Pravachansar-Hindi (itrans transliteration). Charananuyogasuchak chulikA; Acharan pragnyapan; Gatha: 201-209.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 21 of 28

 

Page 368 of 513
PDF/HTML Page 401 of 546
single page version

ahameSh mokShAdhikArI j~nAyakasvabhAvAtmatattvaparij~nAnapurassaramamatvanirmamatvahAnopAdAn-
vidhAnen kR^ityAntarasyAbhAvAtsarvArambheN shuddhAtmani pravarte . tathA hiaha.n hi tAvat.h j~nAyak
ev svabhAven kevalaj~nAyakasya cha sato mam vishvenApi sahajaj~neyaj~nAyakalakShaN ev sambandhaH,
na punaranye svasvAmilakShaNAdayaH sambandhAH
. tato mam na kvachanApi mamatva.n, sarvatra
nirmamatvamev . athaikasya j~nAyakabhAvasya samastaj~neyabhAvasvabhAvatvAt.h protkIrNalikhitanikhAt-
kIlitamajjitasamAvartitapratibimbitavattatra kramapravR^ittAnantabhUtabhavadbhAvivichitraparyAyaprAgbhAramagAdh-
svabhAva.n gambhIra.n samastamapi dravyajAtamekakShaN ev pratyakShayanta.n j~neyaj~nAyakalakShaNasambandhasyA-
nirvANamArgAy cha . tato.avadhAryate ayamev mokShamArgo, nAnya iti ..199.. ath ‘uvasa.npayAmi samma.n
jatto NivvANasa.npattI’ ityAdi pUrvapratij~nA.n nirvAhayan svayamapi mokShamArgapariNati.n svIkarotIti
pratipAdayatitamhA yasmAtpUrvokta shuddhAtmopalambhalakShaNamokShamArgeN jinA jinendrAH shramaNAshcha siddhA
jAtAstasmAdahamapi tah tathaiv tenaiv prakAreN jANittA j~nAtvA . kam . appANa.n nijaparamAtmAnam .
ki.nvishiShTam . jANaga.n j~nAyaka.n kevalaj~nAnAdyanantaguNasvabhAvam . ken kR^itvA j~nAtvA . sabhAveN samasta-
rAgAdivibhAvarahitashuddhabuddhaikasvabhAven . pashchAt ki.n karomi . parivajjAmi pari samantAdvarjayAmi . kAm .
mamatti.n samastasachetanAchetanamishraparadravyasa.nbandhinI.n mamatAm . katha.nbhUtaH san . uvaTThido upasthitaH pariNataH .
kva . Nimmamattamhi samastaparadravyamamakArAha.nkArarahitatven nirmamatvalakShaNe paramasAmyAbhidhAne vItarAg-
chAritre tatpariNatanijashuddhAtmasvabhAve vA . tathAhiaha.n tAvatkevalaj~nAnadarshanasvabhAvatven j~nAyakaik-
Ta~N.hkotkIrNasvabhAvaH . tathAbhUtasya sato mam na kevala.n svasvAmyAdayaH paradravyasa.nbandhA na santi, nishchayen
TIkA :mai.n yah mokShAdhikArI, j~nAyakasvabhAvI Atmatattvake parij~nAnapUrvak
mamatvakI tyAgarUp aur nirmamatvakI grahaNarUp vidhike dvArA sarva Arambha (udyam) se
shuddhAtmAme.n pravR^itta hotA hU.N, kyo.nki anya kR^ityakA abhAv hai
. (arthAt dUsarA kuCh bhI karane
yogya nahI.n hai .) vah isaprakAr hai (arthAt mai.n isaprakAr shuddhAtmAme.n pravR^itta hotA hU.N) :
pratham to mai.n svabhAvase j~nAyak hI hU.N; keval j~nAyak honese merA vishva (samasta padArtho.n) ke
sAth bhI sahaj j~neyaj~nAyakalakShaN sambandha hI hai, kintu anya svasvAmilakShaNAdi sambandha nahI.n
hai.n; isaliye merA kisIke prati mamatva nahI.n hai, sarvatra nirmamatva hI hai
. ab, ek
j~nAyakabhAvakA samasta j~neyo.nko jAnanekA svabhAv honese, kramashaH pravartamAn, ananta, bhUt
vartamAnbhAvI vichitra paryAyasamUhavAle, 1agAdhasvabhAv aur gambhIr aise samasta
dravyamAtrakomAno.n ve dravya j~nAyakame.n utkIrNa ho gaye ho.n, chitrit ho gae ho.n, bhItar ghus
gaye ho.n, kIlit ho gaye ho.n, DUb gaye ho.n, samA gaye ho.n, pratibimbit hue ho.n, isaprakAr
1. jinakA svabhAv agAdh hai aur jo ga.nbhIr hai.n aise samasta dravyo.nko bhUt, vartamAn tathA bhAvIkAlake kramase
honevAlI, anek prakArakI ananta paryAyo.nse yukta ek samayame.n hI pratyakSha jAnanA AtmAkA svabhAv hai .

Page 369 of 513
PDF/HTML Page 402 of 546
single page version

nivAryatvenAshakyavivechanatvAdupAttavaishvarUpyamapi sahajAnantashaktij~nAyakasvabhAvenaikyarUpyamanujjhanta-
mAsa.nsAramanayaiv sthityA sthita.n mohenAnyathAdhyavasyamAna.n shuddhAtmAnameSh mohamutkhAy yathAsthit-
mevAtiniHprakampaH sampratipadye
. svayamev bhavatu chAsyaiva.n darshanavishuddhimUlayA samyagj~nAnopayukta-
tayAtyantamavyAbAdharatatvAtsAdhorapi sAkShAtsiddhabhUtasya svAtmanastathAbhUtAnA.n paramAtmanA.n cha
nityamev tadekaparAyaNatvalakShaNo bhAvanamaskAraH
..200..
j~neyaj~nAyakasa.nbandho nAsti . tataH kAraNAtsamastaparadravyamamatvarahito bhUtvA paramasAmyalakShaNe nij-
shuddhAtmani tiShThAmIti . ki.nch ‘uvasa.npayAmi samma.n’ ityAdisvakIyapratij~nA.n nirvAhayansvayamapi mokShamArga-
pariNati.n svIkarotyeva.n yadukta.n gAthApAtanikAprArambhe ten kimukta.n bhavatiye tA.n pratij~nA.n gR^ihItvA siddhi.n
gatAstairev sA pratij~nA vastuvR^ittyA samApti.n nItA . kundakundAchAryadevaiH punarj~nAnadarshanAdhikAradvayarUp-
granthasamAptirUpeN samApti.n nItA, shivakumAramahArAjen tu tadgranthashravaNen cha . kasmAditi chet . ye mokSha.n
gatAsteShA.n sA pratij~nA paripUrNA jAtA, na chaiteShAm . kasmAt . charamadehatvAbhAvAditi ..200.. eva.n
j~nAnadarshanAdhikArasamAptirUpeN chaturthasthale gAthAdvaya.n gatam .
eva.n nijashuddhAtmabhAvanArUpamokShamArgeN ye siddhi.n gatA ye cha tadArAdhakAsteShA.n darshanAdhi-
kArApekShayAvasAnama~N.hgalArtha.n granthAtpekShayA madhyama~N.hgalArtha.n cha tatpadAbhilAShI bhUtvA namaskAra.n karoti
pra. 47
ek kShaName.n hI jo (shuddhAtmA) pratyakSha karatA hai, 1j~neyaj~nAyakalakShaN sa.nba.ndhakI anivAryatAke
kAraN j~neyj~nAyakako bhinna karanA ashakya honese vishvarUpatAko prApta hone par bhI jo
(shuddhAtmA) sahaj anantashaktivAle j~nAyakasvabhAvake dvArA ekarUpatAko nahI.n Cho.DtA, jo
anAdi sa.nsArase isI sthitime.n (j~nAyak bhAvarUp hI) rahA hai aur jo mohake dvArA dUsare
rUpame.n jAnA
mAnA jAtA hai us shuddhAtmAko yah mai.n mohako ukhA.D.h.h phe.n kakar, atiniShkampa
rahatA huA yathAsthit (jaisAkA taisA) hI prApta karatA hU.N .
isaprakAr darshanavishuddhi jisakA mUl hai aisI, samyagj~nAname.n upayuktatAke kAraN atyanta
avyAbAdh (nirvighna) lInatA honese, sAdhu hone par bhI sAkShAt siddhabhUt aisA yah nij AtmAko
tathA tathAbhUt (siddhabhUt) paramAtmAo.nko,
2usIme.n ekaparAyaNatA jisakA lakShaN hai aisA
bhAvanamaskAr sadA hI 3svayamev ho ..200..
1. j~neyaj~nAyakasvarUp sambandha TAlA nahI.n jA sakatA, isaliye yah ashakya hai ki j~ney j~nAyakame.n j~nAt na ho.n,
isaliye AtmA mAno.n samasta dravyarUpatAko prApta hotA hai .
2. usIme.n = namaskAr karane yogya padArthame.n; bhAvyame.n . [mAtra bhAvyame.n hI parAyaN, ekAgra, lIn honA
bhAvanamaskAr lakShaN hai .]]
3. svayamev = [AchAryadev shuddhAtmAme.n lIn hote hai.n isaliye svayamev bhAvanamaskAr ho jAtA hai .]]

