Page -11 of 513
PDF/HTML Page 22 of 546
single page version
ku nda -prabhA -praNayi -kIrti -vibhUShitAshaH
shchakre shrutasya bharate prayataH pratiShThAm
is pR^ithvI par kisase vandya nahI.n hai.n ?
rbAhyepi sa.nvya~njayitu.n yatIshaH
chachAr manye chatura~N.hgula.n saH
Page -10 of 513
PDF/HTML Page 23 of 546
single page version
❈
ki — ve antarame.n tathA bAhyame.n rajase (apanI) atyanta aspR^iShTatA vyakta karate the
to munijan sachche mArgako kaise jAnate ?
sha.nkA nahI.n hai . vah bAt vaisI hI hai.n; kalpanA karanA nahI.n, nA kahanA nahI.n; mAno to
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈
Page -9 of 513
PDF/HTML Page 24 of 546
single page version
vItarAgacharitra upAdey aur sarAgachAritra hey hai ....6
chAritrakA svarUp .................................7
AtmA hI chAritra hai .............................8
jIvakA shubh, ashubh aur shuddhatva................9
pariNAm vastukA svabhAv hai....... ............. 10
shuddha aur shubh -ashubh pariNAmakA phal ... 11 -12
sarvagatapanA.... ........................... 23 AtmAko j~nAnapramAN na mAnaneme.n doSh..... ..... 24 j~nAnakI bhA.Nti AtmAkA bhI sarvagatattva...... ... 26 AtmA aur j~nAnake ekatva – anyatva..... ....... 27 j~nAn aur j~neyake paraspar gamanakA niShedh..... .. 28 AtmA padArtho.nme.n pravR^itta nahI.n hotA tathApi
hotA hai vah shaktivaichitrya...... .......... 29
shuddhopayog adhikAr shuddhopayogake phalakI prasha.nsA .................... 13 shuddhopayogapariNat AtmAkA svarUp .............. 14 shuddhopayogase honevAlI shuddhAtmasvabhAvaprApti ...... 15 shuddhAtmasvabhAvaprApti kArakAntarase nirapekSha...... .. 16 ‘svaya.nbhU’ke shuddhAtmasvabhAvaprAptikA atyanta
usake dR^iShTAnta...... ...................... 30 padArtha j~nAname.n vartate hai.n — yah vyakta karate hai.n .... 31 AtmAkI padArtho.nke sAth ek dUsareme.n pravR^itti
binA tathA pararUp pariNamit hue binA
sabako dekhatA – jAnatA honese use
utpAd – vyay
atIndriyatAke kAraN shuddhAtmAko
kShay karate hai.n............................. 33
Page -8 of 513
PDF/HTML Page 25 of 546
single page version
dravyo.nkI bhUt – bhAvi paryAye.n bhI tAtkAlik
vichAr ................................... 53
vartatI hai.n ................................. 37
avidyamAn paryAyo.nkI katha.nchit vidyamAnatA ...... 38 avidyamAn paryAyo.nkI j~nAnapratyakShatA
prasha.nsA...... ............................. 54
indriyaj~nAnake liye naShTa aur anutpannakA jAnanA
atIndriy j~nAnake liye jo jo kahA jAtA hai vah
pratyakShaj~nAnako pAramArthik sukharUp batalAte hai.n ... 59
kevalaj~nAnako bhI pariNAmake dvArA khedakA
j~neyArthapariNamanakriyA j~nAname.nse utpanna nahI.n hotI
j~neyArthapariNamanasvarUp kriyA aur tatphal kahA.Nse
hai — isakA kha.nDan.... ................... 60
tIrtha.nkaro.nke puNyakA vipAk aki.nchitkar hI hai
kevaliyo.nko hI pAramArthik sukh hotA hai
sabako na jAnanevAlA ekako bhI nahI.n jAnatA
parokShaj~nAnavAlo.nke apAramArthik indriyasukhakA
indriyA.N hai vahA.N tak svabhAvase hI duHkh hai...... 64 muktAtmAke sukhakI prasiddhike liye, sharIr
yugapat pravR^ittike dvArA hI j~nAnakA sarvagatatva ..... 51 kevalIke j~naptikriyAkA sadbhAv hone par bhI
honese viShayo.nkI aki.nchitkaratA...... .... 67 AtmAke sukhasvabhAvatvako dR^iShTAnta dvArA dR^iDh
upasa.nhAr karate hai.n...... .................. 52
Page -7 of 513
PDF/HTML Page 26 of 546
single page version
mohakShayake upAyabhUt jinopadeshakI prApti hone
sva – parake vivekakI siddhise hI mohakA kShay
