha āpr̥uchchhay pr̥uṣhṭavā . kam .
ab, shramaṇ honekā ichchhuk pahale kyākyā karatā hai usakā upadesh karate hain :
anvayārtha :(shrāmaṇyārthī) [bandhuvargam āpr̥uchchhya ] bandhuvargase vidā mān̐gakar
[gurukalatraputraiḥ vimochitaḥ ] baṛonse, strī aur putrase mukta kiyā huā
[gnānadarshanachāritratapovīryāchāram āsādya ] gnānāchār, darshanāchār, chāritrāchār, tapāchār aur
vīryāchārako aṅgīkār karake........
..202..
ṭīkā :jo shramaṇ honā chāhatā hai, vah pahale hī bandhuvargase (sagesambandhiyonse) vidā
mān̐gatā hai, gurujanon (baṛon) se, strī aur putronse apaneko chhuṛātā hai, gnānāchār, darshanāchār,
chāritrāchār, tapāchār tathā vīryāchārako aṅgīkār karatā hai
. vah isaprakār hai :
bandhuvargase isaprakār vidā letā hai :aho ! is puruṣhake sharīrake bandhuvargamen pravartamān
ātmāo ! is puruṣhakā ātmā kiñchitmātra bhī tumhārā nahīn hai,isaprakār tum nishchayase
bandhujanonī vidāy laī, strīputravaḍīlothī chhūṭī,
dr̥uggnāntapchāritravīryāchār aṅgīkr̥ut karī. 202.

Page 376 of 513
PDF/HTML Page 409 of 546
single page version

ātmānamevātmano‘nādibandhumupasarpati . aho idañjanasharīrajanakasyātman, aho idañjanasharīr-
jananyā ātman, asya janasyātmā na yuvābhyān janito bhavatīti nishchayen yuvān jānītan;
tat imamātmānan yuvān vimuñchatam; ayamātmā adyodbhinnagnānajyotiḥ ātmānamevātmano-
‘nādijanakamupasarpati
. aho idañjanasharīraramaṇyā ātman, asya janasyātmānan na tvan ramay-
sīti nishchayen tvan jānīhi; tat imamātmānan vimuñch; ayamātmā adyodbhinnagnānajyotiḥ
svānubhūtimevātmano‘nādiramaṇīmupasarpati
. aho idañjanasharīraputrasyātman, asya janasyātmano
na tvan janyo bhavasīti nishchayen tvan jānīhi; tat imamātmānan vimuñch; ayamātmā
adyodbhinnagnānajyotiḥ ātmānamevātmano‘nādijanyamupasarpati
. evan gurukalatraputrebhya ātmānan
bandhuvaggan bandhuvargan gotram . tataḥ kathambhūto bhavati . vimochido vimochitastyakto bhavati . kaiḥ kartr̥ubhūtaiḥ .
gurukalattaputtehin pitr̥umātr̥ukalatraputraiḥ . punarapi kin kr̥utvā shramaṇo bhaviṣhyati . āsijja āsādya āshritya .
kam . ṇāṇadansaṇacharittatavavīriyāyāran gnānadarshanachāritratapovīryāchāramiti . ath vistaraḥaho bandhuvarga-
pitr̥umātr̥ukalatraputrāḥ, ayan madīyātmā sāmpratamudbhinnaparamavivekajyotissan svakīyachidānandaikasvabhāvan
paramātmānamev nishchayanayenānādibandhuvargan pitaran mātaran kalatran putran chāshrayati, ten kāraṇen mān muñchat

yūyamiti kṣhamitavyan karoti
. tatashcha kin karoti . paramachaitanyamātranijātmatattvasarvaprakāropādey-
ruchiparichchhittinishchalānubhūtisamastaparadravyechchhānivr̥uttilakṣhaṇatapashcharaṇasvashaktyanavagūhanavīryāchārarūpan
jāno . isaliye main tumase vidā letā hūn̐ . jise gnānajyoti pragaṭ huī hai aisā yah ātmā āj
apane ātmārūpī apane anādibandhuke pās jā rahā hai .
aho ! is puruṣhake sharīrake janak (pitā)ke ātmā ! aho ! is puruṣhake sharīrakī
jananī (mātā) ke ātmā ! is puruṣhakā ātmā tumhāre dvārā janit (utpanna) nahīn hai, aisā tum
nishchayase
jāno . isaliye tum is ātmāko chhoṛo . jise gnānajyoti pragaṭ huī hai aisā yah
ātmā āj ātmārūpī apane anādijanakake pās jā rahā hai . aho ! is puruṣhake sharīrakī
ramaṇī (strī)ke ātmā ! tū is puruṣhake ātmāko ramaṇ nahīn karātā, aisā tū nishchayase jān .
isaliye tū is ātmāko chhoṛ . jise gnānajyoti pragaṭ huī hai aisā yah ātmā āj apanī
svānubhūtirūpī anādiramaṇīke pās jā rahā hai . aho ! is puruṣhake sharīrake putra ātmā ! tū
is puruṣhake ātmākā janya (utpanna kiyā gayāputra) nahīn hai, aisā tū nishchayase jān . isaliye
tū is ātmāko chhoṛ . jise gnānajyoti pragaṭ huī hai aisā yah ātmā āj ātmārūpī apane
anādi janyake pās jā rahā hai .isaprakār baṛonse, strīse aur putrase apaneko chhuṛātā hai .
(yahān̐ aisā samajhanā chāhiye ki jo jīv muni honā chāhatā hai vah kuṭumbase sarvaprakārase
virakta hī hotā hai . isaliye kuṭumbakī sammatise hī muni honekā niyam nahīn hai . isaprakār
kuṭumbake bharose rahane par to, yadi kuṭumba kisīprakārase sammati hī nahīn de to muni hī nahīn