Page 370 of 513
PDF/HTML Page 403 of 546
single page version

(shAlinI Cha.nd)
jaina.n j~nAna.n j~neyatattvapraNetR^i
sphIta.n shabdabrahma samyagvigAhya
.
sa.nshuddhAtmadravyamAtraikavR^ittyA
nitya.n yuktaiH sthIyate.asmAbhirevam
..10..
(shAlinI Cha.nd)
j~neyIkurvanna.njasAsImavishva.n
j~nAnIkurvan j~neyamAkrAntabhedam
.
AtmIkurvan j~nAnamAtmAnyabhAsi
sphU rjatyAtmA brahma sampadya sadyaH
..11..
da.nsaNasa.nsuddhANa.n sammaNNANovajogajuttANa.n .
avvAbAdharadANa.n Namo Namo siddhasAhUNa.n ..“14..
Namo Namo namo namaH . punaH punarnamaskaromIti bhakti prakarSha.n darshayati . kebhyaH . siddhasAhUNa.n
siddhasAdhubhyaH . siddhashabdavAchyasvAtmopalabdhilakShaNArhatsiddhebhyaH, sAdhushabdavAchyamokShasAdhakAchAryo-
pAdhyAyasAdhubhyaH . punarapi katha.nbhUtebhyaH . da.nsaNasa.nsuddhANa.n mUDhatrayAdipa~nchavi.nshatimalarahitasamyagdarshan-
sa.nshuddhebhyaH . punarapi katha.nbhUtebhyaH . sammaNNANovajogajuttANa.n sa.nshayAdirahita.n samyagj~nAna.n, tasyopayogaH
samyagj~nAnopayogaH, yogo nirvikalpasamAdhirvItarAgachAritramityarthaH, tAbhyA.n yuktAH samyagj~nAnopayog-
yuktAstebhyaH
. punashcha ki.nrUpebhyaH. avvAbAdharadANa.n samyagj~nAnAdibhAvanotpannAvyAbAdhAnantasukh-
ratebhyashcha ..



14.. iti namaskAragAthAsahitasthalachatuShTayen chaturthavisheShAntarAdhikAraH samAptaH . eva.n
[ab shlok dvArA jinendrokta shabdabrahmake samyak abhyAsakA phal kahA jAtA hai ]
artha :isaprakAr j~neyatattvako samajhAnevAle jain j~nAname.nvishAl shabdabrahmame.n
samyaktayA avagAhan karake (DubakI lagAkar, gaharAIme.n utarakar, nimagna hokar) ham mAtra
shuddhaAtmadravyarUp ek vR^ittise (pariNatise) sadA yukta rahate hai.n
..10..
[ab shlokake dvArA muktAtmAke j~nAnakI mahimA gAkar j~neyatattvapraj~nApanAdhikArakI
pUrNAhUti kI jA rahI hai . ] :
artha :AtmA brahmako (paramAtmatvako, siddhatvako) shIghra prApta karake, asIm
(ananta) vishvako shIghratAme.n (ek samayame.n) j~neyarUp karatA huA, bhedo.nko prApta j~neyo.nko j~nAnarUp
karatA huA (anek prakArake j~neyo.nko j~nAname.n jAnatA huA) aur sva
paraprakAshak j~nAnako
AtmArUp karatA huA, pragaTdaidIpyamAn hotA hai ..11..

Page 371 of 513
PDF/HTML Page 404 of 546
single page version

(vasa.ntatilakA Cha.nd)
dravyAnusAri charaNa.n charaNAnusAri
dravya.n mitho dvayamida.n nanu savyapekSham
.
tasmAnmumukShuradhirohatu mokShamArga.n
dravya.n pratItya yadi vA charaNa.n pratItya
..12..
iti tattvadIpikAyA.n pravachanasAravR^ittau shrImadamR^itachandrasUrivirachitAyA.n j~neyatattvapraj~nApano nAm
dvitIyaH shrutaskandhaH samAptaH ..2..
‘atthittaNichChidassa hi’ ityAdyekAdashagAthAparyanta.n shubhAshubhashuddhopayogatrayamukhyatven prathamo
visheShAntarAdhikArastadanantara.n ‘apadeso paramANU padesametto ya’ ityAdigAthAnavakaparyanta.n pudgalAnA.n

parasparabandhamukhyatven dvitIyo visheShAntarAdhikArastataH para.n ‘arasamarUva.n’ ityAdyekonavi.nshatigAthAparyanta.n

jIvasya pudgalakarmaNA sah bandhamukhyatven tR^itIyo visheShAntarAdhikArastatashcha ‘Na chayadi jo du mamatti.n’

ityAdidvAdashagAthAparyanta.n visheShabhedabhAvanAchUlikAvyAkhyAnarUpashchaturtho visheShAntarAdhikAr ityekAdhik-

pa~nchAshadgAthAbhirvisheShAntarAdhikArachatuShTayen visheShabhedabhAvanAbhidhAnashchaturtho.antarAdhikAraH samAptaH
.
iti shrIjayasenAchAryakR^itAyA.n tAtparyavR^ittau ‘tamhA tassa NamAi.n’ ityAdipa~nchatri.nshadgAthAparyanta.n
sAmAnyaj~neyavyAkhyAna.n, tadanantara.n ‘davva.n jIva.n’ ityAdyekonavi.nshatigAthAparyanta.n jIvapudgaladharmAdibheden
visheShaj~neyavyAkhyAna.n, tatashcha ‘sapadesehi.n samaggo’ ityAdigAthAShTakaparyanta.n sAmAnyabhedabhAvanA, tataH para.n

‘atthittaNichChidassa hi’ ityAdyekAdhik pa~nchAshadgAthAparyanta.n visheShabhedabhAvanA chetyantarAdhikArachatuShTayen

trayodashAdhikashatagAthAbhiH
samyagdarshanAdhikArnAmA j~neyAdhikArAparasa.nj~no dvitIyo mahAdhikAraH samAptaH ..2..
[ab shlok dvArA, dravya aur charaNakA sa.nba.ndh batalAkar, j~neyatattvapraj~nApan nAmak
dvitIyAdhikArakI aur charaNAnuyogasUchak chUlikA nAmak tR^itIyAdhikArakI sa.ndhi batalAI jAtI
hai
. ] :
artha :charaN dravyAnusAr hotA hai aur dravya charaNAnusAr hotA haiisaprakAr ve dono.n
paraspar apekShAsahit hai.n; isaliye yA to dravyakA Ashray lekar athavA to charaNakA Ashray lekar
mumukShu (j~nAnI, muni) mokShamArgame.n ArohaN karo
.
isaprakAr (shrImadbhagavatkundakundAchAryadev praNIt) shrI pravachanasAr shAstrakI
shrImadamR^itachandrAchAryadevavirachit tatvadIpikAnAmak TIkAkA yah ‘j~neyatattvapraj~nApan’ nAmak
dvitIyashrutaska.ndh (kA bhAShAnuvAd) samApta huA .

Page 372 of 513
PDF/HTML Page 405 of 546
single page version

ath pareShA.n charaNAnuyogasUchikA chUlikA .
tatra
dravyasya siddhau charaNasya siddhiH
dravyasya siddhishcharaNasya siddhau .
buddhveti karmAviratAH pare.api
dravyAviruddha.n charaNa.n charantu
..13..
iti charaNAcharaNe parAn prayojayati
3
charaNAnuyogasUchak chUlikA
kArya.n pratyatraiv granthaH samApta iti j~nAtavyam . kasmAditi chet . ‘uvasa.npayAmi samma.n’ iti
pratij~nAsamApteH . ataHpara.n yathAkrameN saptAdhikanavatigAthAparyanta.n chUlikArUpeN chAritrAdhikAravyAkhyAna.n
prArabhyate . tatra tAvadutsargarUpeN chAritrasya sa.nkShepavyAkhyAnam . tadanantaramapavAdarUpeN tasyaiv chAritrasya
vistaravyAkhyAnam . tatashcha shrAmaNyAparanAmamokShamArgavyAkhyAnam . tadanantara.n shubhopayogavyAkhyAn-
mityantarAdhikArachatuShTaya.n bhavati . tatrApi prathamAntarAdhikAre pa~ncha sthalAni . ‘eva.n paNamiy siddhe’
ityAdigAthAsaptaken dIkShAbhimukhapuruShasya dIkShAvidhAnakathanamukhyatayA prathamasthalam . ataHpara.n
‘vadasamidi.ndiy’ ityAdi mUlaguNakathanarUpeN dvitIyasthale gAthAdvayam . tadanantara.n guruvyavasthAj~nApanArtha.n
ab dUsaro.nko charaNAnuyogakI sUchak 1chUlikA hai .
[usame.n, pratham shrI amR^itachandrAchAryadev shlokake dvArA ab isAgAmI gAthAkI
utthAnikA karate hai.n . ]
[artha : ] dravyakI siddhime.n charaNakI siddhi hai, aur charaNakI siddhime.n dravyakI siddhi
yah jAnakar, karmo.nse (shubhAshubh bhAvo.nse) avirat dUsare bhI, dravyase aviruddha charaN
(chAritra)kA AcharaN karo .
isaprakAr (shrImad bhagavatkundakundAchAryadev is AgAmI gAthAke dvArA) dUsaro.nko
charaN (chAritra)ke AcharaN karaneme.n yukta karate (jo.Dte) hai.n .
indravajrA Cha.nd
1. chUlikA = jo shAstrame.n nahI.n kahA gayA hai usakA vyAkhyAn karanA, athavA kahe gaye kA visheSh vyAkhyAn
karanA yA dono.nkA yathAyogya vyAkhyAn karanA .