puNyotpAdak shubhopayogakI pApotpAdak
siddhike liye prayatna...... ............... 89 sab prakArake svaparake vivekakI siddhi
puNya aur pApakI avisheShatAkA nishchay
jinodit artho.nke shraddhAn binA dharmalAbh
karate hai.n..... ............................ 77
nishchal sthit hote hai.n...... .............. 92
asheShaduHkhakShayakA dR^iDh nishchay karake
shuddhopayogame.n nivAs...... ................ 78
mohakI senA jItanekA upAy...... ............ 80
chintAmaNi prApta kiyA hone par bhI, pramAd chor
padArthakA samyak dravyaguNaparyAyasvarUp...... ...... 93 svasamay – parasamayakI vyavasthA nishchit
vidyamAn hai ataH jAgR^it rahatA hai ........ 81 yahI ek, bhagavanto.nne svaya.n anubhav karake pragaT
svarUp – astitvakA kathan ....................... 96
shuddhAtmalAbhake paripa.nthI – mohakA svabhAv aur
tIn prakArake mohako aniShTa kAryakA kAraN
moharAgadveShako in chihno.nke dvArA pahichAn kar utpanna
mohakShay karanekA upAyAntar..... ............... 86
Page -6 of 513
PDF/HTML Page 27 of 546
single page version
– utpAd – vyay
pariNAmAtmak sa.nsArame.n kis kAraNase pudgalakA
manuShyAdi – paryAyAtmak hotA hai
vah kaunasA svarUp hai jisarUp AtmA
un (tIno.n)ko AtmArUpase nishchit
pR^ithaktvakA aur atyatvakA lakShaN...... ...... 106 atadbhAvako udAharaN dvArA spaShTatayA
sattA aur dravyakA guN – guNIpanA siddha
dravyake ‘kriyA’ aur ‘bhAv’ rUp visheSh ..... 129
guNavisheShase dravyavisheSh hotA hai...... ........ 130
mUrta aur amUrta guNo.nke lakShaN
guN aur guNIke anekatvakA khaNDan..... .... 110 dravyake sat – utpAd aur asat
sat – utpAdako ananyatvake dvArA aur asat
karate hai.n.... .................... 112 – 113
amUrta dravyo.nke guN..... ..................... 133
dravyo.nkA pradeshavattva aur apradeshavattvarUp
ek hI dravyako anyatva aur anyatva
honeme.n avirodh...... .................. 114 garva virodhako dUr karanevAlI saptabha.ngI......... 115 jIvako manuShyAdi paryAye.n kriyAkA phal honese
visheSh ................................ 135 pradeshI aur apradeshI dravya kahA.N rahate hai.n...... 136 pradeshavattva aur apradeshavattva kis
unakA anyatva prakAshit karate hai.n..... 116 manuShyAdiparyAyo.nme.n jIvako svabhAvakA parAbhav kis
Page -5 of 513
PDF/HTML Page 28 of 546
single page version
AkAshake pradeshakA lakShaN..... --------------- 140
tiryakprachay tathA Urdhvaprachay...... ------------- 141
kAlapadArthakA Urdhvaprachay niranvay hai – is
paradravyake sa.nyogakA jo kAraN usake
vinAshakA abhyAs..... .............. 159 sharIrAdi paradravya prati madhyasthatA pragaTakarate hai.n..160 sharIr, vANI aur manakA paradravyapanA..... .. 161 AtmAko paradravyatvakA aur usake kartR^itvakA
bAtakA khaNDan....---------------------- 142 sarva vR^ittya.nsho.nme.n kAlapadArtha
kAlapadArthakA pradeshamAtrapanA siddha
AtmAko sharIrapanekA abhAv..... .......... 171
jIvakA asAdhAraN svalakShaN................ 172
amUrta AtmAko snigdha – rukShatvakA abhAv
j~nAnaj~neyavibhAg adhikAr AtmAko vibhakta karaneke liye vyavahArajIvatvake
hetukA vichAr..... ................... 145 prAN kaun – kaunase hai, so batalAte hai.n..... . 146
hai ? – aisA pUrvapakSha..... ............... 173
bhAvabandhakA svarUp.... ..................... 175
bhAvabandhakI yukti aur dravyabandhakA svarUp . 176
pudgalabandha, jIvabandha aur
paudgalik prANo.nkI santatikI pravR^ittikA
antara.ng hetu.......................... 150 paudgalik prANasantatikI nivR^ittikA
dravyabandhakA hetu bhAvabandha.... ............... 178 bhAvabandha hI nishchayabandha hai.... ............. 179 pariNAmakA dravyabandhake sAdhakatam rAgase
