Pravachansar-Hindi (Kannada transliteration). Gatha: 100-107.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 12 of 28

 

Page 188 of 513
PDF/HTML Page 221 of 546
single page version

ಯ ಏವ ಹಿ ಪೂರ್ವಪರಿಣಾಮೋಚ್ಛೇದಾತ್ಮಕಃ ಪ್ರವಾಹಸೀಮಾನ್ತಃ ಸ ಏವ ಹಿ ತದುತ್ತರೋತ್ಪಾದಾತ್ಮಕಃ, ಸ ಏವ
ಚ ಪರಸ್ಪರಾನುಸ್ಯೂತಿಸೂತ್ರಿತೈಕಪ್ರವಾಹತಯಾತದುಭಯಾತ್ಮಕ ಇತಿ . ಏವಮಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವತ ಏವ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಾಯಾಂ
ಪರಿಣಾಮಪದ್ಧತೌ ದುರ್ಲಲಿತಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಾನತಿಕ್ರಮಾತ್ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಮೇವ ಸತ್ತ್ವಮನುಮೋದನೀಯಮ್; ಮುಕ್ತಾಫಲದಾಮ-
ವತ್ . ಯಥೈವ ಹಿ ಪರಿಗೃಹೀತದ್ರಾಘಿಮ್ನಿ ಪ್ರಲಮ್ಬಮಾನೇ ಮುಕ್ತಾಫಲದಾಮನಿ ಸಮಸ್ತೇಷ್ವಪಿ ಸ್ವಧಾಮಸೂಚ್ಚಕಾಸತ್ಸು
ಮುಕ್ತಾಫಲೇಷೂತ್ತರೋತ್ತರೇಷು ಧಾಮಸೂತ್ತರೋತ್ತರಮುಕ್ತಾಫಲಾನಾಮುದಯನಾತ್ಪೂರ್ವಪೂರ್ವಮುಕ್ತಾಫಲಾನಾಮನುದಯನಾತ್ ಸರ್ವತ್ರಾಪಿ
ಪರಸ್ಪರಾನುಸ್ಯೂತಿಸೂತ್ರಕಸ್ಯ ಸೂತ್ರಕಸ್ಯಾವಸ್ಥಾನಾತ್ತ್ರೈಲಕ್ಷಣ್ಯಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಮವತರತಿ, ತಥೈವ ಹಿ ಪರಿಗೃಹೀತ-
ನಿತ್ಯವೃತ್ತಿನಿವರ್ತಮಾನೇ ದ್ರವ್ಯೇ ಸಮಸ್ತೇಷ್ವಪಿ ಸ್ವಾವಸರೇಷೂಚ್ಚಕಾಸತ್ಸು ಪರಿಣಾಮೇಷೂತ್ತರೋತ್ತರೇಷ್ವವಸರೇಷೂತ್ತರೋತ್ತರ-
ಪರಿಣಾಮಾನಾಮುದಯನಾತ್ಪೂರ್ವಪೂರ್ವಪರಿಣಾಮಾನಾಮನುದಯನಾತ್ ಸರ್ವತ್ರಾಪಿ ಪರಸ್ಪರಾನುಸ್ಯೂತಿಸೂತ್ರಕಸ್ಯ ಪ್ರವಾಹಸ್ಯಾ-
ವಸ್ಥಾನಾತ್ತ್ರೈಲಕ್ಷಣ್ಯಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಮವತರತಿ ..೯೯..
ಸಮಸ್ತರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪೋಪಾಧಿರಹಿತಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ನಾಶಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಸಮಯೇ ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಪರಮಾತ್ಮ-
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ಥಿತಿರಿತ್ಯುಕ್ತಲಕ್ಷಣೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯತ್ರಯೇಣ ಸಂಬನ್ಧೋ ಭವತೀತಿ . ಏವಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯತ್ರಯೇಣೈಕಸಮಯೇ
ಬಾದಕೇ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಉತ್ಪಾದಸ್ವರೂಪ ಹೈ, ತಥಾ ವಹೀ ಪರಸ್ಪರ ಅನುಸ್ಯೂತಿಸೇ ರಚಿತ ಏಕಪ್ರವಾಹಪನೇ ದ್ವಾರಾ
ಅನುಭಯಸ್ವರೂಪ ಹೈ .
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣ ಪರಿಣಾಮಪದ್ಧತಿಮೇಂ (ಪರಿಣಾಮೋಂಕೀ ಪರಮ್ಪರಾಮೇಂ) ಪ್ರವರ್ತಮಾನ
ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಭಾವಕಾ ೧ಅತಿಕ್ರಮ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಇಸಲಿಯೇ ೨ಸತ್ತ್ವಕೋ ೩ತ್ರಿಲಕ್ಷಣ ಹೀ ೪ಅನುಮೋದನಾ ಚಾಹಿಯೇ –
ಮೋತಿಯೋಂಕೇ ಹಾರಕೀ ಭಾಂತಿ .
ಜೈಸೇ – ಜಿಸನೇ (ಅಮುಕ) ಲಮ್ಬಾಈ ಗ್ರಹಣ ಕೀ ಹೈ ಐಸೇ ಲಟಕತೇ ಹುಯೇ ಮೋತಿಯೋಂಕೇ ಹಾರಮೇಂ, ಅಪನೇ-
ಅಪನೇ ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಹೋತೇ ಹುಯೇ ಸಮಸ್ತ ಮೋತಿಯೋಂಮೇಂ, ಪೀಛೇ -ಪೀಛೇಕೇ ಸ್ಥಾನೋಂಮೇಂ ಪೀಛೇ -ಪೀಛೇಕೇ ಮೋತೀ
ಪ್ರಗಟ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ, ಔರ ಪಹಲೇ -ಪಹಲೇಕೇ ಮೋತೀ ಪ್ರಗಟ ನಹೀಂ ಹೋತೇ ಇಸಲಿಯೇ, ತಥಾ ಸರ್ವತ್ರ ಪರಸ್ಪರ
ಅನುಸ್ಯೂತಿಕಾ ರಚಯಿತಾ ಸೂತ್ರ ಅವಸ್ಥಿತ ಹೋನೇಸೇ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣತ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರ
ಜಿಸನೇ ೫ನಿತ್ಯವೃತ್ತಿ ಗ್ರಹಣ ಕೀ ಹೈ ಐಸೇ ರಚಿತ (ಪರಿಣಮಿತ) ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಅಪನೇ ಅಪನೇ ಅವಸರೋಂಮೇಂ ಪ್ರಕಾಶಿತ
(ಪ್ರಗಟ) ಹೋತೇ ಹುಯೇ ಸಮಸ್ತ ಪರಿಣಾಮೋಂಮೇಂ ಪೀಛೇ -ಪೀಛೇಕೇ ಅವಸರೋಂ ಪರ ಪೀಛೇ ಪೀಛೇಕೇ ಪರಿಣಾಮ ಪ್ರಗಟ ಹೋತೇ
ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ, ಔರ ಪಹಲೇ -ಪಹಲೇಕೇ ಪರಿಮಾಮ ನಹೀಂ ಪ್ರಗಟ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ, ತಥಾ ಸರ್ವತ್ರ ಪರಸ್ಪರ
ಅನುಸ್ಯೂತಿ ರಚನೇವಾಲಾ ಪ್ರವಾಹ ಅವಸ್ಥಿತ ಹೋನೇಸೇ ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಪನಾ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ .
೧. ಅತಿಕ್ರಮ = ಉಲ್ಲಂಘನ; ತ್ಯಾಗ .
೨. ಸತ್ತ್ವ = ಸತ್ಪನಾ; (ಅಭೇದನಯಸೇ) ದ್ರವ್ಯ .
೩. ತ್ರಿಲಕ್ಷಣ = ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಯೇ ತೀನೋಂ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ; ತ್ರಿಸ್ವರೂಪ; ತ್ರಯಾತ್ಮಕ .
೪. ಅನುಮೋದನಾ = ಆನಂದಮೇಂ ಸಮ್ಮತ ಕರನಾ .
೫. ನಿತ್ಯವೃತ್ತಿ = ನಿತ್ಯಸ್ಥಾಯಿತ್ವ; ನಿತ್ಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ; ಸದಾ ವರ್ತನಾ .

Page 189 of 513
PDF/HTML Page 222 of 546
single page version

ಅಥೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಾಂ ಪರಸ್ಪರಾವಿನಾಭಾವಂ ದೃಢಯತಿ —
ಣ ಭವೋ ಭಂಗವಿಹೀಣೋ ಭಂಗೋ ವಾ ಣತ್ಥಿ ಸಂಭವವಿಹೀಣೋ .
ಉಪ್ಪಾದೋ ವಿ ಯ ಭಂಗೋ ಣ ವಿಣಾ ಧೋವ್ವೇಣ ಅತ್ಥೇಣ ..೧೦೦..
ನ ಭವೋ ಭಙ್ಗವಿಹೀನೋ ಭಙ್ಗೋ ವಾ ನಾಸ್ತಿ ಸಂಭವವಿಹೀನಃ .
ಉತ್ಪಾದೋಽಪಿ ಚ ಭಙ್ಗೋ ನ ವಿನಾ ಧ್ರೌವ್ಯೇಣಾರ್ಥೇನ ..೧೦೦..
ಯದ್ಯಪಿ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಪರಿಣತಂ, ತಥಾಪಿ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣಮೇವ ಭವತಿ .
ತ್ರಿಲಕ್ಷಣಮಪಿ ಸತ್ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣಂ ಕಥಂ ಭಣ್ಯತ ಇತಿ ಚೇತ್ ‘‘ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧೌವ್ಯಯುಕ್ತಂ ಸತ್’’ ಇತಿ ವಚನಾತ್ . ಯಥೇದಂ
ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಮೇಕಸಮಯೇನೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯೈಃ ಪರಿಣತಮೇವ ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣಂ ಭಣ್ಯತೇ ತತಾ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣೀತ್ಯರ್ಥಃ ..೯೯..
ಏವಂ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ, ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಾ, ಯಥಾ ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧಂ ತಥಾ ಸತ್ತಾಗುಣೋಽಪೀತಿ
ಕಥನೇನ ತೃತೀಯಾ, ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ಸತ್ತೈವ ದ್ರವ್ಯಂ ಭಣ್ಯತ ಇತಿ ಕಥನೇನ ಚತುರ್ಥೀತಿ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದ್ರವ್ಯ ಸದಾ ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ರಹತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ‘ಸತ್’ ಹೈ . ವಹ ಸ್ವಭಾವ
ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಸ್ವರೂಪ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ . ಜೈಸೇ ದ್ರವ್ಯಕೇ ವಿಸ್ತಾರಕಾ ಛೋಟೇಸೇ ಛೋಟಾ ಅಂಶ ವಹ ಪ್ರದೇಶ
ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಪ್ರವಾಹಕಾ ಛೋಟೇಸೇ ಛೋಟಾ ಅಂಶ ವಹ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ . ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರಿಣಾಮ ಸ್ವ -ಕಾಲಮೇಂ
ಅಪನೇ ರೂಪಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಪೂರ್ವರೂಪಸೇ ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಸರ್ವ ಪರಿಣಾಮೋಂಮೇಂ ಏಕಪ್ರವಾಹಪನಾ ಹೋನೇಸೇ
ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರಿಣಾಮ ಉತ್ಪಾದ -ವಿನಾಶಸೇ ರಹಿತ ಏಕರೂಪ – ಧ್ರುವ ರಹತಾ ಹೈ . ಔರ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಮೇಂ
ಸಮಯಭೇದ ನಹೀಂ ಹೈ, ತೀನೋಂ ಹೀ ಏಕ ಹೀ ಸಮಯಮೇಂ ಹೈಂ . ಐಸೇ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮೋಂಕೀ
ಪರಮ್ಪರಾಮೇಂ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಹೀ ಸದಾ ರಹತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಭೀ, ಮೋತಿಯೋಂಕೇ ಹಾರಕೀ ಭಾಂತಿ,
ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ ಹೈ ..೯೯..
ಅಬ, ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯಕಾ ಪರಸ್ಪರ ೧ಅವಿನಾಭಾವ ದೃಢ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಭವಃ ] ಉತ್ಪಾದ [ಭಙ್ಗವಿಹೀನಃ ] ೨ಭಂಗ ರಹಿತ [ನ ] ನಹೀಂ ಹೋತಾ,
[ವಾ ] ಔರ [ಭಙ್ಗಃ ] ಭಂಗ [ಸಂಭವವಿಹೀನಃ ] ವಿನಾ ಉತ್ಪಾದಕೇ [ನಾಸ್ತಿ ] ನಹೀಂ ಹೋತಾ; [ಉತ್ಪಾದಃ ]
ಉತ್ಪಾದ [ಅಪಿ ಚ ] ತಥಾ [ಭಙ್ಗಃ ] ಭಂಗ [ಧ್ರೌವ್ಯೇಣ ಅರ್ಥೇನ ವಿನಾ ] ಧ್ರೌವ್ಯ ಪದಾರ್ಥಕೇ ಬಿನಾ [ನ ]
ನಹೀಂ ಹೋತೇ ..೧೦೦..
೧. ಅವಿನಾಭಾವ = ಏಕಕೇ ಬಿನಾ ದೂಸರೇಕಾ ನಹೀಂ ಹೋನಾ ವಹ; ಏಕ -ದೂಸರೇ ಬಿನಾ ಹೋ ಹೀ ನಹೀಂ ಸಕೇ ಐಸಾ ಭಾವ .
೨. ಭಂಗ = ವ್ಯಯ; ನಾಶ .
ಉತ್ಪಾದ ಭಂಗ ವಿನಾ ನಹೀಂ, ಸಂಹಾರ ಸರ್ಗ ವಿನಾ ನಹೀಂ;
ಉತ್ಪಾದ ತೇಮ ಜ ಭಂಗ, ಧ್ರೌವ್ಯ -ಪದಾರ್ಥ ವಿಣ ವರ್ತೇ ನಹೀಂ. ೧೦೦.

Page 190 of 513
PDF/HTML Page 223 of 546
single page version

ನ ಖಲು ಸರ್ಗಃ ಸಂಹಾರಮನ್ತರೇಣ, ನ ಸಂಹಾರೋ ವಾ ಸರ್ಗಮನ್ತರೇಣ, ನ ಸೃಷ್ಟಿಸಂಹಾರೌ ಸ್ಥಿತಿ-
ಮನ್ತರೇಣ, ನ ಸ್ಥಿತಿಃ ಸರ್ಗಸಂಹಾರಮನ್ತರೇಣ . ಯ ಏವ ಹಿ ಸರ್ಗಃ ಸ ಏವ ಸಂಹಾರಃ, ಯ ಏವ ಸಂಹಾರಃ
ಸ ಏವ ಸರ್ಗಃ, ಯಾವೇವ ಸರ್ಗಸಂಹಾರೌ ಸೈವ ಸ್ಥಿತಿಃ, ಯೈವ ಸ್ಥಿತಿಸ್ತಾವೇವ ಸರ್ಗಸಂಹಾರಾವಿತಿ . ತಥಾ ಹಿ —
ಯ ಏವ ಕುಮ್ಭಸ್ಯ ಸರ್ಗಃ ಸ ಏವ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಸ್ಯ ಸಂಹಾರಃ, ಭಾವಸ್ಯ ಭಾವಾನ್ತರಾಭಾವಸ್ವಭಾವೇನಾವಭಾಸನಾತ್ .
ಯ ಏವ ಚ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಸ್ಯ ಸಂಹಾರಃ ಸ ಏವ ಕುಮ್ಭಸ್ಯ ಸರ್ಗಃ, ಅಭಾವಸ್ಯ ಭಾವಾನ್ತರಭಾವಸ್ವಭಾವೇನಾವ-
ಭಾಸನಾತ್ . ಯೌ ಚ ಕುಮ್ಭಪಿಣ್ಡಯೋಃ ಸರ್ಗಸಂಹಾರೌ ಸೈವ ಮೃತ್ತಿಕಾಯಾಃ ಸ್ಥಿತಿಃ, ❃ವ್ಯತಿರೇಕಾಣಾಮನ್ವಯಾ-
ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣವಿವರಣಮುಖ್ಯತಯಾ ದ್ವಿತೀಯಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಾಂ ಪರಸ್ಪರಸಾಪೇಕ್ಷತ್ವಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಣ ಭವೋ ಭಂಗವಿಹೀಣೋ ನಿರ್ದೋಷಪರಮಾತ್ಮರುಚಿರೂಪಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ಭವ ಉತ್ಪಾದಃ ತದ್ವಿಪರೀತಮಿಥ್ಯಾತ್ವಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ
ಭಙ್ಗಂ ವಿನಾ ನ ಭವತಿ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಉಪಾದಾನಕಾರಣಾಭಾವಾತ್, ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಭಙ್ಗಾಭಾವೇ ಘಟೋತ್ಪಾದ ಇವ . ದ್ವಿತೀಯಂ ಚ
ಕಾರಣಂ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಪರ್ಯಾಯಭಙ್ಗಸ್ಯ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ಪ್ರತಿಭಾಸನಾತ್ . ತದಪಿ ಕಸ್ಮಾತ್ . ‘‘ಭಾವಾನ್ತರ-
ಸ್ವಭಾವರೂಪೋ ಭವತ್ಯಭಾವ’’ ಇತಿ ವಚನಾತ್ . ಘಟೋತ್ಪಾದರೂಪೇಣ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಭಙ್ಗ ಇವ . ಯದಿ ಪುನರ್ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಪರ್ಯಾಯ-
ಭಙ್ಗಸ್ಯ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತಸ್ಯಾಭಾವೇಽಪಿ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾನುಭೂತಿರುಚಿರೂಪಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಸ್ಯೋತ್ಪಾದೋ ಭವತಿ,
ತರ್ಹ್ಯುಪಾದಾನಕಾರಣರಹಿತಾನಾಂ ಖಪುಷ್ಪಾದೀನಾಮಪ್ಯುತ್ಪಾದೋ ಭವತು . ನ ಚ ತಥಾ . ಭಂಗೋ ವಾ ಣತ್ಥಿ ಸಂಭವವಿಹೀಣೋ
ಟೀಕಾ : — ವಾಸ್ತವಮೇಂ ೧ಸರ್ಗ ೨ಸಂಹಾರಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಔರ ಸಂಹಾರ ಸರ್ಗಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ
ಹೋತಾ; ೩ಸೃಷ್ಟಿ ಔರ ಸಂಹಾರ ೪ಸ್ಥಿತಿ (ಧ್ರೌವ್ಯ) ಕೇ ಬಿನಾ ನಹೀಂ ಹೋತೇ, ಸ್ಥಿತಿ ಸರ್ಗ ಔರ ಸಂಹಾರಕೇ ಬಿನಾ
ನಹೀಂ ಹೋತೀ .
ಜೋ ಸರ್ಗ ಹೈ ವಹೀ ಸಂಹಾರ ಹೈ, ಜೋ ಸಂಹಾರ ಹೈ ವಹೀ ಸರ್ಗ ಹೈ; ಜೋ ಸರ್ಗ ಔರ ಸಂಹಾರ ಹೈ ವಹೀ ಸ್ಥಿತಿ
ಹೈ; ಜೋ ಸ್ಥಿತಿ ಹೈ ವಹೀ ಸರ್ಗ ಔರ ಸಂಹಾರ ಹೈ . ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರ : — ಜೋ ಕುಮ್ಭಕಾ ಸರ್ಗ ಹೈ ವಹೀ
೫ಮೃತಿಕಾಪಿಣ್ಡಕಾ ಸಂಹಾರ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಭಾವಕಾ ಭಾವಾನ್ತರಕೇ ಅಭಾವಸ್ವಭಾವಸೇ ಅವಭಾಸನ ಹೈ . (ಅರ್ಥಾತ್
ಭಾವ ಅನ್ಯಭಾವಕೇ ಅಭಾವರೂಪ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಹೈ – ದಿಖಾಈ ದೇತಾ ಹೈ .) ಔರ ಜೋ ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಕಾ
ಸಂಹಾರ ಹೈ ವಹೀ ಕುಮ್ಭಕಾ ಸರ್ಗ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅಭಾವಕಾ ಭಾವಾನ್ತರಕೇ ಭಾವಸ್ವಭಾವಸೇ ಅವಭಾಸನ ಹೈ;
(ಅರ್ಥಾತ್ ನಾಶ ಅನ್ಯಭಾವಕೇ ಉತ್ಪಾದರೂಪ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಹೈ .)
ಔರ ಜೋ ಕುಮ್ಭಕಾ ಸರ್ಗ ಔರ ಪಿಣ್ಡಕಾ ಸಂಹಾರ ಹೈ ವಹೀ ಮೃತ್ತಿಕಾಕೀ ಸ್ಥಿತಿ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ
❃‘ವ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನ.....ಕ್ರಮಣಾತ್’ ಕೇ ಸ್ಥಾನ ಪರ ನಿಮ್ನ ಪ್ರಕಾರ ಪಾಠ ಚಾಹಿಯೇ ಐಸಾ ಲಗತಾ ಹೈ,
‘‘ವ್ಯತಿರೇಕಾಣಾಮನ್ವಯಾನತಿಕ್ರಮಣಾತ್ . ಯೈವ ಚ ಮೃತ್ತಿಕಾಯಾಃ ಸ್ಥಿತಿಸ್ತಾವೇವ ಕುಮ್ಭಪಿಣ್ಡಯೋಃ ಸರ್ಗಸಂಹಾರೌ,
ವ್ಯತಿರೇಕಮುಖೇನೈವಾನ್ವಯಸ್ಯ ಪ್ರಕಾಶನಾತ್ .’’ ಹಿನ್ದೀ ಅನುವಾದ ಇಸ ಸಂಶೋಧಿತ ಪಾಠಾನುಸಾರ ಕಿಯಾ ಹೈ .
೧. ಸರ್ಗ = ಉತ್ಪಾದ, ಉತ್ಪತ್ತಿ . ೨. ಸಂಹಾರ = ವ್ಯಯ, ನಾಶ .
೩. ಸೃಷ್ಟಿ = ಉತ್ಪತ್ತಿ . ೪. ಸ್ಥಿತಿ = ಸ್ಥಿತ ರಹನಾ; ಧ್ರುವ ರಹನಾ, ಧ್ರೌವ್ಯ .
೫. ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡ = ಮಿಟ್ಟೀಕಾ ಪಿಣ್ಡ .