Page 373 of 513
PDF/HTML Page 406 of 546
single page version

‘es surAsuramaNusi.ndava.ndida.n dhodaghAikammamala.n . paNamAmi vaDDhamANa.n tittha.n dhammassa
kattAra.n .. sese puN titthayare sasavvasiddhe visuddhasabbhAve . samaNe ya NANada.nsaNacharittatav-
vIriyAyAre .. te te savve samaga.n samaga.n pattegamev pattega.n . va.ndAmi ya vaTTa.nte araha.nte mANuse khette ..
eva.n paNamiy siddhe jiNavaravasahe puNo puNo samaNe .
paDivajjadu sAmaNNa.n jadi ichChadi dukkhaparimokkha.n ..201..
‘li.ngaggahaNe’ ityAdi ekA gAthA, tathaiv prAyashchittakathanamukhyatayA ‘payadamhi’ ityAdi gAthAdvayamiti
samudAyen tR^itIyasthale gAthAtrayam
. athAchArAdishAstrakathitakrameN tapodhanasya sa.nkShepasamAchArakathanArtha.n
‘adhivAse va’ ityAdi chaturthasthale gAthAtrayam . tadanantara.n bhAvahi.nsAdravyahi.nsAparihArArtha.n ‘apayattA vA
chariyA’ ityAdi pa~nchamasthale sUtraShaTkamityekavi.nshatigAthAbhiH sthalapa~nchaken prathamAntarAdhikAre
samudAyapAtanikA
. tadyathAathAsannabhavyajIvA.nshchAritre prerayatipaDivajjadu pratipadyatA.n svIkarotu .
kim . sAmaNNa.n shrAmaNya.n chAritram . yadi kim . ichChadi jadi dukkhaparimokkha.n yadi chet
duHkhaparimokShamichChati . sa kaH kartA . pareShAmAtmA . katha.n pratipadyatAm . eva.n eva.n pUrvoktaprakAreN ‘es
surAsuramaNusi.nd’ ityAdigAthApa~nchaken pa~nchaparameShThinamaskAra.n kR^itvA mamAtmanA duHkhamokShArthinAnyaiH
pUrvoktabhavyairvA yathA tachchAritra.n pratipanna.n tathA pratipadyatAm
. ki.n kR^itvA pUrvam . paNamiy praNamya . kAn .
siddhe a~n~nanapAdukAdisiddhivilakShaNasvAtmopalabdhisiddhisametasiddhAn . jiNavaravasahe sAsAdanAdikShIN-
[ab gAthAke prAra.nbh karanese pUrva usakI sa.ndhike liye shrI amR^itachandrAchAryadevane pa.nch
parameShThIko namaskAr karaneke liye nimnaprakArase j~nAnatattvapraj~nApan adhikArakI pratham tIn
gAthAye.n likhI hai.n :
‘‘es surAsuramaNusi.ndava.ndida.ndhodaghAikammamala.n .
paNamAmi vaDDhamANa.n tittha.n dhammassa kattAra.n ..
sese puN titthayare sasavvasiddhe visuddhasabbhAve .
samaNe ya NANada.nsaNacharittatavavIriyAyAre ..
te te savve samaga.n samaga.n pattegamev pattega.n .
va.ndAmi ya vaTTa.nte araha.nte mANuse khette ..’’
[ab, is adhikArakI gAthA prAra.nbh karate hai.n : ]
e rIt praNamI siddha, jinavaravR^iShabh, munine pharI pha rI,
shrAmaNya a.ngIkR^it karo, abhilASh jo dukhamuktinI. 201.

Page 374 of 513
PDF/HTML Page 407 of 546
single page version

eva.n praNamya siddhAn jinavaravR^iShabhAn punaH punaH shramaNAn .
pratipadyatA.n shrAmaNya.n yadIchChati duHkhaparimokSham ..201..
yathA mamAtmanA duHkhamokShArthinA, ‘kichchA araha.ntANa.n siddhANa.n tah Namo gaNaharANa.n .
ajjhAvayavaggANa.n sAhUNa.n chev savvesi.n .. tesi.n visuddhada.nsaNaNANapahANAsama.n samAsejja .
uvasa.npayAmi samma.n jatto NivvANasa.npattI ..’ iti arhatsiddhAchAryopAdhyAyasAdhUnA.n praNati-
vandanAtmakanamaskArapuraHsara.n vishuddhadarshanaj~nAnapradhAna.n sAmyanAm shrAmaNyamavAntaragranthasandarbhobhay-
sambhAvitasausthitya.n svaya.n pratipanna.n, pareShAmAtmApi yadi duHkhamokShArthI tathA tatpratipadyatAm
.
yathAnubhUtasya tatpratipattivartmanaH praNetAro vayamime tiShThAm iti ..201..
kaShAyAntA ekadeshajinA uchyante, sheShAshchAnAgArakevalino jinavarA bhaNyante, tIrtha.nkaraparamadevAshcha
jinavaravR^iShabhA iti, tAn jinavaravR^iShabhAn
. na kevala.n tAn praNamya, puNo puNo samaNe chichchamatkAramAtra-
nijAtmasamyakshraddhAnaj~nAnAnuShThAnarUpanishchayaratnatrayAcharaNapratipAdanasAdhakatvodyatAn shramaNashabdavAchyAnA-
chAryopAdhyAyasAdhU.nshcha punaH punaH praNamyeti
. ki.nch pUrva.n granthaprArambhakAle sAmyamAshrayAmIti
anvayArtha :[yadi duHkhaparimokSham ichChati ] yadi duHkho.nse parimukta honekI
(ChuTakArA pAnekI) ichChA ho to, [eva.n ] pUrvokta prakArase (j~nAnatattvapraj~nApanakI pratham tIn
gAthAo.nke anusAr) [punaH punaH ] bAra.nbAr [siddhAn ] siddho.nko, [jinavaravR^iShabhAn ]
jinavaravR^iShabho.nko (-arhanto.nko) tathA [shramaNAn ] shramaNo.nko [praNamya ] praNAm karake, [shrAmaNya.n
pratipadyatAm ]
(jIv) shrAmaNyako a.ngIkAr karo
..201..
TIkA :jaise duHkho.nse mukta honeke arthI mere AtmAne1‘‘kichchA araha.ntANa.n
siddhANa.n tah Namo gaNaharANa.n . ajjhAvayavaggANa.n sAhUNa.n chev savvesi.n .. tesi.n
visuddhada.nsaNaNANapahANAsama.n samAsejja . uvasa.npayAmi samma.n jatto NivvANasa.npattI .’’ isaprakAr
arhanto.n, siddho.n, AchAryo.n, upAdhyAyo.n tathA sAdhuo.nko 2praNAmva.ndanAtmak namaskArapUrvak
3vishuddhadarshanaj~nAnapradhAn sAmyanAmak shrAmaNyakojisakA is gra.nthame.n kahe hue
(j~nAnatattvapraj~nApan aur j~neyatattvapraj~nApan nAmak) do adhikAro.nkI rachanA dvArA susthitapan huA
hai use
svaya.n a.ngIkAr kiyA, usIprakAr dUsaro.nkA AtmA bhI, yadi duHkho.nse mukta honekA
arthI (ichChuk) ho to, use a.ngIkAr kare . us (shrAmaNya) ko a.ngIkAr karanekA jo
4yathAnubhUt mArga hai usake praNetA ham yah kha.De hai.n ..201..
1. yah, j~nAnatattvapraj~nApanakI chauthI aur pA.NchavI gAthAye.n hai.n .
2. namaskAr praNAmva.ndanamay hai . (visheShake liye dekho pR^iShTha 4 kA phu TanoT)
3. vishuddhadarshanaj~nAnapradhAn = jisame.n vishuddha darshan aur j~nAn pradhAn hai aisA . [sAmya nAmak shrAmaNyame.n vishuddha
darshan aur j~nAn pradhAn hai .] 4. yathAnubhUt = jaisA (hamane) anubhav kiyA hai vaisA .

Page 375 of 513
PDF/HTML Page 408 of 546
single page version

ath shramaNo bhavitumichChan pUrva.n ki.n ki.n karotItyupadishati
ApichCha ba.ndhuvagga.n vimochido gurukalattaputtehi.n .
Asijja NANada.nsaNacharittatavavIriyAyAra.n ..202..
ApR^ichChay bandhuvarga.n vimochito gurukalatraputraiH .
AsAdya j~nAnadarshanachAritratapovIryAchAram ..202..
yo hi nAm shramaNo bhavitumichChati sa pUrvamev bandhuvargamApR^ichChate, gurukalatraputrebhya
AtmAna.n vimochayati, j~nAnadarshanachAritratapovIryAchAramAsIdati . tathA hieva.n bandhuvarga-
mApR^ichChate, aho ida.njanasharIrabandhuvargavartin AtmAnaH, asya janasya AtmA na ki.nchanApi
yuShmAka.n bhavatIti nishchayen yUya.n jAnIt; tat ApR^iShTA yUya.n; ayamAtmA adyodbhinnaj~nAnajyotiH
shivakumAramahArAjanAmA pratij~nA.n karotIti bhaNitam, idAnI.n tu mamAtmanA chAritra.n pratipannamiti
pUrvAparavirodhaH
. parihAramAhgranthaprArambhAtpUrvamev dIkShA gR^ihItA tiShThati, para.n ki.ntu granthakaraNavyAjen
kvApyAtmAna.n bhAvanApariNata.n darshayati, kvApi shivakumAramahArAja.n, kvApyanya.n bhavyajIva.n vA . ten
kAraNenAtra granthe puruShaniyamo nAsti, kAlaniyamo nAstItyabhiprAyaH ..201.. ath shramaNo
bhavitumichChanpUrva.n kShamitavya.n karoti‘uvaThThido hodi so samaNo’ ityagre ShaShThagAthAyA.n yadvayAkhyAna.n tiShThati
tanmanasi dhR^itvA pUrva.n ki.n kR^itvA shramaNo bhaviShyatIti vyAkhyAtiApichCha ApR^ichChay pR^iShTavA . kam .
ab, shramaN honekA ichChuk pahale kyAkyA karatA hai usakA upadesh karate hai.n :
anvayArtha :(shrAmaNyArthI) [bandhuvargam ApR^ichChya ] ba.ndhuvargase vidA mA.Ngakar
[gurukalatraputraiH vimochitaH ] ba.Do.nse, strI aur putrase mukta kiyA huA
[j~nAnadarshanachAritratapovIryAchAram AsAdya ] j~nAnAchAr, darshanAchAr, chAritrAchAr, tapAchAr aur
vIryAchArako a.ngIkAr karake........
..202..
TIkA :jo shramaN honA chAhatA hai, vah pahale hI ba.ndhuvargase (sagesa.nba.ndhiyo.nse) vidA
mA.NgatA hai, gurujano.n (ba.Do.n) se, strI aur putro.nse apaneko Chu.DAtA hai, j~nAnAchAr, darshanAchAr,
chAritrAchAr, tapAchAr tathA vIryAchArako a.ngIkAr karatA hai
. vah isaprakAr hai :
ba.ndhuvargase isaprakAr vidA letA hai :aho ! is puruShake sharIrake ba.ndhuvargame.n pravartamAn
AtmAo ! is puruShakA AtmA ki.nchitmAtra bhI tumhArA nahI.n hai,isaprakAr tum nishchayase
ba.ndhujanonI vidAy laI, strIputravaDIlothI ChUTI,
dR^igj~nAntapchAritravIryAchAr a.ngIkR^it karI. 202.

