Pravachansar-Hindi (Kannada transliteration). Gatha: 108-115.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 13 of 28

 

Page 208 of 513
PDF/HTML Page 241 of 546
single page version

ಸದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಸಂಶ್ಚ ಗುಣಃ ಸಂಶ್ಚೈವ ಚ ಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ ವಿಸ್ತಾರಃ .
ಯಃ ಖಲು ತಸ್ಯಾಭಾವಃ ಸ ತದಭಾವೋಽತದ್ಭಾವಃ ..೧೦೭..
ಯಥಾ ಖಲ್ವೇಕಂ ಮುಕ್ತಾಫಲಸ್ರಗ್ದಾಮ ಹಾರ ಇತಿ ಸೂತ್ರಮಿತಿ ಮುಕ್ತಾಫಲಮಿತಿ ತ್ರೇಧಾ ವಿಸ್ತಾರ್ಯತೇ,
ತಥೈಕಂ ದ್ರವ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಮಿತಿ ಗುಣ ಇತಿ ಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ ತ್ರೇಧಾ ವಿಸ್ತಾರ್ಯತೇ . ಯಥಾ ಚೈಕಸ್ಯ
ಮುಕ್ತಾಫಲಸ್ರಗ್ದಾಮ್ನಃ ಶುಕ್ಲೋ ಗುಣಃ ಶುಕ್ಲೋ ಹಾರಃ ಶುಕ್ಲಂ ಸೂತ್ರಂ ಶುಕ್ಲಂ ಮುಕ್ತಾಫಲಮಿತಿ ತ್ರೇಧಾ
ವಿಸ್ತಾರ್ಯತೇ, ತಥೈಕಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ತಾಗುಣಃ ಸದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಸದ್ಗುಣಃ ಸತ್ಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ ತ್ರೇಧಾ ವಿಸ್ತಾರ್ಯತೇ .
ಯಥಾ ಚೈಕಸ್ಮಿನ್ ಮುಕ್ತಾಫಲಸ್ರಗ್ದಾಮ್ನಿ ಯಃ ಶುಕ್ಲೋ ಗುಣಃ ಸ ನ ಹಾರೋ ನ ಸೂತ್ರಂ ನ ಮುಕ್ತಾಫಲಂ
ಯಶ್ಚ ಹಾರಃ ಸೂತ್ರಂ ಮುಕ್ತಾಫಲಂ ವಾ ಸ ನ ಶುಕ್ಲೋ ಗುಣ ಇತೀತರೇತರಸ್ಯ ಯಸ್ತಸ್ಯಾಭಾವಃ ಸ ತದಭಾವ-
ಲಕ್ಷಣೋಽತದ್ಭಾವೋಽನ್ಯತ್ವನಿಬನ್ಧನಭೂತಃ, ತಥೈಕಸ್ಮಿನ್ ದ್ರವ್ಯೇ ಯಃ ಸತ್ತಾಗುಣಸ್ತನ್ನ ದ್ರವ್ಯಂ ನಾನ್ಯೋ ಗುಣೋ
ಸ್ಥಾನೀಯೋ ಯೋಽಸೌ ಶುಕ್ಲಗುಣಃ ಸ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇನ ಕಿಂ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಶುಕ್ಲೋ ಹಾರ ಇತಿ ಶುಕ್ಲಂ ಸೂತ್ರಮಿತಿ
ಶುಕ್ಲಂ ಮುಕ್ತಾಫಲಮಿತಿ ಭಣ್ಯತೇ, ಯಶ್ಚ ಹಾರಃ ಸೂತ್ರಂ ಮುಕ್ತಾಫಲಂ ವಾ ತೈಸ್ತ್ರಿಭಿಃ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇನ ಶುಕ್ಲೋ ಗುಣೋ
ಭಣ್ಯತ ಇತಿ ತದ್ಭಾವಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮಿದಮ್ . ತದ್ಭಾವಸ್ಯೇತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಹಾರಸೂತ್ರಮುಕ್ತಾಫಲಾನಾಂ ಶುಕ್ಲಗುಣೇನ ಸಹ
ತನ್ಮಯತ್ವಂ ಪ್ರದೇಶಾಭಿನ್ನತ್ವಮಿತಿ . ತಥಾ ಮುಕ್ತಾತ್ಮಪದಾರ್ಥೇ ಯೋಽಸೌ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣಃ ಸ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇನ ಕಿಂ ಕಿಂ
ಭಣ್ಯತೇ . ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣಃ ಪರಮಾತ್ಮಪದಾರ್ಥ ಇತಿ ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣಃ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ ಇತಿ ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣಃ ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಸತ್ ದ್ರವ್ಯಂ ] ‘ಸತ್ ದ್ರವ್ಯ’ [ಸತ್ ಚ ಗುಣಃ ] ‘ಸತ್ ಗುಣ’ [ಚ ] ಔರ
[ಸತ್ ಚ ಏವ ಪರ್ಯಾಯಃ ] ‘ಸತ್ ಪರ್ಯಾಯ’ — [ಇತಿ ] ಇಸ ಪ್ರಕಾರ [ವಿಸ್ತಾರಃ ] (ಸತ್ತಾಗುಣಕಾ)
ವಿಸ್ತಾರ ಹೈ . [ಯಃ ಖಲು ] (ಉನಮೇಂ ಪರಸ್ಪರ) ಜೋ [ತಸ್ಯ ಅಭಾವಃ ] ‘ಉಸಕಾ ಅಭಾವ’ ಅರ್ಥಾತ್
‘ಉಸರೂಪ ಹೋನೇಕಾ ಅಭಾವ’ ಹೈ [ಸಃ ] ವಹ [ತದ್ಭಾವಃ ] ‘ತದ್ -ಅಭಾವ’ [ಅತದ್ಭಾವಃ ] ಅರ್ಥಾತ್
ಅತದ್ಭಾವ ಹೈ ..೧೦೭..
ಟೀಕಾ : — ಜೈಸೇ ಏಕ ೧ಮೋತಿಯೋಂಕೀ ಮಾಲಾ ‘ಹಾರ’ಕೇ ರೂಪಮೇಂ, ‘ಸೂತ್ರ’ (ಧಾಗಾ) ಕೇ ರೂಪಮೇಂ
ಔರ ‘ಮೋತೀ’ ಕೇ ರೂಪಮೇಂ — (ತ್ರಿಧಾ) ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ವಿಸ್ತಾರಿತ ಕೀ ಜಾತೀ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಏಕ ‘ದ್ರವ್ಯ,’
ದ್ರವ್ಯಕೇ ರೂಪಮೇಂ, ‘ಗುಣ’ಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಔರ ‘ಪರ್ಯಾಯ’ಕೇ ರೂಪಮೇಂ — ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ವಿಸ್ತಾರಿತ ಕಿಯಾ
ಜಾತಾ ಹೈ .
ಔರ ಜೈಸೇ ಏಕ ಮೋತಿಯೋಂಕೀ ಮಾಲಾಕಾ ಶುಕ್ಲತ್ವ ಗುಣ, ‘ಶುಕ್ಲ ಹಾರ,’ ‘ಶುಕ್ಲ ಧಾಗಾ’, ಔರ
‘ಶುಕ್ಲ ಮೋತೀ’, — ಐಸೇ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ವಿಸ್ತಾರಿತ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸತ್ತಾಗುಣ
‘ಸತ್ದ್ರವ್ಯ’, ‘ಸತ್ಗುಣ’, ಔರ ‘ಸತ್ಪರ್ಯಾಯ’, — ಐಸೇ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ವಿಸ್ತಾರಿತ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ .
ಔರ ಜಿಸ ಪ್ರಕಾರ ಏಕ ಮೋತಿಯೋಂಕೀ ಮಾಲಾಮೇಂ ಜೋ ಶುಕ್ಲತ್ವಗುಣ ಹೈ ವಹ ಹಾರ ನಹೀಂ ಹೈ, ಧಾಗಾ
ನಹೀಂ ಹೈ ಯಾ ಮೋತೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ಔರ ಜೋ ಹಾರ, ಧಾಗಾ ಯಾ ಮೋತೀ ಹೈ ವಹ ಶುಕ್ಲತ್ವಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ; — ಇಸಪ್ರಕಾರ
೧ ಮೋತಿಯೋಂಕೀ ಮಾಲಾ = ಮೋತೀ ಕಾ ಹಾರ, ಮೌಕ್ತಿಕಮಾಲಾ .

Page 209 of 513
PDF/HTML Page 242 of 546
single page version

ನ ಪರ್ಯಾಯೋ ಯಚ್ಚ ದ್ರವ್ಯಮನ್ಯೋ ಗುಣಃ ಪರ್ಯಾಯೋ ವಾ ಸ ನ ಸತ್ತಾಗುಣ ಇತೀತರೇತರಸ್ಯ ಯಸ್ತಸ್ಯಾಭಾವಃ
ಸ ತದಭಾವಲಕ್ಷಣೋಽತದ್ಭಾವೋಽನ್ಯತ್ವನಿಬನ್ಧನಭೂತಃ ..೧೦೭..
ಇತಿ ಭಣ್ಯತೇ . ಯಶ್ಚ ಪರಮಾತ್ಮಪದಾರ್ಥಃ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಃ ಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ ತೈಶ್ಚ ತ್ರಿಭಿಃ (ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇನ ?)
ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೋ ಭಣ್ಯತ ಇತಿ ತದ್ಭಾವಸ್ಯ ಲಕ್ಷಣಮಿದಮ್ . ತದ್ಭಾವಸ್ಯೇತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಪರಮಾತ್ಮಪದಾರ್ಥ-
ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೇನ ಸಹ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದೇಽಪಿ ಪ್ರದೇಶೈಸ್ತನ್ಮಯತ್ವಮಿತಿ . ಜೋ ಖಲು
ತಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ಯಸ್ತಸ್ಯ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣತದ್ಭಾವಸ್ಯ ಖಲು ಸ್ಫು ಟಂ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದವಿವಕ್ಷಾಯಾಮಭಾವಃ ಸೋ ತದಭಾವೋ ಸ
ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಸ್ತದಭಾವೋ ಭಣ್ಯತೇ . ಸ ಚ ತದಭಾವಃ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಅತಬ್ಭಾವೋ ನ ತದ್ಭಾವಸ್ತನ್ಮಯತ್ವಮ್ ಕಿಂಚ
ಅತದ್ಭಾವಃ ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದಃ ಇತ್ಯರ್ಥಃ . ತದ್ಯಥಾ — ಯಥಾ ಮುಕ್ತಾಫಲಹಾರೇ ಯೋಽಸೌ ಶುಕ್ಲಗುಣಸ್ತದ್ವಾಚಕೇ ನ
ಶುಕ್ಲಮಿತ್ಯಕ್ಷರದ್ವಯೇನ ಹಾರೋ ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ ಸೂತ್ರಂ ವಾ ಮುಕ್ತಾಫಲಂ ವಾ, ಹಾರಸೂತ್ರಮುಕ್ತಾಫಲಶಬ್ದೈಶ್ಚ ಶುಕ್ಲಗುಣೋ
ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ . ಏವಂ ಪರಸ್ಪರಂ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇಽಪಿ ಯೋಽಸೌ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದಃ ಸ ತಸ್ಯ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಲಕ್ಷಣ-
ತದ್ಭಾವಸ್ಯಾಭಾವಸ್ತದಭಾವೋ ಭಣ್ಯತೇ . ಸ ಚ ತದಭಾವಃ ಪುನರಪಿ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಅತದ್ಭಾವಃ ಸಂಜ್ಞಾ-
ಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದ ಇತಿ . ತಥಾ ಮುಕ್ತಜೀವೇ ಯೋಽಸೌ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣಸ್ತದ್ವಾಚಕೇನ ಸತ್ತಾಶಬ್ದೇನ ಮುಕ್ತಜೀವೋ
ಪ್ರ. ೨೭
ಏಕ -ದೂಸರೇಮೇಂ ಜೋ ‘ಉಸಕಾ ಅಭಾವ’ ಅರ್ಥಾತ್ ‘ತದ್ರೂಪ ಹೋನೇಕಾ ಅಭಾವ’ ಹೈ ವಹ ‘ತದ್ -ಅಭಾವ’ ಲಕ್ಷಣ
‘ಅತದ್ಭಾವ’ ಹೈ, ಜೋ ಕಿ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಜೋ ಸತ್ತಾಗುಣ ಹೈ ವಹ ದ್ರವ್ಯ
ನಹೀಂ ಹೈ, ೧ಅನ್ಯಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ಯಾ ಪರ್ಯಾಯ ನಹೀಂ ಹೈ; ಔರ ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಅನ್ಯ ಗುಣ ಯಾ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ ವಹ ಸತ್ತಾಗುಣ
— ಇಸಪ್ರಕಾರ ಏಕ -ದೂಸರೇಮೇಂ ಜೋ ‘ಉಸಕಾ ಅಭಾವ’ ಅರ್ಥಾತ್ ‘ತದ್ರೂಪ ಹೋನೇಕಾ ಅಭಾವ’ ಹೈ ವಹ
೨‘ತದ್ -ಅಭಾವ’ ಲಕ್ಷಣ ‘ಅತದ್ಭಾವ’ ಹೈ ಜೋ ಕಿ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಏಕ ಆತ್ಮಾಕಾ ವಿಸ್ತಾರಕಥನಮೇಂ ‘ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ’ಕೇ ರೂಪಮೇಂ ‘ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ’ ಕೇ
ರೂಪಮೇಂ ಔರ ‘ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ’ ಕೇ ರೂಪಮೇಂ — ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ವರ್ಣನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರ
ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
ಔರ ಏಕ ಆತ್ಮಾಕೇ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಗುಣಕೋ ‘ಸತ್ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ’, ಸತ್ ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ’ ಔರ ‘ಸತ್
ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ’ — ಐಸೇ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ವಿಸ್ತಾರಿತ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ; ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಸಭೀ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ
ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
ಔರ ಏಕ ಆತ್ಮಾಕಾ ಜೋ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಗುಣ ಹೈ ವಹ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, (ಸತ್ತಾ ಗುಣಕೇ ಬಿನಾ)
ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ಯಾ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ ನಹೀಂ ಹೈ; ಔರ ಜೋ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ ಹೈ, (ಅಸ್ತಿತ್ವಕೇ ಸಿವಾಯ)
ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ ಹೈ ಯಾ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ ವಹ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉನಮೇಂ ಪರಸ್ಪರ ಅತದ್ಭಾವ
ಹೈ, ಜಿಸಕೇ ಕಾರಣ ಉನಮೇಂ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೈ . ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಸಭೀ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
೧. ಅನ್ಯಗುಣ = ಸತ್ತಾ ಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ದೂಸರಾ ಕೋಈ ಭೀ ಗುಣ .
೨. ತದ್ -ಅಭಾವ = ಉಸಕಾ ಅಭಾವ; (ತದ್ -ಅಭಾವ = ತಸ್ಯ ಅಭಾವಃ) ತದ್ಭಾವ ಅತದ್ಭಾವಕಾ ಲಕ್ಷಣ (ಸ್ವರೂಪ) ಹೈ;
ಅತದ್ಭಾವ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ .

Page 210 of 513
PDF/HTML Page 243 of 546
single page version

ಅಥ ಸರ್ವಥಾಽಭಾವಲಕ್ಷಣತ್ವಮತದ್ಭಾವಸ್ಯ ನಿಷೇಧಯತಿ —
ಜಂ ದವ್ವಂ ತಂ ಣ ಗುಣೋ ಜೋ ವಿ ಗುಣೋ ಸೋ ಣ ತಚ್ಚಮತ್ಥಾದೋ .
ಏಸೋ ಹಿ ಅತಬ್ಭಾವೋ ಣೇವ ಅಭಾವೋ ತ್ತಿ ಣಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ..೧೦೮..
ಯದ್ದ್ರವ್ಯಂ ತನ್ನ ಗುಣೋ ಯೋಽಪಿ ಗುಣಃ ಸ ನ ತತ್ತ್ವಮರ್ಥಾತ್ .
ಏಷ ಹ್ಯತದ್ಭಾವೋ ನೈವ ಅಭಾವ ಇತಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಃ ..೧೦೮..
ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣೋ ವಾ ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯೋ ವಾ, ಮುಕ್ತಜೀವಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯಶಬ್ದೈಶ್ಚ
ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೋ ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತಿ . ಇತ್ಯೇವಂ ಪರಸ್ಪರಂ ಪ್ರದೇಶಾಭೇದೇಽಪಿ ಯೋಽಸೌ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದಃ ಸ ತಸ್ಯ
ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣತದ್ಭಾವಸ್ಯಾಭಾವಸ್ತದಭಾವೋ ಭಣ್ಯತೇ . ಸ ಚ ತದಭಾವಃ ಪುನರಪಿ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಅತದ್ಭಾವಃ ಸಂಜ್ಞಾ-
ಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದ ಇತ್ಯರ್ಥಃ . ಯಥಾತ್ರ ಶುದ್ಧಾತ್ಮನಿ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೇನ ಸಹಾಭೇದಃ ಸ್ಥಾಪಿತಸ್ತಥಾ ಯಥಾಸಂಭವಂ
ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೧೦೭.. ಅಥ ಗುಣಗುಣಿನೋಃ ಪ್ರದೇಶಭೇದನಿಷೇಧೇನ ತಮೇವ ಸಂಜ್ಞಾದಿ-
ಭೇದರೂಪಮತದ್ಭಾವಂ ದೃಢಯತಿ — ಜಂ ದವ್ವಂ ತಂ ಣ ಗುಣೋ ಯದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಸ ನ ಗುಣಃ, ಯನ್ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಸ ಶುದ್ಧಃ ಸನ್ ಗುಣೋ
ನ ಭವತಿ . ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಶಬ್ದೇನ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣೋ ವಾಚ್ಯೋ ನ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ . ಜೋ ವಿ ಗುಣೋ ಸೋ ಣ ತಚ್ಚಮತ್ಥಾದೋ
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಸತ್ತಾಕಾ ಉದಾಹರಣ ದೇಕರ ಅತದ್ಭಾವಕೋ ಸ್ಪಷ್ಟತಯಾ ಸಮಝಾಯಾ ಹೈ .
(ಯಹಾಂ ಇತನಾ ವಿಶೇಷ ಹೈ ಕಿ ಜೋ ಸತ್ತಾ ಗುಣಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ ಕಹಾ ಹೈ, ವಹ ಅನ್ಯ ಗುಣೋಂಕೇ ವಿಷಯಮೇಂ
ಭೀ ಭಲೀಭಾಂತಿ ಸಮಝ ಲೇನಾ ಚಾಹಿಯೇ . ಜೈಸೇ ಕಿ : — ಸತ್ತಾ ಗುಣಕೀ ಭಾಂತಿ ಏಕ ಆತ್ಮಾಕೇ ಪುರುಷಾರ್ಥ
ಗುಣಕೋ ‘ಪುರುಷಾರ್ಥೀ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ’ ‘ಪುರುಷಾರ್ಥೀ ಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣ’ ಔರ ‘ಪುರುಷಾರ್ಥೀ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ’ —
ಇಸಪ್ರಕಾರ ವಿಸ್ತರಿತ ಕರ ಸಕತೇ ಹೈಂ . ಅಭಿನ್ನಪ್ರದೇಶ ಹೋನೇಸೇ ಇಸಪ್ರಕಾರ ವಿಸ್ತಾರ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಫಿ ರ
ಭೀ ಸಂಜ್ಞಾ -ಲಕ್ಷಣ -ಪ್ರಯೋಜನಾದಿ ಭೇದ ಹೋನೇಸೇ ಪುರುಷಾರ್ಥಗುಣಕೋ ತಥಾ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಕೋ, ಜ್ಞಾನಾದಿ ಅನ್ಯ ಗುಣ
ಔರ ಸಿದ್ಧತ್ವಾದಿ ಪರ್ಯಾಯಕೋ ಅತದ್ಭಾವ ಹೈ, ಜೋ ಕಿ ಉನಮೇಂ ಅನ್ಯತ್ವಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ ..೧೦೭..
ಅಬ, ಸರ್ವಥಾ ಅಭಾವ ವಹ ಅತದ್ಭಾವಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ, ಇಸಕಾ ನಿಷೇಧ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಅರ್ಥಾತ್ ] ಸ್ವರೂಪ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ [ಯದ್ ದ್ರವ್ಯಂ ] ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ [ತತ್ ನ ಗುಣಃ ]
ವಹ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ, [ಯಃ ಅಪಿ ಗುಣಃ ] ಔರ ಜೋ ಗುಣ ಹೈ [ಸಃ ನ ತತ್ತ್ವಂ ] ಯಹ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ . [ಏಷಃ
ಹಿ ಅತದ್ಭಾವಃ ] ಯಹ ಅತದ್ಭಾವ ಹೈ; [ನ ಏವ ಅಭಾವಃ ] ಸರ್ವಥಾ ಅಭಾವ ವಹ ಅತದ್ಭಾವ ನಹೀಂ ಹೈ;
[ಇತಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಃ ] ಐಸಾ (ಜಿನೇನ್ದ್ರದೇವ ದ್ವಾರಾ) ದರಶಾಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ..೧೦೮..
ಸ್ವರೂಪೇ ನಥೀ ಜೇ ದ್ರವ್ಯ ತೇ ಗುಣ, ಗುಣ ತೇ ನಹಿ ದ್ರವ್ಯ ಛೇ ,
– ಆನೇ ಅತತ್ಪಣುಂ ಜಾಣವುಂ, ನ ಅಭಾವನೇ; ಭಾಖ್ಯುಂ ಜಿನೇ. ೧೦೮.

Page 211 of 513
PDF/HTML Page 244 of 546
single page version

ಏಕಸ್ಮಿನ್ದ್ರವ್ಯೇ ಯದ್ ದ್ರವ್ಯಂ ಗುಣೋ ನ ತದ್ಭವತಿ, ಯೋ ಗುಣಃ ಸ ದ್ರವ್ಯಂ ನ ಭವತೀತ್ಯೇವಂ ಯದ್ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ
ಗುಣರೂಪೇಣ ಗುಣಸ್ಯ ವಾ ದ್ರವ್ಯರೂಪೇಣ ತೇನಾಭವನಂ ಸೋಽತದ್ಭಾವಃ, ಏತಾವತೈವಾನ್ಯತ್ವವ್ಯವಹಾರಸಿದ್ಧೇಃ . ನ
ಪುನರ್ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವೋ ಗುಣೋ ಗುಣಸ್ಯಾಭಾವೋ ದ್ರವ್ಯಮಿತ್ಯೇವಂಲಕ್ಷಣೋಽಭಾವೋಽತದ್ಭಾವಃ . ಏವಂ ಸತ್ಯೇಕದ್ರವ್ಯ-
ಸ್ಯಾನೇಕತ್ವಮುಭಯಶೂನ್ಯತ್ವಮಪೋಹರೂಪತ್ವಂ ವಾ ಸ್ಯಾತ್ . ತಥಾ ಹಿ — ಯಥಾ ಖಲು ಚೇತನದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವೋ-
ಽಚೇತನದ್ರವ್ಯಮಚೇತನದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವಶ್ಚೇತನದ್ರವ್ಯಮಿತಿ ತಯೋರನೇಕತ್ವಂ, ತಥಾ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವೋ ಗುಣೋ
ಗುಣಸ್ಯಾಭಾವೋ ದ್ರವ್ಯಮಿತ್ಯೇಕಸ್ಯಾಪಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾನೇಕತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ . ಯಥಾ ಸುವರ್ಣಸ್ಯಾಭಾವೇ ಸುವರ್ಣತ್ವಸ್ಯಾ-
ಭಾವಃ ಸುವರ್ಣತ್ವಸ್ಯಾಭಾವೇ ಸುವರ್ಣಸ್ಯಾಭಾವ ಇತ್ಯುಭಯಶೂನ್ಯತ್ವಂ, ತಥಾ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವೇ ಗುಣಸ್ಯಾಭಾವೋ
ಯೋಽಪಿ ಗುಣಃ ಸ ನ ತತ್ತ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಮರ್ಥತಃ ಪರಮಾರ್ಥತಃ, ಯಃ ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಗುಣಃ ಸ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ನ ಭವತಿ .
ಶುದ್ಧಸತ್ತಾಶಬ್ದೇನ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ವಾಚ್ಯಂ ನ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ . ಏಸೋ ಹಿ ಅತಬ್ಭಾವೋ ಏಷ ಉಕ್ತಲಕ್ಷಣೋ ಹಿ
ಸ್ಫು ಟಮತದ್ಭಾವಃ . ಉಕ್ತಲಕ್ಷಣ ಇತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಗುಣಗುಣಿನೋಃ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದೇಽಪಿ ಪ್ರದೇಶಭೇದಾಭಾವಃ . ಣೇವ ಅಭಾವೋ
ತ್ತಿ ಣಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ನೈವಾಭಾವ ಇತಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಃ . ನೈವ ಅಭಾವ ಇತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಯಥಾ ಸತ್ತಾವಾಚಕಶಬ್ದೇನ ಮುಕ್ತಾತ್ಮ-
ದ್ರವ್ಯಂ ವಾಚ್ಯಂ ನ ಭವತಿ ತಥಾ ಯದಿ ಸತ್ತಾಪ್ರದೇಶೈರಪಿ ಸತ್ತಾಗುಣಾತ್ಸಕಾಶಾದ್ಭಿನ್ನಂ ಭವತಿ ತದಾ ಯಥಾ
ಟೀಕಾ : — ಏಕ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ, ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ವಹ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ಜೋ ಗುಣ ಹೈ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ; —
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜೋ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಗುಣರೂಪಸೇ ಅಭವನ (-ನ ಹೋನಾ) ಅಥವಾ ಗುಣಕಾ ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ ಅಭವನ ವಹ
ಅತದ್ಭಾವ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಇತನೇಸೇ ಹೀ ಅನ್ಯತ್ವವ್ಯವಹಾರ (-ಅನ್ಯತ್ವರೂಪ ವ್ಯವಹಾರ) ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ . ಪರನ್ತು
ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ಗುಣ ಹೈ, ಗುಣಕಾ ಅಭಾವ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ; — ಐಸೇ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ ಅಭಾವ ವಹ ಅತದ್ಭಾವ ನಹೀಂ
ಹೈ . ಯದಿ ಐಸಾ ಹೋ ತೋ (೧) ಏಕ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಅನೇಕತ್ವ ಆ ಜಾಯಗಾ, (೨) ಉಭಯಶೂನ್ಯತಾ (ದೋನೋಂಕಾ
ಅಭಾವ) ಹೋ ಜಾಯಗೀ, ಅಥವಾ (೩) ಅಪೋಹರೂಪತಾ ಆ ಜಾಯಗೀ . ಇಸೀ ಕೋ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ : —
(ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ಗುಣ ಹೈ ಔರ ಗುಣಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ದ್ರವ್ಯ; ವಹ ಐಸಾ ಮಾನನೇ ಪರ ಪ್ರಥಮ
ದೋಷ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆಯಗಾ : — )
(೧) ಜೈಸೇ ಚೇತನದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ಅಚೇತನ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ, ಅಚೇತನದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ವಹ
ಚೇತನದ್ರವ್ಯ ಹೈ, — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉನಕೇ ಅನೇಕತ್ವ (ದ್ವಿತ್ವ) ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ಗುಣ,
ಗುಣಕಾ ಅಭಾವ ವಹ ದ್ರವ್ಯ — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಏಕ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಭೀ ಅನೇಕತ್ವ ಆ ಜಾಯಗಾ . (ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯಕೇ
ಏಕ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಉಸಕೇ ಅನೇಕತ್ವಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಯಗಾ .)
(ಅಥವಾ ಉಭಯಶೂನ್ಯತ್ವರೂಪ ದೂಸರಾ ದೋಷ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಆತಾ ಹೈ : — )
(೨) ಜೈಸೇ ಸುವರ್ಣಕೇ ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಸುವರ್ಣತ್ವಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ ಔರ
ಸುವರ್ಣತ್ವಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಸುವರ್ಣಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ, — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉಭಯಶೂನ್ಯತ್ವ –
ದೋನೋಂಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ ಜಾತಾ ಹೈ; ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಗುಣಕಾ ಅಭಾವ ಔರ ಗುಣಕಾ
ಅಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅಭಾವ ಹೋ ಜಾಯಗಾ; — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉಭಯಶೂನ್ಯತಾ ಹೋ ಜಾಯಗೀ . (ಅರ್ಥಾತ್