Page 377 of 513
PDF/HTML Page 410 of 546
single page version

vimochayati . tathā aho kālavinayopadhānabahumānānihnavārthavyañjanatadubhayasampannatvalakṣhaṇ-
gnānāchār, na shuddhasyātmanastvamasīti nishchayen jānāmi, tathāpi tvān tāvadāsīdāmi
yāvattvatprasādāt
shuddhamātmānamupalabhe . aho niḥshaṅki tatvaniḥkāṅkṣhitatvanirvichikitsatvanirmūḍh-
dr̥uṣhṭitvopabr̥unhaṇasthitikaraṇavātsalyaprabhāvanālakṣhaṇadarshanāchār, na shuddhasyātmanastvamasīti nishchayen
jānāmi, tathāpi tvān tāvadāsīdāmi yāvat
tvatprasādāt shuddhamātmānamupalabhe . aho
mokṣhamārgapravr̥uttikāraṇapañchamahāvratopetakāyavāṅmanoguptīryābhāṣhaiṣhaṇādānanikṣhepaṇapratiṣhṭhāpanasamiti-
lakṣhaṇachāritrāchār, na shuddhasyātmanastvamasīti nishchayen jānāmi, tathāpi tvān tāvadāsīdāmi
yāvattvatprasādāt
shuddhamātmānamupalabhe . aho anashanāvamaudaryavr̥uttiparisaṅkhyānarasaparityāg-
viviktashayyāsanakāyakleshaprāyashchittavinayavaiyāvr̥uttyasvādhyāyadhyānavyutsargalakṣhaṇatapaāchār, na
nishchayapañchāchāramāchārādicharaṇagranthakathitatatsādhakavyavahārapañchāchāran chāshrayatītyarthaḥ . atra yadgotrādibhiḥ
sah kṣhamitavyavyākhyānan kr̥utan tadatrātiprasaṅganiṣhedhārtham . tatra niyamo nāsti . kathamiti chet . pūrvakāle
prachureṇ bharatasagararāmapāṇḍavādayo rājān ev jinadīkṣhān gr̥uhṇanti, tatparivāramadhye yadā ko‘pi
mithyādr̥uṣhṭirbhavati tadā dharmasyopasargan karotīti
. yadi punaḥ ko‘pi manyate gotrasammatan kr̥utvā
પ્ર. ૪૮
huā jā sakegā . isaprakār kuṭumbako sammat karake hī munitvake dhāraṇ karanekā niyam na
hone par bhī, kuchh jīvoṅke muni honese pūrva vairāgyake kāraṇ kuṭumbako samajhānekī bhāvanāse
pūrvokta prakārake vachan nikalate hain
. aise vairāgyake vachan sunakar, kuṭumbamen yadi koī
alpasansārī jīv ho to vah bhī vairāgyako prāpta hotā hai .)
(ab nimna prakārase pañchāchārako aṅgīkār karatā hai :)
(jisaprakār bandhuvargase vidā lī, apaneko baṛonse, strī aur putrase chhuṛāyā)
usīprakāraho kāl, vinay, upadhān, bahumān, anihnav, artha, vyañjan aur tadubhayasampanna
gnānāchār ! main yah nishchayase jānatā hūn̐ ki ‘tū shuddhātmākā nahīn hai; tathāpi main tujhe tab tak
aṅgīkār karatā hūn̐ jab tak ki tere prasādase shuddhātmāko upalabdha kar lūn̐
. aho niḥshaṅkitatva,
nikāṅkṣhitatva, nirvichikitsatva, nirmūḍhadr̥uṣhṭitva, upabr̥unhaṇ, sthitikaraṇ, vātsalya aur
prabhāvanāsvarūp darshanāchār
. main yah nishchayase jānatā hūn̐ ki tū shuddhātmākā nahīn hai, tathāpi tujhe
tab tak aṅgīkār karatā hūn̐ jab tak ki tere prasādase shuddhātmāko upalabdha kar lūn̐ . aho,
mokṣhamārgamen pravr̥uttike kāraṇabhūt, pañchamahāvratasahit kāyvachanmanagupti aur īryābhāṣhā
eṣhaṇādānanikṣhepaṇpratiṣhṭhāpanasamitisvarūp chāritrāchār ! main yah nishchayase jānatā hūn̐ ki tū
shuddhātmākā nahīn hai, tathāpi tujhe tab tak aṅgīkār karatā hūn̐ jab tak ki tere prasādase
shuddhātmāko upalabdha kar lūn̐
. aho anashan, avamaudarya, vr̥uttiparisaṅkhyān, rasaparityāg, vivikta