Page 376 of 513
PDF/HTML Page 409 of 546
single page version

AtmAnamevAtmano.anAdibandhumupasarpati . aho ida.njanasharIrajanakasyAtman, aho ida.njanasharIr-
jananyA Atman, asya janasyAtmA na yuvAbhyA.n janito bhavatIti nishchayen yuvA.n jAnIta.n;
tat imamAtmAna.n yuvA.n vimu.nchatam; ayamAtmA adyodbhinnaj~nAnajyotiH AtmAnamevAtmano-
.anAdijanakamupasarpati
. aho ida.njanasharIraramaNyA Atman, asya janasyAtmAna.n na tva.n ramay-
sIti nishchayen tva.n jAnIhi; tat imamAtmAna.n vimu.nch; ayamAtmA adyodbhinnaj~nAnajyotiH
svAnubhUtimevAtmano.anAdiramaNImupasarpati
. aho ida.njanasharIraputrasyAtman, asya janasyAtmano
na tva.n janyo bhavasIti nishchayen tva.n jAnIhi; tat imamAtmAna.n vimu.nch; ayamAtmA
adyodbhinnaj~nAnajyotiH AtmAnamevAtmano.anAdijanyamupasarpati
. eva.n gurukalatraputrebhya AtmAna.n
ba.ndhuvagga.n bandhuvarga.n gotram . tataH katha.nbhUto bhavati . vimochido vimochitastyakto bhavati . kaiH kartR^ibhUtaiH .
gurukalattaputtehi.n pitR^imAtR^ikalatraputraiH . punarapi ki.n kR^itvA shramaNo bhaviShyati . Asijja AsAdya Ashritya .
kam . NANada.nsaNacharittatavavIriyAyAra.n j~nAnadarshanachAritratapovIryAchAramiti . ath vistaraHaho bandhuvarga-
pitR^imAtR^ikalatraputrAH, aya.n madIyAtmA sA.npratamudbhinnaparamavivekajyotissan svakIyachidAnandaikasvabhAva.n
paramAtmAnamev nishchayanayenAnAdibandhuvarga.n pitara.n mAtara.n kalatra.n putra.n chAshrayati, ten kAraNen mA.n mu~nchat

yUyamiti kShamitavya.n karoti
. tatashcha ki.n karoti . paramachaitanyamAtranijAtmatattvasarvaprakAropAdey-
ruchiparichChittinishchalAnubhUtisamastaparadravyechChAnivR^ittilakShaNatapashcharaNasvashaktyanavagUhanavIryAchArarUpa.n
jAno . isaliye mai.n tumase vidA letA hU.N . jise j~nAnajyoti pragaT huI hai aisA yah AtmA Aj
apane AtmArUpI apane anAdiba.ndhuke pAs jA rahA hai .
aho ! is puruShake sharIrake janak (pitA)ke AtmA ! aho ! is puruShake sharIrakI
jananI (mAtA) ke AtmA ! is puruShakA AtmA tumhAre dvArA janit (utpanna) nahI.n hai, aisA tum
nishchayase
jAno . isaliye tum is AtmAko Cho.Do . jise j~nAnajyoti pragaT huI hai aisA yah
AtmA Aj AtmArUpI apane anAdijanakake pAs jA rahA hai . aho ! is puruShake sharIrakI
ramaNI (strI)ke AtmA ! tU is puruShake AtmAko ramaN nahI.n karAtA, aisA tU nishchayase jAn .
isaliye tU is AtmAko Cho.D.h.h . jise j~nAnajyoti pragaT huI hai aisA yah AtmA Aj apanI
svAnubhUtirUpI anAdiramaNIke pAs jA rahA hai . aho ! is puruShake sharIrake putra AtmA ! tU
is puruShake AtmAkA janya (utpanna kiyA gayAputra) nahI.n hai, aisA tU nishchayase jAn . isaliye
tU is AtmAko Cho.D.h.h . jise j~nAnajyoti pragaT huI hai aisA yah AtmA Aj AtmArUpI apane
anAdi janyake pAs jA rahA hai .isaprakAr ba.Do.nse, strIse aur putrase apaneko Chu.DAtA hai .
(yahA.N aisA samajhanA chAhiye ki jo jIv muni honA chAhatA hai vah kuTumbase sarvaprakArase
virakta hI hotA hai . isaliye kuTumbakI sammatise hI muni honekA niyam nahI.n hai . isaprakAr
kuTumbake bharose rahane par to, yadi kuTumba kisIprakArase sammati hI nahI.n de to muni hI nahI.n

Page 377 of 513
PDF/HTML Page 410 of 546
single page version

vimochayati . tathA aho kAlavinayopadhAnabahumAnAnihnavArthavya.njanatadubhayasampannatvalakShaN-
j~nAnAchAr, na shuddhasyAtmanastvamasIti nishchayen jAnAmi, tathApi tvA.n tAvadAsIdAmi
yAvattvatprasAdAt
.h shuddhamAtmAnamupalabhe . aho niHsha.nki tatvaniHkA.nkShitatvanirvichikitsatvanirmUDh-
dR^iShTitvopabR^i.nhaNasthitikaraNavAtsalyaprabhAvanAlakShaNadarshanAchAr, na shuddhasyAtmanastvamasIti nishchayen
jAnAmi, tathApi tvA.n tAvadAsIdAmi yAvat
.h tvatprasAdAt.h shuddhamAtmAnamupalabhe . aho
mokShamArgapravR^ittikAraNapa.nchamahAvratopetakAyavA~N.hmanoguptIryAbhAShaiShaNAdAnanikShepaNapratiShThApanasamiti-
lakShaNachAritrAchAr, na shuddhasyAtmanastvamasIti nishchayen jAnAmi, tathApi tvA.n tAvadAsIdAmi
yAvattvatprasAdAt
.h shuddhamAtmAnamupalabhe . aho anashanAvamaudaryavR^ittiparisa.nkhyAnarasaparityAg-
viviktashayyAsanakAyakleshaprAyashchittavinayavaiyAvR^ittyasvAdhyAyadhyAnavyutsargalakShaNatapaAchAr, na
nishchayapa~nchAchAramAchArAdicharaNagranthakathitatatsAdhakavyavahArapa~nchAchAra.n chAshrayatItyarthaH . atra yadgotrAdibhiH
sah kShamitavyavyAkhyAna.n kR^ita.n tadatrAtiprasa.nganiShedhArtham . tatra niyamo nAsti . kathamiti chet . pUrvakAle
prachureN bharatasagararAmapANDavAdayo rAjAn ev jinadIkShA.n gR^ihNanti, tatparivAramadhye yadA ko.api
mithyAdR^iShTirbhavati tadA dharmasyopasarga.n karotIti
. yadi punaH ko.api manyate gotrasammata.n kR^itvA
પ્ર. ૪૮
huA jA sakegA . isaprakAr kuTumbako sammat karake hI munitvake dhAraN karanekA niyam na
hone par bhI, kuCh jIvo.nke muni honese pUrva vairAgyake kAraN kuTumbako samajhAnekI bhAvanAse
pUrvokta prakArake vachan nikalate hai.n
. aise vairAgyake vachan sunakar, kuTumbame.n yadi koI
alpasa.nsArI jIv ho to vah bhI vairAgyako prApta hotA hai .)
(ab nimna prakArase pa.nchAchArako a.ngIkAr karatA hai :)
(jisaprakAr ba.ndhuvargase vidA lI, apaneko ba.Do.nse, strI aur putrase Chu.DAyA)
usIprakAraho kAl, vinay, upadhAn, bahumAn, anihnav, artha, vya.njan aur tadubhayasa.npanna
j~nAnAchAr ! mai.n yah nishchayase jAnatA hU.N ki ‘tU shuddhAtmAkA nahI.n hai; tathApi mai.n tujhe tab tak
a.ngIkAr karatA hU.N jab tak ki tere prasAdase shuddhAtmAko upalabdha kar lU.N
. aho niHsha.nkitatva,
nikA.nkShitatva, nirvichikitsatva, nirmUDhadR^iShTitva, upabR^i.nhaN, sthitikaraN, vAtsalya aur
prabhAvanAsvarUp darshanAchAr
. mai.n yah nishchayase jAnatA hU.N ki tU shuddhAtmAkA nahI.n hai, tathApi tujhe
tab tak a.ngIkAr karatA hU.N jab tak ki tere prasAdase shuddhAtmAko upalabdha kar lU.N . aho,
mokShamArgame.n pravR^ittike kAraNabhUt, pa.nchamahAvratasahit kAyvachanmanagupti aur IryAbhAShA
eShaNAdAnanikShepaNpratiShThApanasamitisvarUp chAritrAchAr ! mai.n yah nishchayase jAnatA hU.N ki tU
shuddhAtmAkA nahI.n hai, tathApi tujhe tab tak a.ngIkAr karatA hU.N jab tak ki tere prasAdase
shuddhAtmAko upalabdha kar lU.N
. aho anashan, avamaudarya, vR^ittiparisa.nkhyAn, rasaparityAg, vivikta