Page 212 of 513
PDF/HTML Page 245 of 546
single page version

ಗುಣಸ್ಯಾಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವ ಇತ್ಯುಭಯಶೂನ್ಯತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ . ಯಥಾ ಪಟಾಭಾವಮಾತ್ರ ಏವ ಘಟೋ ಘಟಾಭಾವಮಾತ್ರ
ಏವ ಪಟ ಇತ್ಯುಭಯೋರಪೋಹರೂಪತ್ವಂ, ತಥಾ ದ್ರವ್ಯಾಭಾವಮಾತ್ರ ಏವ ಗುಣೋ ಗುಣಾಭಾವಮಾತ್ರ ಏವ ದ್ರವ್ಯ-
ಮಿತ್ಯತ್ರಾಪ್ಯಪೋಹರೂಪತ್ವಂ ಸ್ಯಾತ್ . ತತೋ ದ್ರವ್ಯಗುಣಯೋರೇಕತ್ವಮಶೂನ್ಯತ್ವಮನಪೋಹತ್ವಂ ಚೇಚ್ಛತಾ ಯಥೋದಿತ
ಏವಾತದ್ಭಾವೋಽಭ್ಯುಪಗನ್ತವ್ಯಃ ..೧೦೮..
ಅಥ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರ್ಗುಣಗುಣಿಭಾವಂ ಸಾಧಯತಿ —
ಜೋ ಖಲು ದವ್ವಸಹಾವೋ ಪರಿಣಾಮೋ ಸೋ ಗುಣೋ ಸದವಿಸಿಟ್ಠೋ .
ಸದವಟ್ಠಿದಂ ಸಹಾವೇ ದವ್ವಂ ತಿ ಜಿಣೋವದೇಸೋಯಂ ..೧೦೯..
ಜೀವಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯಃ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ಭಿನ್ನಂ ಸದ್ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರಂ ಭವತಿ ತಥಾ ಸತ್ತಾಗುಣಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಂ
ಸತ್ತಾಗುಣಾದ್ಭಿನ್ನಂ ಸತ್ಪೃಥಗ್ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ . ಏವಂ ಕಿಂ ಸಿದ್ಧಮ್ . ಸತ್ತಾಗುಣರೂಪಂ ಪೃಥಗ್ದ್ರವ್ಯಂ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ
ಚ ಪೃಥಗಿತಿ ದ್ರವ್ಯದ್ವಯಂ ಜಾತಂ, ನ ಚ ತಥಾ . ದ್ವಿತೀಯಂ ಚ ದೂಷಣಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ — ಯಥಾ ಸುವರ್ಣತ್ವಗುಣಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ
ದ್ರವ್ಯ ತಥಾ ಗುಣ ದೋನೋಂಕೇ ಅಭಾವಕಾ ಪ್ರಸಂಗ ಆ ಜಾಯಗಾ .)
(ಅಥವಾ ೧ಅಪೋಹರೂಪತಾ ನಾಮಕ ತೀಸರಾ ದೋಷ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಆತಾ ಹೈ : – )
(೩) ಜೈಸೇ ಪಟಾಭಾವಮಾತ್ರ ಹೀ ಘಟ ಹೈ, ಘಟಾಭಾವಮಾತ್ರ ಹೀ ಪಟ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ವಸ್ತ್ರಕೇ ಕೇವಲ
ಅಭಾವ ಜಿತನಾ ಹೀ ಘಟ ಹೈ, ಔರ ಘಟಕೇ ಕೇವಲ ಅಭಾವ ಜಿತನಾ ಹೀ ವಸ್ತ್ರ ಹೈ) — ಇಸಪ್ರಕಾರ ದೋನೋಂಕೇ
ಅಪೋಹರೂಪತಾ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಾಭಾವಮಾತ್ರ ಹೀ ಗುಣ ಔರ ಗುಣಾಭಾವಮಾತ್ರ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಹೋಗಾ; — ಇಸಪ್ರಕಾರ
ಇಸಮೇಂ ಭೀ (ದ್ರವ್ಯ -ಗುಣಮೇಂ ಭೀ) ೧ಅಪೋಹರೂಪತಾ ಆ ಜಾಯಗೀ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಕೇವಲ ನಕಾರರೂಪತಾಕಾ ಪ್ರಸಙ್ಗ
ಆ ಜಾಯಗಾ .)
ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣಕಾ ಏಕತ್ವ, ಅಶೂನ್ಯತ್ವ ಔರ ೨ಅನಪೋಹತ್ವ ಚಾಹನೇವಾಲೇಕೋ ಯಥೋಕ್ತ
ಹೀ (ಜೈಸಾ ಕಹಾ ವೈಸಾ ಹೀ) ಅತದ್ಭಾವ ಮಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ ..೧೦೮..
ಅಬ, ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಗುಣ – ಗುಣೀಪನಾ ಸಿದ್ಧ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
೧. ಅಪೋಹರೂಪತಾ = ಸರ್ವಥಾ ನಕಾರಾತ್ಮಕತಾ; ಸರ್ವಥಾ ಭಿನ್ನತಾ . (ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣಮೇಂ ಏಕ -ದೂಸರೇಕಾ ಕೇವಲ ನಕಾರ ಹೀ
ಹೋ ತೋ ‘ದ್ರವ್ಯ ಗುಣವಾಲಾ ಹೈ’ ‘ಯಹ ಗುಣ ಇಸ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಹೈ’ — ಇತ್ಯಾದಿ ಕಥನಸೇ ಸೂಚಿತ ಕಿಸೀ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಸಮ್ಬನ್ಧ
ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಗುಣಕೇ ನಹೀಂ ಬನೇಗಾ .)
೨. ಅನಪೋಹತ್ವ = ಅಪೋಹರೂಪತಾಕಾ ನ ಹೋನಾ; ಕೇವಲ ನಕಾರಾತ್ಮಕತಾಕಾ ನ ಹೋನಾ .
ಪರಿಣಾಮ ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವ ಜೇ, ತೇ ಗುಣ ‘ಸತ್’-ಅವಿಶಿಷ್ಟ ಛೇ;
‘ದ್ರವ್ಯೋ ಸ್ವಭಾವೇ ಸ್ಥಿತ ಸತ್ ಛೇ’ – ಏ ಜ ಆ ಉಪದೇಶ ಛೇ. ೧೦೯.

Page 213 of 513
PDF/HTML Page 246 of 546
single page version

ಯಃ ಖಲು ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಃ ಪರಿಣಾಮಃ ಸ ಗುಣಃ ಸದವಿಶಿಷ್ಟಃ .
ಸದವಸ್ಥಿತಂ ಸ್ವಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಮಿತಿ ಜಿನೋಪದೇಶೋಽಯಮ್ ..೧೦೯..
ದ್ರವ್ಯಂ ಹಿ ಸ್ವಭಾವೇ ನಿತ್ಯಮವತಿಷ್ಠಮಾನತ್ವಾತ್ಸದಿತಿ ಪ್ರಾಕ್ ಪ್ರತಿಪಾದಿತಮ್ . ಸ್ವಭಾವಸ್ತು
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಪರಿಣಾಮೋಽಭಿಹಿತಃ . ಯ ಏವ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಭೂತಃ ಪರಿಣಾಮಃ, ಸ ಏವ ಸದವಿಶಿಷ್ಟೋ
ಗುಣ ಇತೀಹ ಸಾಧ್ಯತೇ . ಯದೇವ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ವರೂಪವೃತ್ತಿಭೂತಮಸ್ತಿತ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಪ್ರಧಾನನಿರ್ದೇಶಾತ್ಸದಿತಿ
ಸಂಶಬ್ದ್ಯತೇ ತದವಿಶಿಷ್ಟಗುಣಭೂತ ಏವ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಭೂತಃ ಪರಿಣಾಮಃ, ದ್ರವ್ಯವೃತ್ತೇರ್ಹಿ ತ್ರಿಕೋಟಿಸಮಯ-
ಭಿನ್ನಸ್ಯ ಸುವರ್ಣಸ್ಯಾಭಾವಸ್ತಥೈವ ಸುವರ್ಣಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನಸ್ಯ ಸುವರ್ಣತ್ವಗುಣಸ್ಯಾಪ್ಯಭಾವಃ, ತಥಾ ಸತ್ತಾಗುಣ-
ಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನಸ್ಯ ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭಾವಸ್ತಥೈವ ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯಪ್ರದೇಶೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನಸ್ಯ ಸತ್ತಾಗುಣಸ್ಯಾಪ್ಯಭಾವಃ
ಇತ್ಯುಭಯಶೂನ್ಯತ್ವಂ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ . ಯಥೇದಂ ಮುಕ್ತಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಸ್ಯಾತದ್ಭಾವಸ್ತಸ್ಯ ಸತ್ತಾಗುಣೇನ ಸಹ
ಪ್ರದೇಶಾಭೇದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕೃತಂ ತಥಾ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಯಥಾಸಂಭವಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೦೮.. ಏವಂ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿತ್ವ-
ಕಥನರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ, ಪೃಥಕ್ತ್ವಲಕ್ಷಣಾತದ್ಭಾವಾಭಿಧಾನಾನ್ಯತ್ವಲಕ್ಷಣಯೋಃ ಕಥನೇನ ದ್ವಿತೀಯಾ, ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣ-
ಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದರೂಪಸ್ಯಾತದ್ಭಾವಸ್ಯ ವಿವರಣರೂಪೇಣ ತೃತೀಯಾ, ತಸ್ಯೈವ ದೃಢೀಕರಣಾರ್ಥಂ ಚ ಚತುರ್ಥೀತಿ ದ್ರವ್ಯಗುಣ-
ಯೋರಭೇದವಿಷಯೇ ಯುಕ್ತಿಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ ಪಞ್ಚಮಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಸತ್ತಾ ಗುಣೋ ಭವತಿ, ದ್ರವ್ಯಂ
೧. ವೃತ್ತಿ = ವರ್ತನಾ; ಅಸ್ತಿತ್ವ ರಹನಾ ವಹ; ಟಿಕನಾ ವಹ .
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಯಃ ಖಲು ] ಜೋ, [ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಃ ಪರಿಣಾಮಃ ] ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವಭಾವಭೂತ
(ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ) ಪರಿಣಾಮ ಹೈ [ಸಃ ] ವಹ (ಪರಿಣಾಮ) [ಸದವಿಶಿಷ್ಟಃ ಗುಣಃ ] ‘ಸತ್’
ಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟ (-ಸತ್ತಾಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಹೈ ಐಸಾ) ಗುಣ ಹೈ . [ಸ್ವಭಾವೇ ಅವಸ್ಥಿತಂ ] ‘ಸ್ವಭಾವಮೇಂ
ಅವಸ್ಥಿತ (ಹೋನೇಸೇ) [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಸತ್ ] ಸತ್ ಹೈ’ — [ಇತಿ ಜಿನೋಪದೇಶಃ ] ಐಸಾ ಜೋ (೯೯
ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಥಿತ) ಜಿನೋಪದೇಶ ಹೈ [ಅಯಮ್ ] ವಹೀ ಯಹ ಹೈ . (ಅರ್ಥಾತ್ ೯೯ವೀಂ ಗಾಥಾಕೇ
ಕಥನಮೇಂಸೇ ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಥಿತ ಭಾವ ಸಹಜ ಹೀ ನಿಕಲತಾ ಹೈ .) ..೧೦೯..
ಟೀಕಾ : — ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ನಿತ್ಯ ಅವಸ್ಥಿತ ಹೋನೇಸೇ ಸತ್ ಹೈ, — ಐಸಾ ಪಹಲೇ (೯೯ವೀಂ
ಗಾಥಾಮೇಂ) ಪ್ರತಿಪಾದಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ; ಔರ (ವಹಾಂ) ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಪರಿಣಾಮ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ .
ಯಹಾಂ ಯಹ ಸಿದ್ಧ ಕಿಯಾ ಜಾ ರಹಾ ಹೈ ಕಿ — ಜೋ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ ವಹೀ ‘ಸತ್’
ಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟ (-ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಐಸಾ – ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಕೋಈ ಅನ್ಯ ನಹೀಂ ಐಸಾ) ಗುಣ ಹೈ .
ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ವೃತ್ತಿಭೂತ ಐಸಾ ಜೋ ಅಸ್ತಿತ್ವ ದ್ರವ್ಯಪ್ರಧಾನ ಕಥನಕೇ ದ್ವಾರಾ ‘ಸತ್’ ಶಬ್ದಸೇ
ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಉಸಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟ (-ಉಸ ಅಸ್ತಿತ್ವಸೇ ಅನನ್ಯ) ಗುಣಭೂತ ಹೀ ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಭೂತ
ಪರಿಣಾಮ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ದ್ರವ್ಯಕೀ ೧ವೃತ್ತಿ (ಅಸ್ತಿತ್ವ) ತೀನ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಸಮಯಕೋ ಸ್ಪರ್ಶಿತ ಕರತೀ ಹೋನೇಸೇ

