Pravachansar-Hindi (itrans transliteration). BhagwAn shri kundkundAchArya; Ullekh; AnukramaNikA; Bol ; ManglAcharaN; Gnan Tattva Pragynyapan; Mangalacharan and bhumika; Gatha: 1-5.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 2 of 28

 


Page -11 of 513
PDF/HTML Page 22 of 546
single page version

OM
bhagavAn shrI kundakundAchAryadevake sambandhame.n
ullekh
vandyo vibhurbhbhuvi na kai rih kauNDakundaH
ku nda -prabhA -praNayi -kIrti -vibhUShitAshaH
.
yashchAru -chAraN -karAmbujacha~ncharIk -
shchakre shrutasya bharate prayataH pratiShThAm
..
[chandragiri parvatakA shilAlekh ]
artha :kundapuShpakI prabhA dhAraN karanevAlI jinakI kIrti dvArA dishAe.N
vibhUShit huI hai.n, jo chAraNo.nkechAraNaR^iddhidhArI mahAmuniyo.nkesundar hastakamalo.nke
bhramar the aur jin pavitrAtmAne bharatakShetrame.n shrutakI pratiShThA kI hai, ve vibhu kundakunda
is pR^ithvI par kisase vandya nahI.n hai.n ?
........koNDaku ndo yatIndraH ..
rajobhiraspR^iShTatamatvamanta-
rbAhyepi sa.nvya~njayitu.n yatIshaH
.
rajaHpada.n bhUmitala.n vihAy
chachAr manye chatura~N.hgula.n saH
..
[vi.ndhyagirishilAlekh ]
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈

Page -10 of 513
PDF/HTML Page 23 of 546
single page version

artha :yatIshvar (shrI kundakundasvAmI) rajaHsthAnakobhUmitalako
Cho.Dkar chAr a.ngul Upar AkAshame.n gaman karate the usake dvArA mai.n aisA samajhatA hU.N
ki
ve antarame.n tathA bAhyame.n rajase (apanI) atyanta aspR^iShTatA vyakta karate the
(antarame.n ve rAgAdik malase aspR^iShTa the aur bAhyame.n dhUlase aspR^iShTa the) .
jai paumaNa.ndiNAho sIma.ndharasAmidivvaNANeN .
Na vibohai to samaNA ka ha.n sumagga.n payANa.nti ..
[darshanasAr]
artha :(mahAvidehakShetrake vartamAn tIrtha.nkaradev) shrI sImandharasvAmIse prApta
hue divya j~nAn dvArA shrI padmanandinAthane (shrI kundakundAchAryadevane) bodh na diyA hotA
to munijan sachche mArgako kaise jAnate ?
he kundakundAdi AchAryo.n ! Apake vachan bhI svarUpAnusandhAname.n is pAmarako
param upakArabhUt hue hai.n . usake liye mai.n Apako atyanta bhaktipUrvak namaskAr karatA
hU.N . [shrImad rAjachandra ]]
bhagavAn shrI kundakundAchAryadevakA hamAre upar bahut upakAr hai, ham unake
dAsAnudAs hai . shrImadbhagavatkundakundAchAryadev mahAvidehakShetrame.n sarvaj~na vItarAg shrI
sIma.ndhar bhagavAnake samavasaraName.n gaye the aur ve vahA.N ATh din rahe the usame.n leshamAtra
sha.nkA nahI.n hai
. vah bAt vaisI hI hai.n; kalpanA karanA nahI.n, nA kahanA nahI.n; mAno to
bhI vaise hI hai, na mAno to bhI vaise hI hai . yathAtathya bAt hai, akSharashaH satya hai,
pramANasiddha hai . [pUjya gurudev shrI kAnajIsvAmI ]
❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈❈

Page -9 of 513
PDF/HTML Page 24 of 546
single page version

ma.ngalAcharaNapUrvak bhagavAn shAstrakArakI pratij~nA ....1
vItarAgacharitra upAdey aur sarAgachAritra hey hai ....6
chAritrakA svarUp .................................7
AtmA hI chAritra hai .............................8
jIvakA shubh, ashubh aur shuddhatva................9
pariNAm vastukA svabhAv hai....... ............. 10
shuddha aur shubh -ashubh pariNAmakA phal ... 11 -12
shuddhopayog adhikAr
shuddhopayogake phalakI prasha.nsA .................... 13
shuddhopayogapariNat AtmAkA svarUp .............. 14
shuddhopayogase honevAlI shuddhAtmasvabhAvaprApti ...... 15
shuddhAtmasvabhAvaprApti kArakAntarase nirapekSha...... .. 16
‘svaya.nbhU’ke shuddhAtmasvabhAvaprAptikA atyanta
avinAshIpanA aur katha.nchit
utpAd
vyay
dhrauvyayuktatA ................ 17
svaya.nbhUAtmAke indriyo.nke binA j~nAn
Ananda kaise ? ........................... 19
atIndriyatAke kAraN shuddhAtmAko
shArIrik sukhduHkhakA abhAv..... ...... 20
j~nAn adhikAr
j~nAn adhikAr
atIndriy j~nAnapariNat kevalIko sab
pratyakSha hai...... .......................... 21
AtmAkA j~nAnapramANapanA aur j~nAnakA
sarvagatapanA.... ........................... 23
AtmAko j~nAnapramAN na mAnaneme.n doSh..... ..... 24
j~nAnakI bhA.Nti AtmAkA bhI sarvagatattva...... ... 26
AtmA aur j~nAnake ekatva
anyatva..... ....... 27
j~nAn aur j~neyake paraspar gamanakA niShedh..... .. 28
AtmA padArtho.nme.n pravR^itta nahI.n hotA tathApi
jisase uname.n pravR^itta honA siddha
hotA hai vah shaktivaichitrya...... .......... 29
j~nAn padArtho.nme.n pravR^itta hotA hai
usake dR^iShTAnta...... ...................... 30
padArtha j~nAname.n vartate hai.nyah vyakta karate hai.n .... 31
AtmAkI padArtho.nke sAth ek dUsareme.n pravR^itti
honepar bhI, vah parakA grahaNatyAg kiye
binA tathA pararUp pariNamit hue binA
sabako dekhatA
jAnatA honese use
atyanta bhinnatA hai..... .................. 32
kevalaj~nAnI aur shrutaj~nAnIko avisheSharUp
dikhAkar visheSh AkA.nkShAke kShobhakA
kShay karate hai.n............................. 33
j~nAnake shrutupAdhikR^it bhedako dUr karate hai.n .... 34
AtmA aur j~nAnakA kartR^itvakaraNatvakR^it
bhed dUr karate hai.n....... .................. 35
paramAgam shrI pravachanasArakI
vi Sha yA nu kra ma Ni kA
(1) j~nAnatattvapraj~nApan
viShay
gAthA
viShay
gAthA