Page 378 of 513
PDF/HTML Page 411 of 546
single page version

shuddhasyAtmanastvamasIti nishchayen jAnAmi, tathApi tvA.n tAvadAsIdAmi yAvat.h tvatprasAdAt.h
shuddhamAtmAnamupalabhe . aho samastetarAchArapravartakasvashaktyanigUhanalakShaNavIryAchAr, na shuddha-
syAtmanastvamasIti nishchayen jAnAmi, tathApi tvA.n tAvadAsIdAmi yAvattvatprasAdAt.h shuddhamA-
tmAnamupalabhe . eva.n j~nAnadarshanachAritratapovIryAchAramAsIdati cha ..202..
pashchAttapashcharaNa.n karomi tasya prachureN tapashcharaNamev nAsti, kathamapi tapashcharaNe gR^ihIte.api yadi gotrAdi-
mamatva.n karoti tadA tapodhan ev na bhavati
. tathAchokta m‘‘jo sakalaNayararajja.n puvva.n chaiUN kuNai
ya mamatti.n . so Navari li.ngadhArI sa.njamasAreN NissAro’’ ..202.. ath jinadIkShArthI bhavyo jainAchArya-
mAshrayatisamaNa.n nindAprasha.nsAdisamachittatven pUrvasUtroditanishchayavyavahArapa~nchAchArasyAcharaNAchAraN-
pravINatvAt shramaNam . guNaDDha.n chaturashItilakShaguNAShTAdashasahasrashIlasahakArikAraNottamanijashuddhAtmAnubhUti-
guNenADhaya.n bhR^ita.n paripUrNatvAdguNADhayam . kularUvavayovisiTTha.n lokadugu.nchChArahitatven jinadIkShAyogya.n kula.n
shayyAsan, kAyaklesh, prAyashchitta, vinay, vaiyAvR^itya, svAdhyAy, dhyAn aur vyutsargasvarUp
tapAchAr ! mai.n yah nishchayase jAnatA hU.N ki tU shuddhAtmA nahI.n hai tathApi tujhe tab tak a.ngIkAr
karatA hU.N jab tak tere prasAdase shuddhAtmAko upalabdha kar lU.N ! aho samasta itar (vIryAchArake
atirikta anya) AchArame.n pravR^itti karAnevAlI svashaktike agopanasvarUp vIryAchAr ! mai.n yah
nishchayase jAnatA hU.N ki tU shuddhAtmAkA nahI.n hai, tathApi tujhe tab tak a.ngIkAr karatA hU.N jab
tak ki tere prasAdase shuddhAtmAko upalabdha kar lU.N
isaprakAr j~nAnAchAr, darshanAchAr, chAritrAchAr,
tapAchAr tathA vIryAchArako a.ngIkAr karatA hai .
(samyagdR^iShTi jIv apane svarUpako jAnatA haianubhav karatA hai aur apaneko anya
samasta vyavahArabhAvo.nse bhinna jAnatA hai . jabase use svaparakA vivekasvarUp bhedavij~nAn pragaT
huA thA tabhI se vah samasta vibhAvabhAvo.nkA tyAg kar chukA hai aur tabhIse usane Ta.nkotkIrNa
nijabhAv a.ngIkAr kiyA hai
. isaliye use na to tyAg karaneko rahA hai aur na kuCh grahaN
a.ngIkAr karaneko rahA hai . svabhAvadR^iShTikI apekShAse aisA hone par bhI, vah paryAyame.n
pUrvabaddha karmo.nke udayake nimittase anek prakArake vibhAvabhAvarUp pariNamit hotA hai . is
vibhAvapariNatiko pR^ithak hotI na dekhakar vah AkulvyAkul bhI nahI.n hotA aur vah sakal
vibhAvapariNatiko dUr karanekA puruShArtha kiye binA bhI nahI.n karatA . sakal vibhAvapariNatise
rahit svabhAvadR^iShTike balasvarUp puruShArthase guNasthAno.nkI paripATIke sAmAnya kramAnusAr usake
pratham ashubh pariNatikI hAni hotI hai, aur phi ra dhIre dhIre shubh pariNati bhI ChUTatI jAtI hai
.
aisA honese vah shubharAgake udayakI bhUmikAme.n gR^ihavAsakA aur kuTumbakA tyAgI hokar
vyavahAraratnatrayarUp pa.nchAchArako a.ngIkAr karatA hai
. yadyapi vah j~nAnabhAvase samasta shubhAshubh
kriyAo.nkA tyAgI hai tathApi paryAyame.n shubharAg nahI.n ChUTanese vah pUrvoktaprakArase pa.nchAchArako grahaN
karatA hai
.) ..202..

Page 379 of 513
PDF/HTML Page 412 of 546
single page version

athAtaH kIdR^isho bhavatItyupadishati
samaNa.n gaNi.n guNaDDha.n kularUvavayovisiTThamiTThadara.n .
samaNehi.n ta.n pi paNado paDichCha ma.n chedi aNugahido ..203..
shramaNa.n gaNina.n guNADhaya.n kularUpavayovishiShTamiShTataram .
shramaNaistamapi praNataH pratIchCha mA.n chetyanugR^ihItaH ..203..
tato hi shrAmaNyArthI praNato.anugR^ihItashcha bhavati . tathA hiAcharitAchAritasamasta-
viratipravR^ittisamAnAtmarUpashrAmaNyatvAt.h shramaNa.n, eva.nvidhashrAmaNyAcharaNAchAraNapravINatvAt.h guNADhaya.n,
bhaNyate . antara~N.hgashuddhAtmAnubhUtij~nApaka.n nirgranthanirvikAra.n rUpamuchyate . shuddhAtmasa.nvittivinAshakArivR^iddha-
bAlayauvanodrekajanitabuddhivaikalyarahita.n vayashcheti . taiH kularUpavayobhirvishiShTatvAt kularUpavayo-
vishiShTam . iTThadara.n iShTatara.n sammatam . kaiH . samaNehi.n nijaparamAtmatattvabhAvanAsahitasamachittashramaNair-
nyAchAryaiH . gaNi.n eva.nvidhaguNavishiShTa.n paramAtmabhAvanAsAdhakadIkShAdAyakamAchAryam . ta.n pi paNado na kevala.n
tamAchAryamAshrito bhavati, praNato.api bhavati . ken rUpeN . paDichCha ma.n he bhagavan, anantaj~nAnAdi-
jinaguNasa.npattikAraNabhUtAyA anAdikAle.atyantadurlabhAyA bhAvasahitajinadIkShAyAH pradAnen prasAden mA.n
pashchAt vah kaisA hotA hai isakA upadesh karate hai.n :
anvayArtha :[shramaNa.n ] jo shramaN hai, [guNADhaya.n ] guNADhay hai, [kularUpavayo vishiShTa.n ]
kul, rUp tathA vayase vishiShTa hai, aur [shramaNaiH iShTatara.n ] shramaNo.nko ati iShTa hai [tam api gaNina.n ]
aise gaNIko [mAm pratIchCha iti ] ‘mujhe svIkAr karo’ aisA kahakar [praNataH ] praNat hotA hai
(-praNAm karatA hai ) [cha ] aur [anugrahItaH ] anugR^ihIt hotA hai
..203..
TIkA :pashchAt shrAmaNyArthI praNat aur anugR^ihIt hotA hai . vah isaprakAr hai ki
AcharaN karaneme.n aur AcharaN karAneme.n AnevAlI samasta viratikI pravR^ittike 1samAn
AtmarUpaise shrAmaNyapaneke kAraN jo ‘shramaN’ hai; aise shrAmaNyakA AcharaN karaneme.n aur
AcharaN karAneme.n pravIN honese jo ‘guNADhay’ hai; sarva laukikajano.nke dvArA niHsha.nkatayA sevA karane
yogya honese aur kulakramAgat (kulakramase utar AnevAle) krUratAdi doSho.nse rahit honese jo
1. samAn = tulya, barAbar, ekasA, milatA huA . [viratikI pravR^ittike tulya AtmAkA rUp arthAt viratikI
pravR^ittise milatI huIsamAn AtmadashA so shrAmaNya hai .]
‘mujane graho’ kahI, praNat thaI, anugR^ihIt thAy gaNI vaDe,
vayarUpakulavishiShTa, yogI, guNADhay ne muniiShTa je. 203.