Page 378 of 513
PDF/HTML Page 411 of 546
single page version

shuddhasyātmanastvamasīti nishchayen jānāmi, tathāpi tvān tāvadāsīdāmi yāvat tvatprasādāt
shuddhamātmānamupalabhe . aho samastetarāchārapravartakasvashaktyanigūhanalakṣhaṇavīryāchār, na shuddha-
syātmanastvamasīti nishchayen jānāmi, tathāpi tvān tāvadāsīdāmi yāvattvatprasādāt shuddhamā-
tmānamupalabhe . evan gnānadarshanachāritratapovīryāchāramāsīdati cha ..202..
pashchāttapashcharaṇan karomi tasya prachureṇ tapashcharaṇamev nāsti, kathamapi tapashcharaṇe gr̥uhīte‘pi yadi gotrādi-
mamatvan karoti tadā tapodhan ev na bhavati
. tathāchokta m‘‘jo sakalaṇayararajjan puvvan chaiūṇ kuṇai
ya mamattin . so ṇavari liṅgadhārī sañjamasāreṇ ṇissāro’’ ..202.. ath jinadīkṣhārthī bhavyo jaināchārya-
māshrayatisamaṇan nindāprashansādisamachittatven pūrvasūtroditanishchayavyavahārapañchāchārasyācharaṇāchāraṇ-
pravīṇatvāt shramaṇam . guṇaḍḍhan chaturashītilakṣhaguṇāṣhṭādashasahasrashīlasahakārikāraṇottamanijashuddhātmānubhūti-
guṇenāḍhayan bhr̥utan paripūrṇatvādguṇāḍhayam . kularūvavayovisiṭṭhan lokaduguñchchhārahitatven jinadīkṣhāyogyan kulan
shayyāsan, kāyaklesh, prāyashchitta, vinay, vaiyāvr̥utya, svādhyāy, dhyān aur vyutsargasvarūp
tapāchār ! main yah nishchayase jānatā hūn̐ ki tū shuddhātmā nahīn hai tathāpi tujhe tab tak aṅgīkār
karatā hūn̐ jab tak tere prasādase shuddhātmāko upalabdha kar lūn̐ ! aho samasta itar (vīryāchārake
atirikta anya) āchāramen pravr̥utti karānevālī svashaktike agopanasvarūp vīryāchār ! main yah
nishchayase jānatā hūn̐ ki tū shuddhātmākā nahīn hai, tathāpi tujhe tab tak aṅgīkār karatā hūn̐ jab
tak ki tere prasādase shuddhātmāko upalabdha kar lūn̐
isaprakār gnānāchār, darshanāchār, chāritrāchār,
tapāchār tathā vīryāchārako aṅgīkār karatā hai .
(samyagdr̥uṣhṭi jīv apane svarūpako jānatā haianubhav karatā hai aur apaneko anya
samasta vyavahārabhāvonse bhinna jānatā hai . jabase use svaparakā vivekasvarūp bhedavignān pragaṭ
huā thā tabhī se vah samasta vibhāvabhāvoṅkā tyāg kar chukā hai aur tabhīse usane ṭaṅkotkīrṇa
nijabhāv aṅgīkār kiyā hai
. isaliye use na to tyāg karaneko rahā hai aur na kuchh grahaṇ
aṅgīkār karaneko rahā hai . svabhāvadr̥uṣhṭikī apekṣhāse aisā hone par bhī, vah paryāyamen
pūrvabaddha karmoṅke udayake nimittase anek prakārake vibhāvabhāvarūp pariṇamit hotā hai . is
vibhāvapariṇatiko pr̥uthak hotī na dekhakar vah ākulvyākul bhī nahīn hotā aur vah sakal
vibhāvapariṇatiko dūr karanekā puruṣhārtha kiye binā bhī nahīn karatā . sakal vibhāvapariṇatise
rahit svabhāvadr̥uṣhṭike balasvarūp puruṣhārthase guṇasthānoṅkī paripāṭīke sāmānya kramānusār usake
pratham ashubh pariṇatikī hāni hotī hai, aur phi ra dhīre dhīre shubh pariṇati bhī chhūṭatī jātī hai
.
aisā honese vah shubharāgake udayakī bhūmikāmen gr̥uhavāsakā aur kuṭumbakā tyāgī hokar
vyavahāraratnatrayarūp pañchāchārako aṅgīkār karatā hai
. yadyapi vah gnānabhāvase samasta shubhāshubh
kriyāoṅkā tyāgī hai tathāpi paryāyamen shubharāg nahīn chhūṭanese vah pūrvoktaprakārase pañchāchārako grahaṇ
karatā hai
.) ..202..

Page 379 of 513
PDF/HTML Page 412 of 546
single page version

athātaḥ kīdr̥usho bhavatītyupadishati
samaṇan gaṇin guṇaḍḍhan kularūvavayovisiṭṭhamiṭṭhadaran .
samaṇehin tan pi paṇado paḍichchha man chedi aṇugahido ..203..
shramaṇan gaṇinan guṇāḍhayan kularūpavayovishiṣhṭamiṣhṭataram .
shramaṇaistamapi praṇataḥ pratīchchha mān chetyanugr̥uhītaḥ ..203..
tato hi shrāmaṇyārthī praṇato‘nugr̥uhītashcha bhavati . tathā hiācharitāchāritasamasta-
viratipravr̥uttisamānātmarūpashrāmaṇyatvāt shramaṇan, evamvidhashrāmaṇyācharaṇāchāraṇapravīṇatvāt guṇāḍhayan,
bhaṇyate . antaraṅgashuddhātmānubhūtignāpakan nirgranthanirvikāran rūpamuchyate . shuddhātmasamvittivināshakārivr̥uddha-
bālayauvanodrekajanitabuddhivaikalyarahitan vayashcheti . taiḥ kularūpavayobhirvishiṣhṭatvāt kularūpavayo-
vishiṣhṭam . iṭṭhadaran iṣhṭataran sammatam . kaiḥ . samaṇehin nijaparamātmatattvabhāvanāsahitasamachittashramaṇair-
nyāchāryaiḥ . gaṇin evamvidhaguṇavishiṣhṭan paramātmabhāvanāsādhakadīkṣhādāyakamāchāryam . tan pi paṇado na kevalan
tamāchāryamāshrito bhavati, praṇato‘pi bhavati . ken rūpeṇ . paḍichchha man he bhagavan, anantagnānādi-
jinaguṇasampattikāraṇabhūtāyā anādikāle‘tyantadurlabhāyā bhāvasahitajinadīkṣhāyāḥ pradānen prasāden mān
pashchāt vah kaisā hotā hai isakā upadesh karate hain :
anvayārtha :[shramaṇan ] jo shramaṇ hai, [guṇāḍhayan ] guṇāḍhay hai, [kularūpavayo vishiṣhṭan ]
kul, rūp tathā vayase vishiṣhṭa hai, aur [shramaṇaiḥ iṣhṭataran ] shramaṇoṅko ati iṣhṭa hai [tam api gaṇinan ]
aise gaṇīko [mām pratīchchha iti ] ‘mujhe svīkār karo’ aisā kahakar [praṇataḥ ] praṇat hotā hai
(-praṇām karatā hai ) [cha ] aur [anugrahītaḥ ] anugr̥uhīt hotā hai
..203..
ṭīkā :pashchāt shrāmaṇyārthī praṇat aur anugr̥uhīt hotā hai . vah isaprakār hai ki
ācharaṇ karanemen aur ācharaṇ karānemen ānevālī samasta viratikī pravr̥uttike 1samān
ātmarūpaise shrāmaṇyapaneke kāraṇ jo ‘shramaṇ’ hai; aise shrāmaṇyakā ācharaṇ karanemen aur
ācharaṇ karānemen pravīṇ honese jo ‘guṇāḍhay’ hai; sarva laukikajanoṅke dvārā niḥshaṅkatayā sevā karane
yogya honese aur kulakramāgat (kulakramase utar ānevāle) krūratādi doṣhonse rahit honese jo
1. samān = tulya, barābar, ekasā, milatā huā . [viratikī pravr̥uttike tulya ātmākā rūp arthāt viratikī
pravr̥uttise milatī huīsamān ātmadashā so shrāmaṇya hai .]
‘mujane graho’ kahī, praṇat thaī, anugr̥uhīt thāy gaṇī vaḍe,
vayarūpakulavishiṣhṭa, yogī, guṇāḍhay ne muniiṣhṭa je. 203.