Page -8 of 513
PDF/HTML Page 25 of 546
single page version

j~nAn kyA hai aur j~ney kyA hai yah
vyakta karate hai.n....... .................... 36
dravyo.nkI bhUtbhAvi paryAye.n bhI tAtkAlik
paryAyo.nkI bhA.Nti pR^ithakrUpase j~nAname.n
vartatI hai.n ................................. 37
avidyamAn paryAyo.nkI katha.nchit vidyamAnatA ...... 38
avidyamAn paryAyo.nkI j~nAnapratyakShatA
dR^iDh karate hai.n...... ....................... 39
indriyaj~nAnake liye naShTa aur anutpannakA jAnanA
ashakya hai aisA nishchit karate hai.n ...... 40
atIndriy j~nAnake liye jo jo kahA jAtA hai vah
(sab) sambhav hai..... .................... 41
j~neyArthapariNamanakriyA j~nAname.nse utpanna nahI.n hotI
.
42
j~neyArthapariNamanasvarUp kriyA aur tatphal kahA.Nse
utpanna hotA haiisakA vivechan..... .... 43
kevalIke kriyA bhI kriyAphal utpanna
nahI.n karatI
..................................
44
tIrtha.nkaro.nke puNyakA vipAk aki.nchitkar hI hai
. .
45
kevalIkI bhA.Nti sab jIvo.nko svabhAvavighAtakA
abhAv honekA niShedh karate hai.n..... ...... 46
atIndriy j~nAnako sarvaj~narUpase abhinandan ....... 47
sabako na jAnanevAlA ekako bhI nahI.n jAnatA
.
48
ekako na jAnanevAlA sabako nahI.n jAnatA
. ....
49
kramashaH pravartamAn j~nAnakI sarvagatatA siddha
nahI.n hotI..... .......................... 50
yugapat pravR^ittike dvArA hI j~nAnakA sarvagatatva ..... 51
kevalIke j~naptikriyAkA sadbhAv hone par bhI
kriyAphalarUp bandhakA niShedh karate hue
upasa.nhAr karate hai.n...... .................. 52
sukh adhikAr
j~nAnase abhinna sukhakA svarUp varNan karate
hue j~nAn aur sukhakI heyopAdeyatAkA
vichAr ................................... 53
atIndriy sukhakA sAdhanabhUt atIndriy
j~nAn upAdey hai isaprakAr usakI
prasha.nsA...... ............................. 54
indriyasukhakA sAdhanabhUt indriyaj~nAn hey hai
isaprakAr usakI nindA...... ............ 55
indriyaj~nAn pratyakSha nahI.n hai aisA nishchay
karate hai.n
. ....................................
57
parokSha aur pratyakShake lakShaN..................... 58
pratyakShaj~nAnako pAramArthik sukharUp batalAte hai.n ... 59
kevalaj~nAnako bhI pariNAmake dvArA khedakA
sambhav honese vah aikAntik sukh nahI.n
hai
isakA kha.nDan.... ................... 60
‘kevalaj~nAn sukhasvarUp hai’ aise nirUpaN dvArA
upasa.nhAr....... .......................... 61
kevaliyo.nko hI pAramArthik sukh hotA hai
aisI shraddhA karAte hai.n..... ................ 62
parokShaj~nAnavAlo.nke apAramArthik indriyasukhakA
vichAr....... ............................ 63
indriyA.N hai vahA.N tak svabhAvase hI duHkh hai...... 64
muktAtmAke sukhakI prasiddhike liye, sharIr
sukhakA sAdhan honekI bAtakA kha.nDan.... 65
AtmA svayamev sukhapariNAmakI shaktivAlA
honese viShayo.nkI aki.nchitkaratA...... .... 67
AtmAke sukhasvabhAvatvako dR^iShTAnta dvArA dR^iDh
karake AnandaadhikArakI pUrNatA...... .. 68
viShay
gAthA
viShay
gAthA

Page -7 of 513
PDF/HTML Page 26 of 546
single page version

shubhapariNAm adhikAr
indriyasukhasambandhI vichArako lekar,
usake sAdhanakA svarUp................... 69
indriyasukhako shubhopayogake sAdhyake
rUpame.n kahate hai.n....... .................... 70
indriyasukhako duHkhapaneme.n DAlate hai.n....... ....... 71
puNyotpAdak shubhopayogakI pApotpAdak
ashubhopayogase avisheShatA...... .......... 72
puNya duHkhake bIjake kAraN hai.nyah batAte hai.n ... 74
puNyajanya indriyasukh bahudhA duHkharUp hai.n..... .... 76
puNya aur pApakI avisheShatAkA nishchay
karate hue (is viShayakA) upasa.nhAr
karate hai.n..... ............................ 77
shubhashubh upayogakI avisheShatA nishchit karake,
rAgadveShake dvaitako dUr karate hue,
asheShaduHkhakShayakA dR^iDh nishchay karake
shuddhopayogame.n nivAs...... ................ 78
mohAdike unmUlan prati sarva udyamase kaTibaddha ... 79
mohakI senA jItanekA upAy...... ............ 80
chintAmaNi prApta kiyA hone par bhI, pramAd chor
vidyamAn hai ataH jAgR^it rahatA hai ........ 81
yahI ek, bhagavanto.nne svaya.n anubhav karake pragaT
kiyA huA mokShakA pAramArthikapantha hai ... 82
shuddhAtmalAbhake paripa.nthImohakA svabhAv aur
usake prakAr.... ......................... 83
tIn prakArake mohako aniShTa kAryakA kAraN
kahakar usake kShayakA upadesh............. 84
moharAgadveShako in chihno.nke dvArA pahichAn kar utpanna
hote hI naShTa kar denA chAhiye ........... 85
mohakShay karanekA upAyAntar..... ............... 86
shabdabrahmame.n artho.nkI vyavasthA kis prakAr hai
usakA vichAr..... ....................... 87
mohakShayake upAyabhUt jinopadeshakI prApti hone
par bhI puruShArtha arthakriyAkArI hai..... ... 88
svaparake vivekakI siddhise hI mohakA kShay
hotA hai ataH svaparake vibhAgakI
siddhike liye prayatna...... ............... 89
sab prakArake svaparake vivekakI siddhi
Agamase kartavya haiis prakAr
upasa.nhAr karate hai.n...... .................. 90
jinodit artho.nke shraddhAn binA dharmalAbh
nahI.n hotA..... .......................... 91
AchAryabhagavAn sAmyakA dharmatva siddha karake ‘mai.n
svaya.n sAkShAt dharma hI hU.N’ aise bhAvame.n
nishchal sthit hote hai.n...... .............. 92
✾ ✾ ✾
(2) j~neyatattvapraj~nApan
dravyasAmAnya adhikAr
padArthakA samyak dravyaguNaparyAyasvarUp...... ...... 93
svasamay
parasamayakI vyavasthA nishchit
karake upasa.nhAr..... ...................... 94
dravyakA lakShaN .................................. 95
svarUp
astitvakA kathan ....................... 96
sAdR^ishyaastitvakA kathan ...................... 97
dravyo.nse dravyAntarakI utpatti honekA aur dravyase
sattAkA arthAntaratva honekA kha.nDan...... .. 98
utpAdavyayadhrauvyAtmak honepar bhI dravya
‘sat’ hai..... ............................ 99
viShay
gAthA
viShay
gAthA

