Page 328 of 513
PDF/HTML Page 361 of 546
single page version
grahaN iti
bhAvase strI, puruSh tathA napu.nsak nahI.n hai’ is arthakI prApti hotI hai (17) li.ngokA arthAt
dharmachihno.nkA grahaN jisake nahI.n hai vah ali.ngagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmAke bahira.ng yatili.ngo.nkA
abhAv hai’ is arthakI prApti hotI hai
Ali.ngit na honevAlA aisA shuddha dravya hai’ aise arthakI prApti hotI hai
‘AtmA paryAyavisheShase Ali.ngit na honevAlA aisA shuddha dravya hai’ aise arthakI prApti hotI hai
nahI.n hai vah ali.ngagrahaN hai; isaprakAr ‘AtmA dravyase nahI.n Ali.ngit aisI shuddha paryAy hai’ aise
arthakI prApti hotI hai
Page 329 of 513
PDF/HTML Page 362 of 546
single page version
karoti
(parantu) [tadviparItaH AtmA ] usase viparIt (-amUrta) aisA AtmA [paudgalika.n karma ]
paudgalik karmako [katha.n ] kaise [badhnAti ] bA.NdhatA hai ?
kintu AtmA aur karmapudgalakA ba.ndh honA kaise samajhA jA sakatA hai ? kyo.nki mUrta aisA
karmapudgal rUpAdiguNayukta hai, isaliye usake yathokta snigdharUkShatvarUp sparshavisheShakA sa.nbhav
hone par bhI amUrta aise AtmAko rUpAdiguNayuktatA nahI.n hai isaliye usake yathokta
snigdharUkShatvarUp sparshavisheShakA asa.nbhav honese ek a.ng vikal hai
paN jIv mUrtirahit bA.ndhe kem pudgalakarmane ? 173
Page 330 of 513
PDF/HTML Page 363 of 546
single page version
sa.nbandhen pashyati jAnAti
kyo.nki yadi aisA na ho to yahA.N bhI (dekhane
Page 331 of 513
PDF/HTML Page 364 of 546
single page version
bhAvAvasthitabalIvardanimittopayogAdhirUDhabalIvardAkAradarshanaj~nAnasa.nbandho balIvardasa.nbandhavyavahAr-
sAdhakastvastyev, tathA kilAtmano nIrUpatven sparshashUnyatvAnna karmapudgalaiH sahAsti sa.nbandhaH,
ekAvagAhabhAvAvasthitakarmapudgalanimittopayogAdhirUDharAgadveShAdibhAvasa.nbandhaH karmapudgalabandha-
vyavahArasAdhakastvastyev
lakShaNasa.nbandho.asti
vikalparUpa.n bhAvabandhopayoga.n karoti
(j~nAt) ho jAy isaliye dR^iShTAnta dvArA samajhAyA gayA hai
nahI.n hai tathApi viShayarUpase rahanevAlA bail jinakA nimitta hai aise upayogArU.Dh.h.h vR^iShabhAkAr
darshan
sa.nba.ndh nahI.n hai, tathApi ekAvagAharUpase rahanevAle karmapudgal jinake nimitta hai.n aise
upayogArU.Dh.h.h rAgadveShAdikabhAvo.nke sAthakA sa.nba.ndh karmapudgalo.nke sAthake ba.ndharUp vyavahArakA
sAdhak avashya hai
usIprakAr mUrtik karmapudgalo.nke sAth ba.NdhatA hai
Page 332 of 513
PDF/HTML Page 365 of 546
single page version
sAth koI sa.nba.ndh nahI.n hai; usakA to mAtra us mUrtik padArthake AkArarUp honevAle j~nAnake
sAth hI sa.nba.ndh hai aur us padArthAkAr j~nAnake sAthake sa.nba.ndhake kAraN hI ‘amUrtik AtmA
mUrtik padArthako jAnatA hai’ aisA amUrtik
vahA.N paramArthataH amUrtik AtmAkA mUrtik karmapudgalo.nke sAth koI sambandha nahI.n hai; AtmAkA
to karmapudgal jisame.n nimitta hai.n aise rAgadveShAdibhAvo.nke sAth hI sambandha (ba.ndh) hai aur un