Page 214 of 513
PDF/HTML Page 247 of 546
single page version

ಸ್ಪರ್ಶಿನ್ಯಾಃ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಂ ತೇನ ತೇನ ಸ್ವಭಾವೇನ ಪರಿಣಮನಾತ್ . ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಭೂತ ಏವ ತಾವತ್ಪರಿಣಾಮಃ .
ಸ ತ್ವಸ್ತಿತ್ವಭೂತದ್ರವ್ಯವೃತ್ತ್ಯಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ಸದವಿಶಿಷ್ಟೋ ದ್ರವ್ಯವಿಧಾಯಕೋ ಗುಣ ಏವೇತಿ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋ-
ರ್ಗುಣಗುಣಿಭಾವಃ ಸಿದ್ಧಯತಿ ..೧೦೯..
ಅಥ ಗುಣಗುಣಿನೋರ್ನಾನಾತ್ವಮುಪಹನ್ತಿ —
ಣತ್ಥಿ ಗುಣೋ ತ್ತಿ ವ ಕೋಈ ಪಜ್ಜಾಓ ತ್ತೀಹ ವಾ ವಿಣಾ ದವ್ವಂ .
ದವ್ವತ್ತಂ ಪುಣ ಭಾವೋ ತಮ್ಹಾ ದವ್ವಂ ಸಯಂ ಸತ್ತಾ ..೧೧೦..
ಚ ಗುಣೀ ಭವತೀತಿ ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ — ಜೋ ಖಲು ದವ್ವಸಹಾವೋ ಪರಿಣಾಮೋ ಯಃ ಖಲು ಸ್ಫು ಟಂ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಭೂತಃ
ಪರಿಣಾಮಃ ಪಞ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಾನುಭವರೂಪಮನೋವ್ಯಾಪಾರೋತ್ಪನ್ನಸಮಸ್ತಮನೋರಥರೂಪವಿಕಲ್ಪಜಾಲಾಭಾವೇ ಸತಿ ಯಶ್ಚಿದಾ-
ನನ್ದೈಕಾನುಭೂತಿರೂಪಃ ಸ್ವಸ್ಥಭಾವಸ್ತಸ್ಯೋತ್ಪಾದಃ, ಪೂರ್ವೋಕ್ತವಿಕಲ್ಪಜಾಲವಿನಾಶೋ ವ್ಯಯಃ, ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಜೀವತ್ವಂ
ಧ್ರೌವ್ಯಮಿತ್ಯುಕ್ತಲಕ್ಷಣೋತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕಜೀವದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಭೂತೋ ಯೋಽಸೌ ಪರಿಣಾಮಃ ಸೋ ಗುಣೋ ಸ ಗುಣೋ
ಭವತಿ . ಸ ಪರಿಣಾಮಃ ಕಥಂಭೂತಃ ಸನ್ಗುಣೋ ಭವತಿ . ಸದವಿಸಿಟ್ಠೋ ಸತೋಽಸ್ತಿತ್ವಾದವಿಶಿಷ್ಟೋಽಭಿನ್ನಸ್ತದುತ್ಪಾದಾದಿತ್ರಯಂ
ತಿಷ್ಠತ್ಯಸ್ತಿತ್ವಂ ಚೈಕಂ ತಿಷ್ಠತ್ಯಸ್ತಿತ್ವೇನ ಸಹ ಕಥಮಭಿನ್ನೋ ಭವತೀತಿ ಚೇತ್ . ‘‘ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಯುಕ್ತಂ ಸತ್’’
ಇತಿ ವಚನಾತ್ . ಏವಂ ಸತಿ ಸತ್ತೈವ ಗುಣೋ ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ . ಇತಿ ಗುಣವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಗತಮ್ . ಸದವಟ್ಠಿದಂ ಸಹಾವೇ ದವ್ವಂ ತಿ
ಸದವಸ್ಥಿತಂ ಸ್ವಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಮಿತಿ . ದ್ರವ್ಯಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ . ಕಿಂ ಕರ್ತೃ . ಸದಿತಿ . ಕೇನ . ಅಭೇದ-
ನಯೇನ . ಕಥಂಭೂತಮ್ . ಸತ್ ಅವಸ್ಥಿತಮ್ . ಕ್ವ . ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕಸ್ವಭಾವೇ . ಜಿಣೋವದೇಸೋಯಂ ಅಯಂ
ಜಿನೋಪದೇಶ ಇತಿ ‘ಸದವಟ್ಠಿದಂ ಸಹಾವೇ ದವ್ವಂ ದವ್ವಸ್ಸ ಜೋ ಹು ಪರಿಣಾಮೋ’ ಇತ್ಯಾದಿಪೂರ್ವಸೂತ್ರೇ ಯದುಕ್ತಂ
ತದೇವೇದಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್, ಗುಣಕಥನಂ ಪುನರಧಿಕಮಿತಿ ತಾತ್ಪರ್ಯಮ್ . ಯಥೇದಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ಗುಣಗುಣಿನೋರ್ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ
(ವಹ ವೃತ್ತಿ – ಅಸ್ತಿತ್ವ) ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ಉಸ -ಉಸ ಸ್ವಭಾವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೀ ಹೈ .
(ಇಸಪ್ರಕಾರ) ಪ್ರಥಮ ತೋ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ; ಔರ ವಹ (ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ-
ಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ) ಅಸ್ತಿತ್ವಭೂತ ಐಸೀ ದ್ರವ್ಯಕೀ ವೃತ್ತಿಸ್ವರೂಪ ಹೋನೇಸೇ, ‘ಸತ್’ ಸೇ ಅವಿಶಿಷ್ಟ,
ದ್ರವ್ಯವಿಧಾಯಕ (-ದ್ರವ್ಯಕಾ ರಚಯಿತಾ) ಗುಣ ಹೀ ಹೈ . — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸತ್ತಾ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಗುಣಗುಣೀಪನಾ
ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ ..೧೦೯..
ಅಬ ಗುಣ ಔರ ಗುಣೀಕೇ ಅನೇಕತ್ವಕಾ ಖಣ್ಡನ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಪರ್ಯಾಯ ಕೇ ಗುಣ ಏವುಂ ಕೋಈ ನ ದ್ರವ್ಯ ವಿಣ ವಿಶ್ವೇ ದೀಸೇ;
ದ್ರವ್ಯತ್ವ ಛೇ ವಳೀ ಭಾವ; ತೇಥೀ ದ್ರವ್ಯ ಪೋತೇ ಸತ್ತ್ವ ಛೇ . ೧೧೦.

Page 215 of 513
PDF/HTML Page 248 of 546
single page version

ನಾಸ್ತಿ ಗುಣ ಇತಿ ವಾ ಕಶ್ಚಿತ್ ಪರ್ಯಾಯ ಇತೀಹ ವಾ ವಿನಾ ದ್ರವ್ಯಮ್ .
ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಪುನರ್ಭಾವಸ್ತಸ್ಮಾದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ಸತ್ತಾ ..೧೧೦..
ನ ಖಲು ದ್ರವ್ಯಾತ್ಪೃಥಗ್ಭೂತೋ ಗುಣ ಇತಿ ವಾ ಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ ವಾ ಕಶ್ಚಿದಪಿ ಸ್ಯಾತ್; ಯಥಾ
ಸುವರ್ಣಾತ್ಪೃಥಗ್ಭೂತಂ ತತ್ಪೀತತ್ವಾದಿಕಮಿತಿ ವಾ ತತ್ಕುಣ್ಡಲತ್ವಾದಿಕಮಿತಿ ವಾ . ಅಥ ತಸ್ಯ ತು ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ
ಸ್ವರೂಪವೃತ್ತಿಭೂತಮಸ್ತಿತ್ವಾಖ್ಯಂ ಯದ್ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಸ ಖಲು ತದ್ಭಾವಾಖ್ಯೋ ಗುಣ ಏವ ಭವನ್ ಕಿಂ ಹಿ
ದ್ರವ್ಯಾತ್ಪೃಥಗ್ಭೂತತ್ವೇನ ವರ್ತತೇ . ನ ವರ್ತತ ಏವ . ತರ್ಹಿ ದ್ರವ್ಯಂ ಸತ್ತಾಽಸ್ತು ಸ್ವಯಮೇವ ..೧೧೦..
ಅಥ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸದುತ್ಪಾದಾಸದುತ್ಪಾದಯೋರವಿರೋಧಂ ಸಾಧಯತಿ —
ಏವಂವಿಹಂ ಸಹಾವೇ ದವ್ವಂ ದವ್ವತ್ಥಪಜ್ಜಯತ್ಥೇಹಿಂ .
ಸದಸಬ್ಭಾವಣಿಬದ್ಧಂ ಪಾದುಬ್ಭಾವಂ ಸದಾ ಲಭದಿ ..೧೧೧..
ಕೃತಂ ತಥಾ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತಿ ..೧೦೯.. ಅಥ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಹ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಭೇದಂ ದರ್ಶಯತಿ — ಣತ್ಥಿ
ನಾಸ್ತಿ ನ ವಿದ್ಯತೇ . ಸ ಕಃ . ಗುಣೋ ತ್ತಿ ವ ಕೋಈ ಗುಣ ಇತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ . ನ ಕೇವಲಂ ಗುಣಃ ಪಜ್ಜಾಓ ತ್ತೀಹ ವಾ ಪರ್ಯಾಯೋ
ವೇತೀಹ . ಕಥಮ್ . ವಿಣಾ ವಿನಾ . ಕಿಂ ವಿನಾ . ದವ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಮ್ . ಇದಾನೀಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಕಥ್ಯತೇ . ದವ್ವತ್ತಂ ಪುಣ ಭಾವೋ
ದ್ರವ್ಯತ್ವಮಸ್ತಿತ್ವಮ್ . ತತ್ಪುನಃ ಕಿಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಭಾವಃ . ಭಾವಃ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕಸದ್ಭಾವಃ . ತಮ್ಹಾ
ದವ್ವಂ ಸಯಂ ಸತ್ತಾ ತಸ್ಮಾದಭೇದನಯೇನ ಸತ್ತಾ ಸ್ವಯಮೇವ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತೀತಿ . ತದ್ಯಥಾ — ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯೇ ಪರಮಾವಾಪ್ತಿರೂಪೋ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಇಹ ] ಇಸ ವಿಶ್ವಮೇಂ [ಗುಣಃ ಇತಿ ವಾ ಕಶ್ಚಿತ್ ] ಗುಣ ಐಸಾ ಕುಛ [ಪರ್ಯಾಯಃ
ಇತಿ ವಾ ] ಯಾ ಪರ್ಯಾಯ ಐಸಾ ಕುಛ [ದ್ರವ್ಯಂ ವಿನಾ ನಾಸ್ತಿ ] ದ್ರವ್ಯಕೇ ಬಿನಾ (-ದ್ರವ್ಯಸೇ ಪೃಥಕ್) ನಹೀಂ ಹೋತಾ;
[ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಪುನಃ ಭಾವಃ ] ಔರ ದ್ರವ್ಯತ್ವ ವಹ ಭಾವ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಗುಣ ಹೈ); [ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ
[ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಯಂ ಸತ್ತಾ ] ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಂ ಸತ್ತಾ (ಅಸ್ತಿತ್ವ) ಹೈ ..೧೧೦..
ಟೀಕಾ : — ವಾಸ್ತವಮೇಂ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಪೃಥಗ್ಭೂತ (ಭಿನ್ನ) ಐಸಾ ಕೋಈ ಗುಣ ಯಾ ಐಸೀ ಕೋಈ ಪರ್ಯಾಯ
ಕುಛ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಜೈಸೇ — ಸುವರ್ಣಸೇ ಪೃಥಗ್ಭೂತ ಉಸಕಾ ಪೀಲಾಪನ ಆದಿ ಯಾ ಉಸಕಾ ಕುಣ್ಡಲತ್ವಾದಿ ನಹೀಂ
ಹೋತಾ ತದನುಸಾರ . ಅಬ, ಉಸ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸ್ವರೂಪಕೀ ವೃತ್ತಿಭೂತ ಜೋ ‘ಅಸ್ತಿತ್ವ’ ನಾಮಸೇ ಕಹಾ ಜಾನೇವಾಲಾ
ದ್ರವ್ಯತ್ವ ವಹ ಉಸಕಾ ‘ಭಾವ’ ನಾಮಸೇ ಕ ಹಾ ಜಾನೇವಾಲಾ ಗುಣ ಹೀ ಹೋನೇಸೇ, ಕ್ಯಾ ವಹ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಪೃಥಕ್ರೂಪ
ವರ್ತತಾ ಹೈ ? ನಹೀಂ ಹೀ ವರ್ತತಾ . ತಬ ಫಿ ರ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಯಮೇವ ಸತ್ತಾ ಹೋ ..೧೧೦..
ಅಬ, ದ್ರವ್ಯಕೇ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಔರ ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಹೋನೇಮೇಂ ಅವಿರೋಧ ಸಿದ್ಧ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಆವುಂ ದರವ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥ – ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಥೀ ನಿಜಭಾವಮಾಂ
ಸದ್ಭಾವ -ಅಣಸದ್ಭಾವಯುತ ಉತ್ಪಾದನೇ ಪಾಮೇ ಸದಾ. ೧೧೧.