paryAyake bhed ............................... 153 arthanishchAyak astitvako sva – parake
upachAr karake kAryarUpase batalAte hai.n....181
Page -4 of 513
PDF/HTML Page 29 of 546
single page version
vibhAg............................... 182 svadravyame.n pravR^ittikA aur paradravyame.n pravR^ittikA
shrAmaNya – ichChuk pahale kyA
yathAjAtarUpadharatvak bahira.ng – antara.ng do
jAtA hai ?..... ...................... 186
li.ng..... ............................. 205 shrAmaNyakI ‘bhavati’ kriyAme.n, itanese
akelA hI AtmA bandha hai..... ............ 188
nishchay aur vyavahArakA avirodh ............ 189
ashuddhanayase ashuddha AtmAkI hI prApti..... 190
shuddhanayase shuddhAtmAkI hI prApti.... ......... 191
dhruvatvake kAraN shuddhAtmA hI upalabdha
shrAmaNyakI prApti.... .................. 207 sAmAyikame.n ArU.Dh.h.h shramaN kadAchit
ChedopasthApanAke yogya.... ............. 208 AchAryake bhed..... .......................... 210 Chinna sa.nyamake pratisa.ndhAnakI vidhi..... ....... 211 shrAmaNyake Chedake Ayatan honese paradravya
mohagra.nthi TUTanese kyA hotA hai.... .......... 195
ekAgrasa.nchetanalakShaNadhyAn ashuddhatA
shrAmaNyakI paripUrNatAkA Ayatan honese
svadravyame.n hI pratibandha kartavya hai...... . 214 munijanako nikaTakA sUkShmaparadravyapratibandha
uparokta prashnakA uttar...... ............... 198
shuddhAtmopalabdhilakShaN mokShamArgako nishchit
Ched kyA hai — isakA upadesh..... ........... 216
Chedake antara.ng – bahira.ng
sarvathA antara.ng Ched niShedhya hai..... .......... 218 upadhi antara.ng ChedakI bhA.Nti tyAjya hai.... ... 219 upadhikA niShedh vah antara.ng ChedakA hI
karate hai.n..... ........................ 199 pratij~nAkA nirvahaN karate hue (AchAryadev)
karate hai.n..... ........................ 200
Page -3 of 513
PDF/HTML Page 30 of 546
single page version
upadesh..... ........................... 222
aki.nchitkar.... ....................... 239
‘utsarga hI vastudharma hai, apavAd nahI.n’ ....... 224
apavAdake visheSh...... ...................... 225
aniShiddha sharIramAtra – upadhike pAlanakI
ukta tIno.nkI yugapattAke sAth Atmaj~nAnakI
yugapattAko sAdhate hai.n...... ............ 240 ukta tIno.nkI yugapattA tathA Atmaj~nAnakI
lakShaN..... ........................... 241
yuktAhAravihArI sAkShAt anAhAravihArI
shramaNako yuktAhArIpanekI siddhi..... ........ 228 yuktAhArakA vistR^it svarUp..... ............. 229 utsarga – apavAdakI maitrI dvArA AcharaNakA
hotA.................................. 243 ekAgratA vah mokShamArga hai aisA nishchay karate
utsarga – apavAdake virodhase AcharaNakA
batalAte hai.n...... ...................... 245 shubhopayogI shramaNakA lakShaN.... ............. 246 shubhopayogI shramaNo.nkI pravR^itti..... ........... 247 shubhopayogiyo.nke hI aisI pravR^ittiyA.N
vyApAr...... .......................... 232 AgamahInako mokShAkhya karmakShay nahI.n hotA.... 233 mokShamArgiyo.nko Agam hI ek chakShu..... .... 234 AgamachakShuse sab kuCh dikhAI detA hI hai.....235 Agamaj~nAn, tatpUrvak tattvArthashraddhAn aur
hotI hai.n............................... 248 sabhI pravR^ittiyA.N shubhopayogiyo.nke hI
hotI hai.n............................... 249 pravR^itti sa.nyamakI virodhI honekA niShedh....... 250 pravR^ittike viShayake do vibhAg................. 251 pravR^ittike kAlakA vibhAg...... .............. 252 lokasa.nbhAShaNapravR^itti usake nimittake vibhAg