karmanimittak rAgadveShAdi bhAvo.nke sAth sambandha honese hI ‘is AtmAkA mUrtik karmapudgalo.nke
sAth ba.ndh hai’ aisA amUrtikamUrtikakA bandharUp vyavahAr siddha hotA hai
rAgadveShAdi bhAv karanevAle AtmAko rAgadveShAdi bhAvo.nkA bandhan honese aur un bhAvo.nme.n
karmapudgal nimitta honese vyavahArase aisA avashya kahA jA sakatA hai ki ‘is AtmAko
karmapudgalo.nkA bandhan hai’
Page 333 of 513
PDF/HTML Page 366 of 546
single page version
parapratyayairapi moharAgadveShairuparaktAtmasvabhAvatvAnnIlapItaraktopAshrayapratyayanIlapItaraktatvairuparakta-
svabhAvaH spha TikamaNiriv svayamek ev tadbhAvadvitIyatvAdbandho bhavati
bhavatIti
karatA hai, [vA ] athavA [pradveShTi ] dveSh karatA hai, [saH ] vah jIv [taiH ] unake dvArA (moh
(ba.ndharUp) hai, kyo.nki moharAgadveShAdibhAv usakA
Page 334 of 513
PDF/HTML Page 367 of 546
single page version
san samastarAgAdivikalpaparihAreNAbhAvaya.nshcha tenaiv pUrvoktaj~nAnadarshanopayogen rajyate rAga.n karoti
iti bhAvabandhayuktiH
hotA hai; [punaH ] aur usIse [karma badhyate ] karma ba.NdhatA hai;
rAgarUp yA dveSharUp bhAvase dekhatA hai aur jAnatA hai, usIse uparakta hotA hai
tenAthI Che uparaktatA; vaLI karmaba.ndhan te vaDe. 176
Page 335 of 513
PDF/HTML Page 368 of 546
single page version
dravyakarmaNA sah cheti trividhabandhasvarUpa.n praj~nApayati ---
sparshasa.nyogen yo.asau bandhaH sa pudgalabandhaH
avagAhaH ] anyonya avagAh vah [pudgalajIvAtmakaH bhaNitaH ] pudgalajIvAtmak ba.ndh kahA
gayA hai
anyonya je avagAh tene ba.ndh ubhayAtmak kahyo. 177
Page 336 of 513
PDF/HTML Page 369 of 546
single page version
bandhaH
pudgalasya cha yo.asau parasparAvagAhalakShaNaH sa ittha.nbhUtabandho jIvapudgalabandha iti trividhabandhalakShaNa.n
j~nAtavyam
yathAyogya rahate hai.n, [yAnti ] jAte hai.n, [cha ] aur [badhyante ] ba.ndhate hai.n
pudgalasamUh rahe yathochit, jAy Che, ba.ndhAy Che. 178
Page 337 of 513
PDF/HTML Page 370 of 546
single page version
rUpeN badhyante cha
karate hai.n, rahate bhI hai.n, aur jAte bhI hai.n; aur yadi jIvake moh
Page 338 of 513
PDF/HTML Page 371 of 546
single page version
dravyakarmaNA chirasa.nchiten purANen cha, na muchyate rAgapariNataH; muchyat ev sa.nspR^ishataivAbhinaven
dravyakarmaNA chirasa.nchiten purANen cha vairAgyapariNato na badhyate; tato.avadhAryate dravyabandhasya
sAdhakatamatvAdrAgapariNAm ev nishchayen bandhaH
jIv sa.nsparsha karane (-sambandhame.n Ane) vAle navIn dravyakarmase, aur chirasa.nchit (dIrghakAlase
sa.nchit aise) purAne dravyakarmase ba.NdhatA hI hai, mukta nahI.n hotA; vairAgyapariNat jIv sa.nsparsha karane
(sambandhame.n Ane) vAle navIn dravyakarmase aur chirasa.nchit aise purAne dravyakarmase mukta hI hotA
hai, ba.NdhatA nahI.n hai; isase nishchit hotA hai ki
karate hai.n ) :
Page 339 of 513
