Page 128 of 513
PDF/HTML Page 161 of 546
single page version
bhilaṣhanti
bhilaṣhantastānevānubhavantashchāpralayāt
rakta ko chāhatī hai aur usīko bhogatī huī maraṇaparyanta kleshako pātī hai, usīprakār yah
puṇyashālī jīv bhī, pāpashālī jīvoṅkī bhān̐ti, tr̥uṣhṇā jisakā bīj hai aise vijay prāpta
duḥkhāṅkuroṅke dvārā kramashaḥ ākrānt honese, viṣhayoṅko chāhate hue aur unhīṅko bhogate hue
vināshaparyant (-maraṇaparyanta) klesh pāte hain
viṣhayatr̥uṣhṇā vyakta yā avyaktarūpase avashya vartatī hai
viṣhayommen pravr̥utta hote hain
Page 129 of 513
PDF/HTML Page 162 of 546
single page version
samvittiparāṅmukhā jīvā api mr̥ugatr̥uṣhṇābhyo‘mbhānsīv viṣhayānabhilaṣhantastathaivānubhavantashchāmaraṇan
duḥkhitā bhavanti
vyābādham
[bandhakāraṇan ] bandhakā kāraṇ [viṣhaman ] aur viṣham hai; [tathā ] isaprakār [duḥkham ev ] vah
duḥkh hī hai
je indriyothī labdha te sukh e rīte duḥkh ja khare. 76.
Page 130 of 513
PDF/HTML Page 163 of 546
single page version
pabhogamārgānulagnarāgādidoṣhasenānusārasaṅgachchhamānaghanakarmapānsupaṭalatvādudarkaduḥsahatayā, viṣhaman
hi sadabhivr̥uddhiparihāṇipariṇatatvādatyantavisanṣhṭhulatayā cha duḥkhamev bhavati
(-tr̥uṣhṇākī pragaṭatāonse) yukta honese atyanta ākul hai, (3)‘vichchhinna’ hotā huā
asātāvedanīyakā uday jise
huā viṣhayopabhogake mārgamen lagī huī rāgādi doṣhoṅkī senāke anusār karmarajake
Page 131 of 513
PDF/HTML Page 164 of 546
single page version
vah mohāchchhādit hotā huā [ghor apāran sansāran ] ghor apār sansāramen [hiṇḍati ] paribhramaṇ
karatā hai
Page 132 of 513
PDF/HTML Page 165 of 546
single page version
rāgamavalambate sa khalūparaktachittabhittitayā tiraskr̥utashuddhopayogashaktirāsansāran shārīran duḥkh-
mevānubhavati
viparītadarshanachāritramohaprachchhāditaḥ suvarṇalohanigaḍadvayasamānapuṇyapāpadvayabaddhaḥ san sansārarahitashuddhātmano
viparītan sansāran bhramatītyarthaḥ
nirbharamayarūpase (-gāḍharūpase) avalambit hai, vah jīv vāstavamen chittabhūmike uparakta honese
(-chittakī bhūmi karmopādhike nimittase raṅgī huī
hai tabatak arthāt sadāke liye) shārīrik duḥkhakā hī anubhav karatā hai
nahīn ātā
shuddhopayogamen nivās karatā hai (-use aṅgīkār karatā hai ) :
shuddhopayogī jīv te kṣhay dehagat duḥkhano kare
Page 133 of 513
PDF/HTML Page 166 of 546
single page version
parivarjayati sa kilaikāntenopayogavishuddhatayā parityaktaparadravyālambano‘gnirivāyaḥpiṇḍā-
dananuṣhṭhitāyaḥsāraḥ prachaṇḍaghanaghātasthānīyan shārīran duḥkhan kṣhapayati
nijashuddhātmadravyādanyeṣhu shubhāshubhasarvadravyeṣhu rāgan dveṣhan vā na gachchhati
ghanaghātaparamparāsthānīyadeharahito bhūtvā shārīran duḥkhan kṣhapayatītyabhiprāyaḥ
[upayogavishuddhaḥ ] upayogavishuddhaḥ hotā huā [dehodbhavan duḥkhan ] dohotpanna duḥkhakā [kṣhapayati ]
kṣhay karatā hai
paryāyon sahit samasta dravyoṅke prati rāg aur dveṣhako niravasheṣharūpase chhoṛatā hai, vah jīv,
ekāntase upayogavishuddha (-sarvathā shuddhopayogī) honese jisane paradravyakā ālamban chhoṛ diyā
hai aisā vartatā huā
hote, usīprakār paradravyakā ālamban na karanevāle ātmāko shārīrik duḥkhakā vedan nahīn
hotā
Page 134 of 513
PDF/HTML Page 167 of 546
single page version