Page 380 of 513
PDF/HTML Page 413 of 546
single page version

sakalalaukikajananiHsha.nk sevanIyatvAt.h kulakramAgatakrauryAdidoShavarjitatvAchcha kulavishiShTa.n, anta-
ra.ngashuddharUpAnumApakabahira.ngashuddharUpatvAt.h rUpavishiShTa.n, shaishavavArdhakyakR^i tabuddhiviklavatvAbhAvA-
dyauvanodrek vikri yAvivikta buddhitvAchcha vayovishiShTa.n niHsheShitayathoktashrAmaNyAcharaNAchAraNaviShay-
pauruSheyadoShatven mumukShubhirabhyupagatataratvAt
.h shramaNairiShTatara.n cha gaNina.n shuddhAtmatattvopalambha-
sAdhakamAchArya.n shuddhAtmatattvopalambhasiddhayA mAmanugR^ihANetyupasarpan praNato bhavati . evamiya.n te
shuddhAtmatattvopalambhasiddhiriti ten prArthitArthen sa.nyujyamAno.anugR^ihIto bhavati ..203..
athAto.api kIdR^isho bhavatItyupadishati
NAha.n homi paresi.n Na me pare Natthi majjhamih ki.nchi .
idi NichChido jidi.ndo jAdo jadhajAdarUvadharo ..204..
pratIchCha svIkuru . chedi aNugahido na kevala.n praNato bhavati, tenAchAryeNAnugR^ihItaH svIkR^itashcha bhavati . he
bhavya, nissArasa.nsAre durlabhabodhi.n prApya nijashuddhAtmabhAvanArUpayA nishchayachaturvidhArAdhanayA manuShyajanma
saphala.n kurvityanen prakAreNAnugR^ihIto bhavatItyarthaH
..203.. ath guruNA svIkR^itaH san kIdR^isho
bhavatItyupadishatiNAha.n homi paresi.n nAha.n bhavAmi pareShAm . nijashuddhAtmanaH sakashAtpareShA.n bhinnadravyANA.n
‘kulavishiShTa hai; a.ntara.ng shuddharUpakA anumAn karAnevAlA bahira.ng shuddharUp honese jo ‘rUpavishiShTa’
hai, bAlakatva aur vR^iddhatvase honevAlI
1buddhiviklavatAkA abhAv honese tathA 2yauvanodrekakI
vikriyAse rahit buddhi honese jo ‘vayavishiShTa’ hai; aur yathokta shrAmaNyakA AcharaN karane tathA
AcharaN karAne sambandhI
3pauruShey doSho.nko niHsheShatayA naShTa kar denese mumukShuo.nke dvArA
(prAyashchittAdike liye) jinakA bahuAshray liyA jAtA hai isaliye jo ‘shramaNo.nko atiiShTa’ hai,
aise gaNIke nikaT
shuddhAtmatattvakI upalabdhike sAdhak AchAryake nikaT‘shuddhAtmatattvakI
upalabdhirUp siddhise mujhe anugR^ihIt karo’ aisA kahakar (shrAmaNyArthI) jAtA huA praNat hotA
hai
. ‘is prakAr yah tujhe shuddhAtmatattvakI upalabdhirUp siddhi’ aisA (kahakar) us gaNIke dvArA
(vah shrAmaNyArthI) 4prArthit arthase sa.nyukta kiyA jAtA huA anugR^ihIt hotA hai ..203..
pashchAt vah kaisA hotA hai, so upadesh karate hai.n :
1. viklavatA = asthiratA; vikalatA . 2. yauvanodrek = yauvanakA josh, yauvanakI atishayatA .
3. pauruShey = manuShyake liye sa.nbhavit . 4. prArthit artha = prArthanA karake mA.NgI gaI vastu .
parano na hu.n, par Che na muj, mAru.n nathI ka.nI paN jage,
e rIt nishchit ne jite.ndriy sAhajikarUpadhar bane. 204.

Page 381 of 513
PDF/HTML Page 414 of 546
single page version

nAha.n bhavAmi pareShA.n na me pare nAsti mameh ki~nchit.h .
iti nishchito jitendriyaH jAto yathAjAtarUpadharaH ..204..
tato.api shrAmaNyArthI yathAjAtarUpadharo bhavati . tathA hiaha.n tAvanna ki.nchidapi
pareShA.n bhavAmi, pare.api na ki.nchidapi mam bhavanti, sarvadravyANA.n paraiH sah tattvataH
samastasambandhashUnyatvAt
.h . tadih ShaDdravyAtmake loke na mam ki.nchidapyAtmano.anyadastIti
nishchitamatiH paradravyasvasvAmisambandhanibandhanAnAmindriyanoindriyANA.n jayen jitendriyashcha san
dhR^itayathAniShpannAtmadravyashuddharUpatven yathAjAtarUpadharo bhavati
..204..
sa.nbandhI na bhavAmyaham . Na me pare na me sa.nbandhIni paradravyANi . Natthi majjhamih ki.nchi nAsti mameh
ki.nchit . ih jagati nijashuddhAtmano bhinna.n ki.nchidapi paradravya.n mam nAsti . idi NichChido iti
nishchitamatirjAtaH . jidi.ndo jAdo indriyamanojanitavikalpajAlarahitAnantaj~nAnAdiguNasvarUpanijaparamAtma-
dravyAdviparItendriyanoindriyANA.n jayen jitendriyashcha sa.njAtaH san jadhajAdarUvadharo yathAjAtarUpadharaH,
vyavahAreN nagnatva.n yathAjAtarUpa.n, nishchayen tu svAtmarUpa.n, tadittha.nbhUta.n yathAjAtarUpa.n dharatIti yathAjAt-
rUpadharaH nirgrantho jAt ityarthaH
..204.. ath tasya pUrvasUtroditayathAjAtarUpadharasya nirgranthasyAnAdi-
kAladurlabhAyAH svAtmopalabdhilakShaNasiddhergamaka.n chihna.n bAhyAbhyantarali~N.hgadvayamAdishatijadhajAdarUvajAda.n
pUrvasUtrokta lakShaNayathAjAtarUpeN nirgranthatven jAtamutpanna.n yathAjAtarUpajAtam . uppADidakesama.nsuga.n
1. yathAjAtarUpadhar = (AtmAkA) jaisA, mUlabhUt rUp hai vaisA (-sahaj, svAbhAvik) rUp dhAraN karanevAlA .
2. tattvataH = vAstavame.n; tattvakI dR^iShTise; paramArthataH .
3. yathAniShpanna = jaisA banA huA hai vaisA, sahaj, svAbhAvik .
anvayArtha :[aha.n ] mai.n [pareShA.n ] dUsaro.nkA [na bhavAmi ] nahI.n hU.N [pare me na ] par
mere nahI.n hai.n, [ih ] is lokame.n [mam ] merA [ki.nchit ] kuCh bhI [na asti ] nahI.n hai[iti
nishchitaH ] aisA nishchayavAn aur [jitendriyaH ] jitendriy hotA huA [yathAjAtarUpadharaH ]
yathAjAtarUpadhar (sahajarUpadhArI) [jAtaH ] hotA hai
..204..
TIkA :aur tatpashchAt shrAmaNyArthI 1yathAjAtarUpadhar hotA hai . vah isaprakAr :
‘pratham to mai.n ki.nchitmAtra bhI parakA nahI.n hU.N, par bhI ki.nchitmAtra mere nahI.n hai.n, kyo.nki samasta
dravya
2tattvataH parake sAth samasta sambandha rahit hai.n; isaliye is ShaDdravyAtmak lokame.n AtmAse
anya kuCh bhI merA nahI.n hai;’isaprakAr nishchit mativAlA (vartatA huA) aur paradravyo.nke sAth
svasvAmisa.nba.ndh jinakA AdhAr hai aisI indriyo.n aur noindriyo.nke jayase jitendriy hotA
huA vah (shrAmaNyArthI) AtmadravyakA 3yathAniShpanna shuddharUp dhAraN karanese yathAjAtarUpadhar
hotA hai ..204..

Page 382 of 513
PDF/HTML Page 415 of 546
single page version

athaitasya yathAjAtarUpadharatvasyAsa.nsArAnabhyastatvenAtyantamaprasiddhasyAbhinavAbhyAs-
kaushalopalabhyamAnAyAH siddhergamaka.n bahira.ngAntara.ngali.ngadvaitamupadishati
jadhajAdarUvajAda.n uppADidakesama.nsuga.n suddha.n .
rahida.n hi.nsAdIdo appaDikamma.n havadi li.nga.n ..205..
muchChAra.nbhavijutta.n jutta.n uvaogajogasuddhIhi.n .
li.nga.n Na parAvekkha.n apuNabbhavakAraNa.n jeNha.n ..206.. [jugala.n]
yathAjAtarUpajAtamutpATitakeshashmashruka.n shuddham .
rahita.n hi.nsAdito.apratikarma bhavati li~N.hgam ..205..
mUrchChArambhaviyukta.n yuktamupayogayogashuddhibhyAm .
li~N.hga.n na parApekShamapunarbhavakAraNa.n jainam ..206.. [yugalam]
keshashmashrusa.nskArotpannarAgAdidoShavarjanArthamutpATitakeshashmashrutvAdutpATitakeshashmashrukam . suddha.n niravadya-
chaitanyachamatkAravisdrashen sarvasAvadyayogen rahitatvAchChuddham . rahida.n hi.nsAdIdo shuddhachaitanyarUpanishchay-
prANahi.nsAkAraNabhUtAyA rAgAdipariNatilakShaNanishchayahi.nsAyA abhAvAt hi.nsAdirahitam . appaDikamma.n havadi
paramopekShAsa.nyamabalen dehapratikArarahitatvAdapratikarma bhavati . kim . li.nga.n eva.n pa~nchavisheShaNavishiShTa.n li~N.hga.n
ab, anAdi sa.nsArase anabhyasta honese jo atyanta aprasiddha hai aur 1abhinav
abhyAsame.n kaushalya dvArA jisakI siddhi upalabdha hotI hai aise is yathAjAtarUpadharapaneke bahira.ng
aur a.ntara.ng do li.ngo.nkA upadesh karate hai.n :
anvayArtha :[yathAjAtarUpajAtam ] janmasamayake rUp jaisA rUpavAlA,
[utpATitakeshashmashruka.n ] sir aur DA.DhImUChake bAlo.nkA lo.nch kiyA huA, [shuddha.n ] shuddha
(aki.nchan), [hi.nsAditaH rahitam ] hi.nsAdise rahit aur [apratikarma ] pratikarma (shArIrik
shrR^i.ngAr)se rahit
[li.nga.n bhavati ] aisA (shrAmaNyakA bahira.ng) li.ng hai ..205 -206..
1. abhinav = bilakul nayA . (anAdi sa.nsArase anabhyasta yathAjAtarUpadharapanA abhinav abhyAsame.n pravINatAke
dvArA siddha hotA hai .)
janmyA pramANe rUp, lu.nchan ke shanu.n, shuddhatva ne
hi.nsAdithI shUnyatva, deh
asa.nskaraNe li.ng Che. 205.
Ara.nbh mUrChA shUnyatA, upayog yog vishuddhatA,
nirapekShatA parathI,
jinodit mokShakAraN li.ng A. 206.