Page -6 of 513
PDF/HTML Page 27 of 546
single page version

utpAdvyay
dhrauvyakA paraspar avinAbhAv
dR^i.Dh.h.h karate hai.n
. .............................
100
utpAdAdikA dravyase arthAntaratva naShTa
karate hai.n..... .......................... 101
utpAdAdikA kShaNabhed nirasta karake ve
dravya hai.n yah samajhAte hai.n...... .......... 102
dravyake utpAdvyay
dhrauvyako anekadravyaparyAy tathA
ekadravyaparyAy dvArA vichArate hai.n.......... 103
sattA aur dravya arthAntar nahI.n honeke
viShayame.n yukti..... .................... 105
pR^ithaktvakA aur atyatvakA lakShaN...... ...... 106
atadbhAvako udAharaN dvArA spaShTatayA
batalAte hai.n...... ....................... 107
sarvathA abhAv vah atadbhAvakA
lakShaN nahI.n hai ......................... 108
sattA aur dravyakA guNguNIpanA siddha
karate hai.n...... ......................... 109
guN aur guNIke anekatvakA khaNDan..... .... 110
dravyake sat
utpAd aur asat
utpAd honeme.n
avirodh siddha karate hai.n...... .......... 111
satutpAdako ananyatvake dvArA aur asat
utpAdako anyatvake dvArA nishchit
karate hai.n.... .................... 112
113
ek hI dravyako anyatva aur anyatva
honeme.n avirodh...... .................. 114
garva virodhako dUr karanevAlI saptabha.ngI......... 115
jIvako manuShyAdi paryAye.n kriyAkA phal honese
unakA anyatva prakAshit karate hai.n..... 116
manuShyAdiparyAyo.nme.n jIvako svabhAvakA parAbhav kis
kAraNase hotA haiisakA nirNay..... 118
jIvakI dravyarUpase avasthitatA hone par
bhI paryAyo.nse anavasthitatA..... ........ 119
pariNAmAtmak sa.nsArame.n kis kAraNase pudgalakA
sambandha hotA hai ki jisase vah (sa.nsAr)
manuShyAdi
paryAyAtmak hotA hai
isakA
samAdhAn...... ......................... 121
paramArthase AtmAko dravyakarmakA akartR^itva.... .. 122
vah kaunasA svarUp hai jisarUp AtmA
pariNamit hotA hai ? ................... 123
j~nAn, karma aur karmaphalakA svarUp.... ....... 124
un (tIno.n)ko AtmArUpase nishchit
karate hai.n
. ..................................
125
shuddhAtmopalabdhikA abhinandan karate hue, dravya
sAmAnyake varNanakA upasa.nhAr....... 126
dravyavisheSh adhikAr
dravyake jIvajIvapanerUp visheSh..... ....... 127
dravyake lokAlokatvarUp visheSh.... ........... 128
dravyake ‘kriyA’ aur ‘bhAv’ rUp visheSh ..... 129
guNavisheShase dravyavisheSh hotA hai...... ........ 130
mUrta aur amUrta guNo.nke lakShaN
tathA sambandha.... ...................... 131
mUrta pudgaladravyake guN..... ................... 132
amUrta dravyo.nke guN..... ..................... 133
dravyo.nkA pradeshavattva aur apradeshavattvarUp
visheSh ................................ 135
pradeshI aur apradeshI dravya kahA.N rahate hai.n...... 136
pradeshavattva aur apradeshavattva kis
prakArase sa.nbhav ? ...................... 137
viShay
gAthA
viShay
gAthA

Page -5 of 513
PDF/HTML Page 28 of 546
single page version

‘kAlANu apradeshI hI hai’aisA niyam
kAlapadArthake dravya aur paryAy..... ----- 138
kAlapadArthake dravya aur paryAy...... ----------- 139
AkAshake pradeshakA lakShaN..... --------------- 140
tiryakprachay tathA Urdhvaprachay...... ------------- 141
kAlapadArthakA Urdhvaprachay niranvay hai
is
bAtakA khaNDan....---------------------- 142
sarva vR^ittya.nsho.nme.n kAlapadArtha
utpAdavyayadhrauvyavAlA hai
. ----------------
143
kAlapadArthakA pradeshamAtrapanA siddha
karate hai.n
. -------------------------------
144
j~nAnaj~neyavibhAg adhikAr
AtmAko vibhakta karaneke liye vyavahArajIvatvake
hetukA vichAr..... ................... 145
prAN kaunkaunase hai, so batalAte hai.n..... . 146
vyutpattise prANo.nko jIvatvakA hetupanA aur
unakA paudgalikapanA... ............... 147
paudgalik prANo.nkI santatikI pravR^ittikA
antara.ng hetu.......................... 150
paudgalik prANasantatikI nivR^ittikA
antara.ng hetu.......................... 151
AtmAke atyanta vibhaktatvakI siddhike liye,
vyavahArjIvatvake hetu jo gativishiShTa
paryAy unakA svarUp.... ............. 151
paryAyake bhed ............................... 153
arthanishchAyak astitvako sva
parake
vibhAgake hetuke rUpame.n samajhAte hai.n
. ...
154
AtmAko atyanta vibhakta karaneke liye,
paradravyake sa.nyogake kAraNakA svarUp....155
shubhopayog aur ashubhopayogakA
svarUp..... ...................157158
paradravyake sa.nyogakA jo kAraN usake
vinAshakA abhyAs..... .............. 159
sharIrAdi paradravya prati madhyasthatA pragaTakarate hai.n..160
sharIr, vANI aur manakA paradravyapanA..... .. 161
AtmAko paradravyatvakA aur usake kartR^itvakA
abhAv.... ........................... 162
paramANudravyo.nko piNDaparyAyarUp
pariNatikA kAraN.................... 163
AtmAko pudgalapi.nDake kartR^itvakA abhAv..... 167
AtmAko sharIrapanekA abhAv..... .......... 171
jIvakA asAdhAraN svalakShaN................ 172
amUrta AtmAko snigdha
rukShatvakA abhAv
honese bandha kaise ho sakatA
hai ?
aisA pUrvapakSha..... ............... 173
uparyukta pUrvapakShakA uttar..... ............... 174
bhAvabandhakA svarUp.... ..................... 175
bhAvabandhakI yukti aur dravyabandhakA svarUp . 176
pudgalabandha, jIvabandha aur
ubhayabandhakA svarUp..... ............. 177
dravyabandhakA hetu bhAvabandha.... ............... 178
bhAvabandha hI nishchayabandha hai.... ............. 179
pariNAmakA dravyabandhake sAdhakatam rAgase
vishiShTapanA savisheSh pragaT karate hai.n.....180
vishiShTa pariNAmako, bhedako tathA avishiShTa
pariNAmako kAraName.n kAryakA
upachAr karake kAryarUpase batalAte hai.n....181
viShay
gAthA
viShay
gAthA