tadubhayapUrvak sa.nyatatvakI yugapattAko mokShamArgapanA honekA niyam..... ...... 236 ukta tIno.nkI ayugapattAko mokShamArgatva
Page -2 of 513
PDF/HTML Page 31 of 546
single page version
‘laukik’ (jan)kA lakShaN .................. 269
satsa.ng karane yogya hai..... .................. 270
phalakI viparItatA.... ................. 255 aviparIt phalakA kAraN aisA jo
‘aviparIt kAraN’kI upAsanArUp pravR^itti
mokShatattva .................................... 272
mokShatattvakA sAdhanatattva ...................... 273
mokShatattvake sAdhanatattvakA abhinandan.... .... 274
shAstrakI samApti ............................ 275
shramaNAbhAso.nke prati samasta pravR^ittiyo.nkA
niShedh..... ........................... 263 kaisA jIv shramaNAbhAs hai so kahate hai.n ...... 264 jo shrAmaNyase samAn hai unakA anumodan na
jo shrAmaNyame.n adhik ho usake prati jaise ki
karanevAlekA vinAsh................... 266
AtmadravyakI prAptikA prakAr ................. 532
svaya.n shrAmaNyame.n adhik ho.n tathApi apanese hIn
usakA vinAsh..... ................... 267
Page -1 of 513
PDF/HTML Page 32 of 546
single page version
nAth hai
svAnubhUti prApta hotI hai
Page 0 of 513
PDF/HTML Page 33 of 546
single page version
puNyaprakAshaka.n, pApapraNAshakamida.n shAstra.n shrIpravachanasAranAmadheya.n, asya mUlagranthakartAraH
shrIsarvaj~nadevAstaduttaragranthakartAraH shrIgaNadharadevAH pratigaNadharadevAsteShA.n vachanAnusAramAsAdya
AchAryashrIkundakundAchAryadevavirachita.n, shrotAraH sAvadhAnatayA shR^iNavantu
Page 1 of 513
PDF/HTML Page 34 of 546
single page version
[sarva pratham gra.nthake prAra.nbhame.n shrImadbhagavatkundakundAchAryadevavirachit prAkR^itagAthAbaddha shrI ‘pravachanasAr’ nAmak shAstrakI ‘tattvapradIpikA’ nAmak sa.nskR^it TIkAke rachayitA shrI amR^itacha.ndrAchAryadev uparokta shloko.nke dvArA ma~N.hgalAcharaN karate hue j~nAnAnandasvarUp paramAtmAko namaskAr karate hai.n : – ]
artha : — sarvavyApI (arthAt sabakA j~nAtA -draShTA) ek chaitanyarUp (mAtra chaitanya hI) jisakA svarUp hai aur jo svAnubhavaprasiddha hai (arthAt shuddha AtmAnubhavase prakR^iShTatayA siddha hai ) us j~nAnAnandAtmak (j~nAn aur AnandasvarUp) utkR^iShTa AtmAko namaskAr ho .
Page 2 of 513
PDF/HTML Page 35 of 546
single page version
ath pravachanasAravyAkhyAyA.n madhyamaruchishiShyapratibodhanArthAyA.n mukhyagauNarUpeNAntastattvabahi- stattvaprarUpaNasamarthAyA.n cha prathamat ekottarashatagAthAbhirj~nAnAdhikAraH, tadanantara.n trayodashAdhik shatagAthAbhi- rdarshanAdhikAraH, tatashcha saptanavatigAthAbhishchAritrAdhikArashcheti samudAyenaikAdashAdhikatrishatapramitasUtraiH samyagj~nAnadarshanachAritrarUpeN mahAdhikAratraya.n bhavati . athavA TIkAbhiprAyeN tu samyagj~nAnaj~neyachAritrA- dhikArachUlikArUpeNAdhikAratrayam . tatrAdhikAratraye prathamatastAvajj~nAnAbhidhAnamahAdhikAramadhye dvAsapta- tigAthAparyanta.n shuddhopayogAdhikAraH kathyate . tAsu dvAsaptatigAthAsu madhye ‘es surAsur --’ imA.n gAthAmAdi.n kR^itvA pAThakrameN chaturdashagAthAparyanta.n pIThikA, tadanantara.n saptagAthAparyanta.n sAmAnyen sarvaj~na- siddhiH, tadanantara.n trayastri.nshadgAthAparyanta.n j~nAnaprapa~nchaH, tatashchAShTAdashagAthAparyanta.n sukhaprapa~nchashchetyantarAdhi- kArachatuShTayen shuddhopayogAdhikAro bhavati . ath pa~nchavi.nshatigAthAparyanta.n j~nAnakaNDikAchatuShTayaprati- pAdakanAmA dvitIyo.adhikArashchetyadhikAradvayen, tadanantara.n svatantragAthAchatuShTayen chaikottarashatagAthAbhiH prathamamahAdhikAre samudAyapAtanikA j~nAtavyA .