PDF/HTML Page 372 of 546
single page version
nijAtmadravye bhAvanA kartavyeti tAtparyam
nijadravyagat pariNAm samaye duHkhakShayano hetu Che. 181
Page 340 of 513
PDF/HTML Page 373 of 546
single page version
deshaviratapramattasa.nyatasa.nj~naguNasthAnatraye tAratamyen shubhapariNAmashcha bhaNitaH, apramattAdikShINakaShAyAntaguN-
sthAneShu tAratamyen shuddhopayogo.api bhaNitaH
[ananyagataH pariNAmaH ] jo dUsareke prati pravartamAn nahI.n hai aisA pariNAm [samaye ] samay par
[duHkhakShayakAraNam ] duHkhakShayakA kAraN hai
na honese avishiShTa pariNAm hai
karmapudgalakA kShayasvarUp mokSha hI hai
Page 341 of 513
PDF/HTML Page 374 of 546
single page version
shuddhopayogapariNAmo labhyat iti nayalakShaNamupayogalakShaNa.n cha yathAsa.nbhava.n sarvatra j~nAtavyam
lakShaNAddhayeyabhUtAchChuddhapAriNAmikabhAvAdabhedapradhAnadravyArthikanayenAbhinno.api bhedapradhAnaparyAyArthikanayen
bhinnaH
anAdyanantatvenAvinashvaraH
shubhapariNAm vah puNya hai aur ashubh pariNAm vah pAp
vah mokSha hai
hai.n, [te ] ve [jIvAt anye ] jIvase anya hai.n, [cha ] aur [jIvaH api ] jIv bhI [tebhyaH
te jIvathI Che anya tem ja jIv tethI anya Che. 182
Page 342 of 513
PDF/HTML Page 375 of 546
single page version
jIvanikAyAH shuddhachaitanyasvabhAvajIvAdbhinnAH
anya hai
te ‘A hu.n, A muj’ em adhyavasAn moh thakI kare. 183
Page 343 of 513
PDF/HTML Page 376 of 546
single page version
vinA bhI) sAmarthyase (yah nishchit huA ki) svadravyame.n pravR^ittikA nimitta
paN te nathI kartA sakal pudgaladaravamay bhAvano. 184
Page 344 of 513
PDF/HTML Page 377 of 546
single page version
kAryatvAt
pariNAmo.apyashuddhanishchayen svabhAvo bhaNyate
[pudgaladravyamayAnA.n sarvabhAvAnA.n ] pudgaladravyamay sarva bhAvo.nkA [kartA na ] kartA nahI.n hai
(bhAv) avashyamev AtmAkA kArya hai
dvArA prApya honese avashya hI AtmAkA karma hai
hue usakA karma nahI.n hai.n
paN nav grahe, na taje, kare nahi jIv pudgalakarmane. 185
Page 345 of 513
PDF/HTML Page 378 of 546
single page version
vAstavame.n [gR^ihNAti na ev ] na to grahaN karatA hai, [na mucha.nti ] na Cho.DtA hai, aur [na karoti ]
na karatA hai
nirUpaN karate hai.n :
tethI grahAy ane kadApi mukAy Che karmo vaDe. 186
Page 346 of 513
PDF/HTML Page 379 of 546
single page version
svapariNAma.n nimittamAtrIkR^ityopAttakarmapariNAmAbhiH pudgaladhUlIbhirvishiShTAvagAharUpeNopAdIyate
kadAchinmuchyate cha
jIvo.apIti bhAvArthaH
kartA hotA huA [karmadhUlibhiH ] karmarajase [AdIyate ] grahaN kiyA jAtA hai aur [kadAchit
vimuchyate ] kadAchit Cho.DA jAtA hai
grahaN kiyA jAtA hai aur kadAchit Cho.DA jAtA hai
hai ), paradravyakA kartA nahI.n hotA
avagAharUpase jIvako grahaN
Page 347 of 513
PDF/HTML Page 380 of 546
single page version
appA pariNamati yadAtmA
[j~nAnAvaraNAdibhAvaiH ] j~nAnAvaraNAdirUpase [ta.n ] usame.n [pravishati ] pravesh karatI hai