Page 380 of 513
PDF/HTML Page 413 of 546
single page version

sakalalaukikajananiḥshaṅk sevanīyatvāt kulakramāgatakrauryādidoṣhavarjitatvāchcha kulavishiṣhṭan, anta-
raṅgashuddharūpānumāpakabahiraṅgashuddharūpatvāt rūpavishiṣhṭan, shaishavavārdhakyakr̥u tabuddhiviklavatvābhāvā-
dyauvanodrek vikri yāvivikta buddhitvāchcha vayovishiṣhṭan niḥsheṣhitayathoktashrāmaṇyācharaṇāchāraṇaviṣhay-
pauruṣheyadoṣhatven mumukṣhubhirabhyupagatataratvāt
shramaṇairiṣhṭataran cha gaṇinan shuddhātmatattvopalambha-
sādhakamāchāryan shuddhātmatattvopalambhasiddhayā māmanugr̥uhāṇetyupasarpan praṇato bhavati . evamiyan te
shuddhātmatattvopalambhasiddhiriti ten prārthitārthen sanyujyamāno‘nugr̥uhīto bhavati ..203..
athāto‘pi kīdr̥usho bhavatītyupadishati
ṇāhan homi paresin ṇa me pare ṇatthi majjhamih kiñchi .
idi ṇichchhido jidindo jādo jadhajādarūvadharo ..204..
pratīchchha svīkuru . chedi aṇugahido na kevalan praṇato bhavati, tenāchāryeṇānugr̥uhītaḥ svīkr̥utashcha bhavati . he
bhavya, nissārasansāre durlabhabodhin prāpya nijashuddhātmabhāvanārūpayā nishchayachaturvidhārādhanayā manuṣhyajanma
saphalan kurvityanen prakāreṇānugr̥uhīto bhavatītyarthaḥ
..203.. ath guruṇā svīkr̥utaḥ san kīdr̥usho
bhavatītyupadishatiṇāhan homi paresin nāhan bhavāmi pareṣhām . nijashuddhātmanaḥ sakashātpareṣhān bhinnadravyāṇān
‘kulavishiṣhṭa hai; antaraṅg shuddharūpakā anumān karānevālā bahiraṅg shuddharūp honese jo ‘rūpavishiṣhṭa’
hai, bālakatva aur vr̥uddhatvase honevālī
1buddhiviklavatākā abhāv honese tathā 2yauvanodrekakī
vikriyāse rahit buddhi honese jo ‘vayavishiṣhṭa’ hai; aur yathokta shrāmaṇyakā ācharaṇ karane tathā
ācharaṇ karāne sambandhī
3pauruṣhey doṣhoṅko niḥsheṣhatayā naṣhṭa kar denese mumukṣhuoṅke dvārā
(prāyashchittādike liye) jinakā bahuāshray liyā jātā hai isaliye jo ‘shramaṇoṅko atiiṣhṭa’ hai,
aise gaṇīke nikaṭ
shuddhātmatattvakī upalabdhike sādhak āchāryake nikaṭ‘shuddhātmatattvakī
upalabdhirūp siddhise mujhe anugr̥uhīt karo’ aisā kahakar (shrāmaṇyārthī) jātā huā praṇat hotā
hai
. ‘is prakār yah tujhe shuddhātmatattvakī upalabdhirūp siddhi’ aisā (kahakar) us gaṇīke dvārā
(vah shrāmaṇyārthī) 4prārthit arthase sanyukta kiyā jātā huā anugr̥uhīt hotā hai ..203..
pashchāt vah kaisā hotā hai, so upadesh karate hain :
1. viklavatā = asthiratā; vikalatā . 2. yauvanodrek = yauvanakā josh, yauvanakī atishayatā .
3. pauruṣhey = manuṣhyake liye sambhavit . 4. prārthit artha = prārthanā karake mān̐gī gaī vastu .
parano na hun, par chhe na muj, mārun nathī kāī paṇ jage,
e rīt nishchit ne jitendriy sāhajikarūpadhar bane. 204.

Page 381 of 513
PDF/HTML Page 414 of 546
single page version

nāhan bhavāmi pareṣhān na me pare nāsti mameh kiñchit .
iti nishchito jitendriyaḥ jāto yathājātarūpadharaḥ ..204..
tato‘pi shrāmaṇyārthī yathājātarūpadharo bhavati . tathā hiahan tāvanna kiñchidapi
pareṣhān bhavāmi, pare‘pi na kiñchidapi mam bhavanti, sarvadravyāṇān paraiḥ sah tattvataḥ
samastasambandhashūnyatvāt
. tadih ṣhaḍdravyātmake loke na mam kiñchidapyātmano‘nyadastīti
nishchitamatiḥ paradravyasvasvāmisambandhanibandhanānāmindriyanoindriyāṇān jayen jitendriyashcha san
dhr̥utayathāniṣhpannātmadravyashuddharūpatven yathājātarūpadharo bhavati
..204..
sambandhī na bhavāmyaham . ṇa me pare na me sambandhīni paradravyāṇi . ṇatthi majjhamih kiñchi nāsti mameh
kiñchit . ih jagati nijashuddhātmano bhinnan kiñchidapi paradravyan mam nāsti . idi ṇichchhido iti
nishchitamatirjātaḥ . jidindo jādo indriyamanojanitavikalpajālarahitānantagnānādiguṇasvarūpanijaparamātma-
dravyādviparītendriyanoindriyāṇān jayen jitendriyashcha sañjātaḥ san jadhajādarūvadharo yathājātarūpadharaḥ,
vyavahāreṇ nagnatvan yathājātarūpan, nishchayen tu svātmarūpan, taditthambhūtan yathājātarūpan dharatīti yathājāt-
rūpadharaḥ nirgrantho jāt ityarthaḥ
..204.. ath tasya pūrvasūtroditayathājātarūpadharasya nirgranthasyānādi-
kāladurlabhāyāḥ svātmopalabdhilakṣhaṇasiddhergamakan chihnan bāhyābhyantaraliṅgadvayamādishatijadhajādarūvajādan
pūrvasūtrokta lakṣhaṇayathājātarūpeṇ nirgranthatven jātamutpannan yathājātarūpajātam . uppāḍidakesamansugan
1. yathājātarūpadhar = (ātmākā) jaisā, mūlabhūt rūp hai vaisā (-sahaj, svābhāvik) rūp dhāraṇ karanevālā .
2. tattvataḥ = vāstavamen; tattvakī dr̥uṣhṭise; paramārthataḥ .
3. yathāniṣhpanna = jaisā banā huā hai vaisā, sahaj, svābhāvik .
anvayārtha :[ahan ] main [pareṣhān ] dūsaroṅkā [na bhavāmi ] nahīn hūn̐ [pare me na ] par
mere nahīn hain, [ih ] is lokamen [mam ] merā [kiñchit ] kuchh bhī [na asti ] nahīn hai[iti
nishchitaḥ ] aisā nishchayavān aur [jitendriyaḥ ] jitendriy hotā huā [yathājātarūpadharaḥ ]
yathājātarūpadhar (sahajarūpadhārī) [jātaḥ ] hotā hai
..204..
ṭīkā :aur tatpashchāt shrāmaṇyārthī 1yathājātarūpadhar hotā hai . vah isaprakār :
‘pratham to main kiñchitmātra bhī parakā nahīn hūn̐, par bhī kiñchitmātra mere nahīn hain, kyoṅki samasta
dravya
2tattvataḥ parake sāth samasta sambandha rahit hain; isaliye is ṣhaḍdravyātmak lokamen ātmāse
anya kuchh bhī merā nahīn hai;’isaprakār nishchit mativālā (vartatā huā) aur paradravyoṅke sāth
svasvāmisambandh jinakā ādhār hai aisī indriyon aur noindriyoṅke jayase jitendriy hotā
huā vah (shrāmaṇyārthī) ātmadravyakā 3yathāniṣhpanna shuddharūp dhāraṇ karanese yathājātarūpadhar
hotā hai ..204..