Page 191 of 513
PDF/HTML Page 224 of 546
single page version

ನತಿಕ್ರಮಣಾತ್ . ಯೈವ ಚ ಮೃತ್ತಿಕಾಯಾಃ ಸ್ಥಿತಿಸ್ತಾವೇವ ಕುಮ್ಭಪಿಣ್ಡಯೋಃ ಸರ್ಗಸಂಹಾರೌ, ವ್ಯತಿರೇಕ -
ಮುಖೇನೈವಾನ್ವಯಸ್ಯ ಪ್ರಕಾಶನಾತ್ . ಯದಿ ಪುನರ್ನೇದಮೇವಮಿಷ್ಯೇತ ತದಾನ್ಯಃ ಸರ್ಗೋಽನ್ಯಃ ಸಂಹಾರಃ ಅನ್ಯಾ
ಸ್ಥಿತಿರಿತ್ಯಾಯಾತಿ . ತಥಾ ಸತಿ ಹಿ ಕೇವಲಂ ಸರ್ಗಂ ಮೃಗಯಮಾಣಸ್ಯ ಕುಮ್ಭಸ್ಯೋತ್ಪಾದನಕಾರಣಾಭಾವಾದ-
ಭವನಿರೇವ ಭವೇತ್, ಅಸದುತ್ಪಾದ ಏವ ವಾ . ತತ್ರ ಕುಮ್ಭಸ್ಯಾಭವನೌ ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ಭಾವಾನಾಮಭವನಿರೇವ
ಭವೇತ್; ಅಸದುತ್ಪಾದೇ ವಾ ವ್ಯೋಮಪ್ರಸವಾದೀನಾಮಪ್ಯುತ್ಪಾದಃ ಸ್ಯಾತ್ . ತಥಾ ಕೇ ವಲಂ ಸಂಹಾರಮಾರಭಮಾಣಸ್ಯ
ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಸ್ಯ ಸಂಹಾರಕಾರಣಾಭಾವಾದಸಂಹರಣಿರೇವ ಭವೇತ್, ಸದುಚ್ಛೇದ ಏವ ವಾ . ತತ್ರ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಸ್ಯಾಸಂಹರಣೌ
ಪರದ್ರವ್ಯೋಪಾದೇಯರುಚಿರೂಪಮಿಥ್ಯಾತ್ವಸ್ಯ ಭಙ್ಗೋ ನಾಸ್ತಿ . ಕಥಂಭೂತಃ . ಪೂರ್ವೋಕ್ತಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಪರ್ಯಾಯಸಂಭವರಹಿತಃ .
ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ . ಭಙ್ಗಕಾರಣಾಭಾವಾತ್, ಘಟೋತ್ಪಾದಾಭಾವೇ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಸ್ಯೇವ . ದ್ವಿತೀಯಂ ಚ ಕಾರಣಂ
ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಪರ್ಯಾಯೋತ್ಪಾದಸ್ಯ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಪರ್ಯಾಯಾಭಾವರೂಪೇಣ ದರ್ಶನಾತ್ . ತದಪಿ ಕಸ್ಮಾತ್ . ಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ
ಪರ್ಯಾಯಾನ್ತರಾಭಾವರೂಪತ್ವಾತ್, ಘಟಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಾಭಾವರೂಪೇಣೇವ . ಯದಿ ಪುನಃ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವೋತ್ಪಾದನಿರಪೇಕ್ಷೋ ಭವತಿ
ಮಿಥ್ಯಾತ್ವಪರ್ಯಾಯಾಭಾವಸ್ತರ್ಹ್ಯಭಾವ ಏವ ನ ಸ್ಯಾತ್ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಅಭಾವಕಾರಣಾಭಾವಾದಿತಿ, ಘಟೋತ್ಪಾದಾಭಾವೇ
೧ವ್ಯತಿರೇಕ ಅನ್ವಯಕಾ ಅತಿಕ್ರಮಣ (ಉಲ್ಲಂಘನ) ನಹೀಂ ಕರತೇ, ಔರ ಜೋ ಮೃತ್ತಿಕಾಕೀ ಸ್ಥಿತಿ ಹೈ ವಹೀ
ಕುಮ್ಭಕಾ ಸರ್ಗ ಔರ ಪಿಣ್ಡಕಾ ಸಂಹಾರ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವ್ಯತಿರೇಕೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ೨ಅನ್ವಯ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಹೋತಾ ಹೈ .
ಔರ ಯದಿ ಐಸಾ ಹೀ (ಊ ಪರ ಸಮಝಾಯಾ ತದನುಸಾರ) ನ ಮಾನಾ ಜಾಯ ತೋ ಐಸಾ ಸಿದ್ಧ ಹೋಗಾ ಕಿ ‘ಸರ್ಗ
ಅನ್ಯ ಹೈ, ಸಂಹಾರ ಅನ್ಯ ಹೈ, ಸ್ಥಿತಿ ಅನ್ಯ ಹೈ .’ (ಅರ್ಥಾತ್ ತೀನೋಂ ಪೃಥಕ್ ಹೈಂ ಐಸಾ ಮಾನನೇಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ
ಜಾಯಗಾ .) ಐಸಾ ಹೋನೇ ಪರ (ಕ್ಯಾ ದೋಷ ಆತಾ ಹೈ, ಸೋ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ) : —
ಕೇವಲ ಸರ್ಗ -ಶೋಧಕ ಕುಮ್ಭಕೀ (-ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯಸೇ ಭಿನ್ನ ಮಾತ್ರ ಉತ್ಪಾದ ಕರನೇಕೋ
ಜಾನೇವಾಲೇ ಕುಮ್ಭಕೀ) ೩ಉತ್ಪಾದನ ಕಾರಣಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋಗೀ; ಅಥವಾ ತೋ
ಅಸತ್ಕಾ ಹೀ ಉತ್ಪಾದ ಹೋಗಾ . ಔರ ವಹಾಂ, (೧) ಯದಿ ಕುಮ್ಭಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ನ ಹೋಗೀ ತೋ ಸಮಸ್ತ ಹೀ
ಭಾವೋಂಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋಗೀ . (ಅರ್ಥಾತ್ ಜೈಸೇ ಕುಮ್ಭಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೋಗೀ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ವಿಶ್ವಕೇ
ಕಿಸೀ ಭೀ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಕಿಸೀ ಭೀ ಭಾವಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋಗಾ, – ಯಹ ದೋಷ ಆಯಗಾ); ಅಥವಾ
(೨) ಯದಿ ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಹೋ ತೋ ೪ವ್ಯೋಮ -ಪುಷ್ಪ ಇತ್ಯಾದಿಕಾ ಭೀ ಉತ್ಪಾದ ಹೋಗಾ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಶೂನ್ಯಮೇಂಸೇ
ಭೀ ಪದಾರ್ಥ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇ ಲಗೇಂಗೇ, – ಯಹ ದೋಷ ಆಯಗಾ .)
ಔರ ಕೇವಲ ವ್ಯಯಾರಮ್ಭಕ (ಉತ್ಪಾದ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯಸೇ ರಹಿತ ಕೇವಲ ವ್ಯಯ ಕರನೇಕೋ ಉದ್ಯತ
ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಕಾ) ಸಂಹಾರಕಾರಣಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಸಂಹಾರ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋಗಾ; ಅಥವಾ ತೋ ಸತ್ಕಾ ಹೀ
ಉಚ್ಛೇದ ಹೋಗಾ . ವಹಾಂ, (೧) ಯದಿ ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಕಾ ವ್ಯಯ ನ ಹೋಗಾ ತೋ ಸಮಸ್ತ ಹೀ ಭಾವೋಂಕಾ ಸಂಹಾರ
೧. ವ್ಯತಿರೇಕ = ಭೇದ; ಏಕ ದೂಸರೇರೂಪ ನ ಹೋನಾ ವಹ; ‘ಯಹ ವಹ ನಹೀಂ ಹೈ’ ಐಸೇ ಜ್ಞಾನಕಾ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಭಿನ್ನರೂಪತ್ವ .
೨. ಅನ್ವಯ = ಏಕರೂಪತಾ; ಸಾದೃಶ್ಯತಾ; ‘ಯಹ ವಹೀ ಹೈ’ ಐಸೇ ಜ್ಞಾನಕಾ ಕಾರಣಭೂತ ಏಕರೂಪತ್ವ .
೩. ಉತ್ಪಾದನಕಾರಣ = ಉತ್ಪತ್ತಿಕಾ ಕಾರಣ . ೪. ವ್ಯೋಮಪುಷ್ಪ = ಆಕಾಶಕೇ ಫೂ ಲ .

Page 192 of 513
PDF/HTML Page 225 of 546
single page version

ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ಭಾವಾನಾಮಸಂಹರಣಿರೇವ ಭವೇತ್; ಸದುಚ್ಛೇದೇ ವಾ ಸಂವಿದಾದೀನಾಮಪ್ಯುಚ್ಛೇದಃ ಸ್ಯಾತ್ . ತಥಾ ಕೇವಲಾಂ
ಸ್ಥಿತಿಮುಪಗಚ್ಛನ್ತ್ಯಾ ಮೃತ್ತಿಕಾಯಾ ವ್ಯತಿರೇಕಾಕ್ರಾನ್ತಸ್ಥಿತ್ಯನ್ವಯಾಭಾವಾದಸ್ಥಾನಿರೇವ ಭವೇತ್, ಕ್ಷಣಿಕ-
ನಿತ್ಯತ್ವಮೇವ ವಾ . ತತ್ರ ಮೃತ್ತಿಕಾಯಾ ಅಸ್ಥಾನೌ ಸರ್ವೇಷಾಮೇವ ಭಾವಾನಾಮಸ್ಥಾನಿರೇವ ಭವೇತ್; ಕ್ಷಣಿಕನಿತ್ಯತ್ವೇ
ವಾ ಚಿತ್ತಕ್ಷಣಾನಾಮಪಿ ನಿತ್ಯತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ . ತತ ಉತ್ತರೋತ್ತರವ್ಯತಿರೇಕಾಣಾಂ ಸರ್ಗೇಣ
ಪೂರ್ವಪೂರ್ವವ್ಯತಿರೇಕಾಣಾಂ ಸಂಹಾರೇಣಾನ್ವಯಸ್ಯಾವಸ್ಥಾನೇನಾವಿನಾಭೂತಮುದ್ಯೋತಮಾನನಿರ್ವಿಘ್ನತ್ರೈಲಕ್ಷಣ್ಯಲಾಂಛನಂ ದ್ರವ್ಯ-
ಮವಶ್ಯಮನುಮನ್ತವ್ಯಮ್ ..೧೦೦..
ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಾಭಾವಸ್ಯ ಇವ . ಉಪ್ಪಾದೋ ವಿ ಯ ಭಂಗೋ ಣ ವಿಣಾ ದವ್ವೇಣ ಅತ್ಥೇಣ ಪರಮಾತ್ಮರುಚಿರೂಪಸಮ್ಯಕ್ತ್ವ-
ಸ್ಯೋತ್ಪಾದಸ್ತದ್ವಿಪರೀತಮಿಥ್ಯಾತ್ವಸ್ಯ ಭಙ್ಗೋ ವಾ ನಾಸ್ತಿ . ಕಂ ವಿನಾ . ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಪರಮಾತ್ಮರೂಪದ್ರವ್ಯಪದಾರ್ಥಂ
ವಿನಾ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ದ್ರವ್ಯಾಭಾವೇ ವ್ಯಯೋತ್ಪಾದಾಭಾವಾನ್ಮೃತ್ತಿಕಾದ್ರವ್ಯಾಭಾವೇ ಘಟೋತ್ಪಾದಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಭಙ್ಗಾಭಾವವದಿತಿ . ಯಥಾ
ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಮಿಥ್ಯಾತ್ವಪರ್ಯಾಯದ್ವಯೇ ಪರಸ್ಪರಸಾಪೇಕ್ಷಮುತ್ಪಾದಾದಿತ್ರಯಂ ದರ್ಶಿತಂ ತಥಾ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಷು ದ್ರಷ್ಟವ್ಯ-
ಹೀ ನ ಹೋಗಾ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಜೈಸೇ ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಕಾ ಸಂಹಾರ ನಹೀಂ ಹೋಗಾ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ವಿಶ್ವಕೇ ಕಿಸೀ ಭೀ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ
ಕಿಸೀ ಭಾವಕಾ ಸಂಹಾರ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋಗಾ, – ಯಹ ದೋಷ ಆಯಗಾ); ಅಥವಾ (೨) ಯದಿ ಸತ್ಕಾ ಉಚ್ಛೇದ ಹೋಗಾ
ತೋ ಚೈತನ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಕಾ ಭೀ ಉಚ್ಛೇದ ಹೋ ಜಾಯಗಾ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ವಿನಾಶ ಹೋ
ಜಾಯಗಾ – ಯಹ ದೋಷ ಆಯಗಾ .)
ಔರ ೧ಕೇವಲ ಸ್ಥಿತಿ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರನೇಕೋ ಜಾನೇವಾಲೀ ಮೃತ್ತಿಕಾಕೀ, ವ್ಯತಿರೇಕೋಂ ಸಹಿತ ಸ್ಥಿತಿಕಾ —
ಅನ್ವಯಕಾ — ಉಸಸೇ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ, ಸ್ಥಿತಿ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋಗೀ; ಅಥವಾ ತೋ ಕ್ಷಣಿಕಕೋ ಹೀ ನಿತ್ಯತ್ವ ಆ
ಜಾಯಗಾ . ವಹಾಂ (೧) ಯದಿ ಮೃತ್ತಿಕಾಕೀ ಸ್ಥಿತಿ ನ ಹೋ ತೋ ಸಮಸ್ತ ಹೀ ಭಾವೋಂಕೀ ಸ್ಥಿತಿ ನಹೀಂ ಹೋಗೀ,
(ಅರ್ಥಾತ್ ಯದಿ ಮಿಟ್ಟೀ ಧ್ರುವ ನ ರಹೇ ತೋ ಮಿಟ್ಟೀಕೀ ಹೀ ಭಾಂತಿ ವಿಶ್ವಕಾ ಕೋಈ ಭೀ ದ್ರವ್ಯ ಧ್ರುವ ನಹೀಂ ರಹೇಗಾ, –
ಟಿಕೇಗಾ ಹೀ ನಹೀಂ ಯಹ ದೋಷ ಆಯಗಾ .) ಅಥವಾ (೨) ಯದಿ ಕ್ಷಣಿಕಕಾ ನಿತ್ಯತ್ವ ಹೋ ತೋ ಚಿತ್ತಕೇ
ಕ್ಷಣಿಕ -ಭಾವೋಂಕಾ ಭೀ ನಿತ್ಯತ್ವ ಹೋಗಾ; (ಅರ್ಥಾತ್ ಮನಕಾ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಿಕಲ್ಪ ಭೀ ತ್ರೈಕಾಲಿಕ ಧ್ರುವ ಹೋ
ಜಾಯ, – ಯಹ ದೋಷ ಆಯಗಾ .)
ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಕೋ ೨ಉತ್ತರ ಉತ್ತರ ವ್ಯತಿರೇಕೋಂಕೇ ಸರ್ಗಕೇ ಸಾಥ, ಪೂರ್ವ ಪೂರ್ವಕೇ ವ್ಯತಿರೇಕೋಂಕೇ ಸಂಹಾರಕೇ
ಸಾಥ ಔರ ಅನ್ವಯಕೇ ಅವಸ್ಥಾನ (ಧ್ರೌವ್ಯ)ಕೇ ಸಾಥ ಅವಿನಾಭಾವವಾಲಾ, ಜಿಸಕೋ ನಿರ್ವಿಘ್ನ (ಅಬಾಧಿತ)
ತ್ರಿಲಕ್ಷಣತಾರೂಪ ೨ಲಾಂಛನ ಪ್ರಕಾಶಮಾನ ಹೈ ಐಸಾ ಅವಶ್ಯ ಸಮ್ಮತ ಕರನಾ ..೧೦೦..
೧. ಕೇವಲ ಸ್ಥಿತಿ = (ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವ್ಯಯ ರಹಿತ) ಅಕೇಲಾ ಧ್ರುವಪನಾ, ಕೇವಲ ಸ್ಥಿತಿಪನಾ; ಅಕೇಲಾ ಅವಸ್ಥಾನ .
[ಅನ್ವಯ ವ್ಯತಿರೇಕೋಂ ಸಹಿತ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಧ್ರೌವ್ಯ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯಸಹಿತ ಹೀ ಹೋಗಾ, ಅಕೇಲಾ ನಹೀಂ ಹೋ
ಸಕತಾ . ಜೈಸೇ ಉತ್ಪಾದ (ಯಾ ವ್ಯಯ) ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಂಶ ಹೈ – ಸಮಗ್ರ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ, ಇಸಪ್ರಕಾರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಭೀ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಂಶ
ಹೈ; – ಸಮಗ್ರ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ . ]
೨. ಉತ್ತರ ಉತ್ತರ = ಬಾದ ಬಾದಕೇ .
೩. ಲಾಂಛನ = ಚಿಹ್ನ .