idAnI.n prathamapAtanikAbhiprAyeN prathamataH pIThikAvyAkhyAna.n kriyate, tatra pa~nchasthalAni bhavanti; teShvAdau namaskAramukhyatven gAthApa~nchaka.n, tadanantara.n chAritrasUchanamukhyatven ‘sa.npajjai NivvANa.n’ iti prabhR^iti gAthAtrayamath shubhAshubhashuddhopayogatrayasUchanamukhyatven ‘jIvo pariNamadi’ ityAdigAthAsUtradvayamath tatphalakathanamukhyatayA ‘dhammeN pariNadappA’ iti prabhR^iti sUtradvayam . ath shuddhopayogadhyAtuH puruShasya protsAhanArtha.n shuddhopayogaphaladarshanArtha.n cha prathamagAthA, shuddhopayogipuruShalakShaNakathanen dvitIyA cheti ‘aisayamAdasamuttha.n’ ityAdi gAthAdvayam . eva.n pIThikAbhidhAnaprathamAntarAdhikAre sthalapa~nchaken chaturdashagAthAbhissamudAyapAtanikA . tadyathA —
[ab anekAntamay j~nAnakI ma.ngalake liye shlok dvArA stuti karate hai.n :] artha : — jo mahAmoharUpI a.ndhakArasamUhako lIlAmAtrame.n naShTa karatA hai aur jagatake svarUpako prakAshit karatA hai aisA anekA.ntamay tej sadA jayava.nt hai .
[ ab shrI amR^itacha.ndrAchAryadev shlok dvArA anekA.ntamay jinapravachanake sArabhUt is ‘pravachanasAr’ shAstrakI TIkA karanekI pratij~nA karate hai.n :]
artha : — paramAnandarUpI sudhArasake pipAsu bhavya jIvo.nke hitArtha, tattvako (vastusvarUpako) pragaT karanevAlI pravachanasArakI yah TIkA rachI jA rahI hai .
Page 3 of 513
PDF/HTML Page 36 of 546
single page version
ath khalu kashchidAsannasa.nsArapArAvArapAraH samunmIlitasAtishayavivekajyotirastamit- samastaikA.ntavAdAvidyAbhiniveshaH pArameshvarImanekAntavAdavidyAmupagamya muktasamastapakShaparigrah- tayAtya.ntamadhyastho bhUtvA sakalapuruShArthasAratayA nitAntamAtmano hitatamA.n bhagavatpa.nchaparameShThi- prasAdopajanyA.n paramArthasatyA.n mokShalakShmImakShayAmupAdeyatven nishchinvan pravartamAnatIrthanAyak- puraHsarAn bhagavataH pa.nchaparameShThinaH praNamanava.ndanopajanitanamaskaraNen sa.nbhAvya sarvAra.nbheN mokShamArga.n sa.npratipadyamAnaH pratijAnIte —
ath kashchidAsannabhavyaH shivakumAranAmA svasa.nvittisamutpannaparamAnandaikalakShaNasukhAmR^itaviparIt- chaturgatisa.nsAraduHkhabhayabhItaH, samutpannaparamabhedavij~nAnaprakAshAtishayaH, samastadurnayaikAntanirAkR^itadurAgrahaH, parityaktasamastashatrumitrAdipakShapAtenAtyantamadhyastho bhUtvA dharmArthakAmebhyaH sArabhUtAmatyantAtmahitAm- vinashvarA.n pa.nchaparameShThiprasAdotpannA.n muktishriyamupAdeyatven svIkurvANaH, shrIvardhamAnasvAmitIrthakaraparamadev- pramukhAn bhagavataH pa.nchaparameShThino dravyabhAvanamaskArAbhyA.n praNamya paramachAritramAshrayAmIti pratij~nA.n karoti –
[isaprakAr ma.ngalAcharaN aur TIkA rachanekI pratij~nA karake, bhagavAn kundakundAchAryadev- virachit pravachanasArakI pahalI pA.Nch gAthAo.nke prArambhame.n shrI amR^itachandrAchAryadev un gAthAo.nkI utthAnikA karate hai.n .]