Page 382 of 513
PDF/HTML Page 415 of 546
single page version

athaitasya yathājātarūpadharatvasyāsansārānabhyastatvenātyantamaprasiddhasyābhinavābhyās-
kaushalopalabhyamānāyāḥ siddhergamakan bahiraṅgāntaraṅgaliṅgadvaitamupadishati
jadhajādarūvajādan uppāḍidakesamansugan suddhan .
rahidan hinsādīdo appaḍikamman havadi liṅgan ..205..
muchchhārambhavijuttan juttan uvaogajogasuddhīhin .
liṅgan ṇa parāvekkhan apuṇabbhavakāraṇan jeṇhan ..206.. [jugalan]
yathājātarūpajātamutpāṭitakeshashmashrukan shuddham .
rahitan hinsādito‘pratikarma bhavati liṅgam ..205..
mūrchchhārambhaviyuktan yuktamupayogayogashuddhibhyām .
liṅgan na parāpekṣhamapunarbhavakāraṇan jainam ..206.. [yugalam]
keshashmashrusanskārotpannarāgādidoṣhavarjanārthamutpāṭitakeshashmashrutvādutpāṭitakeshashmashrukam . suddhan niravadya-
chaitanyachamatkāravisdrashen sarvasāvadyayogen rahitatvāchchhuddham . rahidan hinsādīdo shuddhachaitanyarūpanishchay-
prāṇahinsākāraṇabhūtāyā rāgādipariṇatilakṣhaṇanishchayahinsāyā abhāvāt hinsādirahitam . appaḍikamman havadi
paramopekṣhāsanyamabalen dehapratikārarahitatvādapratikarma bhavati . kim . liṅgan evan pañchavisheṣhaṇavishiṣhṭan liṅgan
ab, anādi sansārase anabhyasta honese jo atyanta aprasiddha hai aur 1abhinav
abhyāsamen kaushalya dvārā jisakī siddhi upalabdha hotī hai aise is yathājātarūpadharapaneke bahiraṅg
aur antaraṅg do liṅgoṅkā upadesh karate hain :
anvayārtha :[yathājātarūpajātam ] janmasamayake rūp jaisā rūpavālā,
[utpāṭitakeshashmashrukan ] sir aur ḍārḥīmūchhake bāloṅkā loñch kiyā huā, [shuddhan ] shuddha
(akiñchan), [hinsāditaḥ rahitam ] hinsādise rahit aur [apratikarma ] pratikarma (shārīrik
shrr̥uṅgār)se rahit
[liṅgan bhavati ] aisā (shrāmaṇyakā bahiraṅg) liṅg hai ..205 -206..
1. abhinav = bilakul nayā . (anādi sansārase anabhyasta yathājātarūpadharapanā abhinav abhyāsamen pravīṇatāke
dvārā siddha hotā hai .)
janmyā pramāṇe rūp, luñchan ke shanun, shuddhatva ne
hinsādithī shūnyatva, deh
asanskaraṇe liṅg chhe. 205.
ārambh mūrchhā shūnyatā, upayog yog vishuddhatā,
nirapekṣhatā parathī,
jinodit mokṣhakāraṇ liṅg ā. 206.