Page 193 of 513
PDF/HTML Page 226 of 546
single page version

ಅಥೋತ್ಪಾದಾದೀನಾಂ ದ್ರವ್ಯಾದರ್ಥಾನ್ತರತ್ವಂ ಸಂಹರತಿ —
ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿದಿಭಂಗಾ ವಿಜ್ಜಂತೇ ಪಜ್ಜಏಸು ಪಜ್ಜಾಯಾ .
ದವ್ವಮ್ಹಿ ಸಂತಿ ಣಿಯದಂ ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಹವದಿ ಸವ್ವಂ ..೧೦೧..
ಉತ್ಪಾದಸ್ಥಿತಿಭಙ್ಗಾ ವಿದ್ಯನ್ತೇ ಪರ್ಯಾಯೇಷು ಪರ್ಯಾಯಾಃ .
ದ್ರವ್ಯೇ ಹಿ ಸನ್ತಿ ನಿಯತಂ ತಸ್ಮಾದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ ಸರ್ವಮ್ ..೧೦೧..
ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ಹಿ ಪರ್ಯಾಯಾನಾಲಮ್ಬನ್ತೇ, ತೇ ಪುನಃ ಪರ್ಯಾಯಾ ದ್ರವ್ಯಮಾಲಮ್ಬನ್ತೇ . ತತಃ
ಸಮಸ್ತಮಪ್ಯೇತದೇಕಮೇವ ದ್ರವ್ಯಂ, ನ ಪುನರ್ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರಮ್ . ದ್ರವ್ಯಂ ಹಿ ತಾವತ್ಪರ್ಯಾಯೈರಾಲಮ್ಬ್ಯತೇ, ಸಮುದಾಯಿನಃ
ಸಮುದಾಯಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್; ಪಾದಪವತ್ . ಯಥಾ ಹಿ ಸಮುದಾಯೀ ಪಾದಪಃ ಸ್ಕನ್ಧಮೂಲಶಾಖಾಸಮುದಾಯಾತ್ಮಕಃ
ಮಿತ್ಯರ್ಥಂಃ ..೧೦೦.. ಅಥೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ದ್ರವ್ಯೇಣ ಸಹ ಪರಸ್ಪರಾಧಾರಾಧೇಯಭಾವತ್ವಾದನ್ವಯದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ
ದ್ರವ್ಯಮೇವ ಭವತೀತ್ಯುಪದಿಶತಿ — ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿದಿಭಂಗಾ ವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನದರ್ಶನಸ್ವಭಾವಾತ್ಮತತ್ತ್ವನಿರ್ವಿಕಾರಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನ-
ರೂಪೇಣೋತ್ಪಾದಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನೇವ ಕ್ಷಣೇ ಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನವಿಲಕ್ಷಣಾಜ್ಞಾನಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ಭಙ್ಗ, ತದುಭಯಾಧಾರಾತ್ಮದ್ರವ್ಯತ್ವಾ-
ವಸ್ಥಾರೂಪೇಣ ಸ್ಥಿತಿರಿತ್ಯುಕ್ತಲಕ್ಷಣಾಸ್ತ್ರಯೋ ಭಙ್ಗಾಃ ಕರ್ತಾರಃ . ವಿಜ್ಜಂತೇ ವಿದ್ಯನ್ತೇ ತಿಷ್ಠನ್ತಿ . ಕೇಷು . ಪಜ್ಜಏಸು
ಪ್ರ ೨೫
ಅಬ, ಉತ್ಪಾದಾದಿಕಾ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಅರ್ಥಾನ್ತರತ್ವಕೋ ನಷ್ಟ ಕರತೇ ಹೈಂ; (ಅರ್ಥಾತ್ ಯಹ ಸಿದ್ಧ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ
ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಪೃಥಕ್ ಪದಾರ್ಥ ನಹೀಂ ಹೈಂ) : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಉತ್ಪಾದಸ್ಥಿತಿಭಙ್ಗಾಃ ] ಉತ್ಪಾದ, ಧ್ರೌವ್ಯ ಔರ ವ್ಯಯ [ಪರ್ಯಾಯೇಷು ] ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ
[ವಿದ್ಯನ್ತೇ ] ವರ್ತತೇ ಹೈಂ; [ಪರ್ಯಾಯಾಃ ] ಪರ್ಯಾಯೇಂ [ನಿಯತಂ ] ನಿಯಮಸೇ [ದ್ರವ್ಯೇ ಹಿ ಸನ್ತಿ ] ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಹೋತೀ ಹೈಂ,
[ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ [ಸರ್ವಂ ] ವಹ ಸಬ [ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ ] ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ..೧೦೧..
ಟೀಕಾ : — ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಪರ್ಯಾಯೋಂ ಕಾ ಆಲಮ್ಬನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಔರ
ವೇ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಆಲಮ್ಬನ ಕರತೀ ಹೈಂ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಆಶ್ರಯಸೇ ಹೈಂ ಔರ
ಪರ್ಯಾಯೇಂ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಆಶ್ರಯಸೇ ಹೈಂ); ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ ಸಬ ಏಕ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ, ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರ ನಹೀಂ .
ಪ್ರಥಮ ತೋ ದ್ರವ್ಯ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಆಲಮ್ಬಿತ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ದ್ರವ್ಯಾಶ್ರಿತ ಹೈಂ), ಕ್ಯೋಂಕಿ
೧ಸಮುದಾಯೀ ಸಮುದಾಯಸ್ವರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ; ವೃಕ್ಷಕೀ ಭಾಂತಿ . ಜೈಸೇ ಸಮುದಾಯೀ ವೃಕ್ಷ ಸ್ಕಂಧ, ಮೂಲ ಔರ
೧. ಸಮುದಾಯೀ = ಸಮುದಾಯವಾನ ಸಮುದಾಯ (ಸಮೂಹ) ಕಾ ಬನಾ ಹುಆ . (ದ್ರವ್ಯ ಸಮುದಾಯೀ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ
ಸಮುದಾಯಸ್ವರೂಪ ಹೈ .)
ಉತ್ಪಾದ ತೇಮ ಜ ಧ್ರೌವ್ಯ ನೇ ಸಂಹಾರ ವರ್ತೇ ಪರ್ಯಯೇ,
ನೇ ಪರ್ಯಯೋ ದ್ರವ್ಯೇ ನಿಯಮಥೀ, ಸರ್ವ ತೇಥೀ ದ್ರವ್ಯ ಛೇ. ೧೦೧.

Page 194 of 513
PDF/HTML Page 227 of 546
single page version

ಸ್ಕನ್ಧಮೂಲಶಾಖಾಭಿರಾಲಮ್ಬಿತ ಏವ ಪ್ರತಿಭಾತಿ, ತಥಾ ಸಮುದಾಯಿ ದ್ರವ್ಯಂ ಪರ್ಯಾಯಸಮುದಾಯಾತ್ಮಕಂ
ಪರ್ಯಾಯೈರಾಲಮ್ಬಿತಮೇವ ಪ್ರತಿಭಾತಿ . ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತೂತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯೈರಾಲಮ್ಬ್ಯನ್ತೇ, ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಾಮಂಶ-
ಧರ್ಮತ್ವಾತ್; ಬೀಜಾಂಕುರಪಾದಪತ್ವವತ್ . ಯಥಾ ಕಿಲಾಂಶಿನಃ ಪಾದಪಸ್ಯ ಬೀಜಾಂಕುರಪಾದಪತ್ವ-
ಲಕ್ಷಣಾಸ್ತ್ರಯೋಂಽಶಾ ಭಂಗೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಲಕ್ಷಣೈರಾತ್ಮಧರ್ಮೈರಾಲಮ್ಬಿತಾಃ ಸಮಮೇವ ಪ್ರತಿಭಾನ್ತಿ, ತಥಾಂಶಿನೋ
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೋಚ್ಛಿದ್ಯಮಾನೋತ್ಪದ್ಯಮಾನಾವತಿಷ್ಠಮಾನಭಾವಲಕ್ಷಣಾಸ್ತ್ರಯೋಂಽಶಾ ಭಂಗೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಲಕ್ಷಣೈರಾತ್ಮಧರ್ಮೈರಾ-
ಲಮ್ಬಿತಾಃ ಸಮಮೇವ ಪ್ರತಿಭಾನ್ತಿ . ಯದಿ ಪುನಭಂಗೋತ್ಪಾದಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೈವೇಷ್ಯನ್ತೇ ತದಾ ಸಮಗ್ರಮೇವ
ವಿಪ್ಲವತೇ . ತಥಾ ಹಿ — ಭಂಗೇ ತಾವತ್ ಕ್ಷಣಭಂಗಕಟಾಕ್ಷಿತಾನಾಮೇಕಕ್ಷಣ ಏವ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸಂಹರಣಾದ್
ದ್ರವ್ಯಶೂನ್ಯತಾವತಾರಃ ಸದುಚ್ಛೇದೋ ವಾ . ಉತ್ಪಾದೇ ತು ಪ್ರತಿಸಮಯೋತ್ಪಾದಮುದ್ರಿತಾನಾಂ ಪ್ರತ್ಯೇಕಂ ದ್ರವ್ಯಾಣಾ-
ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಪೂರ್ವಕನಿರ್ವಿಕಾರಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನಪರ್ಯಾಯೇ ತಾವದುತ್ಪಾದಸ್ತಿಷ್ಠತಿ ಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನವಿಲಕ್ಷಣಾಜ್ಞಾನಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ
ಭಙ್ಗಸ್ತದುಭಯಾಧಾರಾತ್ಮದ್ರವ್ಯತ್ವಾವಸ್ಥಾರೂಪಪರ್ಯಾಯೇಣ ಧ್ರೌವ್ಯಂ ಚೇತ್ಯುಕ್ತಲಕ್ಷಣಸ್ವಕೀಯಸ್ವಕೀಯಪರ್ಯಾಯೇಷು . ಪಜ್ಜಾಯಾ
ದವ್ವಮ್ಹಿ ಸಂತಿ ತೇ ಚೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಜ್ಞಾನಾಜ್ಞಾನತದುಭಯಾಧಾರಾತ್ಮದ್ರವ್ಯತ್ವಾವಸ್ಥಾರೂಪಪರ್ಯಾಯಾ ಹಿ ಸ್ಫು ಟಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಸನ್ತಿ . ಣಿಯದಂ
ಶಾಖಾಓಂಕಾ ಸಮುದಾಯಸ್ವರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ಸ್ಕಂಧ, ಮೂಲ ಔರ ಶಾಖಾಓಂಸೇ ಆಲಮ್ಬಿತ ಹೀ (ಭಾಸಿತ) ದಿಖಾಈ
ದೇತಾ ಹೈ, ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಸಮುದಾಯೀ ದ್ರವ್ಯ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಸಮುದಾಯಸ್ವರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಆಲಮ್ಬಿತ
ಹೀ ಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ . (ಅರ್ಥಾತ್ ಜೈಸೇ ಸ್ಕಂಧ, ಮೂಲ ಶಾಖಾಯೇಂ ವೃಕ್ಷಾಶ್ರಿತ ಹೀ ಹೈಂ — ವೃಕ್ಷಸೇ ಭಿನ್ನ ಪದಾರ್ಥರೂಪ
ನಹೀಂ ಹೈಂ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ದ್ರವ್ಯಾಶ್ರಿತ ಹೀ ಹೈಂ, — ದ್ರವ್ಯಸೇ ಭಿನ್ನ ಪದಾರ್ಥರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈಂ .)
ಔರ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಕೇ ದ್ವಾರಾ ಆಲಮ್ಬಿತ ಹೈಂ (ಅರ್ಥಾತ್ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ
ಪರ್ಯಾಯಾಶ್ರಿತ ಹೈಂ ) ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಅಂಶೋಂಕೇ ಧರ್ಮ ಹೈಂ (-೧ಅಂಶೀಕೇ ನಹೀಂ); ಬೀಜ, ಅಂಕುರ
ಔರ ವೃಕ್ಷತ್ವಕೀ ಭಾಂತಿ . ಜೈಸೇ ಅಂಶೀ -ವೃಕ್ಷಕೇ ಬೀಜ ಅಂಕುರ -ವೃಕ್ಷತ್ವಸ್ವರೂಪ ತೀನ ಅಂಶ, ವ್ಯಯ -ಉತ್ಪಾದ-
ಧ್ರೌವ್ಯಸ್ವರೂಪ ನಿಜ ಧರ್ಮೋಂಸೇ ಆಲಮ್ಬಿತ ಏಕ ಸಾಥ ಹೀ ಭಾಸಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಅಂಶೀ -ದ್ರವ್ಯಕೇ,
ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹುಆ ಭಾವ, ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಭಾವ, ಔರ ಅವಸ್ಥಿತ ರಹನೇವಾಲಾ ಭಾವ; — ಯಹ ತೀನೋಂ ಅಂಶ
ವ್ಯಯ -ಉತ್ಪಾದ -ಧ್ರೌವ್ಯಸ್ವರೂಪ ನಿಜಧರ್ಮೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಆಲಮ್ಬಿತ ಏಕ ಸಾಥ ಹೀ ಭಾಸಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಕಿನ್ತು
ಯದಿ (೧) ಭಂಗ, (೨) ಉತ್ಪಾದ ಔರ (೩) ಧ್ರೌವ್ಯಕೋ (ಅಂಶೀಕಾ ನ ಮಾನಕರ) ದ್ರವ್ಯಕಾ ಹೀ ಮಾನಾ
ಜಾಯ ತೋ ಸಾರಾ ೨ವಿಪ್ಲವ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋಗಾ . ಯಥಾ – (೧) ಪಹಲೇ, ಯದಿ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಹೀ ಭಂಗ ಮಾನಾ ಜಾಯ
ತೋ ೩ಕ್ಷಣಭಂಗಸೇ ಲಕ್ಷಿತ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಏಕ ಕ್ಷಣಮೇಂ ಹೀ ಸಂಹಾರ ಹೋ ಜಾನೇಸೇ ದ್ರವ್ಯಶೂನ್ಯತಾ ಆ ಜಾಯಗೀ,
ಅಥವಾ ಸತ್ಕಾ ಉಚ್ಛೇದ ಹೋ ಜಾಯಗಾ . (೨) ಯದಿ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಮಾನಾ ಜಾಯ ತೋ ಸಮಯ -ಸಮಯ ಪರ
ಹೋನೇವಾಲೇ ಉತ್ಪಾದಕೇ ದ್ವಾರಾ ಚಿಹ್ನಿತ ಐಸೇ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ ಪ್ರತ್ಯೇಕಕೋ ಅನನ್ತತಾ ಆ ಜಾಯಗೀ . (ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮಯ-
೧. ಅಂಶೀ = ಅಂಶೋಂವಾಲಾ; ಅಂಶೋಂಂಕಾ ಬನಾ ಹುಆ . (ದ್ರವ್ಯ ಅಂಶೀ ಹೈ .)
೨. ವಿಪ್ಲವ = ಅಂಧಾಧುಂಧೀ = ಉಥಲಪುಥಲ; ಘೋಟಾಲಾ; ವಿರೋಧ .
೩. ಕ್ಷಣ = ವಿನಾಶ ಜಿನಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೋ ಐಸೇ .