Page -4 of 513
PDF/HTML Page 29 of 546
single page version

jIvakI svadravyame.n pravR^itti aur paradravyase
nivR^ittikI siddhike liye svaparakA
vibhAg............................... 182
svadravyame.n pravR^ittikA aur paradravyame.n pravR^ittikA
nimitta svaparake vibhAgakA j~nAn
aj~nAn hai
. ..............................
183
AtmAkA karma kyA haiisakA nirUpaN ..... 184
‘pudgalapariNAm AtmAkA karma kyo.n nahI.n hai’
is sandehakA nirAkaraN..... ......... 185
AtmA kis prakAr pudgalakarmo.nke dvArA
grahaN kiyA jAtA hai aur Cho.DA
jAtA hai ?..... ...................... 186
pudgalakarmo.nkI vichitratAko kaun kahatA hai ? . 187
akelA hI AtmA bandha hai..... ............ 188
nishchay aur vyavahArakA avirodh ............ 189
ashuddhanayase ashuddha AtmAkI hI prApti..... 190
shuddhanayase shuddhAtmAkI hI prApti.... ......... 191
dhruvatvake kAraN shuddhAtmA hI upalabdha
karane yogya... ....................... 192
shuddhAtmAkI upalabdhise kyA hotA hai...... . 194
mohagra.nthi TUTanese kyA hotA hai.... .......... 195
ekAgrasa.nchetanalakShaNadhyAn ashuddhatA
nahI.n lAtA..... ...................... 196
sakalaj~nAnI kyA dhyAte hai.n ?.... ............ 197
uparokta prashnakA uttar...... ............... 198
shuddhAtmopalabdhilakShaN mokShamArgako nishchit
karate hai.n..... ........................ 199
pratij~nAkA nirvahaN karate hue (AchAryadev)
svaya.n mokShamArgabhUt shuddhAtmapravR^itti
karate hai.n..... ........................ 200
(3) charaNAnuyogasUchak
chUlikA
AcharaNpraj~nApan
duHkhamuktike liye shrAmaNyame.n ju.D.h.h jAnekI
preraNA..... ............................ 201
shrAmaNyaichChuk pahale kyA
kyA
karatA hai .............................. 202
yathAjAtarUpadharatvak bahira.ngantara.ng do
li.ng..... ............................. 205
shrAmaNyakI ‘bhavati’ kriyAme.n, itanese
shrAmaNyakI prApti.... .................. 207
sAmAyikame.n ArU.Dh.h.h shramaN kadAchit
ChedopasthApanAke yogya.... ............. 208
AchAryake bhed..... .......................... 210
Chinna sa.nyamake pratisa.ndhAnakI vidhi..... ....... 211
shrAmaNyake Chedake Ayatan honese paradravya
pratibandho.nkA niShedh.................... 213
shrAmaNyakI paripUrNatAkA Ayatan honese
svadravyame.n hI pratibandha kartavya hai...... . 214
munijanako nikaTakA sUkShmaparadravyapratibandha
bhI niShedhya..... ...................... 215
Ched kyA haiisakA upadesh..... ........... 216
Chedake antara.ngbahira.ng
aise do prakAr.... ... 217
sarvathA antara.ng Ched niShedhya hai..... .......... 218
upadhi antara.ng ChedakI bhA.Nti tyAjya hai.... ... 219
upadhikA niShedh vah antara.ng ChedakA hI
niShedh hai..... ........................ 220
viShay
gAthA
viShay
gAthA

Page -3 of 513
PDF/HTML Page 30 of 546
single page version

‘kisIko kahI.n kabhI kisI prakAr koI
upadhi aniShiddha bhI hai’ aise apavAdakA
upadesh..... ........................... 222
aniShiddha upadhikA svarUp..... .............. 223
‘utsarga hI vastudharma hai, apavAd nahI.n’ ....... 224
apavAdake visheSh...... ...................... 225
aniShiddha sharIramAtra
upadhike pAlanakI
vidhi.... ............................. 226
yuktAhAravihArI sAkShAt anAhAravihArI
hI hai..... ............................ 227
shramaNako yuktAhArIpanekI siddhi..... ........ 228
yuktAhArakA vistR^it svarUp..... ............. 229
utsarga
apavAdakI maitrI dvArA AcharaNakA
susthitapanA.... ....................... 230
utsargaapavAdake virodhase AcharaNakA
duHsthitapanA..... ...................... 231
mokShamArgapraj~nApan
mokShamArgake mUlasAdhanabhUt Agamame.n
vyApAr...... .......................... 232
AgamahInako mokShAkhya karmakShay nahI.n hotA.... 233
mokShamArgiyo.nko Agam hI ek chakShu..... .... 234
AgamachakShuse sab kuCh dikhAI detA hI hai.....235
Agamaj~nAn, tatpUrvak tattvArthashraddhAn aur
tadubhayapUrvak sa.nyatatvakI yugapattAko
mokShamArgapanA honekA niyam..... ...... 236
ukta tIno.nkI ayugapattAko mokShamArgatva
ghaTit nahI.n hotA...................... 237
ukta tIno.nkI yugapattA hone par bhI, Atmaj~nAn
mokShamArgakA sAdhakatam hai...... ....... 238
Atmaj~nAnashUnyake sarvaAgamaj~nAn, tattvArthashraddhAn
tathA sa.nyatatvakI yugapattA bhI
aki.nchitkar.... ....................... 239
ukta tIno.nkI yugapattAke sAth Atmaj~nAnakI
yugapattAko sAdhate hai.n...... ............ 240
ukta tIno.nkI yugapattA tathA Atmaj~nAnakI
yugapattA jise siddha huI hai aise sa.nyatakA
lakShaN..... ........................... 241
jisakA dUsarA nAm ekAgratAlakShaN shrAmaNya hai
aisA yah sa.nyatatva hI mokShamArga hai......242
anekAgratAko mokShamArgapanA ghaTit nahI.n
hotA.................................. 243
ekAgratA vah mokShamArga hai aisA nishchay karate
hue mokShamArgapraj~nApanakA upasa.nhAr..... 244
shubhopayogpraj~nApan
shubhopayogiyo.nko shramaNarUpame.n gauNatayA
batalAte hai.n...... ...................... 245
shubhopayogI shramaNakA lakShaN.... ............. 246
shubhopayogI shramaNo.nkI pravR^itti..... ........... 247
shubhopayogiyo.nke hI aisI pravR^ittiyA.N
hotI hai.n............................... 248
sabhI pravR^ittiyA.N shubhopayogiyo.nke hI
hotI hai.n............................... 249
pravR^itti sa.nyamakI virodhI honekA niShedh....... 250
pravR^ittike viShayake do vibhAg................. 251
pravR^ittike kAlakA vibhAg...... .............. 252
lokasa.nbhAShaNapravR^itti usake nimittake vibhAg
sahit batalAte hai.n.... ................. 253
shubhopayogakA gauNmukhya vibhAg ............ 254
viShay
gAthA
viShay
gAthA

Page -2 of 513
PDF/HTML Page 31 of 546
single page version

shubhopayogako kAraNakI viparItatAse
phalakI viparItatA.... ................. 255
aviparIt phalakA kAraN aisA jo
‘aviparIt kAraN’...... .............. 259
‘aviparIt kAraN’kI upAsanArUp pravR^itti
sAmAnya aur visheSharUpase kartavya hai.....261
shramaNAbhAso.nke prati samasta pravR^ittiyo.nkA
niShedh..... ........................... 263
kaisA jIv shramaNAbhAs hai so kahate hai.n ...... 264
jo shrAmaNyase samAn hai unakA anumodan na
karanevAlekA vinAsh................... 265
jo shrAmaNyame.n adhik ho usake prati jaise ki
vah shrAmaNyame.n hIn ho aisA AcharaN
karanevAlekA vinAsh................... 266
svaya.n shrAmaNyame.n adhik ho.n tathApi apanese hIn
shramaN prati samAn jaisA AcharaN kare to
usakA vinAsh..... ................... 267
viShay
gAthA
viShay
gAthA
asatsa.ng niShedhya hai..... .................... 268
‘laukik’ (jan)kA lakShaN .................. 269
satsa.ng karane yogya hai..... .................. 270
pa~ncharatnapraj~nApan
sa.nsAratattva ................................... 271
mokShatattva .................................... 272
mokShatattvakA sAdhanatattva ...................... 273
mokShatattvake sAdhanatattvakA abhinandan.... .... 274
shAstrakI samApti ............................ 275
❈ ❈ ❈
parishiShTa
47 nayo.n dvArA AtmadravyakA kathan .......... 521
AtmadravyakI prAptikA prakAr ................. 532