jahāti ] nahīn chhoṛatā, to [saḥ ] vah [shuddhan ātmakan ] shuddha ātmāko [ na labhate ] prāpta nahīn
hotā
jo nav taje mohādine to nav lahe shuddhātmane
Page 135 of 513
PDF/HTML Page 168 of 546
single page version
mohitāntaraṅgaḥ san nirvikalpasamādhilakṣhaṇapūrvoktasāmāyikachāritrābhāve sati nirmohashuddhātmatattvaprati-
pakṣhabhūtān mohādīnna tyajati yadi chettarhi jinasiddhasadr̥ushan nijashuddhātmānan na labhat iti sūtrārthaḥ
sakatā) isaliye mainne mohakī senā par vijay prāpta karaneko kamar kasī hai
[jānāti ] jānatā hai aur [tasya mohaḥ ] usakā moh [khalu ] avashya [layan yāti ] layako
prāpta hotā hai
te jīv jāṇe ātmane, tasu moh pāme lay khare. 80
Page 136 of 513
PDF/HTML Page 169 of 546
single page version
utpannastapaḥsanyamaprasiddhaḥ,
tatpadābhilāṣhibhiramarāsurendrairmahitaḥ pūjito‘marāsurendramahitaḥ,
yativaravr̥uṣhabhastan yativaravr̥uṣhabhan,
svarūp, antim tāvako prāpta soneke svarūpakī bhān̐ti, parispaṣhṭa (-sarvaprakārase spaṣhṭa) hai,
isaliye usakā gnān honepar sarva ātmākā gnān hotā hai
(-dravyaguṇaparyāyamay nij ātmāko) apane manase jān letā hai
Page 137 of 513
PDF/HTML Page 170 of 546
single page version
mātrāvadhr̥utakālaparimāṇatayā parasparaparāvr̥uttā anvayavyatirekāste paryāyāshchidvivartanagranthay iti
yāvat
ev chaitanyamantarhitan vidhāy kevalan prālambamiv kevalamātmānan parichchhindatasta-
ṣhaḍvr̥uddhihānirūpeṇ pratikṣhaṇan pravartamānā arthaparyāyāḥ, evanlakṣhaṇaguṇaparyāyādhārabhūtamamūrtamasaṅkhyātapradeshan
chidvivartoṅkā chetanamen hī saṅkṣhepaṇ [-antargat ] karake, tathā
hārako hī jānatā hai
Page 138 of 513
PDF/HTML Page 171 of 546
single page version
maṇerivākampapravr̥uttanirmalālokasyāvashyamev nirāshrayatayā mohatamaḥ pralīyate
samvedanagnānen tathaivāgamabhāṣhayādhaḥpravr̥uttikaraṇāpūrvakaraṇānivr̥uttikaraṇasañgnadarshanamohakṣhapaṇasamarthapariṇām-
visheṣhabalen pashchādātmani yojayati
darshanamohāndhakāraḥ pralīyate
isaliye niṣhkriy chinmātra bhāvako prāpta hotā hai; aur isaprakār maṇikī bhān̐ti jisakā nirmal
prakāsh akamparūpase pravartamān hai aise us (chinmātra bhāvako prāpta) jīvake mohāndhakār
nirāshrayatāke kāraṇ avashyamev pralayako prāpta hotā hai
paryāy rūpase us (arahant bhagavānake) svarūpako manake dvārā pratham samajh le to ‘‘yah
jo ātmā, ātmākā ekarūp (-kathañchit sadr̥ush) traikālik pravāh hai so dravya hai, usakā
jo ekarūp rahanevālā chaitanyarūp visheṣhaṇ hai so guṇ hai aur us pravāhamen jo kṣhaṇavartī
vyatirek hain so paryāyen hain’’ isaprakār apanā ātmā bhī dravya -guṇ -paryāyarūpase manake dvārā
gnānamen ātā hai
par pariṇāmī -pariṇām -pariṇatike bhedakā vikalpa naṣhṭa ho jātā hai, isaliye jīv niṣhkriy
chinmātra bhāvako prāpta hotā hai, aur usase darshanamoh nirāshray hotā huā naṣhṭa ho jātā hai
Page 139 of 513
PDF/HTML Page 172 of 546
single page version
[jīvaḥ ] jīv [yadi ] yadi [rāgadveṣhau ] rāgadveṣhako [jahāti ] chhoṛatā hai, [saḥ ] to vah [shuddhan
ātmānan ] shuddha ātmāko [ labhate ] prāpta karatā hai
nirmūl karatā hai, to shuddha ātmākā anubhav karatā hai
jo rāgadveṣh parihare to pāmato shuddhātmane. 81
Page 140 of 513
PDF/HTML Page 173 of 546
single page version
so appāṇan lahadi suddhan’ iti bhaṇitam, ubhayatra mokṣho‘sti