ab, jinake sa.nsAr samudrakA kinArA nikaT hai, sAtishay (uttam) vivekajyoti pragaT ho gaI hai (arthAt param bhedavij~nAnakA prakAsh utpanna ho gayA hai) tathA samasta ekA.ntavAdarUp avidyAkA 1abhinivesh asta ho gayA hai aise koI (Asannabhavya mahAtmAshrImad- bhagavatkundakundAchArya), pArameshvarI (parameshvar jinendradevakI) anekAntavAdavidyAko prApta karake, samasta pakShakA parigrah (shatrumitrAdikA samasta pakShapAt) tyAg denese atyanta madhyastha hokar, 2sarva puruShArthame.n sArabhUt honese AtmAke liye atyanta 3hitatam bhagavanta pa.nchaparameShThIke 4prasAdase utpanna hone yogya, paramArthasatya (pAramArthik rItise satya), akShay (avinAshI) mokShalakShmIko 5upAdeyarUpase nishchit karate hue pravartamAn tIrthake nAyak (shrI mahAvIrasvAmI) pUrvak bhagava.nt pa.nchaparameShThIko 6praNaman aur vandanase honevAle namaskArake dvArA sanmAn karake sarvArambhase (udyamase) mokShamArgakA Ashray karate hue pratij~nA karate hai.n . 1. abhinivesh=abhiprAy; nishchay; Agrah . 2. puruShArtha=dharma, artha, kAm aur mokSha in chAr puruSh -arthome.n (puruSh -prayojano.n me.n) mokSha hI sArabhUt shreShTha
tAtvik puruSh -artha hai . 3. hitatam=utkR^iShTa hitasvarUp . 4. prasAd=prasannatA, kR^ipA . 5. upAdey=grahaN karane yogya, (mokShalakShmI hitatam, yathArtha aur avinAshI honese upAdey hai .) 6. praNaman=dehase namaskAr karanA . vandan=vachanase stuti karanA . namaskArame.n praNaman aur vandan dono.nkA
Page 4 of 513
PDF/HTML Page 37 of 546
single page version
paNamAmItyAdipadakhaNDanArUpeN vyAkhyAna.n kriyate — paNamAmi praNamAmi . sa kaH . kartA es eSho.aha.n granthakaraNodyatamanAH svasa.nvedanapratyakShaH . ka.n . vaDDhamANa.n avasamantAdR^iddha.n vR^iddha.n mAna.n pramANa.n j~nAna.n yasya sa bhavati vardhamAnaH, ‘avApyoralopaH’ iti lakShaNen bhavatyakAralopo.avashabdasyAtra, ta.n ratnatrayAtmakapravartamAnadharmatIrthopadeshaka.n shrIvardhamAnatIrthakaraparamadevam . kva praNamAmi . prathamat ev . ki.nvishiShTa.n . surAsuramaNusi.ndava.ndida.n tribhuvanArAdhyAnantaj~nAnAdiguNAdhArapadAdhiShThitatvAttatpadAbhilAShibhistri- bhuvanAdhIshaiH samyagArAdhyapAdAravindatvAchcha surAsuramanuShyendravanditam . punarapi ki.nvishiShTa.n . dhodaghAi-
vaLI sheSh tIrtha.nkar ane sau siddha shuddhAstitvane.
muni j~nAn-
te sarvane sAthe tathA pratyekane pratyekane, va.ndu.n vaLI hu.n manuShyakShetre vartatA arha.ntane. 3. arha.ntane, shrI siddhaney namaskaraN karI e rIte, gaNadhar ane adhyApakone, sarvasAdhusamUhane. 4.
Page 5 of 513
PDF/HTML Page 38 of 546
single page version
kammamala.n paramasamAdhisamutpannarAgAdimalarahitapAramArthikasukhAmR^itarUpanirmalanIraprakShAlitaghAtikarmamal- tvAdanyeShA.n pApamalaprakShAlanahetutvAchcha dhautaghAtikarmamalam . punashcha ki.nlakShaNam . tittha.n dR^iShTashrutAnubhUt- viShayasukhAbhilASharUpanIrapravesharahiten paramasamAdhipotenottIrNasa.nsArasamudratvAt anyeShA.n taraNopAy- bhUtatvAchcha tIrtham . punashcha ki.nrUpam . dhammassa kattAra.n niruparAgAtmatattvapariNatirUpanishchayadharmasyopAdAn-
anvayArtha : — [eShaH ] yah mai.n [surAsuramanuShyendrava.ndita.n ] jo 1surendro.n, 2asurendro.n aur 3narendro.nse vandit hai.n tathA jinho.nne [dhautaghAtikarmamala.n ] ghAti karmamalako dho DAlA hai aise [tIrtha.n ] tIrtharUp aur [dharmasya kartAra.n ] dharmake kartA [vardhamAna.n ] shrI vardhamAnasvAmIko [praNamAmi ] namaskAr karatA hU.N ..1..
[punaH ] aur [vishuddhasadbhAvAn ] vishuddha 4sattAvAle [sheShAn tIrthakarAn ] sheSh tIrtha.nkaro.nko [sasarvasiddhAn ] sarva siddhabhagavanto.nke sAth hI, [cha ] aur [j~nAnadarshanachAritratapovIryAchArAn ] j~nAnAchAr, darshanAchAr, chAritrAchAr, tapAchAr tathA vIryAchAr yukta [shramaNAn ] 5shramaNo.nko namaskAr karatA hU.N ..2..