Page -1 of 513
PDF/HTML Page 32 of 546
single page version

svAnubhUti honepar jIvako kaisA sAkShAtkAr hotA hai ?
svAnubhUti honepar, anAkulAhlAdamay, ek, samasta hI vishva par
tairatA vij~nAnaghan paramapadArthaparamAtmA anubhavame.n AtA hai . aise anubhav binA
AtmA samyakrUpase dR^iShTigochar nahI.n hotAshraddhAme.n nahI.n AtA, isaliye
svAnubhUtike binA samyagdarshanakAdharmakA prArambha nahI.n hotA .
aisI svAnubhUti prApta karaneke liye jIvako kyA karanA ?
svAnubhUtikI prAptike liye j~nAnasvabhAvI AtmAkA chAhe jis prakAr bhI
dR^i.Dh.h.h nirNay karanA . j~nAnasvabhAvI AtmAkA nirNay dR^i.Dh.h.h karaneme.n sahAyabhUt
tattvaj~nAnakAdravyo.nkA svaya.nsiddha satpanA aur svatantratA, dravyaguNparyAy,
utpAdvyaydhrauvya, nav tattvakA sachchA svarUp, jIv aur sharIrakI bilakul
bhinnabhinna kriyAe.N, puNya aur dharmake lakShaNabhed, nishchayvyavahAr ityAdi
anek viShayo.nke sachche bodhakAabhyAs karanA chAhiy . tIrtha.nkar bhagavanto.n dvArA
kahe gaye aise anek prayojanabhUt satyo.nke abhyAsake sAthsAth sarva
tattvaj~nAnakA siramaurmukuTamaNi jo shuddhadravyasAmAnya arthAt param
pAriNAmikabhAv arthAt j~nAyakasvabhAvI shuddhAtmadravyasAmAnyajo svAnubhUtikA
AdhAr hai, samyagdarshanakA Ashray hai, mokShamArgakA Alamban hai, sarva shuddhabhAvo.nkA
nAth hai
usakI divya mahimA hR^idayame.n sarvAdhikarUpase a.nkit karaneyogya hai .
us nijashuddhAtmadravya -sAmAnyakA Ashray karanese hI atIndriy Anandamay
svAnubhUti prApta hotI hai
.
pUjya gurudev shrI kAnajIsvAmI

Page 0 of 513
PDF/HTML Page 33 of 546
single page version

namaH shrIsarvaj~navItarAgAy .
shAstra -svAdhyAyakA prAra.nbhik ma.ngalAcharaN
o.nkAra.n bindusa.nyukta.n nitya.n dhyAyanti yoginaH .
kAmada.n mokShada.n chaiv OMkArAy namo namaH ..1..
aviralashabdaghanaughaprakShAlitasakalabhUtalakala~N.hkA .
munibhirupAsitatIrthA sarasvatI haratu no duritAn ..2..
aj~nAnatimirAndhAnA.n j~nAnA~njanashalAkayA .
chakShurunmIlita.n yen tasmai shrIgurave namaH ..3..
shrIparamagurave namaH, paramparAchAryagurave namaH ..
sakalakaluShavidhva.nsaka.n, shreyasA.n parivardhaka.n, dharmasambandhaka.n, bhavyajIvamanaHpratibodhakAraka.n,
puNyaprakAshaka.n, pApapraNAshakamida.n shAstra.n shrIpravachanasAranAmadheya.n, asya mUlagranthakartAraH
shrIsarvaj~nadevAstaduttaragranthakartAraH shrIgaNadharadevAH pratigaNadharadevAsteShA.n vachanAnusAramAsAdya
AchAryashrIkundakundAchAryadevavirachita.n, shrotAraH sAvadhAnatayA shR^iNavantu
..
ma~N.hgala.n bhagavAn vIro ma~N.hgala.n gautamo gaNI .
ma~N.hgala.n kundakundAryo jainadharmo.astu ma~N.hgalam ..1..
sarvama~N.hgalamA~N.hgalya.n sarvakalyANakAraka.n .
pradhAna.n sarvadharmANA.n jaina.n jayatu shAsanam ..2..

Page 1 of 513
PDF/HTML Page 34 of 546
single page version

mUl gAthAo.n aur tattvapradIpikA nAmak TIkAke gujarAtI anuvAdakA
hindI rUpAntar
[sarva pratham gra.nthake prAra.nbhame.n shrImadbhagavatkundakundAchAryadevavirachit prAkR^itagAthAbaddha shrI
‘pravachanasAr’ nAmak shAstrakI ‘tattvapradIpikA’ nAmak sa.nskR^it TIkAke rachayitA shrI
amR^itacha.ndrAchAryadev uparokta shloko.nke dvArA ma~N.hgalAcharaN karate hue j~nAnAnandasvarUp paramAtmAko
namaskAr karate hai.n :
]
artha :sarvavyApI (arthAt sabakA j~nAtA -draShTA) ek chaitanyarUp (mAtra chaitanya hI)
jisakA svarUp hai aur jo svAnubhavaprasiddha hai (arthAt shuddha AtmAnubhavase prakR^iShTatayA siddha
hai ) us j~nAnAnandAtmak (j~nAn aur AnandasvarUp) utkR^iShTa AtmAko namaskAr ho
.
namaH shrIsiddhebhyaH.
namo.anekAntAya.
shrImadbhagavatku ndaku ndAchAryadevapraNIt
shrI
pravachanasAr
1
j~nAnatattva -prraj~nApan
shrImadamR^itachandrasUrikR^itatattvapradIpikAvR^ittisamupetaH.
( anuShTubh )
sarvavyApyekachidrUpasvarUpAy parAtmane .
svopalabdhiprasiddhAy j~nAnAnandAtmane namaH ..1..
shrIjayasenAchAryakR^itatAtparyavR^ittiH.
namaH paramachaitanyasvAtmotthasukhasampade .
paramAgamasArAy siddhAy parameShThine ..
pra. 1

Page 2 of 513
PDF/HTML Page 35 of 546
single page version

[ab anekAntamay j~nAnakI ma.ngalake liye shlok dvArA stuti karate hai.n :]
artha :
jo mahAmoharUpI a.ndhakArasamUhako lIlAmAtrame.n naShTa karatA hai aur jagatake
svarUpako prakAshit karatA hai aisA anekA.ntamay tej sadA jayava.nt hai .
[ ab shrI amR^itacha.ndrAchAryadev shlok dvArA anekA.ntamay jinapravachanake sArabhUt is
‘pravachanasAr’ shAstrakI TIkA karanekI pratij~nA karate hai.n :]
artha :paramAnandarUpI sudhArasake pipAsu bhavya jIvo.nke hitArtha, tattvako
(vastusvarUpako) pragaT karanevAlI pravachanasArakI yah TIkA rachI jA rahI hai .
( anuShTubh )
helolluptamahAmohatamastoma.n jayatyadaH .
prakAshayajjagattattvamanekAntamaya.n mahaH ..2..
( AryA )
paramAnandasudhArasapipAsitAnA.n hitAy bhavyAnAm .
kriyate prakaTitatattvA pravachanasArasya vR^ittiriyam ..3..
ath pravachanasAravyAkhyAyA.n madhyamaruchishiShyapratibodhanArthAyA.n mukhyagauNarUpeNAntastattvabahi-
stattvaprarUpaNasamarthAyA.n cha prathamat ekottarashatagAthAbhirj~nAnAdhikAraH, tadanantara.n trayodashAdhik shatagAthAbhi-
rdarshanAdhikAraH, tatashcha saptanavatigAthAbhishchAritrAdhikArashcheti samudAyenaikAdashAdhikatrishatapramitasUtraiH