Page 383 of 513
PDF/HTML Page 416 of 546
single page version

Atmano hi tAvadAtmanA yathoditakrameN yathAjAtarUpadharasya jAtasyAyathAjAtarUp-
dharatvapratyayAnA.n moharAgadveShAdibhAvAnA.n bhavatyevAbhAvaH, tadabhAvAttu tadbhAvabhAvino nivasan-
bhUShaNadhAraNasya mUrdhajavya.njanapAlanasya saki.nchanatvasya sAvadyayogayuktatvasya sharIrasa.nskAr-
karaNatvasya chAbhAvAdyathAjAtarUpatvamutpATitakeshashmashrutva.n shuddhatva.n hi.nsAdirahitatvamapratikarmatva.n cha
bhavatyev, tadetadbahira.ng li.ngam
. tathAtmano yathAjAtarUpadharatvApasAritAyathAjAtarUpadharatvapratyay-
moharAgadveShAdibhAvAnAmabhAvAdev tadbhAvabhAvino mamatvakarmaprakamapariNAmasya shubhAshubhoparakto-
dravyali~N.hga.n j~nAtavyamiti prathamagAthA gatA .. muchChAra.nbhavimukka.n paradravyakA~N.hkShArahitanirmohaparamAtmajyoti-
rvilakShaNA bAhyadravye mamatvabuddhirmUrchChA bhaNyate, manovAkkAyavyApArarahitachichchamatkArapratipakShabhUt Arambho
vyApArastAbhyA.n mUrchChArambhAbhyA.n vimukta.n mUrchChArambhavimukta m
. jutta.n uvaogajogasuddhIhi.n nirvikArasva-
sa.nvedanalakShaN upayogaH, nirvikalpasamAdhiryogaH, tayorupayogayogayoH shuddhirupayogayogashuddhistayA
yukta m
. Na parAvekkha.n nirmalAnubhUtipariNateH parasya paradravyasyApekShayA rahita.n, na parApekSham . apuNabbhavakAraNa.n
punarbhavavinAshakashuddhAtmapariNAmAviparItApunarbhavasya mokShasya kAraNamapunarbhavakAraNam . jeNha.n jinasya
sa.nbandhIda.n jinen prokta.n vA jainam . eva.n pa~nchavisheShaNavishiShTa.n bhavati . kim . li.nga.n bhAvali~N.hgamiti . iti
[mUrchChArambhaviyuktam ] mUrchChA (mamatva) aur Arambha rahit, [upayogayogashuddhibhyA.n
yukta.n ] upayog aur yogakI shuddhise yukta tathA [na parApekSha.n ] parakI apekShAse rahitaisA
[jaina.n ] jinendradevakathit [li.ngam ] (shrAmaNyakA a.ntara.ng) li.ng hai [apunarbhavakAraNam ] jo ki
mokShakA kAraN hai
.
TIkA :pratham to apanese, yathoktakramase 1yathAjAtarUpadhar hue AtmAke
2ayathAjAtarUpadharapaneke kAraNabhUt moharAgadveShAdibhAvo.nkA abhAv hotA hI hai; aur unake
abhAvake kAraN, jo ki unake sadbhAvame.n hote hai.n aise (1) vastrAbhUShaNakA dhAraN, (2) sir
aur DA.DhI
mUCho.nke bAlo.nkA rakShaN, (3) saki.nchanatva, (4) sAvadyayogase yuktatA tathA (5)
shArIrik sa.nskArakA karanA, in (pA.Ncho.n) kA abhAv hotA hai; jisase (us AtmAke) (1)
janmasamayake rUp jaisA rUp, (2) sir aur DA.DhI
mUChake bAlo.nkA lo.nch, (3) shuddhatva, (4)
hi.nsAdirahitatA tathA (5) apratikarmatva (shArIrik shrR^i.ngArsa.nskArakA abhAv) hotA hI hai .
isaliye yah bahira.ng li.ng hai .
aur phi ra, AtmAke yathAjAtarUpadharapanese dUr kiyA gayA jo ayathAjAtarUpadharapanA,
usake kAraNabhUt moharAgadveShAdibhAvo.nkA abhAv honese hI jo unake sadbhAvame.n hote hai.n aise jo
1. yathAjAtarUpadhar = (AtmAkA) sahajarUp dhAraN karanevAlA .
2. ayathAjAtarUpadhar = (AtmAkA) asahajarUp dhAraN karanevAlA .
3. saki.nchan = jisake pAs kuCh bhI (parigrah) ho aisA .

Page 384 of 513
PDF/HTML Page 417 of 546
single page version

payogatatpUrvakatathAvidhayogAshuddhiyuktatvasya paradravyasApekShatvasya chAbhAvAnmUrchChArambhaviyuktatva-
mupayogayogashuddhiyuktatvamaparApekShatva.n cha bhavatyev, tadetadantara.ng li.ngam
..205.206..
athaitadubhayali.ngamAdAyaitadetatkR^itvA cha shramaNo bhavatIti bhavatikriyAyA.n bandhuvargaprachChan-
kriyAdisheShasakalakriyANA.n chaikakartR^ikatvamudyotayanniyatA shrAmaNyapratipattirbhavatItyupadishati
AdAy ta.n pi li.nga.n guruNA parameN ta.n Nama.nsittA .
sochchA savada.n kiriya.n uvaTThido hodi so samaNo ..207..
AdAy tadapi li~N.hga.n guruNA parameN ta.n namaskR^itya .
shrutvA savratA.n kriyAmupasthito bhavati sa shramaNaH ..207..
dravyali~N.hgabhAvali~N.hgasvarUpa.n j~nAtavyam ..205.206.. athaitali~N.hgadvaitamAdAy pUrva.n bhAvinaigamanayen yadukta.n
pa~nchAchArasvarUpa.n tadidAnI.n svIkR^itya tadAdhAreNopasthitaH svastho bhUtvA shramaNo bhavatItyAkhyAtiAdAy
ta.n pi li.nga.n AdAy gR^ihItvA tatpUrvokta.n li~N.hgadvayamapi . ka tha.nbhUtam . dattamiti kri yAdhyAhAraH . ke na dattam .
(1) mamatvake aur karmaprakramake pariNAm, (2) shubhAshubh uparakta upayog aur tatpUrvak
tathAvidh yogakI ashuddhise yuktatA tathA (3) paradravyase sApekShatA; is (tIno.n) kA abhAv
hotA hai; isaliye (us AtmAke) (1) mUrChA aur Arambhase rahitatA, (2) upayog aur
yogakI shuddhise yuktatA tathA (3) parakI apekShAse rahitatA hotI hI hai
. isaliye yah a.ntara.ng
li.ng hai ..205206..
ab (shrAmaNyArthI) in dono.n li.ngo.nko grahaN karake aur itanAitanA karake shramaN hotA
haiisaprakAr 3bhavatikriyAme.n, ba.ndhuvargase vidA lenerUp kriyAse lekar sheSh sabhI kriyAo.nkA
ek kartA dikhalAte hue, itanese (arthAt itanA karanese) shrAmaNyakI prApti hotI hai, aisA upadesh
karate hai.n :
anvayArtha :[parameN guruNA ] param guruke dvArA pradatta [tadapi li.ngam ] un dono.n
li.ngo.nko [AdAy ] grahaN karake, [sa.n namaskR^itya ] unhe.n namaskAr karake [savratA.n kriyA.n shrutvA ]
vrat sahit kriyAko sunakar [upasthitaH ] upasthit (AtmAke samIp sthit) hotA huA
[saH ] vah [shramaNaH bhavati ] shramaN hotA hai
..207..
1. karmaprakram = kAmako apane U par lenA; kAmame.n yukta honA, kAmakI vyavasthA .
2. tatpUrvak = uparakta (malin) upayogapUrvak . 3. bhavatikriyA = honerUp kriyA .
grahI paramagurudIdhel li.ng, namaskaraN karI temane,
vrat ne kriyA suNI, thaI upasthit, thAy Che munirAj e. 207.

Page 385 of 513
PDF/HTML Page 418 of 546
single page version

tato.api shramaNo bhavitumichChan li.ngadvaitamAdatte, guru.n namasyati, vratakriye shR^iNoti,
athopatiShThate; upasthitashcha paryAptashrAmaNyasAmagrIkaH shramaNo bhavati . tathA hitat ida.n
yathAjAtarUpadharatvasya gamaka.n bahira.ngamantara.ngamapi li.nga.n prathamamev guruNA parameNArhadbhaTTArakeN
tadAtve cha dIkShAchAryeN tadAdAnavidhAnapratipAdakatven vyavahArato dIyamAnatvAddattamAdAnakriyayA
sambhAvya tanmayo bhavati
. tato bhAvyabhAvakabhAvapravR^ittetaretarasa.nvalanapratyastamitasvaparavibhAgatven
dattasarvasvamUlottaraparamagurunamaskriyayA sambhAvya bhAvastavavandanAmayo bhavati . tataH sarvasAvadya-
yogapratyAkhyAnalakShaNaikamahAvratashravaNAtmanA shrutaj~nAnen samaye bhavantamAtmAna.n jAnan sAmAyik-
guruNA parameN divyadhvanikAle paramAgamopadesharUpeNArhadbhaTTArakeN, dIkShAkAle tu dIkShAguruNA .
li~N.hgagrahaNAnantara.n ta.n Nama.nsittA ta.n guru.n namaskR^itya, sochchA tadanantara.n shrutvA . kAm . kiriya.n kriyA.n
bR^ihatpratikramaNAm . ki.nvishiShTam . savada.n savratA.n vratAropaNasahitAm . uvaTThido tatashchopasthitaH svasthaH san
hodi so samaNo sa pUrvoktastapodhan idAnI.n shramaNo bhavatIti . ito vistaraHpUrvokta li~N.hgadvay-
grahaNAnantara.n pUrvasUtroktapa~nchAchAramAshrayati, tatashchAnantaj~nAnAdiguNasmaraNarUpeN bhAvanamaskAreN tathaiv
tadguNapratipAdakavachanarUpeN dravyanamaskAreN cha guru.n namaskaroti
. tataH para.n samastashubhAshubhapariNAm-
nivR^ittirUpa.n svasvarUpe nishchalAvasthAna.n paramasAmAyikavratamArohati svIkaroti . manovachanakAyaiH
kR^itakAritAnumataishcha jagattraye kAlatraye.api samastashubhAshubhakarmabhyo bhinnA nijashuddhAtmapariNatilakShaNA
yA tu kriyA sA nishchayen bR^ihatpratikramaNA bhaNyate
. vratAropaNAnantara.n tA.n cha shR^iNoti . tato
pra. 49
TIkA :tatpashchAt shramaN honekA ichChuk dono.n li.ngo.nko grahaN karatA hai, guruko
namaskAr karatA hai, vrat tathA kriyAko sunatA hai aur upasthit hotA hai; upasthit hotA huA
shrAmaNyakI sAmagrI paryApta (paripUrNa) honese shramaN hotA hai
. vah isaprakAr :
param gurupratham hI arha.ntabhaTTArak aur us samay (dIkShAkAlame.n) dIkShAchAryais
yathAjAtarUpadharatvake sUchak bahira.ng tathA a.ntara.ng li.ngake grahaNakIvidhike pratipAdak honese,
vyavahArase us li.ngake denevAle hai.n . isaprakAr unake dvArA diye gaye un li.ngo.nko grahaN kriyAke
dvArA sa.nbhAvitsammAnit karake (shrAmaNyArthI) tanmay hotA hai . aur phi ra jinho.nne sarvasva diyA
hai aise 1mUl aur uttar paramaguruko, 2bhAvyabhAvakatAke kAraN pravartit itaretaramalinake kAraN
jisame.nse svaparakA vibhAg asta ho gayA hai aisI namaskAr kriyAke dvArA sa.nbhAvit karake
sammAnit karake 3bhAvastuti vandanAmay hotA hai . pashchAt sarva sAvadyayogake pratyAkhyAnasvarUp
1. mUl paramaguru arhantadev tathA uttaraparamaguru dIkShAchAryake prati atyanta ArAdhyabhAvake kAraN ArAdhya paramaguru
aur ArAdhak aise nijakA bhed asta ho jAtA hai .
2. bhAvya aur bhAvakake arthake liye dekho pR^iShTha 8 kA pAd TippaN .
isakA spaShTIkaraN prathamakI 5 gAthAo.nke TIppaN patrame.n dekhiye .
3. bhAvastutivandanAmay = bhAvastutimay aur bhAvavandanAmay .