[tAn tAn sarvAn ] un un sabako [cha ] tathA [mAnuShe kShetre vartamAnAn ] manuShya kShetrame.n vidyamAn [arhataH ] arahanto.nko [samaka.n samaka.n ] sAth hI sAth — samudAyarUpase aur [pratyeka.n ev pratyeka.n ] pratyek pratyekako — vyaktigat [va.nde ] vandanA karatA hU.N ..3.. 1 . surendra = UrdhvalokavAsI devo.nke indra . 2. asurendra = adholokavAsI devo.nke indra . 3. narendra = (madhyalokavAsI) manuShyo.nke adhipati, rAjA . 4. sattA=astitva . 5. shramaN = AchArya, upAdhyAy aur sAdhu .
tasu shuddhadarshanaj~nAn mukhya pavitra Ashram pAmIne, prApti karU.n hu.n sAmyanI, jenAthI shivaprApti bane. 5.
Page 6 of 513
PDF/HTML Page 39 of 546
single page version
eSh svasa.nvedanapratyakShadarshanaj~nAnasAmAnyAtmAha.n surAsuramanuShyendrava.nditatvAttrilokaikaguru.n, dhautaghAtikarmamalatvAjjagadanugrahasamarthAna.ntashaktipAramaishvarya.n, yoginA.n tIrthatvAttAraNasamartha.n, dharmakartR^i- tvAchChuddhasvarUpavR^ittividhAtAra.n, pravartamAnatIrthanAyakatven prathamat ev paramabhaTTArakamahAdevAdhidev- parameshvaraparamapUjyasugR^ihItanAmashrIvardhamAnadeva.n praNamAmi ..1.. tadanu vishuddhasadbhAvatvAdupAtta- kAraNatvAt anyeShAmuttamakShamAdibahuvidhadharmopadeshakatvAchcha dharmasya kartAram . iti kriyAkArakasambandhaH . evamantimatIrthakaranamaskAramukhyatven gAthA gatA ..1.. tadanantara.n praNamAmi . kAn . sese puN titthayare sasavvasiddhe sheShatIrthakarAn, punaH sasarvasiddhAn vR^iShabhAdipArshvaparyantAn shuddhAtmopalabdhilakShaNasarvasiddha- sahitAnetAn sarvAnapi . katha.nbhUtAn . visuddhasabbhAve nirmalAtmopalabdhibalen vishleShitAkhilAvaraN- tvAtkevalaj~nAnadarshanasvabhAvatvAchcha vishuddhasadbhAvAn . samaNe ya shramaNashabdavAchyAnAchAryopAdhyAyasAdhU.nshcha . ki.nlakShaNAn . NANada.nsaNacharittatavavIriyAyAre sarvavishuddhadravyaguNaparyAyAtmake chidvastuni yAsau rAgAdi-
[arhadbhayaH ] isaprakAr arahanto.nko [siddhebhyaH ] siddho.nko [tathA gaNadharebhyaH ] AchAryo.nko [adhyApakavargebhyaH ] upAdhyAyavargako [cha eva.n ] aur [sarvebhyaH sAdhubhyaH ] sarva sAdhuo.nko [namaH kR^itvA ] namaskAr karake [teShA.n ] unake [vishuddhadarshanaj~nAnapradhAnAshrama.n ] 1vishuddhadarshanaj~nAnapradhAn Ashramako [samAsAdya ] prApta karake [sAmya.n upasa.npadye ] mai.n 2sAmyako prApta karatA hU.N [yataH ] jisase [nirvAN sa.nprAptiH ] nirvANakI prApti hotI hai ..4 -5..
TIkA : — yah 3svasa.nvedanapratyakSha 4darshanaj~nAnasAmAnyasvarUp mai.n, jo surendro.n, asurendro.n aur narendro.nke dvArA vandit honese tIn lokake ek (ananya sarvotkR^iShTa) guru hai.n, jiname.n ghAtikarmamalake dho DAlanese jagat par anugrah karaneme.n samartha anantashaktirUp parameshvaratA hai, jo tIrthatAke kAraN yogiyo.nko tAraneme.n samartha hai.n, dharmake kartA honese jo shuddha svarUpapariNatike kartA hai.n, un param bhaTTArak, mahAdevAdhidev, parameshvar, paramapUjya, jinakA nAmagrahaN bhI achChA hai aise shrI vardhamAnadevako pravartamAn tIrthakI nAyakatAke kAraN pratham hI, praNAm karatA hU.N ..1.. 1. vishuddhadarshanaj~nAnapradhAn = vishuddha darshan aur j~nAn jisame.n pradhAn (mukhya) hai.n, aise . 2. sAmya = samatA, samabhAv . 3. svasa.nvedanapratyakSha = svAnubhavase pratyakSha (darshanaj~nAnasAmAnya svAnubhavase pratyakSha hai) . 4. darshanaj~nAnasAmAnyasvarUp = darshanaj~nAnasAmAnya arthAt chetanA jisakA svarUp hai aisA .