samyagj~nAnadarshanachAritrarUpeN mahAdhikAratraya.n bhavati
. athavA TIkAbhiprAyeN tu samyagj~nAnaj~neyachAritrA-
dhikArachUlikArUpeNAdhikAratrayam . tatrAdhikAratraye prathamatastAvajj~nAnAbhidhAnamahAdhikAramadhye dvAsapta-
tigAthAparyanta.n shuddhopayogAdhikAraH kathyate . tAsu dvAsaptatigAthAsu madhye ‘es surAsur --’ imA.n
gAthAmAdi.n kR^itvA pAThakrameN chaturdashagAthAparyanta.n pIThikA, tadanantara.n saptagAthAparyanta.n sAmAnyen sarvaj~na-
siddhiH, tadanantara.n trayastri.nshadgAthAparyanta.n j~nAnaprapa~nchaH, tatashchAShTAdashagAthAparyanta.n sukhaprapa~nchashchetyantarAdhi-

kArachatuShTayen shuddhopayogAdhikAro bhavati
. ath pa~nchavi.nshatigAthAparyanta.n j~nAnakaNDikAchatuShTayaprati-
pAdakanAmA dvitIyo.adhikArashchetyadhikAradvayen, tadanantara.n svatantragAthAchatuShTayen chaikottarashatagAthAbhiH
prathamamahAdhikAre samudAyapAtanikA j~nAtavyA
.
idAnI.n prathamapAtanikAbhiprAyeN prathamataH pIThikAvyAkhyAna.n kriyate, tatra pa~nchasthalAni bhavanti;
teShvAdau namaskAramukhyatven gAthApa~nchaka.n, tadanantara.n chAritrasUchanamukhyatven ‘sa.npajjai NivvANa.n’ iti
prabhR^iti gAthAtrayamath shubhAshubhashuddhopayogatrayasUchanamukhyatven ‘jIvo pariNamadi’ ityAdigAthAsUtradvayamath

tatphalakathanamukhyatayA ‘dhammeN pariNadappA’ iti prabhR^iti sUtradvayam
. ath shuddhopayogadhyAtuH puruShasya
protsAhanArtha.n shuddhopayogaphaladarshanArtha.n cha prathamagAthA, shuddhopayogipuruShalakShaNakathanen dvitIyA cheti
‘aisayamAdasamuttha.n’ ityAdi gAthAdvayam
. eva.n pIThikAbhidhAnaprathamAntarAdhikAre sthalapa~nchaken
chaturdashagAthAbhissamudAyapAtanikA .
tadyathA

Page 3 of 513
PDF/HTML Page 36 of 546
single page version

[isaprakAr ma.ngalAcharaN aur TIkA rachanekI pratij~nA karake, bhagavAn kundakundAchAryadev-
virachit pravachanasArakI pahalI pA.Nch gAthAo.nke prArambhame.n shrI amR^itachandrAchAryadev un gAthAo.nkI
utthAnikA karate hai.n
.]
ab, jinake sa.nsAr samudrakA kinArA nikaT hai, sAtishay (uttam) vivekajyoti pragaT
ho gaI hai (arthAt param bhedavij~nAnakA prakAsh utpanna ho gayA hai) tathA samasta ekA.ntavAdarUp
avidyAkA
1abhinivesh asta ho gayA hai aise koI (Asannabhavya mahAtmAshrImad-
bhagavatkundakundAchArya), pArameshvarI (parameshvar jinendradevakI) anekAntavAdavidyAko prApta karake,
samasta pakShakA parigrah (shatrumitrAdikA samasta pakShapAt) tyAg denese atyanta madhyastha hokar,
2sarva puruShArthame.n sArabhUt honese AtmAke liye atyanta 3hitatam bhagavanta pa.nchaparameShThIke 4prasAdase
utpanna hone yogya, paramArthasatya (pAramArthik rItise satya), akShay (avinAshI) mokShalakShmIko
5upAdeyarUpase nishchit karate hue pravartamAn tIrthake nAyak (shrI mahAvIrasvAmI) pUrvak bhagava.nt
pa.nchaparameShThIko 6praNaman aur vandanase honevAle namaskArake dvArA sanmAn karake sarvArambhase
(udyamase) mokShamArgakA Ashray karate hue pratij~nA karate hai.n .
ath khalu kashchidAsannasa.nsArapArAvArapAraH samunmIlitasAtishayavivekajyotirastamit-
samastaikA.ntavAdAvidyAbhiniveshaH pArameshvarImanekAntavAdavidyAmupagamya muktasamastapakShaparigrah-
tayAtya.ntamadhyastho bhUtvA sakalapuruShArthasAratayA nitAntamAtmano hitatamA.n bhagavatpa.nchaparameShThi-
prasAdopajanyA.n paramArthasatyA.n mokShalakShmImakShayAmupAdeyatven nishchinvan pravartamAnatIrthanAyak-
puraHsarAn bhagavataH pa.nchaparameShThinaH praNamanava.ndanopajanitanamaskaraNen sa.nbhAvya sarvAra.nbheN
mokShamArga.n sa.npratipadyamAnaH pratijAnIte
ath kashchidAsannabhavyaH shivakumAranAmA svasa.nvittisamutpannaparamAnandaikalakShaNasukhAmR^itaviparIt-
chaturgatisa.nsAraduHkhabhayabhItaH, samutpannaparamabhedavij~nAnaprakAshAtishayaH, samastadurnayaikAntanirAkR^itadurAgrahaH,
parityaktasamastashatrumitrAdipakShapAtenAtyantamadhyastho bhUtvA dharmArthakAmebhyaH sArabhUtAmatyantAtmahitAm-

vinashvarA.n pa.nchaparameShThiprasAdotpannA.n muktishriyamupAdeyatven svIkurvANaH, shrIvardhamAnasvAmitIrthakaraparamadev-

pramukhAn bhagavataH pa.nchaparameShThino dravyabhAvanamaskArAbhyA.n praNamya paramachAritramAshrayAmIti pratij~nA.n karoti
1. abhinivesh=abhiprAy; nishchay; Agrah .
2. puruShArtha=dharma, artha, kAm aur mokSha in chAr puruSh -arthome.n (puruSh -prayojano.n me.n) mokSha hI sArabhUt shreShTha
tAtvik puruSh -artha hai .
3. hitatam=utkR^iShTa hitasvarUp . 4. prasAd=prasannatA, kR^ipA .
5. upAdey=grahaN karane yogya, (mokShalakShmI hitatam, yathArtha aur avinAshI honese upAdey hai .)
6. praNaman=dehase namaskAr karanA . vandan=vachanase stuti karanA . namaskArame.n praNaman aur vandan dono.nkA
samAvesh hotA hai .