Page 383 of 513
PDF/HTML Page 416 of 546
single page version

ātmano hi tāvadātmanā yathoditakrameṇ yathājātarūpadharasya jātasyāyathājātarūp-
dharatvapratyayānān moharāgadveṣhādibhāvānān bhavatyevābhāvaḥ, tadabhāvāttu tadbhāvabhāvino nivasan-
bhūṣhaṇadhāraṇasya mūrdhajavyañjanapālanasya sakiñchanatvasya sāvadyayogayuktatvasya sharīrasanskār-
karaṇatvasya chābhāvādyathājātarūpatvamutpāṭitakeshashmashrutvan shuddhatvan hinsādirahitatvamapratikarmatvan cha
bhavatyev, tadetadbahiraṅg liṅgam
. tathātmano yathājātarūpadharatvāpasāritāyathājātarūpadharatvapratyay-
moharāgadveṣhādibhāvānāmabhāvādev tadbhāvabhāvino mamatvakarmaprakamapariṇāmasya shubhāshubhoparakto-
dravyaliṅgan gnātavyamiti prathamagāthā gatā .. muchchhārambhavimukkan paradravyakāṅkṣhārahitanirmohaparamātmajyoti-
rvilakṣhaṇā bāhyadravye mamatvabuddhirmūrchchhā bhaṇyate, manovākkāyavyāpārarahitachichchamatkārapratipakṣhabhūt ārambho
vyāpārastābhyān mūrchchhārambhābhyān vimuktan mūrchchhārambhavimukta m
. juttan uvaogajogasuddhīhin nirvikārasva-
samvedanalakṣhaṇ upayogaḥ, nirvikalpasamādhiryogaḥ, tayorupayogayogayoḥ shuddhirupayogayogashuddhistayā
yukta m
. ṇa parāvekkhan nirmalānubhūtipariṇateḥ parasya paradravyasyāpekṣhayā rahitan, na parāpekṣham . apuṇabbhavakāraṇan
punarbhavavināshakashuddhātmapariṇāmāviparītāpunarbhavasya mokṣhasya kāraṇamapunarbhavakāraṇam . jeṇhan jinasya
sambandhīdan jinen proktan vā jainam . evan pañchavisheṣhaṇavishiṣhṭan bhavati . kim . liṅgan bhāvaliṅgamiti . iti
[mūrchchhārambhaviyuktam ] mūrchchhā (mamatva) aur ārambha rahit, [upayogayogashuddhibhyān
yuktan ] upayog aur yogakī shuddhise yukta tathā [na parāpekṣhan ] parakī apekṣhāse rahitaisā
[jainan ] jinendradevakathit [liṅgam ] (shrāmaṇyakā antaraṅg) liṅg hai [apunarbhavakāraṇam ] jo ki
mokṣhakā kāraṇ hai
.
ṭīkā :pratham to apanese, yathoktakramase 1yathājātarūpadhar hue ātmāke
2ayathājātarūpadharapaneke kāraṇabhūt moharāgadveṣhādibhāvoṅkā abhāv hotā hī hai; aur unake
abhāvake kāraṇ, jo ki unake sadbhāvamen hote hain aise (1) vastrābhūṣhaṇakā dhāraṇ, (2) sir
aur ḍārḥī
mūchhoṅke bāloṅkā rakṣhaṇ, (3) sakiñchanatva, (4) sāvadyayogase yuktatā tathā (5)
shārīrik sanskārakā karanā, in (pān̐chon) kā abhāv hotā hai; jisase (us ātmāke) (1)
janmasamayake rūp jaisā rūp, (2) sir aur ḍārḥī
mūchhake bāloṅkā loñch, (3) shuddhatva, (4)
hinsādirahitatā tathā (5) apratikarmatva (shārīrik shrr̥uṅgārsanskārakā abhāv) hotā hī hai .
isaliye yah bahiraṅg liṅg hai .
aur phi ra, ātmāke yathājātarūpadharapanese dūr kiyā gayā jo ayathājātarūpadharapanā,
usake kāraṇabhūt moharāgadveṣhādibhāvoṅkā abhāv honese hī jo unake sadbhāvamen hote hain aise jo
1. yathājātarūpadhar = (ātmākā) sahajarūp dhāraṇ karanevālā .
2. ayathājātarūpadhar = (ātmākā) asahajarūp dhāraṇ karanevālā .
3. sakiñchan = jisake pās kuchh bhī (parigrah) ho aisā .

Page 384 of 513
PDF/HTML Page 417 of 546
single page version

payogatatpūrvakatathāvidhayogāshuddhiyuktatvasya paradravyasāpekṣhatvasya chābhāvānmūrchchhārambhaviyuktatva-
mupayogayogashuddhiyuktatvamaparāpekṣhatvan cha bhavatyev, tadetadantaraṅg liṅgam
..205.206..
athaitadubhayaliṅgamādāyaitadetatkr̥utvā cha shramaṇo bhavatīti bhavatikriyāyān bandhuvargaprachchhan-
kriyādisheṣhasakalakriyāṇān chaikakartr̥ukatvamudyotayanniyatā shrāmaṇyapratipattirbhavatītyupadishati
ādāy tan pi liṅgan guruṇā parameṇ tan ṇamansittā .
sochchā savadan kiriyan uvaṭṭhido hodi so samaṇo ..207..
ādāy tadapi liṅgan guruṇā parameṇ tan namaskr̥utya .
shrutvā savratān kriyāmupasthito bhavati sa shramaṇaḥ ..207..
dravyaliṅgabhāvaliṅgasvarūpan gnātavyam ..205.206.. athaitaliṅgadvaitamādāy pūrvan bhāvinaigamanayen yaduktan
pañchāchārasvarūpan tadidānīn svīkr̥utya tadādhāreṇopasthitaḥ svastho bhūtvā shramaṇo bhavatītyākhyātiādāy
tan pi liṅgan ādāy gr̥uhītvā tatpūrvoktan liṅgadvayamapi . ka thambhūtam . dattamiti kri yādhyāhāraḥ . ke na dattam .
(1) mamatvake aur karmaprakramake pariṇām, (2) shubhāshubh uparakta upayog aur tatpūrvak
tathāvidh yogakī ashuddhise yuktatā tathā (3) paradravyase sāpekṣhatā; is (tīnon) kā abhāv
hotā hai; isaliye (us ātmāke) (1) mūrchhā aur ārambhase rahitatā, (2) upayog aur
yogakī shuddhise yuktatā tathā (3) parakī apekṣhāse rahitatā hotī hī hai
. isaliye yah antaraṅg
liṅg hai ..205206..
ab (shrāmaṇyārthī) in donon liṅgoṅko grahaṇ karake aur itanāitanā karake shramaṇ hotā
haiisaprakār 3bhavatikriyāmen, bandhuvargase vidā lenerūp kriyāse lekar sheṣh sabhī kriyāoṅkā
ek kartā dikhalāte hue, itanese (arthāt itanā karanese) shrāmaṇyakī prāpti hotī hai, aisā upadesh
karate hain :
anvayārtha :[parameṇ guruṇā ] param guruke dvārā pradatta [tadapi liṅgam ] un donon
liṅgoṅko [ādāy ] grahaṇ karake, [san namaskr̥utya ] unhen namaskār karake [savratān kriyān shrutvā ]
vrat sahit kriyāko sunakar [upasthitaḥ ] upasthit (ātmāke samīp sthit) hotā huā
[saḥ ] vah [shramaṇaḥ bhavati ] shramaṇ hotā hai
..207..
1. karmaprakram = kāmako apane ū par lenā; kāmamen yukta honā, kāmakī vyavasthā .
2. tatpūrvak = uparakta (malin) upayogapūrvak . 3. bhavatikriyā = honerūp kriyā .
grahī paramagurudīdhel liṅg, namaskaraṇ karī temane,
vrat ne kriyā suṇī, thaī upasthit, thāy chhe munirāj e. 207.