Page 216 of 513
PDF/HTML Page 249 of 546
single page version

ಏವಂವಿಧಂ ಸ್ವಭಾವೇ ದ್ರವ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಾಭ್ಯಾಮ್ .
ಸದಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧಂ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಂ ಸದಾ ಲಭತೇ ..೧೧೧..
ಏವಮೇತದ್ಯಥೋದಿತಪ್ರಕಾರಸಾಕಲ್ಯಾಕಲಂಕ ಲಾಂಛನಮನಾದಿನಿಧನಂ ಸತ್ಸ್ವಭಾವೇ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಮಾಸ್ಕನ್ದತಿ
ದ್ರವ್ಯಮ್ . ಸ ತು ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವೋ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾಭಿಧೇಯತಾಯಾಂ ಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವ ಸ್ಯಾತ್; ಪರ್ಯಾಯಾಭಿಧೇಯತಾಯಾಂ
ತ್ವಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವ . ತಥಾ ಹಿ — ಯದಾ ದ್ರವ್ಯಮೇವಾಭಿಧೀಯತೇ ನ ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತದಾ ಪ್ರಭವಾವಸಾನ-
ವರ್ಜಿತಾಭಿರ್ಯೌಗಪದ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಾಭಿರ್ದ್ರವ್ಯನಿಷ್ಪಾದಿಕಾಭಿರನ್ವಯಶಕ್ತಿಭಿಃ ಪ್ರಭವಾವಸಾನಲಾಂಛನಾಃ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಾಃ
ಮೋಕ್ಷಪರ್ಯಾಯಃ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿರೂಪೋ ಗುಣಸಮೂಹಶ್ಚ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ತದ್ದ್ವಯಮಪಿ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ವಿನಾ ನಾಸ್ತಿ,
ನ ವಿದ್ಯತೇ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಪ್ರದೇಶಾಭೇದಾದಿತಿ . ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕಶುದ್ಧಸತ್ತಾರೂಪಂ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ .
ತಸ್ಮಾದಭೇದೇನ ಸತ್ತೈವ ದ್ರವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ . ಯಥಾ ಮುಕ್ತಾತ್ಮದ್ರವ್ಯೇ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಹಾಭೇದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕೃತಂ ತಥಾ
ಯಥಾಸಂಭವಂ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತಿ ..೧೧೦.. ಏವಂ ಗುಣಗುಣಿವ್ಯಾಖ್ಯಾನರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ, ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ
ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಭ್ಯಾಂ ಸಹ ಭೇದೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಾ ಚೇತಿ ಸ್ವತನ್ತ್ರಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ಷಷ್ಠಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ .. ಅಥ
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯಾಭ್ಯಾಂ ಸದುತ್ಪಾದಾಸದುತ್ಪಾದೌ ದರ್ಶಯತಿ – ಏವಂವಿಹಸಬ್ಭಾವೇ ಏವಂವಿಧಸದ್ಭಾವೇ
ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಲಕ್ಷಣಂ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಲಕ್ಷಣಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಚೇತ್ಯೇವಂವಿಧಪೂರ್ವೋಕ್ತಸದ್ಭಾವೇ ಸ್ಥಿತಂ, ಅಥವಾ ಏವಂವಿಹಂ
ಸಹಾವೇ ಇತಿ ಪಾಠಾನ್ತರಮ್ . ತತ್ರೈವಂವಿಧಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಂ ಸ್ವಕೀಯಸದ್ಭಾವೇ ಸ್ಥಿತಮ್ . ಕಿಮ್ . ದವ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಕರ್ತೃ . ಕಿಂ
೧. ಅಕಲಂಕ = ನಿರ್ದೋಷ (ಯಹ ದ್ರವ್ಯ ಪೂರ್ವಕಥಿತ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರ ನಿರ್ದೋಷ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ ಹೈ .)
೨. ಅಭಿಧೇಯತಾ = ಕಹನೇ ಯೋಗ್ಯಪನಾ; ವಿವಕ್ಷಾ; ಕಥನೀ .
೩. ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿ = ಅನ್ವಯರೂಪಶಕ್ತಿ . (ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯಾಂ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಔರ ನಾಶಸೇ ರಹಿತ ಹೈಂ, ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಪ್ರವೃತ್ತ
ಹೋತೀ ಹೈಂ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತೀ ಹೈಂ . ಜ್ಞಾನ, ದರ್ಶನ, ಚಾರಿತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಕೀ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯಾಂ ಹೈಂ .)
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಏವಂವಿಧಂ ದ್ರವ್ಯಂ ] ಐಸಾ (ಪೂರ್ವೋಕ್ತ) ದ್ರವ್ಯ [ಸ್ವಭಾವೇ ] ಸ್ವಭಾವಮೇಂ
[ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಾಭ್ಯಾಂ ] ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ನಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ [ಸದಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧಂ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಂ ]
ಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಔರ ಅಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಉತ್ಪಾದಕೋ [ಸದಾ ಲಭತೇ ] ಸದಾ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ ..೧೧೧..
ಟೀಕಾ : — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಯಥೋದಿತ (ಪೂರ್ವಕಥಿತ) ಸರ್ವ ಪ್ರಕಾರಸೇ ೧ಅಕಲಂಕ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ,
ಅನಾದಿನಿಧನ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಸತ್ -ಸ್ವಭಾವಮೇಂ (ಅಸ್ತಿತ್ವಸ್ವಭಾವಮೇಂ) ಉತ್ಪಾದಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ . ದ್ರವ್ಯಕಾ
ವಹ ಉತ್ಪಾದ, ದ್ರವ್ಯಕೀ ೨ಅಭಿಧೇಯತಾಕೇ ಸಮಯ ಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಹೀ ಹೈ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಅಭಿಧೇಯತಾಕೇ
ಸಮಯ ಅಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಹೀ ಹೈ . ಇಸೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ : —
ಜಬ ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ — ಪರ್ಯಾಯೇಂ ನಹೀಂ, ತಬ ಉತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶ ರಹಿತ, ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ,
ದ್ರವ್ಯಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲೀ ೩ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ, ಉತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶಲಕ್ಷಣವಾಲೀ, ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ,

Page 217 of 513
PDF/HTML Page 250 of 546
single page version

ಪರ್ಯಾಯನಿಷ್ಪಾದಿಕಾ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತೀಸ್ತಾಸ್ತಾಃ ಸಂಕ್ರಾಮತೋ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಃ,
ಹೇಮವತ್ . ತಥಾ ಹಿ — ಯದಾ ಹೇಮೈವಾಭಿಧೀಯತೇ ನಾಂಗದಾದಯಃ ಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತದಾ ಹೇಮಸಮಾನಜೀವಿತಾಭಿರ್ಯೌಗ-
ಪದ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಾಭಿರ್ಹೇಮನಿಷ್ಪಾದಿಕಾಭಿರನ್ವಯಶಕ್ತಿ ಭಿರಂಗದಾದಿಪರ್ಯಾಯಸಮಾನಜೀವಿತಾಃ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಾ ಅಂಗದಾದಿ-
ಪರ್ಯಾಯನಿಷ್ಪಾದಿಕಾ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತೀಸ್ತಾಸ್ತಾಃ ಸಂಕ್ರಾಮತೋ ಹೇಮ್ನಃ ಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಃ . ಯದಾ
ತು ಪರ್ಯಾಯಾ ಏವಾಭಿಧೀಯನ್ತೇ ನ ದ್ರವ್ಯಂ, ತದಾ ಪ್ರಭವಾವಸಾನಲಾಂಛನಾಭಿಃ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಾಭಿಃ
ಪರ್ಯಾಯನಿಷ್ಪಾದಿಕಾಭಿರ್ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಭಿಸ್ತಾಭಿಸ್ತಾಭಿಃ ಪ್ರಭವಾವಸಾನವರ್ಜಿತಾ ಯೌಗಪದ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಾ ದ್ರವ್ಯ-
ಕರೋತಿ . ಸದಾ ಲಭದಿ ಸದಾ ಸರ್ವಕಾಲಂ ಲಭತೇ . ಕಿಂ ಕರ್ಮತಾಪನ್ನಮ್ . ಪಾದುಬ್ಭಾವಂ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಮುತ್ಪಾದಮ್ .
ಕಥಂಭೂತಮ್ . ಸದಸಬ್ಭಾವಣಿಬದ್ಧಂ ಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧಮಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧಂ ಚ . ಕಾಭ್ಯಾಂ ಕೃತ್ವಾ . ದವ್ವತ್ಥಪಜ್ಜಯತ್ಥೇಹಿಂ
ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯಾಭ್ಯಾಮಿತಿ . ತಥಾಹಿ — ಯಥಾ ಯದಾ ಕಾಲೇ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ವಿವಕ್ಷಾ ಕ್ರಿಯತೇ ಯದೇವ
ಕಟಕಪರ್ಯಾಯೇ ಸುವರ್ಣಂ ತದೇವ ಕಙ್ಕಣಪರ್ಯಾಯೇ ನಾನ್ಯದಿತಿ, ತದಾ ಕಾಲೇ ಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವೋತ್ಪಾದಃ . ಕಸ್ಮಾದಿತಿ
ಚೇತ್ . ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯರೂಪೇಣಾವಿನಷ್ಟತ್ವಾತ್ . ಯದಾ ಪುನಃ ಪರ್ಯಾಯವಿವಕ್ಷಾ ಕ್ರಿಯತೇ ಕಟಕಪರ್ಯಾಯಾತ್ ಸಕಾಶಾದನ್ಯೋ ಯಃ
ಕಙ್ಕಣಪರ್ಯಾಯಃ ಸುವರ್ಣಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಸ ಏವ ನ ಭವತಿ, ತದಾ ಪುನರಸದುತ್ಪಾದಃ . ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ . ಪೂರ್ವಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ
ವಿನಷ್ಟತ್ವಾತ್ . ತಥಾ ಯದಾ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯವಿವಕ್ಷಾ ಕ್ರಿಯತೇ ಯ ಏವ ಪೂರ್ವಂ ಗೃಹಸ್ಥಾವಸ್ಥಾಯಾಮೇವಮೇವಂ ಗೃಹವ್ಯಾಪಾರಂ
ಕೃತವಾನ್ ಪಶ್ಚಾಜ್ಜಿನದೀಕ್ಷಾಂ ಗೃಹೀತ್ವಾ ಸ ಏವೇದಾನೀಂ ರಾಮಾದಿಕೇವಲಿಪುರುಷೋ ನಿಶ್ಚಯರತ್ನತ್ರಯಾತ್ಮಕಪರಮಾತ್ಮಧ್ಯಾನೇ-
*೧. ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿ = ಭೇದರೂಪ ಪ್ರಗಟತಾ . [ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯಾಂ ಉತ್ಪತ್ತಿ ವಿನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹೈಂ, ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವೃತ್ತ
ಹೋತೀ ಹೈಂ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತೀ ಹೈಂ . ಶ್ರುತಜ್ಞಾನ, ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಇತ್ಯಾದಿ ತಥಾ ಸ್ವರೂಪಾಚರಣ ಚಾರಿತ್ರ,
ಯಥಾಖ್ಯಾತಚಾರಿತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯಕೀ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯಾಂ ಹೈಂ . ವ್ಯತಿರೇಕ ಔರ ಅನ್ವಯಕೇ ಅರ್ಥೋಂಕೇ ಲಿಯೇ
೧೯೯ವೇಂ ಪೃಷ್ಠಕಾ ಫು ಟನೋಟ (ಟಿಪ್ಪಣೀ) ದೇಖೇಂ . ]
೨. ಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ = ಸದ್ಭಾವ -ಅಸ್ತಿತ್ವಕೇ ಸಾಥ ಸಂಬಂಧ ರಖನೇವಾಲಾ, – ಸಂಕಲಿತ . [ದ್ರವ್ಯಕೀ ವಿವಕ್ಷಾಕೇ ಸಮಯ
ಅನ್ವಯ ಶಕ್ತಿಯೋಂಕೋ ಮುಖ್ಯ ಔರ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯೋಂಕೋ ಗೌಣ ಕರ ದಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಕೇ
ಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಉತ್ಪಾದ (ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ, ವಿದ್ಯಮಾನಕಾ ಉತ್ಪಾದ) ಹೈ . ]
પ્ર. ૨૮
ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಉತ್ಪಾದಕ ಉನ -ಉನ ೧ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯೋಂಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲೇ ದ್ರವ್ಯಕೋ ೨ಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಹೀ
ಉತ್ಪಾದ ಹೈ; ಸುವರ್ಣಕೀ ಭಾಂತಿ . ಜೈಸೇ : — ಜಬ ಸುವರ್ಣ ಹೀ ಕಹಾ ಜಾತಾ ಹೈ — ಬಾಜೂಬಂಧಾ ಆದಿ ಪರ್ಯಾಯೇಂ
ನಹೀಂ, ತಬ ಸುವರ್ಣ ಜಿತನೀ ಸ್ಥಾಯೀ, ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ, ಸುವರ್ಣಕೀ ಉತ್ಪಾದಕ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ
ಬಾಜೂಬಂಧ ಇತ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ ಜಿತನೇ ಸ್ಥಾಯೀ, ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ, ಬಾಜೂಬಂಧ ಇತ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಉತ್ಪಾದಕ
ಉನ -ಉನ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯೋಂಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲೇ ಸುವರ್ಣಕಾ ಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಹೀ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ .
ಔರ ಜಬ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೀ ಕಹೀ ಜಾತೀ ಹೈಂ, — ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ, ತಬ ಉತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶ ಜಿನಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ
ಐಸೀ, ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ, ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲೀ ಉನ -ಉನ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ,
ಉತ್ಪತ್ತಿವಿನಾಶ ರಹಿತ, ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ, ದ್ರವ್ಯಕೀ ಉತ್ಪಾದಕ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯೋಂಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇವಾಲೇ

Page 218 of 513
PDF/HTML Page 251 of 546
single page version

ನಿಷ್ಪಾದಿಕಾ ಅನ್ವಯಶಕ್ತೀಃ ಸಂಕ್ರಾಮತೋ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಃ, ಹೇಮವದೇವ . ತಥಾ
ಹಿ — ಯದಾಂಗದಾದಿಪರ್ಯಾಯಾ ಏವಾಭಿಧೀಯನ್ತೇ, ನ ಹೇಮ, ತದಾಂಗದಾದಿಪರ್ಯಾಯಸಮಾನಜೀವಿತಾಭಿಃ
ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಾಭಿರಂಗದಾದಿಪರ್ಯಾಯನಿಷ್ಪಾದಿಕಾಭಿರ್ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಭಿಸ್ತಾಭಿಸ್ತಾಭಿರ್ಹೇಮಸಮಾನಜೀವಿತಾ
ಯೌಗಪದ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಾ ಹೇಮನಿಷ್ಪಾದಿಕಾ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಃ ಸಂಕ್ರಾಮತೋ ಹೇಮ್ನೋಽಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಃ .
ಅಥ ಪರ್ಯಾಯಾಭಿಧೇಯತಾಯಾಮಪ್ಯಸದುತ್ಪತ್ತೌ ಪರ್ಯಾಯನಿಷ್ಪಾದಿಕಾಸ್ತಾಸ್ತಾ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಯೋ ಯೌಗಪದ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಿ-
ಮಾಸಾದ್ಯಾನ್ವಯಶಕ್ತಿತ್ವಮಾಪನ್ನಾಃ ಪರ್ಯಾಯಾನ್ ದ್ರವೀಕುರ್ಯುಃ, ತಥಾಂಗದಾದಿಪರ್ಯಾಯನಿಷ್ಪಾದಿಕಾಭಿಸ್ತಾಭಿ-
ಸ್ತಾಭಿರ್ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಭಿರ್ಯೌಗಪದ್ಯಪ್ರವೃತ್ತಿಮಾಸಾದ್ಯಾನ್ವಯಶಕ್ತಿತ್ವಮಾಪನ್ನಾಭಿರಂಗದಾದಿಪರ್ಯಾಯಾ ಅಪಿ ಹೇಮೀ-
ಕ್ರಿಯೇರನ್ . ದ್ರವ್ಯಾಭಿಧೇಯತಾಯಾಮಪಿ ಸದುತ್ಪತ್ತೌ ದ್ರವ್ಯನಿಷ್ಪಾದಿಕಾ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಯಃ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಿಮಾಸಾದ್ಯ
ತತ್ತದ್ವಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಮಾಪನ್ನಾ ದ್ರವ್ಯಂ ಪರ್ಯಾಯೀಕುರ್ಯುಃ, ತಥಾ ಹೇಮನಿಷ್ಪಾದಿಕಾಭಿರನ್ವಯಶಕ್ತಿಭಿಃ
ನಾನನ್ತಸುಖಾಮೃತತೃಪ್ತೋ ಜಾತಃ, ನ ಚಾನ್ಯ ಇತಿ, ತದಾ ಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವೋತ್ಪಾದಃ . ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ .
ಪುರುಷತ್ವೇನಾವಿನಷ್ಟತ್ವಾತ್ . ಯದಾ ತು ಪರ್ಯಾಯನಯವಿವಕ್ಷಾ ಕ್ರಿಯತೇ ಪೂರ್ವಂ ಸರಾಗಾವಸ್ಥಾಯಾಃ ಸಕಾಶಾದನ್ಯೋಽಯಂ
ಭರತಸಗರರಾಮಪಾಣ್ಡವಾದಿಕೇವಲಿಪುರುಷಾಣಾಂ ಸಂಬನ್ಧೀ ನಿರುಪರಾಗಪರಮಾತ್ಮಪರ್ಯಾಯಃ ಸ ಏವ ನ ಭವತಿ, ತದಾ
ದ್ರವ್ಯಕೋ ೧ಅಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ ಹೀ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ; ಸುವರ್ಣಕೀ ಹೀ ಭಾಂತಿ . ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜಬ ಬಾಜೂಬಂಧಾದಿ
ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೀ ಕಹೀ ಜಾತೀ ಹೈಂ — ಸುವರ್ಣ ನಹೀಂ, ತಬ ಬಾಜೂಬಂಧ ಇತ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯ ಜಿತನೀ ಟಿಕನೇವಾಲೀ, ಕ್ರಮಶಃ
ಪ್ರವರ್ತಮಾನ, ಬಾಜೂಬಂಧ ಇತ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಉತ್ಪಾದಕ ಉನ -ಉನ ವ್ಯತಿರೇಕ -ವ್ಯಕ್ತಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ, ಸುವರ್ಣ
ಜಿತನೀ ಟಿಕನೇವಾಲೀ, ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ, ಸುವರ್ಣಕೀ ಉತ್ಪಾದಕ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯೋಂಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಸುವರ್ಣಕೇ
ಅಸದ್ಭಾವಯುಕ್ತ ಹೀ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ .
ಅಬ, ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಅಭಿಧೇಯತಾ (ಕಥನೀ) ಕೇ ಸಮಯ ಭೀ, ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದಮೇಂ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ
ಕರನೇವಾಲೀ ವೇ -ವೇ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯಾಂ ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಪನೇಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹುಈ
ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ದ್ರವ್ಯ ಕರತಾ ಹೈ (-ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ವಿವಕ್ಷಾಕೇ ಸಮಯ ಭೀ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯಾಂ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿರೂಪ
ಬನತೀ ಹುಈ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ದ್ರವ್ಯರೂಪ ಕರತೀ ಹೈಂ ); ಜೈಸೇ ಬಾಜೂಬಂಧ ಆದಿ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲೀ ವೇ-
ವೇ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯಾಂ ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಪನೇಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತೀ ಹುಈ ಬಾಜುಬಂಧ
ಇತ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಸುವರ್ಣ ಕರತಾ ಹೈ ತದ್ನುಸಾರ . ದ್ರವ್ಯಕೀ ಅಭಿಧೇಯತಾಕೇ ಸಮಯ ಭೀ, ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದಮೇಂ
ದ್ರವ್ಯಕೀ ಉತ್ಪಾದಕ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯಾಂ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ ಉಸ -ಉಸ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ
ಹೋತೀ ಹುಈ, ದ್ರವ್ಯಕೋ ಪರ್ಯಾಯೇಂ (-ಪರ್ಯಾಯರೂಪ) ಕರತೀ ಹೈಂ; ಜೈಸೇ ಸುವರ್ಣಕೀ ಉತ್ಪಾದಕ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯಾಂ
೧. ಅಸದ್ಭಾವಸಂಬಂದ್ಧ = ಅನಸ್ತಿತ್ವಕೇ ಸಾಥ ಸಂಬಂಧವಾಲಾ — ಸಂಕಲಿತ . [ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ವಿವಕ್ಷಾಕೇ ಸಮಯ
ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಯೋಂಕೋ ಮುಖ್ಯ ಔರ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಯೋಂಕೋ ಗೌಣ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅಸದ್ಭಾವಸಂಬದ್ಧ
ಉತ್ಪಾದ (ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ, ಅವಿದ್ಯಮಾನಕಾ ಉತ್ಪಾದ) ಹೈ . ]

Page 219 of 513
PDF/HTML Page 252 of 546
single page version

ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಿಮಾಸಾದ್ಯ ತತ್ತದ್ವಯತಿರೇಕಮಾಪನ್ನಾಭಿರ್ಹೇಮಾಂಗದಾದಿಪರ್ಯಾಯಮಾತ್ರೀಕ್ರಿಯೇತ . ತತೋ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಾದೇಶಾ-
ತ್ಸದುತ್ಪಾದಃ, ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಾದೇಶಾದಸತ್ ಇತ್ಯನವದ್ಯಮ್ ..೧೧೧..
ಅಥ ಸದುತ್ಪಾದಮನನ್ಯತ್ವೇನ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ —
ಜೀವೋ ಭವಂ ಭವಿಸ್ಸದಿ ಣರೋಽಮರೋ ವಾ ಪರೋ ಭವೀಯ ಪುಣೋ .
ಕಿಂ ದವ್ವತ್ತಂ ಪಜಹದಿ ಣ ಜಹಂ ಅಣ್ಣೋ ಕಹಂ ಹೋದಿ ..೧೧೨..
ಪುನರಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧ ಏವೋತ್ಪಾದಃ . ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ . ಪೂರ್ವಪರ್ಯಾಯಾದನ್ಯತ್ವಾದಿತಿ . ಯಥೇದಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ಸದುತ್ಪಾದಾ-
ಸದುತ್ಪಾದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕೃತಂ ತಥಾ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಯಥಾಸಂಭವಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತಿ ..೧೧೧.. ಅಥ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಮೇವ ಸದುತ್ಪಾದಂ
ದ್ರವ್ಯಾದಭಿನ್ನತ್ವೇನ ವಿವೃಣೋತಿ — ಜೀವೋ ಜೀವಃ ಕರ್ತಾ ಭವಂ ಭವನ್ ಪರಿಣಮನ್ ಸನ್ ಭವಿಸ್ಸದಿ ಭವಿಷ್ಯತಿ ತಾವತ್ .
ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಿ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರಕೇ ಉಸ -ಉಸ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೀ ಹುಈ, ಸುವರ್ಣಕೋ ಬಾಜೂಬಂಧಾದಿ
ಪರ್ಯಾಯಮಾತ್ರ (-ಪರ್ಯಾಯಮಾತ್ರರೂಪ) ಕರತೀ ಹೈಂ .
ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಕಥನಸೇ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಹೈ, ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಕಥನಸೇ ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಹೈ —
ಯಹ ಬಾತ ಅನವದ್ಯ (ನಿರ್ದೋಷ, ಅಬಾಧ್ಯ) ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜೋ ಪಹಲೇ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೋ ಉಸೀಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿಕೋ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಔರ ಜೋ
ಪಹಲೇ ವಿದ್ಯಮಾನ ನ ಹೋ ಉಸಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿಕೋ ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಕಹತೇ ಹೈಂ . ಜಬ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಗೌಣ ಕರಕೇ
ದ್ರವ್ಯಕಾ ಮುಖ್ಯತಯಾ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ತಬ ತೋ ಜೋ ವಿದ್ಯಮಾನ ಥಾ ವಹೀ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, (ಕ್ಯೋಂಕಿ
ದ್ರವ್ಯ ತೋ ತೀನೋಂ ಕಾಲಮೇಂ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೈ); ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ನಯಸೇ ತೋ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಹೈ; ಔರ
ಜಬ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಗೌಣ ಕರಕೇ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಮುಖ್ಯತಯಾ ಕಥನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ ಜೋ ವಿದ್ಯಮಾನ ನಹೀಂ ಥಾ
ವಹ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ (ಕ್ಯೋಂಕಿ ವರ್ತಮಾನ ಪರ್ಯಾಯ ಭೂತಕಾಲಮೇಂ ವಿದ್ಯಮಾನ ನಹೀಂ ಥೀ), ಇಸಲಿಯೇ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ
ನಯಸೇ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಹೈ .
ಯಹಾಂ ಯಹ ಲಕ್ಷ್ಯಮೇಂ ರಖನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಕಿ ದ್ರವ್ಯ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ವಸ್ತುಏಂ ನಹೀಂ ಹೈಂ; ಇಸಲಿಯೇ
ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ವಿವಕ್ಷಾಕೇ ಸಮಯ ಭೀ, ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದಮೇಂ, ಜೋ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ ವೇ ದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಹೈಂ, ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೀ
ವಿವಕ್ಷಾಕೇ ಸಮಯ ಭೀ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದಮೇಂ, ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ವೇ ಹೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೀ ಹೈಂ ..೧೧೧..
ಅಬ (ಸರ್ವ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ದ್ರವ್ಯ ಅನನ್ಯ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ವಹ ಕಾ ವಹೀ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕೇ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ
– ಇಸಪ್ರಕಾರ) ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದಕೋ ಅನನ್ಯತ್ವ ಕೇ ದ್ವಾರಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಜೀವ ಪರಿಣಮೇ ತೇಥೀ ನರಾದಿಕ ಏ ಥಶೇ; ಪಣ ತೇ – ರೂಪೇ
ಶುಂ ಛೋಡತೋ ದ್ರವ್ಯತ್ವನೇ ? ನಹಿ ಛೋಡತೋ ಕ್ಯಮ ಅನ್ಯ ಏ ? ೧೧೨.