Page 4 of 513
PDF/HTML Page 37 of 546
single page version

ab, yahA.N (bhagavatkundakundAchAryavirachit) gAthAsUtro.nkA avataraN kiyA jAtA hai .
sur - asur - narapativa.ndyane, pravinaShTaghAtikarmane,
praNaman karU.n hU.N dharmakarttA tIrtha shrImahAvIrane; 1.
vaLI sheSh tIrtha.nkar ane sau siddha shuddhAstitvane.
muni j~nAn-
draga - chAritra - tap - vIryAcharaNasa.nyuktane. 2.
te sarvane sAthe tathA pratyekane pratyekane,
va.ndu.n vaLI hu.n manuShyakShetre vartatA arha.ntane. 3.
arha.ntane, shrI siddhaney namaskaraN karI e rIte,
gaNadhar ane adhyApakone, sarvasAdhusamUhane. 4.
ath sUtrAvatAr :
es surAsuramaNusi.ndava.ndida.n dhodaghAikammamala.n .
paNamAmi vaDDhamANa.n tittha.n dhammassa kattAra.n ..1..
sese puN titthayare sasavvasiddhe visuddhasabbhAve .
samaNe ya NANada.nsaNacharittatavavIriyAyAre ..2..
te te savve samaga.n samaga.n pattegamev pattega.n .
va.ndAmi ya vaTTa.nte araha.nte mANuse khette ..3..
kichchA araha.ntANa.n siddhANa.n tah Namo gaNaharANa.n .
ajjhAvayavaggANa.n sAhUNa.n chev savvesi.n ..4..
paNamAmItyAdipadakhaNDanArUpeN vyAkhyAna.n kriyatepaNamAmi praNamAmi . sa kaH . kartA es
eSho.aha.n granthakaraNodyatamanAH svasa.nvedanapratyakShaH . ka.n . vaDDhamANa.n avasamantAdR^iddha.n vR^iddha.n mAna.n pramANa.n j~nAna.n
yasya sa bhavati vardhamAnaH, ‘avApyoralopaH’ iti lakShaNen bhavatyakAralopo.avashabdasyAtra, ta.n
ratnatrayAtmakapravartamAnadharmatIrthopadeshaka.n shrIvardhamAnatIrthakaraparamadevam
. kva praNamAmi . prathamat ev .
ki.nvishiShTa.n . surAsuramaNusi.ndava.ndida.n tribhuvanArAdhyAnantaj~nAnAdiguNAdhArapadAdhiShThitatvAttatpadAbhilAShibhistri-
bhuvanAdhIshaiH samyagArAdhyapAdAravindatvAchcha surAsuramanuShyendravanditam . punarapi ki.nvishiShTa.n . dhodaghAi-

Page 5 of 513
PDF/HTML Page 38 of 546
single page version

tesi.n visuddhada.nsaNaNANapahANAsama.n samAsejja .
uvasa.npayAmi samma.n jatto NivvANasa.npattI ..5.. [ paNaga.n ]
eSh surAsuramanuShyendravandita.n dhautaghAtikarmamalam .
praNamAmi vardhamAna.n tIrtha.n dharmasya kartAram ..1..
sheShAn punastIrthakarAn sasarvasiddhAn vishuddhasadbhAvAn .
shramaNA.nshcha j~nAnadarshanachAritratapovIryAchArAn ..2..
tA.nstAn sarvAn samaka.n samaka.n pratyekamev pratyekam .
vande cha vartamAnAnarhato mAnuShe kShetre ..3..
kammamala.n paramasamAdhisamutpannarAgAdimalarahitapAramArthikasukhAmR^itarUpanirmalanIraprakShAlitaghAtikarmamal-
tvAdanyeShA.n pApamalaprakShAlanahetutvAchcha dhautaghAtikarmamalam . punashcha ki.nlakShaNam . tittha.n dR^iShTashrutAnubhUt-
viShayasukhAbhilASharUpanIrapravesharahiten paramasamAdhipotenottIrNasa.nsArasamudratvAt anyeShA.n taraNopAy-
bhUtatvAchcha tIrtham
. punashcha ki.nrUpam . dhammassa kattAra.n niruparAgAtmatattvapariNatirUpanishchayadharmasyopAdAn-
anvayArtha :[eShaH ] yah mai.n [surAsuramanuShyendrava.ndita.n ] jo 1surendro.n, 2asurendro.n aur
3narendro.nse vandit hai.n tathA jinho.nne [dhautaghAtikarmamala.n ] ghAti karmamalako dho DAlA hai aise
[tIrtha.n ] tIrtharUp aur [dharmasya kartAra.n ] dharmake kartA [vardhamAna.n ] shrI vardhamAnasvAmIko
[praNamAmi ] namaskAr karatA hU.N
..1..
[punaH ] aur [vishuddhasadbhAvAn ] vishuddha 4sattAvAle [sheShAn tIrthakarAn ] sheSh
tIrtha.nkaro.nko [sasarvasiddhAn ] sarva siddhabhagavanto.nke sAth hI, [cha ] aur
[j~nAnadarshanachAritratapovIryAchArAn ] j~nAnAchAr, darshanAchAr, chAritrAchAr, tapAchAr tathA vIryAchAr yukta
[shramaNAn ]
5shramaNo.nko namaskAr karatA hU.N ..2..
[tAn tAn sarvAn ] un un sabako [cha ] tathA [mAnuShe kShetre vartamAnAn ] manuShya kShetrame.n
vidyamAn [arhataH ] arahanto.nko [samaka.n samaka.n ] sAth hI sAthsamudAyarUpase aur [pratyeka.n
ev pratyeka.n ] pratyek pratyekakovyaktigat [va.nde ] vandanA karatA hU.N ..3..
1 . surendra = UrdhvalokavAsI devo.nke indra . 2. asurendra = adholokavAsI devo.nke indra .
3. narendra = (madhyalokavAsI) manuShyo.nke adhipati, rAjA . 4. sattA=astitva .
5. shramaN = AchArya, upAdhyAy aur sAdhu .
tasu shuddhadarshanaj~nAn mukhya pavitra Ashram pAmIne,
prApti karU.n hu.n sAmyanI, jenAthI shivaprApti bane. 5
.