kāraṇen shubhāshubhamūḍhatvanirāsārthan gnānakaṇḍikā bhaṇyate
chhoṛatā hai, punaḥ -punaḥ rāgadveṣhabhāvamen pariṇamit nahīn hotā, vahī abhedaratnatrayapariṇat jīv shuddha-
buddha -ekasvabhāv ātmāko prāpta karatā hai
chāhiye
upadesh paṇ em ja karī, nirvr̥ut thayā; namun temane. 82
Page 141 of 513
PDF/HTML Page 174 of 546
single page version
pareṣhāmapyāyatyāmidānīntve vā mumukṣhūṇān tathaiv tadupadishya, niḥshreyasamadhyāshritāḥ
tebhya’ ityanen paden namaskāran kurvantītyabhiprāyaḥ
namaskār ho
kṣhay svayam anubhav karake (tathā)
(mokṣha)ko prāpta hue hain; isaliye nirvāṇakā anya (koī) mārga nahīn hai aisā nishchit hotā hai
honā hī ek mātra mokṣhamārga hai; trikālamen bhī koī dūsarā mokṣhakā mārga nahīn hai
Page 142 of 513
PDF/HTML Page 175 of 546
single page version
gnānapradhānāḥ
pūjāsakkārarihā dravyabhāvalakṣhaṇapūjā guṇaprashansā satkārastayorarhā yogyā bhavanti
hai
avachchhannaḥ ] usase āchchhādit vartatā huā jīv [ rāgan vā dveṣhan vā prāpya ] rāg athavā dveṣhako
prāpta karake [kṣhubhyati ] kṣhubdha hotā hai
te mohathī āchchhanna rāgī -dveṣhī thaī kṣhobhit bane. 83
Page 143 of 513
PDF/HTML Page 176 of 546
single page version
mevāharaharupādadāno, dagdhendriyāṇān ruchivashenādvaite‘pi pravartitadvaito, ruchitāruchiteṣhu viṣhayeṣhu
rāgadveṣhāvupashliṣhya, prachuratarāmbhobhārarayāhataḥ setubandha iv dvedhā vidāryamāṇo nitarān
kṣhobhamupaiti
lakṣhaṇasiddhatvādiparyāyeṣhu cha yathāsambhavan pūrvopavarṇiteṣhu vakṣhyamāṇeṣhu cha
itthambhūto bhāvo jīvasya darshanamoh iti bhavati
svaguṇarūpase, aur par -paryāyoṅko svaparyāyarūp samajhakar -aṅgīkār karake, ati rūḍh
hotā huā atyanta kṣhobhako prāpta hotā hai
Page 144 of 513
PDF/HTML Page 177 of 546
single page version
sindhurasyev, bhavati nām nānāvidho bandhaḥ
hai; [tasmāt ] isaliye [te ] ve (moh -rāg -dveṣh) [saṅkṣhapayitavyāḥ ] sampūrṇatayā kṣhay karane
yogya hain
hāthīko dekhakar, uttejit hokar (usakī or) dauṛate hue hāthīkī bhān̐ti
bhāvikasukhaviparītasya nārakādiduḥkhasya kāraṇabhūto vividhabandho jāyate
vidhavidh thāye bandh, tethī sarva te kṣhayayogya chhe
Page 145 of 513
PDF/HTML Page 178 of 546
single page version
isaprakār pakaṛā jātā hai
hokar laṛaneke liye dauṛatā hai aur isaprakār vah pakaṛanevāloṅke jālamen phan̐s jātā hai
prakārake bandhanako prāpta hotā hai, isaliye mokṣhārthīko moh -rāg -dveṣhakā bhalībhān̐ti -sampūrṇatayā
mūlase hī kṣhay kar denā chāhiye
karuṇābhāvaḥ ] tiryañch -manuṣhyoṅke prati karuṇābhāv, [viṣhayeṣhu prasaṅgaḥ cha ] tathā viṣhayoṅkī saṅgati
(iṣhṭa viṣhayommen prīti aur aniṣhṭa viṣhayommen aprīti)
mohā samyak kṣhapayitavyā iti tātparyam
viṣhayo taṇo vaḷī saṅg,
Page 146 of 513
PDF/HTML Page 179 of 546
single page version
tribhūmiko‘pi moho nihantavyaḥ
aur aniṣhṭa viṣhayoṅkī aprītise dveṣhako (jānakar)
hai
hain, iṣhṭa viṣhayommen prīti rāgakā chihna hai aur aniṣhṭa viṣhayommen aprīti dveṣhakā chihna hai
tasu moh pāme nāsh nishchay; shāstra samadhyayanīy chhe. 86
Page 147 of 513
PDF/HTML Page 180 of 546
single page version
shaktisampadaḥ sahr̥udayahr̥udayānandodbhedadāyinā pratyakṣheṇānyen vā tadavirodhinā pramāṇajāten
is (nimnalikhit) upāyāntarakī apekṣhā rakhatā hai
sanskārase vishiṣhṭa
nihantavyā iti sūtrārthaḥ