Page 386 of 513
PDF/HTML Page 419 of 546
single page version

madhirohati . tataH pratikramaNAlochanapratyAkhyAnalakShaNakriyAshravaNAtmanA shrutaj~nAnen traikAlik-
karmabhyo vivichyamAnamAtmAna.n jAnannatItapratyutpannAnupasthitakAyavA~N.hmanaHkarmavivikta tvamadhi-
rohati
. tataH samastAvadyakarmAyatana.n kAyamutsR^ijya yathAjAtarUpa.n svarUpamekamekAgreNAlambya vyav-
tiShThamAn upasthito bhavati . upasthitastu sarvatra samadR^iShTitvAt.h sAkShAchChramaNo bhavati ..207..
athAvichChinnasAmAyikAdhirUDho.api shramaNaH kadAchichChedopasthApanamarhatItyupadishati
vadasamidi.ndiyarodho lochAvassayamachelamaNhANa.n .
khidisayaNamada.ntavaNa.n ThidibhoyaNamegabhatta.n cha ..208..
ede khalu mUlaguNA samaNANa.n jiNavarehi.n paNNattA .
tesu pamatto samaNo ChedovaTThAvago hodi ..209.. [jumma.n]
nirvikalpasamAdhibalen kAyamutsR^ijyopasthito bhavati . tatashchaiva.n paripUrNashramaNasAmagyA.n satyA.n paripUrNa-
shramaNo bhavatItyarthaH ..207.. eva.n dIkShAbhimukhapuruShasya dIkShAvidhAnakathanamukhyatven prathamasthale
ek mahAvratako sunanerUp shrutaj~nAnake dvArA samayame.n pariNamit hote hue AtmAko jAnatA huA
1sAmAyikame.n ArU.Dh.h.h hotA hai . pashchAt 2pratikramaNAlochanApratyAkhyAnsvarUp kriyAko
sunanerUp shrutaj~nAnake dvArA traikAlik karmo.nse vivikta (bhinna) kiye jAnevAle AtmAko jAnatA
huA, atIt
anAgatvartamAn, manvachankAyasa.nba.ndhI karmo.nse viviktatA (bhinnatA)me.n
ArU.Dh.h.h hotA hai . pashchAt samasta sAvadya karmo.nke 3AyatanabhUt kAyakA utsarga (upekShA) karake
yathAjAtarUpavAle svarUpako, ekako ekAgratayA avalambit karake rahatA huA, upasthit hotA
hai
. aur upasthit hotA huA, sarvatra samadR^iShTipaneke kAraN sAkShAt shramaN hotA hai ..207..
avichChinna sAmAyikame.n ArU.Dh.h.h huA hone par bhI shramaN kadAchit ChedopasthApanAke
yogya hai, aisA ab upadesh karate hai.n :
1. samayame.n (Atmadravyame.n, nijadravyasvabhAvame.n) pariNamit honA so sAmAyik hai
2. atIt
vartamAnanAgat kAyvachanmanasa.nba.ndhI karmo.nse bhinna nijashuddhAtmapariNati vah pratikramaN
AlochanApratyAkhyAnarUp kiyA hai . 3. Ayatan = sthAn, nivAs .
vrat, samiti, lu.nchan, Avashyak, aNachel, indriyarodhana.n,
nahi snAn
dAtaN, ek bhojan, bhUshayan, sthitibhojana.n. 208.
A mULaguN shramaNo tathA jinadevathI praj~napta Che,
temA.n pramatta thatA.n shramaN ChedopasthApak thAy Che. 209.

Page 387 of 513
PDF/HTML Page 420 of 546
single page version

vratasamitIndriyarodho lochAvashyakamachelamasnAnam .
kShitishayanamadantadhAvana.n sthitibhojanamekabhakta.n cha ..208..
ete khalu mUlaguNAH shramaNAnA.n jinavaraiH praj~naptAH .
teShu pramattaH shramaNaH ChedopasthApako bhavati ..209..ugmam]
sarvasAvadyayogapratyAkhyAnalakShaNaikamahAvratavyaktivashen hi.nsAnR^itasteyAbrahmaparigrahaviratyA-
tmaka.n pa.nchataya.n vrata.n, tatparikarashcha pa.nchatayI samitiH pa.nchatay indriyarodho lochaH ShaTtayamA-
vashyakamachelakyamasnAna.n kShitishayanamadantadhAvana.n sthitibhojanamekabhaktashchaiva.n ete nirvikalpa-
gAthAsaptaka.n gatam . ath nirvikalpasAmAyikasa.nyame yadA chyuto bhavati tadA savikalpa.n ChedopasthApan-
chAritramArohatIti pratipAdayativadasamidi.ndiyarodho vratAni cha samitayashchendriyarodhashcha vratasamitIndray-
rodhaH . lochAvassaya.n lochashchAvashyakAni cha lochAvashyaka.n, ‘‘samAhArasyaikavachanam’’ . achelamaNhANa.n
khidisayaNamada.ntavaNa.n ThidibhoyaNamegabhatta.n cha achelakAsnAnakShitishayanAdantadhAvanasthitibhojanaikabhaktAni . ede
khalu mUlaguNA samaNANa.n jiNavarehi.n paNNattA ete khalu sphu Ta.n aShTAvi.nshatimUlaguNAH shramaNAnA.n jinavaraiH
praj~naptAH . tesu pamatto samaNo ChedovaTThAvago hodi teShu mUlaguNeShu yadA pramattaH chyuto bhavati . saH kaH .
shramaNastapodhanastadAkAle ChedopasthApako bhavati . Chede vratakhaNDane sati punarapyupasthApakashChedopasthApak
iti . tathAhinishchayen mUlamAtmA, tasya kevalaj~nAnAdyanantaguNA mUlaguNAste cha nirvikalpasamAdhirUpeN
anvayArtha :[vratasamitIndriyarodhaH ] vrat, samiti, indriyarodh, [lochAvashyakam ]
loch, Avashyak, [achelam ] achelapanA, [asnAna.n ] asnAn, [kShitishayanam ] bhUmishayan,
[ada.ntadhAvana.n ] ada.ntadhAvan, [sthitibhojanam ] kha.De
kha.De bhojan, [cha ] aur [ekabhakta.n ]
ekabAr AhAr[ete ] ye [khalu ] vAstavame.n [shramaNAnA.n mUlaguNAH ] shramaNo.nke mUlaguN
[jinavaraiH praj~naptAH ] jinavaro.nne kahe hai.n; [teShu ] uname.n [pramattaH ] pramatta hotA huA [shramaNaH ]
shramaN [ChedopasthApakaH bhavati ] ChedopasthApak hotA hai
..208 -209..
TIkA :sarva sAvadyayogake pratyAkhyAnasvarUp ek mahAvratakI vyaktiyA.N (visheSh,
pragaTatAe.N) honese hi.nsA, asatya, chorI, abrahma aur parigrahakI viratisvarUp pA.Nch prakArake vrat
tathA usakI
1parikarabhUt pA.Nch prakArakI samiti, pA.Nch prakArakA indriyarodh, loch, Chah prakArake
Avashyak, 2achelapanA, asnAn, bhUmishayan, ada.ntadhAvan (dAtun na karanA), kha.Dekha.De bhojan,
aur ekabAr AhArisaprakAr ye (aTThAIs) nirvikalpa sAmAyikasa.nyamake vikalpa (bhed)
1. parikar = anusaraN karanevAlA samudAy; anucharasamUh; [samiti, indriyarodh, ityAdi pA.nch vrato.nke pIChe
pIChe hote hI hai.n, isaliye samiti ityAdi guN pA.Nch vrato.nkA parikar arthAt anuchar samUh hai] .]
2. achelapanA = vastrarahitapanA, digambarapanA .