Page 6 of 513
PDF/HTML Page 39 of 546
single page version

[arhadbhayaH ] isaprakAr arahanto.nko [siddhebhyaH ] siddho.nko [tathA
gaNadharebhyaH ] AchAryo.nko [adhyApakavargebhyaH ] upAdhyAyavargako [cha eva.n ] aur [sarvebhyaH
sAdhubhyaH ]
sarva sAdhuo.nko [namaH kR^itvA ] namaskAr karake [teShA.n ] unake
[vishuddhadarshanaj~nAnapradhAnAshrama.n ]
1vishuddhadarshanaj~nAnapradhAn Ashramako [samAsAdya ] prApta karake
[sAmya.n upasa.npadye ] mai.n 2sAmyako prApta karatA hU.N [yataH ] jisase [nirvAN sa.nprAptiH ] nirvANakI
prApti hotI hai ..4 -5..
TIkA :yah 3svasa.nvedanapratyakSha 4darshanaj~nAnasAmAnyasvarUp mai.n, jo surendro.n, asurendro.n
aur narendro.nke dvArA vandit honese tIn lokake ek (ananya sarvotkR^iShTa) guru hai.n, jiname.n
ghAtikarmamalake dho DAlanese jagat par anugrah karaneme.n samartha anantashaktirUp parameshvaratA hai, jo
tIrthatAke kAraN yogiyo.nko tAraneme.n samartha hai.n, dharmake kartA honese jo shuddha svarUpapariNatike kartA
hai.n, un param bhaTTArak, mahAdevAdhidev, parameshvar, paramapUjya, jinakA nAmagrahaN bhI achChA hai aise
shrI vardhamAnadevako pravartamAn tIrthakI nAyakatAke kAraN pratham hI, praNAm karatA hU.N
..1..
kR^itvArhadbhayaH siddhebhyastathA namo gaNadharebhyaH .
adhyApakavargebhyaH sAdhubhyashchaiv sarvebhyaH ..4..
teShA.n vishuddhadarshanaj~nAnapradhAnAshrama.n samAsAdya .
upasampadye sAmya.n yato nirvANasamprAptiH ..5..
eSh svasa.nvedanapratyakShadarshanaj~nAnasAmAnyAtmAha.n surAsuramanuShyendrava.nditatvAttrilokaikaguru.n,
dhautaghAtikarmamalatvAjjagadanugrahasamarthAna.ntashaktipAramaishvarya.n, yoginA.n tIrthatvAttAraNasamartha.n, dharmakartR^i-
tvAchChuddhasvarUpavR^ittividhAtAra.n, pravartamAnatIrthanAyakatven prathamat ev paramabhaTTArakamahAdevAdhidev-
parameshvaraparamapUjyasugR^ihItanAmashrIvardhamAnadeva.n praNamAmi
..1.. tadanu vishuddhasadbhAvatvAdupAtta-
kAraNatvAt anyeShAmuttamakShamAdibahuvidhadharmopadeshakatvAchcha dharmasya kartAram . iti kriyAkArakasambandhaH .
evamantimatIrthakaranamaskAramukhyatven gAthA gatA ..1.. tadanantara.n praNamAmi . kAn . sese puN titthayare
sasavvasiddhe sheShatIrthakarAn, punaH sasarvasiddhAn vR^iShabhAdipArshvaparyantAn shuddhAtmopalabdhilakShaNasarvasiddha-
sahitAnetAn sarvAnapi . katha.nbhUtAn . visuddhasabbhAve nirmalAtmopalabdhibalen vishleShitAkhilAvaraN-
tvAtkevalaj~nAnadarshanasvabhAvatvAchcha vishuddhasadbhAvAn . samaNe ya shramaNashabdavAchyAnAchAryopAdhyAyasAdhU.nshcha .
ki.nlakShaNAn . NANada.nsaNacharittatavavIriyAyAre sarvavishuddhadravyaguNaparyAyAtmake chidvastuni yAsau rAgAdi-
1. vishuddhadarshanaj~nAnapradhAn = vishuddha darshan aur j~nAn jisame.n pradhAn (mukhya) hai.n, aise .
2. sAmya = samatA, samabhAv .
3. svasa.nvedanapratyakSha = svAnubhavase pratyakSha (darshanaj~nAnasAmAnya svAnubhavase pratyakSha hai) .
4. darshanaj~nAnasAmAnyasvarUp = darshanaj~nAnasAmAnya arthAt chetanA jisakA svarUp hai aisA .

Page 7 of 513
PDF/HTML Page 40 of 546
single page version

tatpashchAt jo vishuddha sattAvAn honese tApase uttIrNa hue (antim tAv diye hue
agnime.nse bAhar nikale hue) uttam suvarNake samAn shuddhadarshanaj~nAnasvabhAvako prApta hue hai.n, aise
sheSh
1atIt tIrtha.nkaro.nko aur sarvasiddho.nko tathA j~nAnAchAr, darshanAchAr, chAritrAchAr, tapAchAr aur
vIryAchArayukta honese jinho.nne param shuddha upayogabhUmikAko prApta kiyA hai, aise shramaNo.nko
jo ki AchAryatva, upAdhyAyatva aur sAdhutvarUp visheSho.nse vishiShTa (bhedayukta) hai.n unhe.n
namaskAr karatA hU.N ..2..
tatpashchAt inhI.n pa.nchaparameShThiyo.nko, us -us vyaktime.n (paryAyame.n) vyApta honevAle sabhIko,
vartamAname.n is kShetrame.n utpanna tIrtha.nkaro.nkA abhAv honese aur mahAvidehakShetrame.n unakA sadbhAv
honese manuShyakShetrame.n pravartamAn tIrthanAyakayukta vartamAnakAlagochar karake, (
mahAvidehakShetrame.n
vartamAn shrI sIma.ndharAdi tIrtha.nkaro.nkI bhA.Nti mAno.n sabhI pa.nch parameShThI bhagavAn vartamAnakAlame.n hI
vidyamAn ho.n, isaprakAr atyanta bhaktike kAraN bhAvanA bhAkar
chi.ntavan karake unhe.n) yugapad
yugapad arthAt samudAyarUpase aur pratyek pratyekako arthAt vyaktigatarUpase 2sa.nbhAvanA karatA
hU.N . kis prakArase sa.nbhAvanA karatA hU.N ? mokShalakShmIke svaya.nvar samAn jo param nirgranthatAkI
dIkShAkA utsav (-Anandamay prasa.ng) hai usake uchit ma.ngalAcharaNabhUt jo 3kR^itikarmashAstropadiShTa
vandanochchAr (kR^itikarmashAstrame.n upadeshe hue stutivachan)ke dvArA sambhAvanA karatA hU.N ..3..
pAkottIrNajAtyakArtasvarasthAnIyashuddhadarshanaj~nAnasvabhAvAn sheShAnatItatIrthanAyakAn, sarvAn
siddhA.nshcha, j~nAnadarshanachAritratapovIryAchArayuktatvAtsa.nbhAvitaparamashuddhopayogabhUmikAnAchAryopAdhyAy-
sAdhutvavishiShTAn shramaNA.nshcha praNamAmi
..2.. tadanvetAnev pa.nchaparameShThinastattadvayaktivyApinaH
sarvAnev sA.npratametatkShetrasa.nbhavatIrthakarAsa.nbhavAnmahAvidehabhUmisa.nbhavatve sati manuShyakShetrapravartibhi-
stIrthanAyakaiH sah vartamAnakAla.n gocharIkR^itya yugapadyugapatpratyeka.n pratyeka.n cha mokShalakShmIsvaya.n-
varAyamANaparamanairgranthyadIkShAkShaNochitama.ngalAchArabhUtakR^itikarmashAstropadiShTavandanAbhidhAnen sambhAv-
vikalparahitanishchalachittavR^ittistadantarbhUten vyavahArapa~nchAchArasahakArikAraNotpannen nishchayapa~nchAchAreN
pariNatatvAt samyagj~nAnadarshanachAritratapovIryAchAropetAniti
. eva.n sheShatrayovi.nshatitIrthakaranamaskAr-
mukhyatven gAthA gatA ..2.. ath te te savve tA.nstAnpUrvoktAnev pa~nchaparameShThinaH sarvAn va.ndAmi ya vande,
aha.n kartA . katha.n . samaga.n samaga.n samudAyavandanApekShayA yugapadyugapat . punarapi katha.n . pattegamev pattega.n
pratyekavandanApekShayA pratyeka.n pratyekam . na kevalametAn vande . araha.nte arhataH . ki.nvishiShTAn . vaTTa.nte mANuse
khette vartamAnAn . kva . mAnuShe kShetre . tathA hi ---sAmpratamatra bharatakShetre tIrthakarAbhAvAt pa~ncha-
1. atIt = gat, hogaye, bhUtakAlIn .
2. sa.nbhAvanA = sa.nbhAvanA karanA, sanmAn karanA, ArAdhan karanA .
3. kR^itikarma = a.ngabAhya 14 prakIrNako.nme.n ChaTThA prakIrNak kR^itikarma hai jisame.n nityanaimittik kriyAkA varNan hai .