Page 195 of 513
PDF/HTML Page 228 of 546
single page version

ಮಾನನ್ತ್ಯಮಸದುತ್ಪಾದೋ ವಾ . ಧ್ರೌವ್ಯೇ ತು ಕ್ರಮಭುವಾಂ ಭಾವಾನಾಮಭಾವಾದ್ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವಃ ಕ್ಷಣಿಕತ್ವಂ ವಾ .
ಅತ ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯೈರಾಲಮ್ಬ್ಯನ್ತಾಂ ಪರ್ಯಾಯಾಃ ಪರ್ಯಾಯೈಶ್ಚ ದ್ರವ್ಯಮಾಲಮ್ಬ್ಯನ್ತಾಂ, ಯೇನ ಸಮಸ್ತಮಪ್ಯೇತದೇಕಮೇವ
ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ ..೧೦೧..
ಅಥೋತ್ಪಾದಾದೀನಾಂ ಕ್ಷಣಭೇದಮುದಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ದ್ಯೋತಯತಿ —
ಸಮವೇದಂ ಖಲು ದವ್ವಂ ಸಂಭವಠಿದಿಣಾಸಸಣ್ಣಿದಟ್ಠೇಹಿಂ .
ಏಕ್ಕಮ್ಹಿ ಚೇವ ಸಮಯೇ ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಖು ತತ್ತಿದಯಂ ..೧೦೨..
ನಿಶ್ಚಿತಂ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇಽಪಿ ಸ್ವಕೀಯಸ್ವಕೀಯಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದೇನ . ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಹವದಿ ಸವ್ವಂ ಯತೋ
ನಿಶ್ಚಯಾಧಾರಾಧೇಯಭಾವೇನ ತಿಷ್ಠನ್ತ್ಯುತ್ಪಾದಾದಯಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಕಾರಣಾದುತ್ಪಾದಾದಿತ್ರಯಂ ಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನಾದಿಪರ್ಯಾಯತ್ರಯಂ ಚಾನ್ವಯ-
ಸಮಯ ಪರ ಹೋನೇವಾಲಾ ಉತ್ಪಾದ ಜಿಸಕಾ ಚಿಹ್ನ ಹೋ ಐಸಾ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದ್ರವ್ಯ ಅನಂತ ದ್ರವ್ಯತ್ವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ
ಜಾಯಗಾ) ಅಥವಾ ಅಸತ್ಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಹೋ ಜಾಯಗಾ; (೩) ಯದಿ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಹೀ ಧ್ರೌವ್ಯ ಮಾನಾ ಜಾಯ ತೋ
ಕ್ರಮಶಃ ಹೋನೇವಾಲೇ ಭಾವೋಂಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ಆಯಗಾ, ಅಥವಾ ಕ್ಷಣಿಕಪನಾ ಹೋಗಾ .
ಇಸಲಿಯೇ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಕೇ ದ್ವಾರಾ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಆಲಮ್ಬಿತ ಹೋಂ, ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ದ್ರವ್ಯ
ಆಲಮ್ಬಿತ ಹೋ, ಕಿ ಜಿಸಸೇ ಯಹ ಸಬ ಏಕ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಬೀಜ, ಅಂಕುರ ಔರ ವೃಕ್ಷತ್ವ, ಯಹ ವೃಕ್ಷಕೇ ಅಂಶ ಹೈಂ . ಬೀಜಕಾ ನಾಶ, ಅಂಕುರಕಾ
ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವೃಕ್ಷತ್ವಕಾ ಧ್ರೌವ್ಯ – ತೀನೋಂ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ನಾಶ ಬೀಜಕೇ ಆಶ್ರಿತ ಹೈ,
ಉತ್ಪಾದ ಅಂಕುರಕೇ ಆಶ್ರಿತ ಹೈ, ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ವೃಕ್ಷತ್ವಕೇ ಆಶ್ರಿತ ಹೈ; ನಾಶ, ಉತ್ಪಾದ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಬೀಜ
ಅಂಕುರ ಔರ ವೃಕ್ಷತ್ವಸೇ ಭಿನ್ನ ಪದಾರ್ಥರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ . ತಥಾ ಬೀಜ, ಅಂಕುರ ಔರ ವೃಕ್ಷತ್ವ ಭೀ ವೃಕ್ಷಸೇ ಭಿನ್ನ
ಪದಾರ್ಥರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈಂ . ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ ಸಬ ಏಕ ವೃಕ್ಷ ಹೀ ಹೈಂ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹುಆ ಭಾವ, ಉತ್ಪನ್ನ
ಹೋತಾ ಹುಆ ಭಾವ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಭಾವ ಸಬ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅಂಶ ಹೈಂ . ನಷ್ಟ ಹೋತೇ ಹುಯೇ ಭಾವಕಾ ನಾಶ, ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ
ಹುಯೇ ಭಾವಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಔರ ಸ್ಥಾಯೀ ಭಾವಕಾ ಧ್ರೌವ್ಯ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ನಾಶ ನಷ್ಟ ಹೋತೇ ಭಾವಕೇ
ಆಶ್ರಿತ ಹೈ, ಉತ್ಪಾದ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಭಾವಕೇ ಆಶ್ರಿತ ಹೈ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಸ್ಥಾಯೀ ಭಾವಕೇ ಆಶ್ರಿತ ಹೈ . ನಾಶ,
ಉತ್ಪಾದ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಉನ ಭಾವೋಂಸೇ ಭಿನ್ನ ಪದಾರ್ಥರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈಂ . ಔರ ವೇ ಭಾವ ಭೀ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಭಿನ್ನ ಪದಾರ್ಥರೂಪ
ನಹೀಂ ಹೈಂ . ಇಸಲಿಯೇ ಯಹ ಸಬ, ಏಕ ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಹೈಂ ..೧೦೧..
ಅಬ, ಉತ್ಪಾದಾದಿಕಾ ಕ್ಷಣಭೇದ ೧ನಿರಸ್ತ ಕರಕೇ ವೇ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ ಯಹ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ : —
೧. ನಿರಸ್ತ ಕರಕೇ = ದೂರ ಕರಕೇ; ನಷ್ಟ ಕರಕೇ; ಖಣ್ಡಿತ ಕರಕೇ; ನಿರಾಕೃತ ಕರಕೇ .
ಉತ್ಪಾದ – ಧ್ರೌವ್ಯ – ವಿನಾಶಸಂಜ್ಞಿತ ಅರ್ಥ ಸಹ ಸಮವೇತ ಛೇ
ಏಕ ಜ ಸಮಯಮಾಂ ದ್ರವ್ಯ ನಿಶ್ಚಯ, ತೇಥೀ ಏ ತ್ರಿಕ ದ್ರವ್ಯ ಛೇ . ೧೦೨.

Page 196 of 513
PDF/HTML Page 229 of 546
single page version

ಸಮವೇತಂ ಖಲು ದ್ರವ್ಯಂ ಸಂಭವಸ್ಥಿತಿನಾಶಸಂಜ್ಞಿತಾರ್ಥೈಃ .
ಏಕಸ್ಮಿನ್ ಚೈವ ಸಮಯೇ ತಸ್ಮಾದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಖಲು ತತ್ತ್ರಿತಯಮ್ ..೧೦೨..
ಇಹ ಹಿ ಯೋ ನಾಮ ವಸ್ತುನೋ ಜನ್ಮಕ್ಷಣಃ ಸ ಜನ್ಮನೈವ ವ್ಯಾಪ್ತತ್ವಾತ್ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣೋ ನಾಶಕ್ಷಣಶ್ಚ
ನ ಭವತಿ; ಯಶ್ಚ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣಃ ಸ ಖಲೂಭಯೋರನ್ತರಾಲದುರ್ಲಲಿತತ್ವಾಜ್ಜನ್ಮಕ್ಷಣೋ ನಾಶಕ್ಷಣಶ್ಚ ನ ಭವತಿ;
ಯಶ್ಚ ನಾಶಕ್ಷಣಃ ಸ ತೂತ್ಪದ್ಯಾವಸ್ಥಾಯ ಚ ನಶ್ಯತೋ ಜನ್ಮಕ್ಷಣಃ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣಶ್ಚ ನ ಭವತಿ;
— ಇತ್ಯುತ್ಪಾದಾದೀನಾಂ ವಿತರ್ಕ್ಯಮಾಣಃ ಕ್ಷಣಭೇದೋ ಹೃದಯಭೂಮಿಮವತರತಿ . ಅವತರತ್ಯೇವಂ ಯದಿ ದ್ರವ್ಯಮಾತ್ಮ-
ನೈವೋತ್ಪದ್ಯತೇ ಆತ್ಮನೈವಾವತಿಷ್ಠತೇ ಆತ್ಮನೈವ ನಶ್ಯತೀತ್ಯಭ್ಯುಪಗಮ್ಯತೇ . ತತ್ತು ನಾಭ್ಯುಪಗತಮ್ . ಪರ್ಯಾಯಾಣಾ-
ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ಸರ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ . ಪೂರ್ವೋಕ್ತೋತ್ಪಾದಾದಿತ್ರಯಸ್ಯ ತಥೈವ ಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನಾದಿಪರ್ಯಾಯತ್ರಯಸ್ಯ
ಚಾನುಗತಾಕಾರೇಣಾನ್ವಯರೂಪೇಣ ಯದಾಧಾರಭೂತಂ ತದನ್ವಯದ್ರವ್ಯಂ ಭಣ್ಯತೇ, ತದ್ವಿಷಯೋ ಯಸ್ಯ ಸ ಭವತ್ಯನ್ವಯದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯಃ .
ಯಥೇದಂ ಜ್ಞಾನಾಜ್ಞಾನಪರ್ಯಾಯದ್ವಯೇ ಭಙ್ಗತ್ರಯಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ ತಥಾಪಿ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಷು ಯಥಾಸಂಭವಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತ್ಯ-
ಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೧೦೧.. ಅಥೋತ್ಪಾದಾದೀನಾಂ ಪುನರಪಿ ಪ್ರಕಾರಾನ್ತರೇಣ ದ್ರವ್ಯೇಣ ಸಹಾಭೇದಂ ಸಮರ್ಥಯತಿ ಸಮಯಭೇದಂ ಚ
ನಿರಾಕರೋತಿ — ಸಮವೇದಂ ಖಲು ದವ್ವಂ ಸಮವೇತಮೇಕೀಭೂತಮಭಿನ್ನಂ ಭವತಿ ಖಲು ಸ್ಫು ಟಮ್ . ಕಿಮ್ . ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಮ್ . ಕೈಃ
ಸಹ . ಸಂಭವಠಿದಿಣಾಸಸಣ್ಣಿದಟ್ಠೇಹಿಂ ಸಮ್ಯಕ್ತ್ವಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕನಿಶ್ಚಲನಿರ್ವಿಕಾರನಿಜಾತ್ಮಾನುಭೂತಿಲಕ್ಷಣವೀತರಾಗಚಾರಿತ್ರ-
ಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪಾದಃ ತಥೈವ ರಾಗಾದಿಪರದ್ರವ್ಯೈಕತ್ವಪರಿಣತಿರೂಪಚಾರಿತ್ರಪರ್ಯಾಯೇಣ ನಾಶಸ್ತದುಭಯಾಧಾರಾತ್ಮದ್ರವ್ಯತ್ವಾವಸ್ಥಾ-
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಏಕಸ್ಮಿನ್ ಚ ಏವ ಸಮಯೇ ] ಏಕ ಹೀ ಸಮಯಮೇಂ
[ಸಂಭವಸ್ಥಿತಿನಾಶಸಂಜ್ಞಿತಾರ್ಥೈಃ ] ಉತ್ಪಾದ, ಸ್ಥಿತಿ ಔರ ನಾಶ ನಾಮಕ ೧ಅರ್ಥೋಂಕೇ ಸಾಥ [ಖಲು ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ
[ಸಮವೇತಂ ] ೨ಸಮವೇತ (ಏಕಮೇಕ) ಹೈ; [ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ [ತತ್ ತ್ರಿತಯಂ ] ಯಹ ೩ತ್ರಿತಯ [ಖಲು ]
ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ..೧೦೨..
ಟೀಕಾ : — (ಪ್ರಥಮ ಶಂಕಾ ಉಪಸ್ಥಿತ ಕೀ ಜಾತೀ ಹೈ : — ) ಯಹಾಂ, (ವಿಶ್ವಮೇಂ) ವಸ್ತುಕಾ
ಜೋ ಜನ್ಮಕ್ಷಣ ಹೈ ವಹ ಜನ್ಮಸೇ ಹೀ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇಸೇ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣ ಔರ ನಾಶಕ್ಷಣ ನಹೀಂ ಹೈ, (-ವಹ
ಪೃಥಕ್ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ); ಜೋ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣ ಹೋ ವಹ ದೋನೋಂಕೇ ಅನ್ತರಾಲಮೇಂ (ಉತ್ಪಾದಕ್ಷಣ ಔರ
ನಾಶಕ್ಷಣಕೇ ಬೀಚ) ದೃಢತಯಾ ರಹತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ (ವಹ) ಜನ್ಮಕ್ಷಣ ಔರ ನಾಶಕ್ಷಣ ನಹೀಂ ಹೈ; ಔರ
ಜೋ ನಾಶಕ್ಷಣ ಹೈ ವಹ, – ವಸ್ತು ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋಕರ ಔರ ಸ್ಥಿರ ರಹಕರ ಫಿ ರ ನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹೈ
ಇಸಲಿಯೇ, – ಜನ್ಮಕ್ಷಣ ಔರ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣ ನಹೀಂ ಹೈ; — ಇಸಪ್ರಕಾರ ತರ್ಕ ಪೂರ್ವಕ ವಿಚಾರ ಕರನೇ ಪರ
ಉತ್ಪಾದಾದಿಕಾ ಕ್ಷಣಭೇದ ಹೃದಯಭೂಮಿಮೇಂ ಉತರತಾ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯಕಾ ಸಮಯ
೧. ಅರ್ಥ = ಪದಾರ್ಥ (೮೭ ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ ಸಮಝಾಯಾ ಗಯಾ ಹೈ, ತದ್ನುಸಾರ ಪರ್ಯಾಯ ಭೀ ಅರ್ಥ ಹೈ .)
೨. ಸಮವೇತ = ಸಮವಾಯವಾಲಾ, ತಾದಾತ್ಮ್ಯಸಹಿತ ಜುಡಾ ಹುವಾ, ಏಕಮೇಕ .
೩. ತ್ರಿತಯ = ತೀನಕಾ ಸಮುದಾಯ . (ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ, ಇನ ತೀನೋಂಕಾ ಸಮುದಾಯ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಹೈ .)

Page 197 of 513
PDF/HTML Page 230 of 546
single page version

ಮೇವೋತ್ಪಾದಾದಯಃ, ಕುತಃ ಕ್ಷಣಭೇದಃ . ತಥಾ ಹಿ — ಯಥಾ ಕುಲಾಲದಣ್ಡಚಕ್ರಚೀವರಾರೋಪ್ಯಮಾಣಸಂಸ್ಕಾರ-
ಸನ್ನಿಧೌ ಯ ಏವ ವರ್ಧಮಾನಸ್ಯ ಜನ್ಮಕ್ಷಣಃ, ಸ ಏವ ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಸ್ಯ ನಾಶಕ್ಷಣಃ, ಸ ಏವ ಚ ಕೋಟಿದ್ವಯಾಧಿ-
ರೂಢಸ್ಯ ಮೃತ್ತಿಕಾತ್ವಸ್ಯ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣಃ, ತಥಾ ಅನ್ತರಂಗಬಹಿರಂಗಸಾಧನಾರೋಪ್ಯಮಾಣಸಂಸ್ಕಾರಸನ್ನಿಧೌ ಯ
ಏವೋತ್ತರಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ಜನ್ಮಕ್ಷಣಃ, ಸ ಏವ ಪ್ರಾಕ್ತನಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ನಾಶಕ್ಷಣಃ, ಸ ಏವ ಚ ಕೋಟಿದ್ವಯಾಧಿರೂಢಸ್ಯ
ದ್ರವ್ಯತ್ವಸ್ಯ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣಃ . ಯಥಾ ಚ ವರ್ಧಮಾನಮೃತ್ಪಿಣ್ಡಮೃತ್ತಿಕಾತ್ವೇಷು ಪ್ರತ್ಯೇಕವರ್ತೀನ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ
ತ್ರಿಸ್ವಭಾವಸ್ಪರ್ಶಿನ್ಯಾಂ ಮೃತ್ತಿಕಾಯಾಂ ಸಾಮಸ್ತ್ಯೇನೈಕಸಮಯ ಏವಾವಲೋಕ್ಯನ್ತೇ, ತಥಾ ಉತ್ತರಪ್ರಾಕ್ತನ-
ರೂಪಪರ್ಯಾಯೇಣ ಸ್ಥಿತಿರಿತ್ಯುಕ್ತಲಕ್ಷಣಸಂಜ್ಞಿತ್ವೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯೈಃ ಸಹ . ತರ್ಹಿ ಕಿಂ ಬೌದ್ಧಮತವದ್ಭಿನ್ನಭಿನ್ನಸಮಯೇ ತ್ರಯಂ
ಭವಿಷ್ಯತಿ . ನೈವಮ್ . ಏಕ್ಕಮ್ಮಿ ಚೇವ ಸಮಯೇ ಅಙ್ಗುಲಿದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ವಕ್ರಪರ್ಯಾಯವತ್ಸಂಸಾರಿಜೀವಸ್ಯ ಮರಣಕಾಲೇ ಋಜುಗತಿವತ್
ಕ್ಷೀಣಕಷಾಯಚರಮಸಮಯೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತಿವದಯೋಗಿಚರಮಸಮಯೇ ಮೋಕ್ಷವಚ್ಚೇತ್ಯೇಕಸ್ಮಿನ್ಸಮಯ ಏವ . ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಖು
ತತ್ತಿದಯಂ ಯಸ್ಮಾತ್ಪೂರ್ವೋಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣೈಕಸಮಯೇ ಭಙ್ಗತ್ರಯೇಣ ಪರಿಣಮತಿ ತಸ್ಮಾತ್ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದೇಽಪಿ ಪ್ರದೇಶಾ-
ನಾಮಭೇದಾತ್ತ್ರಯಮಪಿ ಖು ಸ್ಫು ಟಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ . ಯಥೇದಂ ಚಾರಿತ್ರಾಚಾರಿತ್ರಪರ್ಯಾಯದ್ವಯೇ ಭಙ್ಗತ್ರಯಮಭೇದೇನ ದರ್ಶಿತಂ ತಥಾ
೧. ಕೋಟಿ = ಪ್ರಕಾರ (ಮಿಟ್ಟೀಪನ ತೋ ಪಿಣ್ಡರೂಪ ತಥಾ ರಾಮಪಾತ್ರರೂಪ – ದೋನೋಂ ಪ್ರಕಾರೋಂಮೇಂ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈ .)
ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಏಕ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, — ಐಸೀ ಬಾತ ಹೃದಯಮೇಂ ಜಮತೀ ಹೈ .)
(ಯಹಾಂ ಉಪರೋಕ್ತ ಶಂಕಾಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ : — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉತ್ಪಾದಾದಿಕಾ
ಕ್ಷಣಭೇದ ಹೃದಯಭೂಮಿಮೇಂ ತಭೀ ಉತರ ಸಕತಾ ಹೈ ಜಬ ಯಹ ಮಾನಾ ಜಾಯ ಕಿ ‘ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಉತ್ಪನ್ನ
ಹೋತಾ ಹೈ, ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಧ್ರುವ ರಹತಾ ಹೈ ಔರ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ !’ ಕಿನ್ತು ಐಸಾ ತೋ
ಮಾನಾ ನಹೀಂ ಗಯಾ ಹೈ; (ಕ್ಯೋಂಕಿ ಯಹ ಸ್ವೀಕಾರ ಔರ ಸಿದ್ಧ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ಕಿ) ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಹೀ
ಉತ್ಪಾದಾದಿ ಹೈಂ; (ತಬ ಫಿ ರ) ವಹಾಂ ಕ್ಷಣಭೇದ -ಕಹಾಂಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? ಯಹ ಸಮಝತೇ ಹೈಂ : —
ಜೈಸೇ ಕುಮ್ಹಾರ, ದಣ್ಡ, ಚಕ್ರ ಔರ ಡೋರೀ ದ್ವಾರಾ ಆರೋಪಿತ ಕಿಯೇ ಜಾನೇವಾಲೇ ಸಂಸ್ಕಾರಕೀ
ಉಪಸ್ಥಿತಿಮೇಂ ಜೋ ರಾಮಪಾತ್ರಕಾ ಜನ್ಮಕ್ಷಣ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹೀ ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಕಾ ನಾಶಕ್ಷಣ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ
ವಹೀ ದೋನೋಂ ೧ಕೋಟಿಯೋಂಮೇಂ ರಹನೇವಾಲಾ ಮಿಟ್ಟೀಪನಕಾ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣ ಹೋತಾ ಹೈ; ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಅನ್ತರಂಗ ಔರ
ಬಹಿರಂಗ ಸಾಧನೋಂ ದ್ವಾರಾ ಕಿಯೇ ಜಾನೇವಾಲೇ ಸಂಸ್ಕಾರೋಂಕೀ ಉಪಸ್ಥಿತಿಮೇಂ, ಜೋ ಉತ್ತರ ಪರ್ಯಾಯಕಾ ಜನ್ಮಕ್ಷಣ
ಹೋತಾ ಹೈ ವಹೀ ಪೂರ್ವ ಪರ್ಯಾಯಕಾ ನಾಶ ಕ್ಷಣ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ವಹೀ ದೋನೋಂ ಕೋಟಿಯೋಂಮೇಂ ರಹನೇವಾಲೇ
ದ್ರವ್ಯತ್ವಕಾ ಸ್ಥಿತಿಕ್ಷಣ ಹೋತಾ ಹೈ .
ಔರ ಜೈಸೇ ರಾಮಪಾತ್ರಮೇಂ, ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಮೇಂ ಔರ ಮಿಟ್ಟೀಪನಮೇಂ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಪ್ರತ್ಯೇಕ
ರೂಪಮೇಂ (ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪೃಥಕ್ ಪೃಥಕ್) ವರ್ತತೇ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ತ್ರಿಸ್ವಭಾವಸ್ಪರ್ಶೀ ಮೃತ್ತಿಕಾಮೇಂ ವೇ ಸಮ್ಪೂರ್ಣತಯಾ
(ಸಭೀ ಏಕ ಸಾಥ) ಏಕ ಸಮಯಮೇಂ ಹೀ ದೇಖೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ; ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಉತ್ತರ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ, ಪೂರ್ವ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ
ಔರ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮೇಂ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಯಾ (ಏಕ -ಏಕ) ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ

Page 198 of 513
PDF/HTML Page 231 of 546
single page version

ಪರ್ಯಾಯದ್ರವ್ಯತ್ವೇಷು ಪ್ರತ್ಯೇಕವರ್ತೀನ್ಯಪ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ತ್ರಿಸ್ವಭಾವಸ್ಪರ್ಶಿನಿ ದ್ರವ್ಯೇ ಸಾಮಸ್ತ್ಯೇನೈಕ-
ಸಮಯ ಏವಾವಲೋಕ್ಯನ್ತೇ . ಯಥೈವ ಚ ವರ್ಧಮಾನಪಿಣ್ಡಮೃತ್ತಿಕಾತ್ವವರ್ತೀನ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ಮೃತ್ತಿಕೈವ,
ನ ವಸ್ತ್ವನ್ತರಂ; ತಥೈವೋತ್ತರಪ್ರಾಕ್ತನಪರ್ಯಾಯದ್ರವ್ಯತ್ವವರ್ತೀನ್ಯಪ್ಯುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ದ್ರವ್ಯಮೇವ, ನ ಖಲ್ವ-
ರ್ಥಾನ್ತರಮ್ ..೧೦೨..
ಅಥ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣ್ಯನೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯದ್ವಾರೇಣ ಚಿನ್ತಯತಿ —
ಪಾಡುಬ್ಭವದಿ ಯ ಅಣ್ಣೋ ಪಜ್ಜಾಓ ಪಜ್ಜಓ ವಯದಿ ಅಣ್ಣೋ .
ದವ್ವಸ್ಸ ತಂ ಪಿ ದವ್ವಂ ಣೇವ ಪಣಟ್ಠಂ ಣ ಉಪ್ಪಣ್ಣಂ ..೧೦೩..
ಪ್ರಾದುರ್ಭವತಿ ಚಾನ್ಯಃ ಪರ್ಯಾಯಃ ಪರ್ಯಾಯೋ ವ್ಯೇತಿ ಅನ್ಯಃ .
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ತದಪಿ ದ್ರವ್ಯಂ ನೈವ ಪ್ರಣಷ್ಟಂ ನೋತ್ಪನ್ನಮ್ ..೧೦೩..
ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಷ್ವವಬೋದ್ಧವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೦೨.. ಏವಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯರೂಪಲಕ್ಷಣವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾ-
ತ್ರಯೇಣ ತೃತೀಯಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ದರ್ಶಯತಿ — ಪಾಡುಬ್ಭವದಿ ಯ ಪ್ರಾದುರ್ಭವತಿ ಚ
ಜಾಯತೇ . ಅಣ್ಣೋ ಅನ್ಯಃ ಕಶ್ಚಿದಪೂರ್ವಾನನ್ತಜ್ಞಾನಸುಖಾದಿಗುಣಾಸ್ಪದಭೂತಃ ಶಾಶ್ವತಿಕಃ . ಸ ಕಃ . ಪಜ್ಜಾಓ
೧ತ್ರಿಸ್ವಭಾವಸ್ಪರ್ಶೀ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ವೇ ಸಂಪೂರ್ಣತಯಾ (ತೀನೋಂ ಏಕಸಾಥ) ಏಕ ಸಮಯಮೇಂ ಹೀ ದೇಖೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ .
ಔರ ಜೈಸೇ ರಾಮಪಾತ್ರ, ಮೃತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡ ತಥಾ ಮಿಟ್ಟೀಪನಮೇಂ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ
ಮಿಟ್ಟೀ ಹೀ ಹೈಂ, ಅನ್ಯ ವಸ್ತು ನಹೀಂ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಉತ್ತರ ಪರ್ಯಾಯ, ಪೂರ್ವ ಪರ್ಯಾಯ, ಔರ ದ್ರವ್ಯತ್ವಮೇಂ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ
ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಹೈಂ, ಅನ್ಯ ಪದಾರ್ಥ ನಹೀಂ ..೧೦೨..
ಅಬ, ದ್ರವ್ಯಕೇ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಕೋ ೨ಅನೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ ದ್ವಾರಾ ವಿಚಾರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ] ದ್ರವ್ಯಕೀ [ಅನ್ಯಃ ಪರ್ಯಾಯಃ ] ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯ [ಪ್ರಾದುರ್ಭವತಿ ]
ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ [ಚ ] ಔರ [ಅನ್ಯಃ ಪರ್ಯಾಯಃ ] ಕೋಈ ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಾಯ [ವ್ಯೇತಿ ] ನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹೈ;
[ತದಪಿ ] ಫಿ ರ ಭೀ [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಪ್ರಣಷ್ಟಂ ನ ಏವ ] ನ ತೋ ನಷ್ಟ ಹೈ, [ಉತ್ಪನ್ನಂ ನ ] ನ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೈ (-
ವಹ ಧ್ರುವ ಹೈ .)..೧೦೩..
೧. ತ್ರಿಸ್ವಭಾವಸ್ಪರ್ಶೀ = ತೀನೋಂ ಸ್ವಭಾವೋಂಕೋ ಸ್ಪರ್ಶ ಕರನೇವಾಲಾ . (ದ್ರವ್ಯ ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ಔರ ಧ್ರೌವ್ಯ – ಇನ ತೀನೋಂ
ಸ್ವಭಾವೋಂಕೋ ಧಾರಣ ಕರತಾ ಹೈ .)
೨. ಅನೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ = ಏಕಸೇ ಅಧಿಕ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಂಯೋಗಸೇ ಹೋನೇವಾಲೀ ಪರ್ಯಾಯ .
ಉಪಜೇ ದರವನೋ ಅನ್ಯ ಪರ್ಯಯ, ಅನ್ಯ ಕೋ ವಿಣಸೇ ವಳೀ,
ಪಣ ದ್ರವ್ಯ ತೋ ನಥೀ ನಷ್ಟ ಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ದ್ರವ್ಯ ನಥೀ ತಹೀಂ. ೧೦೩.

Page 199 of 513
PDF/HTML Page 232 of 546
single page version

ಇಹ ಹಿ ಯಥಾ ಕಿಲೈಕಸ್ತ್ರ್ಯಣುಕಃ ಸಮಾನಜಾತೀಯೋಽನೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೋ ವಿನಶ್ಯತ್ಯನ್ಯಶ್ಚತುರಣುಕಃ
ಪ್ರಜಾಯತೇ, ತೇ ತು ತ್ರಯಶ್ಚತ್ವಾರೋ ವಾ ಪುದ್ಗಲಾ ಅವಿನಷ್ಟಾನುತ್ಪನ್ನಾ ಏವಾವತಿಷ್ಠನ್ತೇ, ತಥಾ ಸರ್ವೇಽಪಿ
ಸಮಾನಜಾತೀಯಾ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ ವಿನಶ್ಯನ್ತಿ ಪ್ರಜಾಯನ್ತೇ ಚ, ಸಮಾನಜಾತೀನಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ತ್ವವಿನಷ್ಟಾನು-
ತ್ಪನ್ನಾನ್ಯೇವಾವತಿಷ್ಠನ್ತೇ . ಯಥಾ ಚೈಕೋ ಮನುಷ್ಯತ್ವಲಕ್ಷಣೋಽಸಮಾನಜಾತೀಯೋ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೋ ವಿನಶ್ಯತ್ಯನ್ಯ-
ಸ್ತ್ರಿದಶತ್ವಲಕ್ಷಣಃ ಪ್ರಜಾಯತೇ, ತೌ ಚ ಜೀವಪುದ್ಗಲೌ ಅವಿನಷ್ಟಾನುತ್ಪನ್ನಾವೇವಾವತಿಷ್ಠೇತೇ, ತಥಾ
ಸರ್ವೇಽಪ್ಯಸಮಾನಜಾತೀಯಾ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ ವಿನಶ್ಯನ್ತಿ ಪ್ರಜಾಯನ್ತೇ ಚ, ಅಸಮಾನಜಾತೀನಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ
ತ್ವವಿನಷ್ಟಾನುತ್ಪನ್ನಾನ್ಯೇವಾವತಿಷ್ಠನ್ತೇ . ಏವಮಾತ್ಮನಾ ಧ್ರುವಾಣಿ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯದ್ವಾರೇಣೋತ್ಪಾದವ್ಯಯೀಭೂತಾನ್ಯುತ್ಪಾದ-
ವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಭವನ್ತಿ ..೧೦೩..
ಪರಮಾತ್ಮಾವಾಪ್ತಿರೂಪಃ ಸ್ವಭಾವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಃ . ಪಜ್ಜಓ ವಯದಿ ಅಣ್ಣೋ ಪರ್ಯಾಯೋ ವ್ಯೇತಿ ವಿನಶ್ಯತಿ . ಕಥಂಭೂತಃ . ಅನ್ಯಃ
ಪೂರ್ವೋಕ್ತಮೋಕ್ಷಪರ್ಯಾಯಾದ್ಭಿನ್ನೋ ನಿಶ್ಚಯರತ್ನತ್ರಯಾತ್ಮಕನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಸಮಾಧಿರೂಪಸ್ಯೈವ ಮೋಕ್ಷಪರ್ಯಾಯಸ್ಯೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತಃ .
ಕಸ್ಯ ಸಂಬನ್ಧೀ ಪರ್ಯಾಯಃ . ದವ್ವಸ್ಸ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಸ್ಯ . ತಂ ಪಿ ದವ್ವಂ ತದಪಿ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಣೇವ ಪಣಟ್ಠಂ ಣ ಉಪ್ಪಣ್ಣಂ
ಶುದ್ಧದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ನೈವ ನಷ್ಟಂ ನ ಚೋತ್ಪನ್ನಮ್ . ಅಥವಾ ಸಂಸಾರಿಜೀವಾಪೇಕ್ಷಯಾ ದೇವಾದಿರೂಪೋ ವಿಭಾವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೋ
ಜಾಯತೇ ಮನುಷ್ಯಾದಿರೂಪೋ ವಿನಶ್ಯತಿ ತದೇವ ಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಯೇನ ನ ಚೋತ್ಪನ್ನಂ ನ ಚ ವಿನಷ್ಟಂ, ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ವಾ
ದ್ವಯಣುಕಾದಿಸ್ಕ ನ್ಧರೂಪಸ್ವಜಾತೀಯವಿಭಾವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ವಿನಾಶೋತ್ಪಾದೇಽಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನ ನ ಚೋತ್ಪನ್ನಂ ನ ಚ
ವಿನಷ್ಟಮಿತಿ . ತತಃ ಸ್ಥಿತಂ ಯತಃ ಕಾರಣಾದುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯರೂಪೇಣ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ವಿನಾಶೋತ್ಪಾದೇಽಪಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ
ಟೀಕಾ : — ಯಹಾಂ (ವಿಶ್ವಮೇಂ) ಜೈಸೇ ಏಕ ತ್ರಿ -ಅಣುಕ ಸಮಾನಜಾತೀಯ ಅನೇಕ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ ವಿನಷ್ಟ
ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ದೂಸರೀ ೧ಚತುರಣುಕ (ಸಮಾನಜಾತೀಯ ಅನೇಕ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ) ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ; ಪರನ್ತು ವೇ ತೀನ
ಯಾ ಚಾರ ಪುದ್ಗಲ (ಪರಮಾಣು) ತೋ ಅವಿನಷ್ಟ ಔರ ಅನುತ್ಪನ್ನ ಹೀ ರಹತೇ ಹೈಂ ( – ಧ್ರುವ ಹೈಂ ); ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಸಭೀ
ಸಮಾನಜಾತೀಯ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಂ ವಿನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಔರ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈಂ, ಕಿನ್ತು ಸಮಾನಜಾತೀಯ ದ್ರವ್ಯ ತೋ
ಅವಿನಷ್ಟ ಔರ ಅನುತ್ಪನ್ನ ಹೀ ರಹತೇ ಹೈಂ (-ಧ್ರುವ ಹೈಂ ) .
ಔರ, ಜೈಸೇ ಏಕ ಮನುಷ್ಯತ್ವಸ್ವರೂಪ ಅಸಮಾನಜಾತೀಯ ದ್ರವ್ಯ -ಪರ್ಯಾಯ ವಿನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ದೂಸರೀ
ದೇವತ್ವಸ್ವರೂಪ (ಅಸಮಾನಜಾತೀಯ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ) ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ, ಪರನ್ತು ವಹ ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲ ತೋ
ಅವಿನಷ್ಟ ಔರ ಅನುತ್ಪನ್ನ ಹೀ ರಹತೇ ಹೈಂ, ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಸಭೀ ಅಸಮಾನಜಾತೀಯ ದ್ರವ್ಯ -ಪರ್ಯಾಯೇಂ ವಿನಷ್ಟ ಹೋ ಜಾತೀ
ಹೈಂ ಔರ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈಂ, ಪರನ್ತು ಅಸಮಾನಜಾತೀಯ ದ್ರವ್ಯ ತೋ ಅವಿನಷ್ಟ ಔರ ಅನುತ್ಪನ್ನ ಹೀ ರಹತೇ ಹೈಂ .
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಅಪನೇಸೇ (೨ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ) ಧ್ರುವ ಔರ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೋಂ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯರೂಪ ಐಸೇ
ದ್ರವ್ಯ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈಂ ..೧೦೩..
೧. ಚತುರಣುಕ = ಚಾರ ಅಣುಓಂಕಾ (ಪರಮಾಣುಓಂಕಾ) ಬನಾ ಹುಆ ಸ್ಕಂಧ .
೨. ‘ದ್ರವ್ಯ’ ಶಬ್ದ ಮುಖ್ಯತಯಾ ದೋ ಅರ್ಥೋಂಮೇಂ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ : (೧) ಏಕ ತೋ ಸಾಮಾನ್ಯ – ವಿಶೇಷಕೇ ಪಿಣ್ಡಕೋ ಅರ್ಥಾತ್
ವಸ್ತುಕೋ ದ್ರವ್ಯ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ; ಜೈಸೇ – ‘ದ್ರವ್ಯ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಸ್ವರೂಪ ಹೈ’; (೨) ದೂಸರೇ – ವಸ್ತುಕೇ ಸಾಮಾನ್ಯ
ಅಂಶಕೋ ಭೀ ದ್ರವ್ಯ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ; ಜೈಸೇ – ‘ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ನಯ’ ಅರ್ಥಾತ್ ಸಾಮಾನ್ಯಾಂಶಗ್ರಾಹೀ ನಯ . ಜಹಾಂ ಜೋ ಅರ್ಥ ಘಟಿತ
ಹೋತಾ ಹೋ ವಹಾಂ ವಹ ಅರ್ಥ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ .

Page 200 of 513
PDF/HTML Page 233 of 546
single page version

ಅಥ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣ್ಯೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯದ್ವಾರೇಣ ಚಿನ್ತಯತಿ —
ಪರಿಣಮದಿ ಸಯಂ ದವ್ವಂ ಗುಣದೋ ಯ ಗುಣಂತರಂ ಸದವಿಸಿಟ್ಠಂ .
ತಮ್ಹಾ ಗುಣಪಜ್ಜಾಯಾ ಭಣಿಯಾ ಪುಣ ದವ್ವಮೇವ ತ್ತಿ ..೧೦೪..
ಪರಿಣಮತಿ ಸ್ವಯಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಗುಣತಶ್ಚ ಗುಣಾನ್ತರಂ ಸದವಿಶಿಷ್ಟಮ್ .
ತಸ್ಮಾದ್ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾ ಭಣಿತಾಃ ಪುನಃ ದ್ರವ್ಯಮೇವೇತಿ ..೧೦೪..
ಏಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ ಹಿ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಃ, ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮೇಕದ್ರವ್ಯತ್ವಾತ್ . ಏಕದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಹಿ
ತೇಷಾಂ ಸಹಕಾರಫಲವತ್ . ಯಥಾ ಕಿಲ ಸಹಕಾರಫಲಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಹರಿತಭಾವಾತ್ ಪಾಣ್ಡುಭಾವಂ ಪರಿಣಮ-
ತ್ಪೂರ್ವೋತ್ತರಪ್ರವೃತ್ತಹರಿತಾಪಾಣ್ಡುಭಾವಾಭ್ಯಾಮನುಭೂತಾತ್ಮಸತ್ತಾಕಂ ಹರಿತಪಾಣ್ಡುಭಾವಾಭ್ಯಾಂ ಸಮಮವಿಶಿಷ್ಟಸತ್ತಾಕ-
ವಿನಾಶೋ ನಾಸ್ತಿ, ತತಃ ಕಾರಣಾದ್ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ ಅಪಿ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಂ ಭವನ್ತೀತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೧೦೩.. ಅಥ
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣಿ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ — ಪರಿಣಮದಿ ಸಯಂ ದವ್ವಂ ಪರಿಣಮತಿ ಸ್ವಯಂ
ಸ್ವಯಮೇವೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಕರ್ತೃ . ಕಂ ಪರಿಣಮತಿ . ಗುಣದೋ ಯ ಗುಣಂತರಂ ನಿರುಪರಾಗಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನ-
ಅಬ, ದ್ರವ್ಯಕೇ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಏಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯ ದ್ವಾರಾ ವಿಚಾರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಸದವಿಶಿಷ್ಟಂ ] ಸತ್ತಾಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟರೂಪಸೇ, [ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ
ಹೀ [ಗುಣತಃ ಚ ಗುಣಾನ್ತರಂ ] ಗುಣಸೇ ಗುಣಾನ್ತರರೂಪ [ಪರಿಣಮತೇ ] ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ
ಹೀ ಏಕ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಮೇಂಸೇ ಅನ್ಯ ಗುಣಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಉಸಕೀ ಸತ್ತಾ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ
ಸತ್ತಾಕೇ ಸಾಥ ಅವಿಶಿಷ್ಟ — ಅಭಿನ್ನ — ಏಕ ಹೀ ರಹತೀ ಹೈ), [ತಸ್ಮಾತ್ ಪುನಃ ] ಔರ ಉನಸೇ
[ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಃ] ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ [ದ್ರವ್ಯಮ್ ಏವ ಇತಿ ಭಣಿತಾಃ ] ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಕಹೀ ಗಈ ಹೈಂ ..೧೦೪..
ಟೀಕಾ : — ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಪನಾ ಹೈ,
(ಅರ್ಥಾತ್ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಏಕದ್ರವ್ಯಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಏಕ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ — ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ದ್ರವ್ಯ
ನಹೀಂ .) ಉನಕಾ ಏಕದ್ರವ್ಯತ್ವ ಆಮ್ರಫಲಕೀ ಭಾಂತಿ ಹೈ . ಜೈಸೇ – ಆಮ್ರಫಲ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಹರಿತಭಾವಮೇಂಸೇ
ಪೀತಭಾವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಪ್ರಥಮ ಔರ ಪಶ್ಚಾತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹರಿತಭಾವ ಔರ ಪೀತಭಾವಕೇ
ದ್ವಾರಾ ಅಪನೀ ಸತ್ತಾಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಹರಿತಭಾವ ಔರ ಪೀತಭಾವಕೇ ಸಾಥ ೧ಅವಿಶಿಷ್ಟ
ಸತ್ತ್ವ ಸ್ವಯಂ ದರವ ಗುಣಥೀ ಗುಣಾಂತರ ಪರಿಣಮೇ,
ತೇಥೀ ವಳೀ ದ್ರವ್ಯ ಜ ಕಹ್ಯಾ ಛೇ ಸರ್ವಗುಣಪರ್ಯಾಯನೇ. ೧೦೪.
೧. ಅವಿಶಿಷ್ಟ ಸತ್ತಾವಾಲಾ = ಅಭಿನ್ನ ಸತ್ತಾವಾಲಾ; ಏಕ ಸತ್ತಾವಾಲಾ; (ಆಮಕೀ ಸತ್ತಾ ಹರೇ ಔರ ಪೀಲೇ ಭಾವಕೀ ಸತ್ತಾಸೇ
ಅಭಿನ್ನ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಆಮ ಔರ ಹರಿತಭಾವ ತಥಾ ಪೀತಭಾವ ಏಕ ಹೀ ವಸ್ತು ಹೈಂ, ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ .)

Page 201 of 513
PDF/HTML Page 234 of 546
single page version

ತಯೈಕಮೇವ ವಸ್ತು, ನ ವಸ್ತ್ವನ್ತರಂ, ತಥಾ ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಪೂರ್ವಾವಸ್ಥಾವಸ್ಥಿತಗುಣಾದುತ್ತರಾವಸ್ಥಾವಸ್ಥಿತ-
ಗುಣಂ ಪರಿಣಮತ್ಪೂರ್ವೋತ್ತರಾವಸ್ಥಾವಸ್ಥಿತಗುಣಾಭ್ಯಾಂ ತಾಭ್ಯಾಮನುಭೂತಾತ್ಮಸತ್ತಾಕಂ ಪೂರ್ವೋತ್ತರಾವಸ್ಥಾವಸ್ಥಿತ-
ಗುಣಾಭ್ಯಾಂ ಸಮಮವಿಶಿಷ್ಟಸತ್ತಾಕತಯೈಕಮೇವ ದ್ರವ್ಯಂ, ನ ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರಮ್ . ಯಥೈವ ಚೋತ್ಪದ್ಯಮಾನಂ ಪಾಣ್ಡುಭಾವೇನ
ವ್ಯಯಮಾನಂ ಹರಿತಭಾವೇನಾವತಿಷ್ಠಮಾನಂ ಸಹಕಾರಫಲತ್ವೇನೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣ್ಯೇಕವಸ್ತುಪರ್ಯಾಯದ್ವಾರೇಣ
ಸಹಕಾರಫಲಂ, ತಥೈವೋತ್ಪದ್ಯಮಾನಮುತ್ತರಾವಸ್ಥಾವಸ್ಥಿತಗುಣೇನ ವ್ಯಯಮಾನಂ ಪೂರ್ವಾವಸ್ಥಾವಸ್ಥಿತಗುಣೇನಾವತಿಷ್ಠಮಾನಂ
ದ್ರವ್ಯತ್ವಗುಣೇನೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾಣ್ಯೇಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯದ್ವಾರೇಣ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ ..೧೦೪..
ಗುಣಾತ್ ಕೇವಲಜ್ಞಾನೋತ್ಪತ್ತಿಬೀಜಭೂತಾತ್ಸಕಾಶಾತ್ಸಕಲವಿಮಲಕೇವಲಜ್ಞಾನಗುಣಾನ್ತರಮ್ . ಕಥಂಭೂತಂ ಸತ್ಪರಿಣಮತಿ .
ಸದವಿಸಿಟ್ಠಂ ಸ್ವಕೀಯಸ್ವರೂಪತ್ವಾಚ್ಚಿದ್ರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಾದವಿಶಿಷ್ಟಮಭಿನ್ನಮ್ . ತಮ್ಹಾ ಗುಣಪಜ್ಜಾಯಾ ಭಣಿಯಾ ಪುಣ ದವ್ವಮೇವ ತ್ತಿ
ತಸ್ಮಾತ್ ಕಾರಣಾನ್ನ ಕೇವಲಂ ಪೂರ್ವಸೂತ್ರೋದಿತಾಃ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾಃ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವನ್ತಿ, ಗುಣರೂಪಪರ್ಯಾಯಾ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾ ಭಣ್ಯನ್ತೇ
ತೇಽಪಿ ದ್ರವ್ಯಮೇವ ಭವನ್ತಿ . ಅಥವಾ ಸಂಸಾರಿಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಮತಿಸ್ಮೃತ್ಯಾದಿವಿಭಾವಗುಣಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಶ್ರುತಜ್ಞಾನಾದಿ-
ಪ್ರ. ೨೬
ಸತ್ತಾವಾಲಾ ಹೋನೇಸೇ ಏಕ ಹೀ ವಸ್ತು ಹೈ, ಅನ್ಯ ವಸ್ತು ನಹೀಂ; ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ೧ಪೂರ್ವ
ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ಅವಸ್ಥಿತ ಗುಣಮೇಂಸೇ ಉತ್ತರ ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ಅವಸ್ಥಿತ ಗುಣರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಪೂರ್ವ
ಔರ ಉತ್ತರ ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ಅವಸ್ಥಿತ ಉನ ಗುಣೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಅಪನೀ ಸತ್ತಾಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ,
ಇಸಲಿಯೇ ಪೂರ್ವ ಔರ ಉತ್ತರ ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ಅವಸ್ಥಿತ ಗುಣೋಂಕೇ ಸಾಥ ಅವಶಿಷ್ಟ ಸತ್ತಾವಾಲಾ ಹೋನೇಸೇ ಏಕ
ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ, ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರ ನಹೀಂ .
(ಆಮಕೇ ದೃಷ್ಟಾನ್ತಕೀ ಭಾಂತಿ, ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಗುಣಕೀ ಪೂರ್ವ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂಸೇ ಉತ್ತರಪರ್ಯಾಯರೂಪ
ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಪೂರ್ವ ಔರ ಉತ್ತರ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಅಪನೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ
ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಪೂರ್ವ ಔರ ಉತ್ತರ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಸಾಥ ಅಭಿನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೋನೇಸೇ ಏಕ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ
ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರ ನಹೀಂ; ಅರ್ಥಾತ್ ವೇ ವೇ ಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಂ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಏಕ ಹೀ ದ್ರವ್ಯರೂಪ ಹೈಂ, ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ದ್ರವ್ಯ
ನಹೀಂ ಹೈಂ .)
ಔರ, ಜೈಸೇ ಪೀತಭಾವಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹರಿತಭಾವಸೇ ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಔರ ಆಮ್ರಫಲರೂಪಸೇ ಸ್ಥಿರ
ರಹತಾ ಹೋನೇಸೇ ಆಮ್ರಫಲ ಏಕ ವಸ್ತುಕೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಉತ್ತರ
ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ಅವಸ್ಥಿತ ಗುಣಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ, ಪೂರ್ವ ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ಅವಸ್ಥಿತ ಗುಣಸೇ ನಷ್ಟ ಔರ ದ್ರವ್ಯತ್ವ ಗುಣಸೇ
ಸ್ಥಿರ ಹೋನೇಸೇ, ದ್ರವ್ಯ ಏಕದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಇಸಸೇ ಪೂರ್ವಕೀ ಗಾಥಾಮೇಂ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಕೇ ದ್ವಾರಾ (ಅನೇಕ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ)
ದ್ರವ್ಯಕೇ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಬತಾಯೇ ಗಯೇ ಥೇ . ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಕೇ ದ್ವಾರಾ (ಏಕ-
ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಕೇ ದ್ವಾರಾ) ದ್ರವ್ಯಕೇ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ ಬತಾಯೇ ಗಯೇ ಹೈಂ ..೧೦೪..
೧. ಪೂರ್ವ ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ಅವಾಸ್ಥಿತ ಗುಣ = ಪಹಲೇಕೀ ಅವಸ್ಥಾಮೇಂ ರಹಾ ಹುಆ ಗುಣ; ಗುಣಕೀ ಪೂರ್ವ ಪರ್ಯಾಯ; ಪೂರ್ವ ಗುಣಪರ್ಯಾಯ.

Page 202 of 513
PDF/HTML Page 235 of 546
single page version

ಅಥ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರನರ್ಥಾನ್ತರತ್ವೇ ಯುಕ್ತಿಮುಪನ್ಯಸ್ಯತಿ —
ಣ ಹವದಿ ಜದಿ ಸದ್ದವ್ವಂ ಅಸದ್ಧುವಂ ಹವದಿ ತಂ ಕಧಂ ದವ್ವಂ .
ಹವದಿ ಪುಣೋ ಅಣ್ಣಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಸಯಂ ಸತ್ತಾ ..೧೦೫..
ನ ಭವತಿ ಯದಿ ಸದ್ದ್ರವ್ಯಮಸದ್ಧ್ರುವಂ ಭವತಿ ತತ್ಕಥಂ ದ್ರವ್ಯಮ್ .
ಭವತಿ ಪುನರನ್ಯದ್ವಾ ತಸ್ಮಾದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ಸತ್ತಾ ..೧೦೫..
ಯದಿ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವರೂಪತ ಏವ ಸನ್ನ ಸ್ಯಾತ್ತದಾ ದ್ವಿತಯೀ ಗತಿಃ ಅಸದ್ವಾ ಭವತಿ, ಸತ್ತಾತಃ
ಪೃಥಗ್ವಾ ಭವತಿ . ತತ್ರಾಸದ್ಭವದ್ ಧ್ರ್ರೌವ್ಯಸ್ಯಾಸಂಭವಾದಾತ್ಮಾನಮಧಾರಯದ್ ದ್ರವ್ಯಮೇವಾಸ್ತಂ ಗಚ್ಛೇತ್; ಸತ್ತಾತಃ
ವಿಭಾವಗುಣಾನ್ತರಂ ಪರಿಣಮತಿ, ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ವಾ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಶುಕ್ಲವರ್ಣಾದಿಗುಣಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ರಕ್ತಾದಿಗುಣಾನ್ತರಂ ಪರಿಣಮತಿ,
ಹರಿತಗುಣಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಪಾಣ್ಡುರಗುಣಾನ್ತರಮಾಮ್ರಫಲಮಿವೇತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ ..೧೦೪.. ಏವಂ ಸ್ವಭಾವವಿಭಾವರೂಪಾ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಾ
ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಶ್ಚ ನಯವಿಭಾಗೇನ ದ್ರವ್ಯಲಕ್ಷಣಂ ಭವನ್ತಿ ಇತಿ ಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ಚತುರ್ಥಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ
ಅಬ, ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಅರ್ಥಾನ್ತರ (ಭಿನ್ನ ಪದಾರ್ಥ, ಅನ್ಯ ಪದಾರ್ಥ) ನಹೀಂ ಹೋನೇಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಯುಕ್ತಿ
ಉಪಸ್ಥಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಯದಿ ] ಯದಿ [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಸತ್ ನ ಭವತಿ ] (ಸ್ವರೂಪಸೇ ಹೀ) ಸತ್
ನ ಹೋ ತೋ — (೧) [ಧ್ರುವಂ ಅಸತ್ ಭವತಿ ] ನಿಶ್ಚಯಸೇ ವಹ ಅಸತ್ ಹೋಗಾ; [ತತ್ ಕಥಂ ದ್ರವ್ಯಂ ] (ಜೋ ಅಸತ್
ಹೋಗಾ) ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? [ಪುನಃ ವಾ ] ಅಥವಾ (ಯದಿ ಅಸತ್ ನ ಹೋ) ತೋ (೨) [ಅನ್ಯತ್
ಭವತಿ ] ವಹ ಸತ್ತಾಸೇ ಅನ್ಯ (ಪೃಥಕ್) ಹೋ ! (ಸೋ ಭೀ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ?) [ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ
[ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ [ಸತ್ತಾ ] ಹೈ ..೧೦೫..
ಟೀಕಾ : — ಯದಿ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಹೀ ೧ಸತ್ ನ ಹೋ ತೋ ದೂಸರೀ ಗತಿ ಯಹ ಹೋ ಕಿ ವಹ —
(೧) ೨ಅಸತ್ ಹೋಗಾ, ಅಥವಾ (೨) ಸತ್ತಾಸೇ ಪೃಥಕ್ ಹೋಗಾ . ವಹಾಂ, (೧) ಯದಿ ವಹ ಅಸತ್ ಹೋಗಾ ತೋ,
ಧ್ರೌವ್ಯಕೇ ಅಸಂಭವಕೇ ಕಾರಣ ಸ್ವಯಂ ಸ್ಥಿರ ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಹೀ ೩ಅಸ್ತ ಹೋ ಜಾಯಗಾ; ಔರ
೧. ಸತ್ = ಮೌಜೂದ .
೨. ಅಸತ್ = ನಹೀಂ ಮೌಜೂದ ಐಸಾ .
೩. ಅಸ್ತ = ನಷ್ಟ . [ಜೋ ಅಸತ್ ಹೋ ಉಸಕಾ ಟಿಕನಾ -ಮೌಜೂದ ರಹನಾ ಕೈಸಾ ? ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಅಸತ್ ಮಾನನೇಸೇ,
ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅಭಾವಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆತಾ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ]
ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೋಯ ನ ಸತ್, ಠರೇ ಜ ಅಸತ್, ಬನೇ ಕ್ಯಮ ದ್ರವ್ಯ ಏ ?
ವಾ ಭಿನ್ನ ಠರತುಂ ಸತ್ತ್ವಥೀ ! ತೇಥೀ ಸ್ವಯಂ ತೇ ಸತ್ತ್ವ ಛೇ. ೧೦೫.