Page 385 of 513
PDF/HTML Page 418 of 546
single page version

tato‘pi shramaṇo bhavitumichchhan liṅgadvaitamādatte, gurun namasyati, vratakriye shr̥uṇoti,
athopatiṣhṭhate; upasthitashcha paryāptashrāmaṇyasāmagrīkaḥ shramaṇo bhavati . tathā hitat idan
yathājātarūpadharatvasya gamakan bahiraṅgamantaraṅgamapi liṅgan prathamamev guruṇā parameṇārhadbhaṭṭārakeṇ
tadātve cha dīkṣhāchāryeṇ tadādānavidhānapratipādakatven vyavahārato dīyamānatvāddattamādānakriyayā
sambhāvya tanmayo bhavati
. tato bhāvyabhāvakabhāvapravr̥uttetaretarasamvalanapratyastamitasvaparavibhāgatven
dattasarvasvamūlottaraparamagurunamaskriyayā sambhāvya bhāvastavavandanāmayo bhavati . tataḥ sarvasāvadya-
yogapratyākhyānalakṣhaṇaikamahāvratashravaṇātmanā shrutagnānen samaye bhavantamātmānan jānan sāmāyik-
guruṇā parameṇ divyadhvanikāle paramāgamopadesharūpeṇārhadbhaṭṭārakeṇ, dīkṣhākāle tu dīkṣhāguruṇā .
liṅgagrahaṇānantaran tan ṇamansittā tan gurun namaskr̥utya, sochchā tadanantaran shrutvā . kām . kiriyan kriyān
br̥uhatpratikramaṇām . kimvishiṣhṭam . savadan savratān vratāropaṇasahitām . uvaṭṭhido tatashchopasthitaḥ svasthaḥ san
hodi so samaṇo sa pūrvoktastapodhan idānīn shramaṇo bhavatīti . ito vistaraḥpūrvokta liṅgadvay-
grahaṇānantaran pūrvasūtroktapañchāchāramāshrayati, tatashchānantagnānādiguṇasmaraṇarūpeṇ bhāvanamaskāreṇ tathaiv
tadguṇapratipādakavachanarūpeṇ dravyanamaskāreṇ cha gurun namaskaroti
. tataḥ paran samastashubhāshubhapariṇām-
nivr̥uttirūpan svasvarūpe nishchalāvasthānan paramasāmāyikavratamārohati svīkaroti . manovachanakāyaiḥ
kr̥utakāritānumataishcha jagattraye kālatraye‘pi samastashubhāshubhakarmabhyo bhinnā nijashuddhātmapariṇatilakṣhaṇā
yā tu kriyā sā nishchayen br̥uhatpratikramaṇā bhaṇyate
. vratāropaṇānantaran tān cha shr̥uṇoti . tato
pra. 49
ṭīkā :tatpashchāt shramaṇ honekā ichchhuk donon liṅgoṅko grahaṇ karatā hai, guruko
namaskār karatā hai, vrat tathā kriyāko sunatā hai aur upasthit hotā hai; upasthit hotā huā
shrāmaṇyakī sāmagrī paryāpta (paripūrṇa) honese shramaṇ hotā hai
. vah isaprakār :
param gurupratham hī arhantabhaṭṭārak aur us samay (dīkṣhākālamen) dīkṣhāchāryais
yathājātarūpadharatvake sūchak bahiraṅg tathā antaraṅg liṅgake grahaṇakīvidhike pratipādak honese,
vyavahārase us liṅgake denevāle hain . isaprakār unake dvārā diye gaye un liṅgoṅko grahaṇ kriyāke
dvārā sambhāvitsammānit karake (shrāmaṇyārthī) tanmay hotā hai . aur phi ra jinhonne sarvasva diyā
hai aise 1mūl aur uttar paramaguruko, 2bhāvyabhāvakatāke kāraṇ pravartit itaretaramalinake kāraṇ
jisamense svaparakā vibhāg asta ho gayā hai aisī namaskār kriyāke dvārā sambhāvit karake
sammānit karake 3bhāvastuti vandanāmay hotā hai . pashchāt sarva sāvadyayogake pratyākhyānasvarūp
1. mūl paramaguru arhantadev tathā uttaraparamaguru dīkṣhāchāryake prati atyanta ārādhyabhāvake kāraṇ ārādhya paramaguru
aur ārādhak aise nijakā bhed asta ho jātā hai .
2. bhāvya aur bhāvakake arthake liye dekho pr̥uṣhṭha 8 kā pād ṭippaṇ .
isakā spaṣhṭīkaraṇ prathamakī 5 gāthāoṅke ṭīppaṇ patramen dekhiye .
3. bhāvastutivandanāmay = bhāvastutimay aur bhāvavandanāmay .