Page 7 of 513
PDF/HTML Page 40 of 546
single page version
pAkottIrNajAtyakArtasvarasthAnIyashuddhadarshanaj~nAnasvabhAvAn sheShAnatItatIrthanAyakAn, sarvAn siddhA.nshcha, j~nAnadarshanachAritratapovIryAchArayuktatvAtsa.nbhAvitaparamashuddhopayogabhUmikAnAchAryopAdhyAy- sAdhutvavishiShTAn shramaNA.nshcha praNamAmi ..2.. tadanvetAnev pa.nchaparameShThinastattadvayaktivyApinaH sarvAnev sA.npratametatkShetrasa.nbhavatIrthakarAsa.nbhavAnmahAvidehabhUmisa.nbhavatve sati manuShyakShetrapravartibhi- stIrthanAyakaiH sah vartamAnakAla.n gocharIkR^itya yugapadyugapatpratyeka.n pratyeka.n cha mokShalakShmIsvaya.n- varAyamANaparamanairgranthyadIkShAkShaNochitama.ngalAchArabhUtakR^itikarmashAstropadiShTavandanAbhidhAnen sambhAv- vikalparahitanishchalachittavR^ittistadantarbhUten vyavahArapa~nchAchArasahakArikAraNotpannen nishchayapa~nchAchAreN pariNatatvAt samyagj~nAnadarshanachAritratapovIryAchAropetAniti . eva.n sheShatrayovi.nshatitIrthakaranamaskAr- mukhyatven gAthA gatA ..2.. ath te te savve tA.nstAnpUrvoktAnev pa~nchaparameShThinaH sarvAn va.ndAmi ya vande, aha.n kartA . katha.n . samaga.n samaga.n samudAyavandanApekShayA yugapadyugapat . punarapi katha.n . pattegamev pattega.n pratyekavandanApekShayA pratyeka.n pratyekam . na kevalametAn vande . araha.nte arhataH . ki.nvishiShTAn . vaTTa.nte mANuse khette vartamAnAn . kva . mAnuShe kShetre . tathA hi ---sAmpratamatra bharatakShetre tIrthakarAbhAvAt pa~ncha-
tatpashchAt jo vishuddha sattAvAn honese tApase uttIrNa hue (antim tAv diye hue agnime.nse bAhar nikale hue) uttam suvarNake samAn shuddhadarshanaj~nAnasvabhAvako prApta hue hai.n, aise sheSh 1atIt tIrtha.nkaro.nko aur sarvasiddho.nko tathA j~nAnAchAr, darshanAchAr, chAritrAchAr, tapAchAr aur vIryAchArayukta honese jinho.nne param shuddha upayogabhUmikAko prApta kiyA hai, aise shramaNo.nko — jo ki AchAryatva, upAdhyAyatva aur sAdhutvarUp visheSho.nse vishiShTa ( – bhedayukta) hai.n unhe.n — namaskAr karatA hU.N ..2..
tatpashchAt inhI.n pa.nchaparameShThiyo.nko, us -us vyaktime.n (paryAyame.n) vyApta honevAle sabhIko, vartamAname.n is kShetrame.n utpanna tIrtha.nkaro.nkA abhAv honese aur mahAvidehakShetrame.n unakA sadbhAv honese manuShyakShetrame.n pravartamAn tIrthanAyakayukta vartamAnakAlagochar karake, ( – mahAvidehakShetrame.n vartamAn shrI sIma.ndharAdi tIrtha.nkaro.nkI bhA.Nti mAno.n sabhI pa.nch parameShThI bhagavAn vartamAnakAlame.n hI vidyamAn ho.n, isaprakAr atyanta bhaktike kAraN bhAvanA bhAkar – chi.ntavan karake unhe.n) yugapad yugapad arthAt samudAyarUpase aur pratyek pratyekako arthAt vyaktigatarUpase 2sa.nbhAvanA karatA hU.N . kis prakArase sa.nbhAvanA karatA hU.N ? mokShalakShmIke svaya.nvar samAn jo param nirgranthatAkI dIkShAkA utsav (-Anandamay prasa.ng) hai usake uchit ma.ngalAcharaNabhUt jo 3kR^itikarmashAstropadiShTa vandanochchAr (kR^itikarmashAstrame.n upadeshe hue stutivachan)ke dvArA sambhAvanA karatA hU.N ..3.. 1. atIt = gat, hogaye, bhUtakAlIn . 2. sa.nbhAvanA = sa.nbhAvanA karanA, sanmAn karanA, ArAdhan karanA . 3. kR^itikarma = a.ngabAhya 14 prakIrNako.nme.n ChaTThA prakIrNak kR^itikarma hai jisame.n nityanaimittik kriyAkA varNan hai .