Page 203 of 513
PDF/HTML Page 236 of 546
single page version

ಪೃಥಗ್ಭವತ್ಸತ್ತಾಮನ್ತರೇಣಾತ್ಮಾನಂ ಧಾರಯತ್ತಾವನ್ಮಾತ್ರಪ್ರಯೋಜನಾಂ ಸತ್ತಾಮೇವಾಸ್ತಂ ಗಮಯೇತ್ . ಸ್ವರೂಪತಸ್ತು-
ಸದ್ಭವದ್ ಧ್ರ್ರೌವ್ಯಸ್ಯ ಸಂಭವಾದಾತ್ಮಾನಂ ಧಾರಯದ್ದ್ರವ್ಯಮುದ್ಗಚ್ಛೇತ್; ಸತ್ತಾತೋಽಪೃಥಗ್ಭೂತ್ವಾ ಚಾತ್ಮಾನಂ ಧಾರಯತ್ತಾ-
ವನ್ಮಾತ್ರಪ್ರಯೋಜನಾಂ ಸತ್ತಾಮುದ್ಗಮಯೇತ್ . ತತಃ ಸ್ವಯಮೇವ ದ್ರವ್ಯಂ ಸತ್ತ್ವೇನಾಭ್ಯುಪಗನ್ತವ್ಯಂ, ಭಾವಭಾವ-
ವತೋರಪೃಥಕ್ತ್ವೇನಾನನ್ಯತ್ವಾತ್ ..೧೦೫..
ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರಭೇದವಿಷಯೇ ಪುನರಪಿ ಪ್ರಕಾರಾನ್ತರೇಣ ಯುಕ್ತಿಂ ದರ್ಶಯತಿ — ಣ ಹವದಿ ಜದಿ ಸದ್ದವ್ವಂ ಪರಮಚೈತನ್ಯಪ್ರಕಾಶರೂಪೇಣ
ಸ್ವರೂಪೇಣ ಸ್ವರೂಪಸತ್ತಾಸ್ತಿತ್ವಗುಣೇನ ಯದಿ ಚೇತ್ ಸನ್ನ ಭವತಿ . ಕಿಂ ಕರ್ತೃ . ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ . ತದಾ ಅಸದ್ಧುವಂ ಹೋದಿ
ಅಸದವಿದ್ಯಮಾನಂ ಭವತಿ ಧ್ರುವಂ ನಿಶ್ಚಿತಮ್ . ಅವಿದ್ಯಮಾನಂ ಸತ್ ತಂ ಕಧಂ ದವ್ವಂ ತತ್ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಕಥಂ ಭವತಿ, ಕಿಂತು
ನೈವ . ಸ ಚ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಿರೋಧಃ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನೇನ ಗಮ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ . ಅಥಾವಿಚಾರಿತರಮಣೀಯನ್ಯಾಯೇನ
ಸತ್ತಾಗುಣಾಭಾವೇಽಪ್ಯಸ್ತೀತಿ ಚೇತ್, ತತ್ರ ವಿಚಾರ್ಯತೇ – ಯದಿ ಕೇವಲಜ್ಞಾನದರ್ಶನಗುಣಾವಿನಾಭೂತಸ್ವಕೀಯಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿ-
ತ್ವಾತ್ಪೃಥಗ್ಭೂತಾ ತಿಷ್ಠತಿ ತದಾ ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಂ ನಾಸ್ತಿ, ಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಾಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಮಪಿ ನಾಸ್ತಿ . ಅಥವಾ
ಸ್ವಕೀಯಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಾತ್ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದೇಽಪಿ ಪ್ರದೇಶರೂಪೇಣಾಭಿನ್ನಂ ತಿಷ್ಠತಿ ತದಾ ಸಂಮತಮೇವ . ಅತ್ರಾವಸರೇ
ಸೌಗತಮತಾನುಸಾರೀ ಕಶ್ಚಿದಾಹ – ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯಸತ್ತಾರೂಪೇಣ ಶುದ್ಧಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಮುಪಚಾರೇಣಾಸ್ತಿ, ನ ಚ ಮುಖ್ಯವೃತ್ತ್ಯೇತಿ .
ಪರಿಹಾರಮಾಹ — ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಾಭಾವೇ ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯಸತ್ತೈವ ನ ಸಂಭವತಿ, ವೃಕ್ಷಾಭಾವೇ
ಫಲಮಿವ . ಅತ್ರ ಪ್ರಸ್ತಾವೇ ನೈಯಾಯಿಕಮತಾನುಸಾರೀ ಕಶ್ಚಿದಾಹ — ಹವದಿ ಪುಣೋ ಅಣ್ಣಂ ವಾ ತತ್ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ
ಪುನಃ ಕಿಂತು ಸತ್ತಾಯಾಃ ಸಕಾಶಾದನ್ಯದ್ಭಿನ್ನಂ ಭವತಿ ಪಶ್ಚಾತ್ಸತ್ತಾಸಮವಾಯಾತ್ಸದ್ಭವತಿ . ಆಚಾರ್ಯಾಃ ಪರಿಹಾರಮಾಹುಃ —
ಸತ್ತಾಸಮವಾಯಾತ್ಪೂರ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಸದಸದ್ವಾ, ಯದಿ ಸತ್ತದಾ ಸತ್ತಾಸಮವಾಯೋ ವೃಥಾ, ಪೂರ್ವಮೇವಾಸ್ತಿತ್ವಂ ತಿಷ್ಠತಿ; ಅಥಾಸತ್ತರ್ಹಿ
(೨) ಯದಿ ಸತ್ತಾಸೇ ಪೃಥಕ್ ಹೋ ತೋ ಸತ್ತಾಕೇ ಬಿನಾ ಭೀ ಸ್ವಯಂ ರಹತಾ ಹುಆ, ಇತನಾ ಹೀ ಮಾತ್ರ ಜಿಸಕಾ
ಪ್ರಯೋಜನ ಹೈ ಐಸೀ ೧ಸತ್ತಾಕೋ ಹೀ ಅಸ್ತ ಕರ ದೇಗಾ .
ಕಿನ್ತು ಯದಿ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಹೀ ಸತ್ ಹೋ ತೋ — (೧) ಧ್ರೌವ್ಯಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಸ್ವಯಂ ಸ್ಥಿರ
ರಹತಾ ಹುಆ, ದ್ರವ್ಯ ಉದಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ); ಔರ (೨) ಸತ್ತಾಸೇ ಅಪೃಥಕ್ ರಹಕರ
ಸ್ವಯಂ ಸ್ಥಿರ (-ವಿದ್ಯಮಾನ) ರಹತಾ ಹುಆ, ಇತನಾ ಹೀ ಮಾತ್ರ ಜಿಸಕಾ ಪ್ರಯೋಜನ ಹೈ ಐಸೀ ಸತ್ತಾಕೋ ಉದಿತ
(ಸಿದ್ಧ) ಕರತಾ ಹೈ .
ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಸತ್ತ್ವ (ಸತ್ತಾ) ಹೈ ಐಸಾ ಸ್ವೀಕಾರ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಭಾವ
ಔರ ೨ಭಾವವಾನ್ಕಾ ಅಪೃಥಕ್ತ್ವ ದ್ವಾರಾ ಅನನ್ಯತ್ವ ಹೈ ..೧೦೫..
೧. ಸತ್ತಾಕಾ ಕಾರ್ಯ ಇತನಾ ಹೀ ಹೈ ಕಿ ವಹ ದ್ರವ್ಯಕೋ ವಿದ್ಯಮಾನ ರಖೇ . ಯದಿ ದ್ರವ್ಯ ಸತ್ತಾಸೇ ಭಿನ್ನ ರಹಕರ ಭೀ
ಸ್ಥಿರ ರಹೇ ತೋ ಫಿ ರ ಸತ್ತಾಕಾ ಪ್ರಯೋಜನ ಹೀ ನಹೀಂ ರಹತಾ, ಅರ್ಥಾತ್ ಸತ್ತಾಕೇ ಅಭಾವಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಯಗಾ .
೨. ಭಾವವಾನ್ = ಭಾವವಾಲಾ . [ದ್ರವ್ಯ ಭಾವವಾಲಾ ಹೈ ಔರ ಸತ್ತಾ ಉಸಕಾ ಭಾವ ಹೈ . ವೇ ಅಪೃಥಕ್ ಹೈಂ, ಇಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ
ಅನನ್ಯ ಹೈಂ . ಪೃಥಕ್ತ್ವ ಔರ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಭೇದ ಜಿಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಹೈ ಉಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಕೋ ಲೇಕರ ವಿಶೇಷಾರ್ಥ ಆಗಾಮೀ
ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಹೇಂಗೇ, ಉನ್ಹೇಂ ಯಹಾಂ ನಹೀಂ ಲಗಾನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಕಿನ್ತು ಯಹಾಂ ಅನನ್ಯತ್ವಕೋ ಅಪೃಥಕ್ತ್ವಕೇ ಅರ್ಥಮೇಂ ಹೀ
ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ . ]

Page 204 of 513
PDF/HTML Page 237 of 546
single page version

ಅಥ ಪೃಥಕ್ತ್ವಾನ್ಯತ್ವಲಕ್ಷಣಮುನ್ಮುದ್ರಯತಿ —
ಪವಿಭತ್ತಪದೇಸತ್ತಂ ಪುಧತ್ತಮಿದಿ ಸಾಸಣಂ ಹಿ ವೀರಸ್ಸ .
ಅಣ್ಣತ್ತಮತಬ್ಭಾವೋ ಣ ತಬ್ಭವಂ ಹೋದಿ ಕಧಮೇಗಂ ..೧೦೬..
ಪ್ರವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಂ ಪೃಥಕ್ತ್ವಮಿತಿ ಶಾಸನಂ ಹಿ ವೀರಸ್ಯ .
ಅನ್ಯತ್ವಮತದ್ಭಾವೋ ನ ತದ್ಭವತ್ ಭವತಿ ಕಥಮೇಕಮ್ ..೧೦೬..
ಪ್ರವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಂ ಹಿ ಪೃಥಕ್ತ್ವಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮ್ . ತತ್ತು ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರ್ನ ಸಂಭಾವ್ಯತೇ, ಗುಣಗುಣಿನೋಃ
ಪ್ರವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಾಭಾವಾತ್, ಶುಕ್ಲೋತ್ತರೀಯವತ್ . ತಥಾ ಹಿ — ಯಥಾ ಯ ಏವ ಶುಕ್ಲಸ್ಯ ಗುಣಸ್ಯ ಪ್ರದೇಶಾಸ್ತ
ಖಪುಷ್ಪವದವಿದ್ಯಮಾನದ್ರವ್ಯೇಣ ಸಹ ಕಥಂ ಸತ್ತಾ ಸಮವಾಯಂ ಕರೋತಿ, ಕರೋತೀತಿ ಚೇತ್ತರ್ಹಿ ಖಪುಷ್ಪೇಣಾಪಿ ಸಹ ಸತ್ತಾ ಕರ್ತೃ
ಸಮವಾಯಂ ಕರೋತು, ನ ಚ ತಥಾ . ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಸಯಂ ಸತ್ತಾ ತಸ್ಮಾದಭೇದನಯೇನ ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪಸತ್ತೈವ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ
ಭವತೀತಿ . ಯಥೇದಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯೇಣ ಸಹ ಶುದ್ಧಚೇತನಾಸತ್ತಾಯಾ ಅಭೇದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕೃತಂ ತಥಾ ಸರ್ವೇಷಾಂ
ಚೇತನಾಚೇತನದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸ್ವಕೀಯಸ್ವಕೀಯಸತ್ತಯಾ ಸಹಾಭೇದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೧೦೫..
ಅಥ ಪೃಥಕ್ತ್ವಲಕ್ಷಣಂ ಕಿಮನ್ಯತ್ವಲಕ್ಷಣಂ ಚ ಕಿಮಿತಿ ಪೃಷ್ಟೇ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರಂ ದದಾತಿ — ಪವಿಭತ್ತಪದೇಸತ್ತಂ
ಪುಧತ್ತಂ ಪೃಥಕ್ತ್ವಂ ಭವತಿ ಪೃಥಕ್ತ್ವಾಭಿಧಾನೋ ಭೇದೋ ಭವತಿ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಪ್ರಕರ್ಷೇಣ ವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಂ
ಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶತ್ವಮ್ . ಕಿಂವತ್ . ದಣ್ಡದಣ್ಡಿವತ್ . ಇತ್ಥಂಭೂತಂ ಪೃಥಕ್ತ್ವಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣಯೋರ್ನ ಘಟತೇ .
ಅಬ, ಪೃಥಕ್ತ್ವಕಾ ಔರ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಸ್ಪಷ್ಟ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಪ್ರವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಂ ] ವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವ ವಹ [ಪೃಥಕ್ತ್ವಂ ] ಪೃಥಕ್ತ್ವ ಹೈ,
[ಇತಿ ಹಿ ] ಐಸಾ [ವೀರಸ್ಯ ಶಾಸನಂ ] ವೀರಕಾ ಉಪದೇಶ ಹೈ . [ಅತದ್ಭಾವಃ ] ಅತದ್ಭಾವ (ಉಸರೂಪ ನ
ಹೋನಾ) ವಹ [ಅನ್ಯತ್ವ ] ಅನ್ಯತ್ವ ಹೈ . [ನ ತತ್ ಭವತ್ ] ಜೋ ಉಸರೂಪ ನ ಹೋ [ಕಥಂ ಏಕಮ್ ಭವತಿ ]
ವಹ ಏಕ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? (ಕಥಂಚಿತ್ ಸತ್ತಾ ದ್ರವ್ಯರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಸತ್ತಾರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ,
ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಏಕ ನಹೀಂ ಹೈಂ .)..೧೦೬..
ಟೀಕಾ : — ವಿಭಕ್ತ ಪ್ರದೇಶತ್ವ (ಭಿನ್ನ ಪ್ರದೇಶತ್ವ) ಪೃಥಕ್ತ್ವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ . ವಹ ತೋ ಸತ್ತಾ
ಔರ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಸಮ್ಭವ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಗುಣ ಔರ ಗುಣೀಮೇಂ ವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವಕಾ ಅಭಾವ ಹೋತಾ ಹೈ —
ಶುಕ್ಲತ್ವ ಔರ ವಸ್ತ್ರಕೀ ಭಾಂತಿ . ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ ಕಿ ಜೈಸೇ – ಜೋ ಶುಕ್ಲತ್ವಕೇ – ಗುಣಕೇ – ಪ್ರದೇಶ ಹೈಂ ವೇ
ಜಿನ ವೀರನೋ ಉಪದೇಶ ಏಮ — ಪೃಥಕ್ತ್ವ ಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶತಾ,
ಅನ್ಯತ್ವ ಜಾಣ ಅತತ್ಪಣುಂ; ನಹಿ ತೇ - ಪಣೇ ತೇ ಏಕ ಕ್ಯಾಂ ? ೧೦೬.

Page 205 of 513
PDF/HTML Page 238 of 546
single page version

ಏವೋತ್ತರೀಯಸ್ಯ ಗುಣಿನ ಇತಿ ತಯೋರ್ನ ಪ್ರದೇಶವಿಭಾಗಃ, ತಥಾ ಯ ಏವ ಸತ್ತಾಯಾ ಗುಣಸ್ಯ ಪ್ರದೇಶಾಸ್ತ ಏವ
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಗುಣಿನ ಇತಿ ತಯೋರ್ನ ಪ್ರದೇಶವಿಭಾಗಃ . ಏವಮಪಿ ತಯೋರನ್ಯತ್ವಮಸ್ತಿ ತಲ್ಲಕ್ಷಣಸದ್ಭಾವಾತ್ .
ಅತದ್ಭಾವೋ ಹ್ಯನ್ಯತ್ವಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಂ, ತತ್ತು ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರ್ವಿದ್ಯತ ಏವ, ಗುಣಗುಣಿನೋಸ್ತದ್ಭಾವಸ್ಯಾಭಾವಾತ್,
ಶುಕ್ಲೋತ್ತರೀಯವದೇವ . ತಥಾ ಹಿ — ಯಥಾ ಯಃ ಕಿಲೈಕಚಕ್ಷುರಿನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಮಾಪದ್ಯಮಾನಃ ಸಮಸ್ತೇತರೇನ್ದ್ರಿಯ-
ಗ್ರಾಮಗೋಚರಮತಿಕ್ರಾನ್ತಃ ಶುಕ್ಲೋ ಗುಣೋ ಭವತಿ, ನ ಖಲು ತದಖಿಲೇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಮಗೋಚರೀಭೂತಮುತ್ತರೀಯಂ ಭವತಿ,
ಯಚ್ಚ ಕಿಲಾಖಿಲೇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಮಗೋಚರೀಭೂತಮುತ್ತರೀಯಂ ಭವತಿ, ನ ಖಲು ಸ ಏಕಚಕ್ಷುರಿನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಮಾಪದ್ಯಮಾನಃ
ಸಮಸ್ತೇತರೇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಮಗೋಚರಮತಿಕ್ರಾನ್ತಃ ಶುಕ್ಲೋ ಗುಣೋ ಭವತೀತಿ ತಯೋಸ್ತದ್ಭಾವಸ್ಯಾಭಾವಃ; ತಥಾ ಯಾ
ಕಸ್ಮಾದ್ಧೇತೋಃ . ಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶಾಭಾವಾತ್ . ಕ ಯೋರಿವ . ಶುಕ್ಲವಸ್ತ್ರಶುಕ್ಲಗುಣಯೋರಿವ . ಇದಿ ಸಾಸಣಂ ಹಿ ವೀರಸ್ಸ ಇತಿ
ಶಾಸನಮುಪದೇಶ ಆಜ್ಞೇತಿ . ಕಸ್ಯ . ವೀರಸ್ಯ ವೀರಾಭಿಧಾನಾನ್ತಿಮತೀರ್ಥಂಕರಪರಮದೇವಸ್ಯ . ಅಣ್ಣತ್ತಂ ತಥಾಪಿ
ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇಽಪಿ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣಯೋರನ್ಯತ್ವಂ ಭಿನ್ನತ್ವಂ ಭವತಿ . ಕಥಂಭೂತಮ್ . ಅತಬ್ಭಾವೋ ಅತದ್ಭಾವರೂಪಂ
ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದಸ್ವಭಾವಮ್ . ಯಥಾ ಪ್ರದೇಶರೂಪೇಣಾಭೇದಸ್ತಥಾ ಸಂಜ್ಞಾದಿಲಕ್ಷಣರೂಪೇಣಾಪ್ಯಭೇದೋ ಭವತು, ಕೋ
ದೋಷ ಇತಿ ಚೇತ್ . ನೈವಮ್ . ಣ ತಬ್ಭವಂ ಹೋದಿ ತನ್ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸತ್ತಾಗುಣೇನ ಸಹ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇಽಪಿ
೧. ಅತದ್ಭಾವ = (ಕಥಂಚಿತ್) ಉಸಕಾ ನ ಹೋನಾ; (ಕಥಂಚಿತ್) ಉಸರೂಪ ನ ಹೋನಾ (ಕಥಂಚಿತ್) ಅತದ್ರೂಪತಾ . ದ್ರವ್ಯ
ಕಥಂಚಿತ್ ಸತ್ತಾಸ್ವರೂಪಸೇ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಸತ್ತಾ ಕಥಂಚಿತ್ ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉನಕೇ ಅತದ್ಭಾವ ಹೈ .
೨. ತದ್ಭಾವ = ಉಸಕಾ ಹೋನಾ, ಉಸರೂಪ ಹೋನಾ, ತದ್ರೂಪತಾ .
೩. ಸತ್ತಾ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಆಶ್ರಯಸೇ ರಹತೀ ಹೈ, ದ್ರವ್ಯಕೋ ಕಿಸೀಕಾ ಆಶ್ರಯ ನಹೀಂ ಹೈ . [ಜೈಸೇ ಘಡೇಮೇಂ ಘೀ ರಹತಾ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ
ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಸತ್ತಾ ನಹೀಂ ರಹತೀ (ಕ್ಯೋಂಕಿ ಘಡೇಮೇಂ ಔರ ಘೀಮೇಂ ತೋ ಪ್ರದೇಶಭೇದ ಹೈ) ಕಿನ್ತು ಜೈಸೇ ಆಮಮೇಂ ವರ್ಣ ಗಂಧಾದಿ ಹೈಂ
ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಸತ್ತಾ ಹೈ . ]
ಹೀ ವಸ್ತ್ರಕೇ – ಗುಣೀಕೇ – ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಉನಮೇಂ ಪ್ರದೇಶಭೇದ ನಹೀಂ ಹೈ; ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಜೋ ಸತ್ತಾಕೇ – ಗುಣಕೇ – ಪ್ರದೇಶ
ಹೈಂ ವೇ ಹೀ ದ್ರವ್ಯಕೇ – ಗುಣೀಕೇ – ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಉನಮೇಂ ಪ್ರದೇಶಭೇದ ನಹೀಂ ಹೈ .
ಐಸಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಉನಮೇಂ (-ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ) ಅನ್ಯತ್ವ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ (ಉನಮೇಂ) ಅನ್ಯತ್ವಕೇ
ಲಕ್ಷಣಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೈ . ೧ಅತದ್ಭಾವ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ . ವಹ ತೋ ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಹೈ ಹೀ,
ಕ್ಯೋಂಕಿ ಗುಣ ಔರ ಗುಣೀಕೇ ೨ತದ್ಭಾವಕಾ ಅಭಾವ ಹೋತಾ ಹೈ — ಶುಕ್ಲತ್ವ ಔರ ವಸ್ತ್ರಕೀ ಭಾಂತಿ . ವಹ
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಹೈ ಕಿ : — ಜೈಸೇ ಏಕ ಚಕ್ಷುಇನ್ದ್ರಿಯಕೇ ವಿಷಯಮೇಂ ಆನೇವಾಲಾ ಔರ ಅನ್ಯ ಸಬ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ
ಸಮೂಹಕೋ ಗೋಚರ ನ ಹೋನೇವಾಲಾ ಶುಕ್ಲತ್ವ ಗುಣ ಹೈ ವಹ ಸಮಸ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯ ಸಮೂಹಕೋ ಗೋಚರ ಹೋನೇವಾಲಾ ಐಸಾ
ವಸ್ತ್ರ ನಹೀಂ ಹೈ; ಔರ ಜೋ ಸಮಸ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮೂಹಕೋ ಗೋಚರ ಹೋನೇವಾಲಾ ವಸ್ತ್ರ ಹೈ ವಹ ಏಕ ಚಕ್ಷುಇನ್ದ್ರಿಯಕೇ
ವಿಷಯಮೇಂ ಆನೇವಾಲಾ ತಥಾ ಅನ್ಯ ಸಮಸ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ಸಮೂಹಕೋ ಗೋಚರ ನ ಹೋನೇವಾಲಾ ಐಸಾ ಶುಕ್ಲತ್ವ
ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉನಕೇ ತದ್ಭಾವಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ; ಇಸೀಪ್ರಕಾರ, ೩ಕಿಸೀಕೇ ಆಶ್ರಯ ರಹನೇವಾಲೀ,