Page 386 of 513
PDF/HTML Page 419 of 546
single page version

madhirohati . tataḥ pratikramaṇālochanapratyākhyānalakṣhaṇakriyāshravaṇātmanā shrutagnānen traikālik-
karmabhyo vivichyamānamātmānan jānannatītapratyutpannānupasthitakāyavāṅmanaḥkarmavivikta tvamadhi-
rohati
. tataḥ samastāvadyakarmāyatanan kāyamutsr̥ujya yathājātarūpan svarūpamekamekāgreṇālambya vyav-
tiṣhṭhamān upasthito bhavati . upasthitastu sarvatra samadr̥uṣhṭitvāt sākṣhāchchhramaṇo bhavati ..207..
athāvichchhinnasāmāyikādhirūḍho‘pi shramaṇaḥ kadāchichchhedopasthāpanamarhatītyupadishati
vadasamidindiyarodho lochāvassayamachelamaṇhāṇan .
khidisayaṇamadantavaṇan ṭhidibhoyaṇamegabhattan cha ..208..
ede khalu mūlaguṇā samaṇāṇan jiṇavarehin paṇṇattā .
tesu pamatto samaṇo chhedovaṭṭhāvago hodi ..209.. [jumman]
nirvikalpasamādhibalen kāyamutsr̥ujyopasthito bhavati . tatashchaivan paripūrṇashramaṇasāmagyān satyān paripūrṇa-
shramaṇo bhavatītyarthaḥ ..207.. evan dīkṣhābhimukhapuruṣhasya dīkṣhāvidhānakathanamukhyatven prathamasthale
ek mahāvratako sunanerūp shrutagnānake dvārā samayamen pariṇamit hote hue ātmāko jānatā huā
1sāmāyikamen ārūrḥ hotā hai . pashchāt 2pratikramaṇālochanāpratyākhyānsvarūp kriyāko
sunanerūp shrutagnānake dvārā traikālik karmonse vivikta (bhinna) kiye jānevāle ātmāko jānatā
huā, atīt
anāgatvartamān, manvachankāyasambandhī karmonse viviktatā (bhinnatā)men
ārūrḥ hotā hai . pashchāt samasta sāvadya karmoṅke 3āyatanabhūt kāyakā utsarga (upekṣhā) karake
yathājātarūpavāle svarūpako, ekako ekāgratayā avalambit karake rahatā huā, upasthit hotā
hai
. aur upasthit hotā huā, sarvatra samadr̥uṣhṭipaneke kāraṇ sākṣhāt shramaṇ hotā hai ..207..
avichchhinna sāmāyikamen ārūrḥ huā hone par bhī shramaṇ kadāchit chhedopasthāpanāke
yogya hai, aisā ab upadesh karate hain :
1. samayamen (ātmadravyamen, nijadravyasvabhāvamen) pariṇamit honā so sāmāyik hai
2. atīt
vartamānanāgat kāyvachanmanasambandhī karmonse bhinna nijashuddhātmapariṇati vah pratikramaṇ
ālochanāpratyākhyānarūp kiyā hai . 3. āyatan = sthān, nivās .
vrat, samiti, luñchan, āvashyak, aṇachel, indriyarodhanan,
nahi snān
dātaṇ, ek bhojan, bhūshayan, sthitibhojanan. 208.
ā mūḷaguṇ shramaṇo tathā jinadevathī pragnapta chhe,
temān pramatta thatān shramaṇ chhedopasthāpak thāy chhe. 209.

Page 387 of 513
PDF/HTML Page 420 of 546
single page version

vratasamitīndriyarodho lochāvashyakamachelamasnānam .
kṣhitishayanamadantadhāvanan sthitibhojanamekabhaktan cha ..208..
ete khalu mūlaguṇāḥ shramaṇānān jinavaraiḥ pragnaptāḥ .
teṣhu pramattaḥ shramaṇaḥ chhedopasthāpako bhavati ..209..ugmam]
sarvasāvadyayogapratyākhyānalakṣhaṇaikamahāvratavyaktivashen hinsānr̥utasteyābrahmaparigrahaviratyā-
tmakan pañchatayan vratan, tatparikarashcha pañchatayī samitiḥ pañchatay indriyarodho lochaḥ ṣhaṭtayamā-
vashyakamachelakyamasnānan kṣhitishayanamadantadhāvanan sthitibhojanamekabhaktashchaivan ete nirvikalpa-
gāthāsaptakan gatam . ath nirvikalpasāmāyikasanyame yadā chyuto bhavati tadā savikalpan chhedopasthāpan-
chāritramārohatīti pratipādayativadasamidindiyarodho vratāni cha samitayashchendriyarodhashcha vratasamitīndray-
rodhaḥ . lochāvassayan lochashchāvashyakāni cha lochāvashyakan, ‘‘samāhārasyaikavachanam’’ . achelamaṇhāṇan
khidisayaṇamadantavaṇan ṭhidibhoyaṇamegabhattan cha achelakāsnānakṣhitishayanādantadhāvanasthitibhojanaikabhaktāni . ede
khalu mūlaguṇā samaṇāṇan jiṇavarehin paṇṇattā ete khalu sphu ṭan aṣhṭāvinshatimūlaguṇāḥ shramaṇānān jinavaraiḥ
pragnaptāḥ . tesu pamatto samaṇo chhedovaṭṭhāvago hodi teṣhu mūlaguṇeṣhu yadā pramattaḥ chyuto bhavati . saḥ kaḥ .
shramaṇastapodhanastadākāle chhedopasthāpako bhavati . chhede vratakhaṇḍane sati punarapyupasthāpakashchhedopasthāpak
iti . tathāhinishchayen mūlamātmā, tasya kevalagnānādyanantaguṇā mūlaguṇāste cha nirvikalpasamādhirūpeṇ
anvayārtha :[vratasamitīndriyarodhaḥ ] vrat, samiti, indriyarodh, [lochāvashyakam ]
loch, āvashyak, [achelam ] achelapanā, [asnānan ] asnān, [kṣhitishayanam ] bhūmishayan,
[adantadhāvanan ] adantadhāvan, [sthitibhojanam ] khaṛe
khaṛe bhojan, [cha ] aur [ekabhaktan ]
ekabār āhār[ete ] ye [khalu ] vāstavamen [shramaṇānān mūlaguṇāḥ ] shramaṇoṅke mūlaguṇ
[jinavaraiḥ pragnaptāḥ ] jinavaronne kahe hain; [teṣhu ] unamen [pramattaḥ ] pramatta hotā huā [shramaṇaḥ ]
shramaṇ [chhedopasthāpakaḥ bhavati ] chhedopasthāpak hotā hai
..208 -209..
ṭīkā :sarva sāvadyayogake pratyākhyānasvarūp ek mahāvratakī vyaktiyān̐ (visheṣh,
pragaṭatāen̐) honese hinsā, asatya, chorī, abrahma aur parigrahakī viratisvarūp pān̐ch prakārake vrat
tathā usakī
1parikarabhūt pān̐ch prakārakī samiti, pān̐ch prakārakā indriyarodh, loch, chhah prakārake
āvashyak, 2achelapanā, asnān, bhūmishayan, adantadhāvan (dātun na karanā), khaṛekhaṛe bhojan,
aur ekabār āhārisaprakār ye (aṭṭhāīs) nirvikalpa sāmāyikasanyamake vikalpa (bhed)
1. parikar = anusaraṇ karanevālā samudāy; anucharasamūh; [samiti, indriyarodh, ityādi pāñch vratoṅke pīchhe
pīchhe hote hī hain, isaliye samiti ityādi guṇ pān̐ch vratoṅkā parikar arthāt anuchar samūh hai] .]
2. achelapanā = vastrarahitapanā, digambarapanā .