Page 220 of 513
PDF/HTML Page 253 of 546
single page version

ಜೀವೋ ಭವನ್ ಭವಿಷ್ಯತಿ ನರೋಽಮರೋ ವಾ ಪರೋ ಭೂತ್ವಾ ಪುನಃ .
ಕಿಂ ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಪ್ರಜಹಾತಿ ನ ಜಹದನ್ಯಃ ಕಥಂ ಭವತಿ ..೧೧೨..
ದ್ರವ್ಯಂ ಹಿ ತಾವದ್ ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತಾಮನ್ವಯಶಕ್ತಿಂ ನಿತ್ಯಮಪ್ಯಪರಿತ್ಯಜದ್ಭವತಿ ಸದೇವ . ಯಸ್ತು ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ
ಪರ್ಯಾಯಭೂತಾಯಾ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತೇಃ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಃ ತಸ್ಮಿನ್ನಪಿ ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತಾಯಾ ಅನ್ವಯಶಕ್ತೇರಪ್ರಚ್ಯವನಾದ್
ದ್ರವ್ಯಮನನ್ಯದೇವ . ತತೋಽನನ್ಯತ್ವೇನ ನಿಶ್ಚೀಯತೇ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸದುತ್ಪಾದಃ . ತಥಾ ಹಿ — ಜೀವೋ ದ್ರವ್ಯಂ
ಭವನ್ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯದೇವಸಿದ್ಧತ್ವಾನಾಮನ್ಯತಮೇನ ಪರ್ಯಾಯೇಣ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಪರ್ಯಾಯದುರ್ಲಲಿತವೃತ್ತಿತ್ವಾದ-
ವಶ್ಯಮೇವ ಭವಿಷ್ಯತಿ . ಸ ಹಿ ಭೂತ್ವಾ ಚ ತೇನ ಕಿಂ ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತಾಮನ್ವಯಶಕ್ತಿಮುಜ್ಝತಿ, ನೋಜ್ಝತಿ .
ಕಿಂ ಕಿಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ . ನಿರ್ವಿಕಾರಶುದ್ಧೋಪಯೋಗವಿಲಕ್ಷಣಾಭ್ಯಾಂ ಶುಭಾಶುಭೋಪಯೋಗಾಭ್ಯಾಂ ಪರಿಣಮ್ಯ ಣರೋಽಮರೋ ವಾ ಪರೋ
ನರೋ ದೇವಃ ಪರಸ್ತಿರ್ಯಙ್ನಾರಕರೂಪೋ ವಾ ನಿರ್ವಿಕಾರಶುದ್ಧೋಪಯೋಗೇನ ಸಿದ್ಧೋ ವಾ ಭವಿಷ್ಯತಿ . ಭವೀಯ ಪುಣೋ ಏವಂ
ಪೂರ್ವೋಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣ ಪುನರ್ಭೂತ್ವಾಪಿ . ಅಥವಾ ದ್ವಿತೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮ್ . ಭವನ್ ವರ್ತಮಾನಕಾಲಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಭವಿಷ್ಯತಿ
ಭಾವಿಕಾಲಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಭೂತ್ವಾ ಭೂತಕಾಲಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಚೇತಿ ಕಾಲತ್ರಯೇ ಚೈವಂ ಭೂತ್ವಾಪಿ ಕಿಂ ದವ್ವತ್ತಂ ಪಜಹದಿ ಕಿಂ ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ
ಪರಿತ್ಯಜತಿ . ಣ ಚಯದಿ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ನ ತ್ಯಜತಿ, ದ್ರವ್ಯಾದ್ಭಿನ್ನೋ ನ ಭವತಿ . ಅಣ್ಣೋ ಕಹಂ ಹವದಿ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಜೀವಃ ] ಜೀವ [ಭವನ್ ] ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ [ನರಃ ] ಮನುಷ್ಯ,
[ಅಮರಃ ] ದೇವ [ವಾ ] ಅಥವಾ [ಪರಃ ] ಅನ್ಯ (-ತಿರ್ಯಂಚ, ನಾರಕೀ ಯಾ ಸಿದ್ಧ) [ಭವಿಷ್ಯತಿ ] ಹೋಗಾ,
[ಪುನಃ ] ಪರನ್ತು [ಭೂತ್ವಾ ] ಮನುಷ್ಯ ದೇವಾದಿ ಹೋಕರ [ಕಿಂ ] ಕ್ಯಾ ವಹ [ದ್ರವ್ಯತ್ವಂ ಪ್ರಜಹಾತಿ ] ದ್ರವ್ಯತ್ವಕೋ
ಛೋಡ ದೇತಾ ಹೈ ? [ನ ಜಹತ್ ] ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ ಹುಆ ವಹ [ಅನ್ಯಃ ಕಥಂ ಭವತಿ ] ಅನ್ಯ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ
ಹೈ ? (ಅರ್ಥಾತ್ ವಹ ಅನ್ಯ ನಹೀಂ, ವಹಕಾ ವಹೀ ಹೈ .)..೧೧೨..
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ದ್ರವ್ಯ ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಕೋ ಕಭೀ ಭೀ ನ ಛೋಡತಾ ಹುಆ ಸತ್
(ವಿದ್ಯಮಾನ) ಹೀ ಹೈ . ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಜೋ ಪರ್ಯಾಯಭೂತ ವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಕಾ ಉತ್ಪಾದ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸಮೇಂ ಭೀ
ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಕಾ ಅಚ್ಯುತಪನಾ ಹೋನೇಸೇ ದ್ರವ್ಯ ಅನನ್ಯ ಹೀ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸ ಉತ್ಪಾದಮೇಂ ಭೀ
ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿ ತೋ ಅಪತಿತ -ಅವಿನಷ್ಟ -ನಿಶ್ಚಲ ಹೋನೇಸೇ ದ್ರವ್ಯ ವಹಕಾ ವಹೀ ಹೈ, ಅನ್ಯ ನಹೀಂ .) ಇಸಲಿಯೇ
ಅನನ್ಯಪನೇಕೇ ದ್ವಾರಾ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಉಪರೋಕ್ತ ಕಥನಾನುಸಾರ ದ್ರವ್ಯಕಾ
ದ್ರವ್ಯಾಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅನನ್ಯಪನಾ ಹೋನೇಸೇ, ಉಸಕೇ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಹೈ, — ಐಸಾ ಅನನ್ಯಪನೇ ದ್ವಾರಾ ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ .)
ಇಸೀ ಬಾತಕೋ (ಉದಾಹರಣ ಸೇ) ಸ್ಪಷ್ಟ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ : —
ಜೀವ ದ್ರವ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಔರ ದ್ರವ್ಯ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ವರ್ತನೇಸೇ ಜೀವ ನಾರಕತ್ವ, ತಿರ್ಯಂಚತ್ವ, ಮನುಷ್ಯತ್ವ,
ದೇವತ್ವ ಔರ ಸಿದ್ಧತ್ವಮೇಂಸೇ ಕಿಸೀ ಏಕ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ಅವಶ್ಯಮೇವ (ಪರಿಣಮಿತ) ಹೋಗಾ . ಪರನ್ತು ವಹ
ಜೀವ ಉಸ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಹೋಕರ ಕ್ಯಾ ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತ ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಕೋ ಛೋಡತಾ ಹೈ ? ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ .

Page 221 of 513
PDF/HTML Page 254 of 546
single page version

ಯದಿ ನೋಜ್ಝತಿ ಕಥಮನ್ಯೋ ನಾಮ ಸ್ಯಾತ್, ಯೇನ ಪ್ರಕಟಿತತ್ರಿಕೋಟಿಸತ್ತಾಕಃ ಸ ಏವ ನ
ಸ್ಯಾತ್ ..೧೧೨..
ಅಥಾಸದುತ್ಪಾದಮನ್ಯತ್ವೇನ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ —
ಮಣುವೋ ಣ ಹೋದಿ ದೇವೋ ದೇವೋ ವಾ ಮಾಣುಸೋ ವ ಸಿದ್ಧೋ ವಾ .
ಏವಂ ಅಹೋಜ್ಜಮಾಣೋ ಅಣಣ್ಣಭಾವಂ ಕಧಂ ಲಹದಿ ..೧೧೩..
ಮನುಜೋ ನ ಭವತಿ ದೇವೋ ದೇವೋ ವಾ ಮನುಷೋ ವಾ ಸಿದ್ಧೋ ವಾ .
ಏವಮಭವನ್ನನನ್ಯಭಾವಂ ಕಥಂ ಲಭತೇ ..೧೧೩..
ಅನ್ಯೋ ಭಿನ್ನಃ ಕಥಂ ಭವತಿ . ಕಿಂತು ದ್ರವ್ಯಾನ್ವಯಶಕ್ತಿರೂಪೇಣ ಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧೋತ್ಪಾದಃ ಸ ಏವೇತಿ ದ್ರವ್ಯಾದಭಿನ್ನ ಇತಿ
ಭಾವಾರ್ಥಃ ..೧೧೨.. ಅಥ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಸದುತ್ಪಾದಂ ಪೂರ್ವಪರ್ಯಾಯಾದನ್ಯತ್ವೇನ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ — ಮಣುವೋ ಣ ಹವದಿ ದೇವೋ
ಆಕುಲತ್ವೋತ್ಪಾದಕಮನುಜದೇವಾದಿವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯವಿಲಕ್ಷಣಮನಾಕುಲತ್ವರೂಪಸ್ವಭಾವಪರಿಣತಿಲಕ್ಷಣಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ
ಯದ್ಯಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಮನುಷ್ಯಪರ್ಯಾಯೇ ದೇವಪರ್ಯಾಯೇ ಚ ಸಮಾನಂ ತಥಾಪಿ ಮನುಜೋ ದೇವೋ ನ ಭವತಿ . ಕಸ್ಮಾತ್ .
ಯದಿ ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ ತೋ ವಹ ಅನ್ಯ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ಕಿ ಜಿಸನೇ ತ್ರಿಕೋಟಿ ಸತ್ತಾ (-ತೀನ
ಪ್ರಕಾರಕೀ ಸತ್ತಾ) ಜಿಸಕೇ ಪ್ರಗಟ ಹೈ ಐಸಾ ವಹ (ಜೀವ), ವಹೀ ನ ಹೋ ?
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜೀವ ಮನುಷ್ಯ -ದೇವಾದಿಕ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ ಭೀ ಅನ್ಯ ನಹೀಂ
ಹೋ ಜಾತಾ, ಅನನ್ಯ ರಹತಾ ಹೈ, ವಹಕಾ ವಹೀ ರಹತಾ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ‘ವಹೀ ಯಹ ದೇವಕಾ ಜೀವ ಹೈ, ಜೋ
ಪೂರ್ವಭವಮೇಂ ಮನುಷ್ಯ ಥಾ ಔರ ಅಮುಕ ಭವಮೇಂ ತಿರ್ಯಂಚ ಥಾ’ ಐಸಾ ಜ್ಞಾನ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ
ಜೀವಕೀ ಭಾಂತಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದ್ರವ್ಯ ಅಪನೀ ಸರ್ವ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ವಹಕಾ ವಹೀ ರಹತಾ ಹೈ, ಅನ್ಯ ನಹೀಂ ಹೋ
ಜಾತಾ, — ✽ಅನನ್ಯ ರಹತಾ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಅನನ್ಯಪನಾ ಹೋನೇಸೇ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ನಿಶ್ಚಿತ
ಹೋತಾ ಹೈ ..೧೧೨..
ಅಬ, ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದಕೋ ಅನ್ಯತ್ವಕೇ ದ್ವಾರಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಮನುಜಃ ] ಮನುಷ್ಯ [ದೇವಃ ನ ಭವತಿ ] ದೇವ ನಹೀಂ ಹೈ, [ವಾ ] ಅಥವಾ
[ದೇವಃ ] ದೇವ [ಮಾನುಷಃ ವಾ ಸಿದ್ಧಃ ವಾ ] ಮನುಷ್ಯ ಯಾ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೈ; [ಏವಂ ಅಭವನ್ ] ಐಸಾ ನ
ಹೋತಾ ಹುಆ [ಅನನ್ಯ ಭಾವಂ ಕಥಂ ಲಭತೇ ] ಅನನ್ಯಭಾವಕೋ ಕೈಸೇ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ? ..೧೧೩..
✽(ಅರ್ಥಾತ್ ಉತ್ಪಾದ -ವ್ಯಯ -ಧ್ರೌವ್ಯಾತ್ಮಕ ಜೀವ, ಮನುಷ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೋಂರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ, ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಕೋ ನಹೀಂ
ಛೋಡತಾ ಹೋನೇಸೇ ಅನನ್ಯ – ವಹಕಾ ವಹೀ – ಹೈ .)
ಮಾನವ ನಥೀ ಸುರ, ಸುರ ಪಣ ನಹಿ ಮನುಜ ಕೇ ನಹಿ ಸಿದ್ಧ ಛೇ;
ಏ ರೀತ ನಹಿ ಹೋತೋ ಥಕೋ ಕ್ಯಮ ತೇ ಅನನ್ಯಪಣುಂ ಧರೇ ? ೧೧೩.