Page 206 of 513
PDF/HTML Page 239 of 546
single page version

ಕಿಲಾಶ್ರಿತ್ಯ ವರ್ತಿನೀ ನಿರ್ಗುಣೈಕಗುಣಸಮುದಿತಾ ವಿಶೇಷಣಂ ವಿಧಾಯಿಕಾ ವೃತ್ತಿಸ್ವರೂಪಾ ಚ ಸತ್ತಾ ಭವತಿ,
ನ ಖಲು ತದನಾಶ್ರಿತ್ಯ ವರ್ತಿ ಗುಣವದನೇಕಗುಣಸಮುದಿತಂ ವಿಶೇಷ್ಯಂ ವಿಧೀಯಮಾನಂ ವೃತ್ತಿಮತ್ಸ್ವರೂಪಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಂ
ಭವತಿ; ಯತ್ತು ಕಿಲಾನಾಶ್ರಿತ್ಯ ವರ್ತಿ ಗುಣವದನೇಕಗುಣಸಮುದಿತಂ ವಿಶೇಷ್ಯಂ ವಿಧೀಯಮಾನಂ ವೃತ್ತಿಮತ್ಸ್ವರೂಪಂ ಚ
ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ, ನ ಖಲು ಸಾಶ್ರಿತ್ಯ ವರ್ತಿನೀ ನಿರ್ಗುಣೈಕಗುಣಸಮುದಿತಾ ವಿಶೇಷಣಂ ವಿಧಾಯಿಕಾ ವೃತ್ತಿಸ್ವರೂಪಾ
ಚ ಸತ್ತಾ ಭವತೀತಿ ತಯೋಸ್ತದ್ಭಾವಸ್ಯಾಭಾವಃ . ಅತ ಏವ ಚ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋಃ ಕಥಂಚಿದನರ್ಥಾನ್ತರತ್ವೇಽಪಿ
ಸಂಜ್ಞಾದಿರೂಪೇಣ ತನ್ಮಯಂ ನ ಭವತಿ . ಕಧಮೇಗಂ ತನ್ಮಯತ್ವಂ ಹಿ ಕಿಲೈಕತ್ವಲಕ್ಷಣಂ . ಸಂಜ್ಞಾದಿರೂಪೇಣ ತನ್ಮಯತ್ವಾಭಾವೇ
ಕಥಮೇಕತ್ವಂ, ಕಿಂತು ನಾನಾತ್ವಮೇವ . ಯಥೇದಂ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯೇ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇಽಪಿ ಸಂಜ್ಞಾದಿರೂಪೇಣ ನಾನಾತ್ವಂ ಕಥಿತಂ ತಥೈವ
೧ನಿರ್ಗುಣ, ಏಕ ಗುಣಕೀ ಬನೀ ಹುಈ, ೨ವಿಶೇಷಣ ೩ವಿಧಾಯಕ ಔರ ೪ವೃತ್ತಿಸ್ವರೂಪ ಜೋ ಸತ್ತಾ ಹೈ ವಹ
ಕಿಸೀಕೇ ಆಶ್ರಯಕೇ ಬಿನಾ ರಹನೇವಾಲಾ, ಗುಣವಾಲಾ, ಅನೇಕ ಗುಣೋಂಸೇ ನಿರ್ಮಿತ, ೫ವಿಶೇಷ್ಯ, ೬ವಿಧೀಯಮಾನ
ಔರ ೭ವೃತ್ತಿಮಾನಸ್ವರೂಪ ಐಸಾ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ತಥಾ ಜೋ ಕಿಸೀಕೇ ಆಶ್ರಯಕೇ ಬಿನಾ ರಹನೇವಾಲಾ,
ಗುಣವಾಲಾ, ಅನೇಕ ಗುಣೋಂಸೇ ನಿರ್ಮಿತ, ವಿಶೇಷ್ಯ, ವಿಧೀಯಮಾನ ಔರ ವೃತ್ತಿಮಾನಸ್ವರೂಪ ಐಸಾ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ವಹ
ಕಿಸೀಕೇ ಆಶ್ರಿತ ರಹನೇವಾಲೀ, ನಿರ್ಗುಣ, ಏಕ ಗುಣಸೇ ನಿರ್ಮಿತ, ವಿಶೇಷಣ, ವಿಧಾಯಕ ಔರ ವೃತ್ತಿಸ್ವರೂಪ
ಐಸೀ ಸತ್ತಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉನಕೇ ತದ್ಭಾವಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ . ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ ಹೀ, ಯದ್ಯಪಿ, ಸತ್ತಾ ಔರ
ದ್ರವ್ಯಕೇ ಕಥಂಚಿತ್ ಅನರ್ಥಾನ್ತರತ್ವ (-ಅಭಿನ್ನಪದಾರ್ಥತ್ವ, ಅನನ್ಯಪದಾರ್ಥತ್ವ) ಹೈ ತಥಾಪಿ ಉನಕೇ ಸರ್ವಥಾ
೧. ನಿರ್ಗುಣ = ಗುಣರಹಿತ [ಸತ್ತಾ ನಿರ್ಗುಣ ಹೈ, ದ್ರವ್ಯ ಗುಣವಾಲಾ ಹೈ . ಜೈಸೇ ಆಮ ವರ್ಣ, ಗಂಧ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿ ಗುಣಯುಕ್ತ ಹೈ, ಕಿನ್ತು
ವರ್ಣಗುಣ ಕಹೀಂ ಗಂಧ, ಸ್ಪರ್ಶ ಯಾ ಅನ್ಯ ಕಿಸೀ ಗುಣವಾಲಾ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ನ ತೋ ವರ್ಣ ಸೂಂಘಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ ನ
ಸ್ಪರ್ಶ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ . ಔರ ಜೈಸೇ ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನಗುಣವಾಲಾ, ವೀರ್ಯಗುಣವಾಲಾ ಇತ್ಯಾದಿ ಹೈ, ಪರನ್ತು ಜ್ಞಾನಗುಣ ಕಹೀಂ
ವೀರ್ಯಗುಣವಾಲಾ ಯಾ ಅನ್ಯ ಕಿಸೀ ಗುಣವಾಲಾ ನಹೀಂ ಹೈ; ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯ ಅನನ್ತ ಗುಣೋಂವಾಲಾ ಹೈ, ಪರನ್ತು ಸತ್ತಾ ಗುಣವಾಲೀ
ನಹೀಂ ಹೈ . (ಯಹಾಂ, ಜೈಸೇ ದಣ್ಡೀ ದಣ್ಡವಾಲಾ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಗುಣವಾಲಾ ನಹೀಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ದಣ್ಡೀ
ಔರ ದಣ್ಡಮೇಂ ಪ್ರದೇಶಭೇದ ಹೈ, ಕಿನ್ತು ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣ ಅಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶೀ ಹೈಂ . ]
೨. ವಿಶೇಷಣ = ವಿಶೇಷತಾ; ಲಕ್ಷಣ; ಭೇದಕ ಧರ್ಮ .೩. ವಿಧಾಯಕ = ವಿಧಾನ ಕರನೇವಾಲಾ; ರಚಯಿತಾ .
೪. ವೃತ್ತಿ = ಹೋನಾ, ಅಸ್ತಿತ್ವ, ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯ .
೫. ವಿಶೇಷ್ಯ = ವಿಶೇಷತಾಕೋ ಧಾರಣ ಕರನೇವಾಲಾ ಪದಾರ್ಥ; ಲಕ್ಷ್ಯ; ಭೇದ್ಯ ಪದಾರ್ಥ — ಧರ್ಮೀ . [ಜೈಸೇ ಮಿಠಾಸ, ಸಫೇ ದೀ,
ಸಚಿಕ್ಕಣತಾ ಆದಿ ಮಿಶ್ರೀಕೇ ವಿಶೇಷ ಗುಣ ಹೈಂ, ಔರ ಮಿಶ್ರೀ ಇನ ವಿಶೇಷ ಗುಣೋಂಸೇ ವಿಶೇಷಿತ ಹೋತೀ ಹುಈ ಅರ್ಥಾತ್ ಉನ
ವಿಶೇಷತಾಓಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೀ ಹುಈ, ಉನ ಭೇದೋಂಸೇ ಭೇದಿತ ಹೋತೀ ಹುಈ ಏಕ ಪದಾರ್ಥ ಹೈ; ಔರ ಜೈಸೇ ಜ್ಞಾನ, ದರ್ಶನ, ಚಾರಿತ್ರ,
ವೀರ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿ ಆತ್ಮಾಕೇ ವಿಶೇಷಣ ಹೈ ಔರ ಆತ್ಮಾ ಉನ ವಿಶೇಷಣೋಂಸೇ ವಿಶೇಷಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ (ಲಕ್ಷಿತ, ಭೇದಿತ,
ಪಹಚಾನಾ ಜಾತಾ ಹುಆ) ಪದಾರ್ಥ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಸತ್ತಾ ವಿಶೇಷಣ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ವಿಶೇಷ್ಯ ಹೈ . (ಯಹಾಂ ಯಹ ನಹೀಂ ಭೂಲನಾ
ಚಾಹಿಯೇ ಕಿ ವಿಶೇಷ್ಯ ಔರ ವಿಶೇಷಣೋಂಕೇ ಪ್ರದೇಶಭೇದ ನಹೀಂ ಹೈಂ .)
೬. ವಿಧೀಯಮಾನ = ರಚಿತ ಹೋನೇವಾಲಾ . (ಸತ್ತಾ ಇತ್ಯಾದಿ ಗುಣ ದ್ರವ್ಯಕೇ ರಚಯಿತಾ ಹೈ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಉನಕೇ ದ್ವಾರಾ ರಚಾ ಜಾನೇವಾಲಾ
ಪದಾರ್ಥ ಹೈ .)
೭. ವೃತ್ತಿಮಾನ = ವೃತ್ತಿವಾಲಾ, ಅಸ್ತಿತ್ವವಾಲಾ, ಸ್ಥಿರ ರಹನೇವಾಲಾ . (ಸತ್ತಾ ವೃತ್ತಿಸ್ವರೂಪ ಅರ್ಥಾತ್ ಅಸ್ತಿಸ್ವರೂಪ ಹೈ ಔರ
ದ್ರವ್ಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ ರಹನೇಸ್ವರೂಪ ಹೈ .)

Page 207 of 513
PDF/HTML Page 240 of 546
single page version

ಸರ್ವಥೈಕತ್ವಂ ನ ಶಂಕ ನೀಯಂ; ತದ್ಭಾವೋ ಹ್ಯೇಕತ್ವಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮ್ . ಯತ್ತು ನ ತದ್ಭವದ್ವಿಭಾವ್ಯತೇ ತತ್ಕಥಮೇಕಂ
ಸ್ಯಾತ್ . ಅಪಿ ತು ಗುಣಗುಣಿರೂಪೇಣಾನೇಕಮೇವೇತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೦೬..
ಅಥಾತದ್ಭಾವಮುದಾಹೃತ್ಯ ಪ್ರಥಯತಿ —
ಸದ್ದವ್ವಂ ಸಚ್ಚ ಗುಣೋ ಸಚ್ಚೇವ ಯ ಪಜ್ಜಓ ತ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ .
ಜೋ ಖಲು ತಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ಸೋ ತದಭಾವೋ ಅತಬ್ಭಾವೋ ..೧೦೭..
ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸ್ವಕೀಯಸ್ವಕೀಯಸ್ವರೂಪಾಸ್ತಿತ್ವಗುಣೇನ ಸಹ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೦೬.. ಅಥಾತದ್ಭಾವಂ ವಿಶೇಷೇಣ
ವಿಸ್ತಾರ್ಯ ಕಥಯತಿ — ಸದ್ದವ್ವಂ ಸಚ್ಚ ಗುಣೋ ಸಚ್ಚೇವ ಯ ಪಜ್ಜಓ ತ್ತಿ ವಿತ್ಥಾರೋ ಸದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಸಂಶ್ಚ ಗುಣಃ ಸಂಶ್ಚೈವ
ಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ ಸತ್ತಾಗುಣಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಗುಣಪರ್ಯಾಯೇಷು ವಿಸ್ತಾರಃ . ತಥಾಹಿ — ಯಥಾ ಮುಕ್ತಾಫಲಹಾರೇ ಸತ್ತಾಗುಣ-
ಏಕತ್ವ ಹೋಗಾ ಐಸೀ ಶಂಕಾ ನಹೀಂ ಕರನೀ ಚಾಹಿಯೇ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ತದ್ಭಾವ ಏಕತ್ವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ . ಜೋ
ಉಸರೂಪ ಜ್ಞಾತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ವಹ (ಸರ್ವಥಾ) ಏಕ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ; ಪರನ್ತು ಗುಣ-
ಗುಣೀ -ರೂಪಸೇ ಅನೇಕ ಹೀ ಹೈ, ಐಸಾ ಅರ್ಥ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶತ್ವ ವಹ ಪೃಥಕ್ತ್ವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ, ಔರ ಅತದ್ಭಾವ ವಹ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ
ಲಕ್ಷಣ ಹೈ . ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಔರ ಗುಣಮೇಂ ಪೃಥಕ್ತ್ವ ನಹೀಂ ಹೈ ಫಿ ರ ಭೀ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೈ .
ಪ್ರಶ್ನ : — ಜೋ ಅಪೃಥಕ್ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಉನಮೇಂ ಅನ್ಯತ್ವ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ?
ಉತ್ತರ : — ಉನಮೇಂ ವಸ್ತ್ರ ಔರ ಶುಭ್ರತಾ (ಸಫೇ ದೀ) ಕೀ ಭಾಂತಿ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ . ವಸ್ತ್ರಕೇ
ಔರ ಉಸಕೀ ಶುಭ್ರತಾಕೇ ಪ್ರದೇಶ ಭಿನ್ನ ನಹೀಂ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಉನಮೇಂ ಪೃಥಕ್ತ್ವ ನಹೀಂ ಹೈ . ಐಸಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ
ಶುಭ್ರತಾ ತೋ ಮಾತ್ರ ಆಂಖೋಂಸೇ ಹೀ ದಿಖಾಈ ದೇತೀ ಹೈ, ಜೀಭ, ನಾಕ ಆದಿ ಶೇಷ ಚಾರ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ನಹೀಂ
ಹೋತೀ . ಔರ ವಸ್ತ್ರ ಪಾಂಚೋಂ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ (ಕಥಂಚಿತ್) ವಸ್ತ್ರ ವಹ ಶುಭ್ರತಾ ನಹೀಂ
ಹೈ ಔರ ಶುಭ್ರತಾ ವಹ ವಸ್ತ್ರ ನಹೀಂ ಹೈ . ಯದಿ ಐಸಾ ನ ಹೋ ತೋ ವಸ್ತ್ರಕೀ ಭಾಂತಿ ಶುಭ್ರತಾ ಭೀ ಜೀಭ, ನಾಕ
ಇತ್ಯಾದಿ ಸರ್ವ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ . ಕಿನ್ತು ಐಸಾ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ಇಸಲಿಯೇ ವಸ್ತ್ರ ಔರ ಶುಭ್ರತಾಮೇಂ
ಅಪೃಥಕ್ತ್ವ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೈ ಯಹ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ .
ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಔರ ಸತ್ತಾದಿ ಗುಣೋಂಮೇಂ ಅಪೃಥಕ್ತ್ವ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ದ್ರವ್ಯಕೇ
ಔರ ಗುಣಕೇ ಪ್ರದೇಶ ಅಭಿನ್ನ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಔರ ಗುಣಮೇಂ ಸಂಜ್ಞಾ -ಸಂಖ್ಯಾ -ಲಕ್ಷಣಾದಿ ಭೇದ ಹೋನೇಸೇ
(ಕಥಂಚಿತ್) ದ್ರವ್ಯ ಗುಣರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ಗುಣ ವಹ ದ್ರವ್ಯರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ ..೧೦೬..
ಅಬ, ಅತದ್ಭಾವಕೋ ಉದಾಹರಣ ದ್ವಾರಾ ಸ್ಪಷ್ಟರೂಪಸೇ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ : —
‘ಸತ್ ದ್ರವ್ಯ’, ‘ಸತ್ ಪರ್ಯಾಯ,’ ‘ಸತ್ ಗುಣ’ — ಸತ್ತ್ವನೋ ವಿಸ್ತಾರ ಛೇ;
ನಥೀ ತೇ -ಪಣೇ ಅನ್ಯೋನ್ಯ ತೇಹ ಅತತ್ಪಣುಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಛೇ. ೧೦೭.