Page 222 of 513
PDF/HTML Page 255 of 546
single page version

ಪರ್ಯಾಯಾ ಹಿ ಪರ್ಯಾಯಭೂತಾಯಾ ಆತ್ಮವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತೇಃ ಕಾಲ ಏವ ಸತ್ತ್ವಾತ್ತತೋಽನ್ಯಕಾಲೇಷು
ಭವನ್ತ್ಯಸನ್ತ ಏವ . ಯಶ್ಚ ಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತಯಾನ್ವಯಶಕ್ತ್ಯಾನುಸ್ಯೂತಃ ಕ್ರಮಾನುಪಾತೀ ಸ್ವಕಾಲೇ
ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಃ ತಸ್ಮಿನ್ಪರ್ಯಾಯಭೂತಾಯಾ ಆತ್ಮವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತೇಃ ಪೂರ್ವಮಸತ್ತ್ವಾತ್ಪರ್ಯಾಯಾ ಅನ್ಯ ಏವ . ತತಃ
ಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮನ್ಯತ್ವೇನ ನಿಶ್ಚೀಯತೇ ಪರ್ಯಾಯಸ್ವರೂಪಕರ್ತೃಕರಣಾಧಿಕರಣಭೂತತ್ವೇನ ಪರ್ಯಾಯೇಭ್ಯೋಽಪೃಥಗ್ಭೂತಸ್ಯ
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಸದುತ್ಪಾದಃ . ತಥಾ ಹಿ — ನ ಹಿ ಮನುಜಸ್ತ್ರಿದಶೋ ವಾ ಸಿದ್ಧೋ ವಾ ಸ್ಯಾತ್, ನ ಹಿ ತ್ರಿದಶೋ
ಮನುಜೋ ವಾ ಸಿದ್ಧೋ ವಾ ಸ್ಯಾತ್ . ಏವಮಸನ್ ಕಥಮನನ್ಯೋ ನಾಮ ಸ್ಯಾತ್, ಯೇನಾನ್ಯ ಏವ ನ ಸ್ಯಾತ್;
ಯೇನ ಚ ನಿಷ್ಪದ್ಯಮಾನಮನುಜಾದಿಪರ್ಯಾಯಂ ಜಾಯಮಾನವಲಯಾದಿವಿಕಾರಂ ಕಾಂಚನಮಿವ ಜೀವದ್ರವ್ಯಮಪಿ ಪ್ರತಿಪದ-
ಮನ್ಯನ್ನ ಸ್ಯಾತ್ ..೧೧೩..
ದೇವಪರ್ಯಾಯಕಾಲೇ ಮನುಷ್ಯಪರ್ಯಾಯಸ್ಯಾನುಪಲಮ್ಭಾತ್ . ದೇವೋ ವಾ ಮಾಣುಸೋ ವ ಸಿದ್ಧೋ ವಾ ದೇವೋ ವಾ ಮನುಷ್ಯೋ ನ ಭವತಿ
ಸ್ವಾತ್ಮೋಪಲಬ್ಧಿರೂಪಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯೋ ವಾ ನ ಭವತಿ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಪರಸ್ಪರಂ ಭಿನ್ನಕಾಲತ್ವಾತ್,
ಸುವರ್ಣದ್ರವ್ಯೇ ಕುಣ್ಡಲಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಣಾಮಿವ . ಏವಂ ಅಹೋಜ್ಜಮಾಣೋ ಏವಮಭವನ್ಸನ್ ಅಣಣ್ಣಭಾವಂ ಕಧಂ ಲಹದಿ ಅನನ್ಯಭಾವ-
ಟೀಕಾ : — ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಪರ್ಯಾಯಭೂತ ಸ್ವವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಕೇ ಕಾಲಮೇಂ ಹೀ ಸತ್ (-ವಿದ್ಯಮಾನ)
ಹೋನೇಸೇ, ಉಸಸೇ ಅನ್ಯ ಕಾಲೋಂಮೇಂ ಅಸತ್ (-ಅವಿದ್ಯಮಾನ) ಹೀ ಹೈಂ . ಔರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ದ್ರವ್ಯತ್ವಭೂತ
ಅನ್ವಯಶಕ್ತಿಕೇ ಸಾಥ ಗುಂಥಾ ಹುಆ (-ಏಕರೂಪತಾಸೇ ಯುಕ್ತ) ಜೋ ಕ್ರಮಾನುಪಾತೀ (ಕ್ರಮಾನುಸಾರ) ಸ್ವಕಾಲಮೇಂ
ಉತ್ಪಾದ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸಮೇಂ ಪರ್ಯಾಯಭೂತ ಸ್ವವ್ಯತಿರೇಕವ್ಯಕ್ತಿಕಾ ಪಹಲೇ ಅಸತ್ಪನಾ ಹೋನೇಸೇ, ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಅನ್ಯ ಹೀ
ಹೈಂ . ಇಸೀಲಿಯೇ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಅನ್ಯತಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ದ್ರವ್ಯಕಾ — ಜೋ ಕಿ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕರ್ತಾ, ಕರಣ
ಔರ ಅಧಿಕರಣ ಹೋನೇಸೇ ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ ಅಪೃಥಕ್ ಹೈ ಉಸಕಾ — ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ .
ಇಸ ಬಾತಕೋ (ಉದಾಹರಣ ದೇಕರ) ಸ್ಪಷ್ಟ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಮನುಷ್ಯ ವಹ ದೇವ ಯಾ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೈ, ಔರ ದೇವ, ವಹ ಮನುಷ್ಯ ಯಾ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೈ; ಇಸಪ್ರಕಾರ
ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಅನನ್ಯ (-ವಹಕಾ ವಹೀ) ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ, ಕಿ ಜಿಸಸೇ ಅನ್ಯ ಹೀ ನ ಹೋ ಔರ ಜಿಸಸೇ
ಮನುಷ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಐಸಾ ಜೀವ ದ್ರವ್ಯ ಭೀ — ವಲಯಾದಿ ವಿಕಾರ (ಕಂಕಣಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೇಂ)
ಜಿಸಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಐಸೇ ಸುವರ್ಣಕೀ ಭಾಂತಿ — ಪದ -ಪದ ಪರ (ಪ್ರತಿ ಪರ್ಯಾಯ ಪರ) ಅನ್ಯ ನ ಹೋ ?
[ಜೈಸೇ ಕಂಕಣ, ಕುಣ್ಡಲ ಇತ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಅನ್ಯ ಹೈಂ, (-ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ಹೈಂ, ವೇ ಕೀ ವೇ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೈಂ) ಇಸಲಿಯೇ
ಉನ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಕರ್ತಾ ಸುವರ್ಣ ಭೀ ಅನ್ಯ ಹೈ, ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಮನುಷ್ಯ, ದೇವ ಇತ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಅನ್ಯ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ
ಉನ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಕರ್ತಾ ಜೀವದ್ರವ್ಯ ಭೀ ಪರ್ಯಾಯಾಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅನ್ಯ ಹೈ . ]
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜೀವಕೇ ಅನಾದಿ ಅನನ್ತ -ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ, ಮನುಷ್ಯ ಪರ್ಯಾಯಕಾಲಮೇಂ ದೇವಪರ್ಯಾಯಕೀ
ಯಾ ಸ್ವಾತ್ಮೋಪಲಬ್ಧಿರೂಪ ಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯಕೀ ಅಪ್ರಾಪ್ತಿ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಮನುಷ್ಯ, ದೇವ ಯಾ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ
ವೇ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಅನ್ಯ ಅನ್ಯ ಹೈಂ . ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ, ಉನ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಕರ್ತ್ತಾ, ಸಾಧನ ಔರ ಆಧಾರ ಜೀವ ಭೀ
ಪರ್ಯಾಯಾಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅನ್ಯಪನೇಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜೀವಕೀ ಭಾಂತಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಪರ್ಯಾಯಾಪೇಕ್ಷಾಸೇ

Page 223 of 513
PDF/HTML Page 256 of 546
single page version

ಅಥೈಕದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾನ್ಯತ್ವಾನನ್ಯತ್ವವಿಪ್ರತಿಷೇಧಮುದ್ಧುನೋತಿ —
ದವ್ವಟ್ಠಿಏಣ ಸವ್ವಂ ದವ್ವಂ ತಂ ಪಜ್ಜಯಟ್ಠಿಏಣ ಪುಣೋ .
ಹವದಿ ಯ ಅಣ್ಣಮಣಣ್ಣಂ ತಕ್ಕಾಲೇ ತಮ್ಮಯತ್ತಾದೋ ..೧೧೪..
ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕೇನ ಸರ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಂ ತತ್ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕೇನ ಪುನಃ .
ಭವತಿ ಚಾನ್ಯದನನ್ಯತ್ತತ್ಕಾಲೇ ತನ್ಮಯತ್ವಾತ್ ..೧೧೪..
ಸರ್ವಸ್ಯ ಹಿ ವಸ್ತುನಃ ಸಾಮಾನ್ಯವಿಶೇಷಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ತತ್ಸ್ವರೂಪಮುತ್ಪಶ್ಯತಾಂ ಯಥಾಕ್ರಮಂ ಸಾಮಾನ್ಯ-
ವಿಶೇಷೌ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದತೀ ದ್ವೇ ಕಿಲ ಚಕ್ಷುಷೀ, ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಂ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕಂ ಚೇತಿ . ತತ್ರ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ-
ಮೇಕತ್ವಂ ಕಥಂ ಲಭತೇ, ನ ಕಥಮಪಿ . ತತ ಏತಾವದಾಯಾತಿ ಅಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧೋತ್ಪಾದಃ ಪೂರ್ವಪರ್ಯಾಯಾದ್ಭಿನ್ನೋ
ಭವತೀತಿ ..೧೧೩.. ಅಥೈಕದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಪರ್ಯಾಯೈಸ್ಸಹಾನನ್ಯತ್ವಾಭಿಧಾನಮೇಕತ್ವಮನ್ಯತ್ವಾಭಿಧಾನಮನೇಕತ್ವಂ ಚ ನಯ-
ವಿಭಾಗೇನ ದರ್ಶಯತಿ, ಅಥವಾ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧಾಸದ್ಭಾವನಿಬದ್ಧಮುತ್ಪಾದದ್ವಯಂ ಪ್ರಕಾರಾನ್ತರೇಣ ಸಮರ್ಥಯತಿ — ಹವದಿ
ಭವತಿ . ಕಿಂ ಕರ್ತೃ . ಸವ್ವಂ ದವ್ವಂ ಸರ್ವಂ ವಿವಕ್ಷಿತಾವಿವಕ್ಷಿತಜೀವದ್ರವ್ಯಮ್ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಂ ಭವತಿ . ಅಣಣ್ಣಂ
ಅನನ್ಯಮಭಿನ್ನಮೇಕಂ ತನ್ಮಯಮಿತಿ . ಕೇನ ಸಹ . ತೇನ ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯದೇವರೂಪವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯಸಮೂಹೇನ ಕೇವಲ-
ಜ್ಞಾನಾದ್ಯನನ್ತಚತುಷ್ಟಯಶಕ್ತಿರೂಪಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯೇಣ ಚ . ಕೇನ ಕೃತ್ವಾ . ದವ್ವಟ್ಠಿಏಣ ಶುದ್ಧಾನ್ವಯದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ .
ಕಸ್ಮಾತ್ . ಕುಣ್ಡಲಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಷು ಸುವರ್ಣಸ್ಯೇವ ಭೇದಾಭಾವಾತ್ . ತಂ ಪಜ್ಜಯಟ್ಠಿಏಣ ಪುಣೋ ತದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ
ಅನ್ಯಪನಾ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಅನ್ಯಪನಾ ಹೋನೇಸೇ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅಸತ್ -ಉತ್ಪಾದ ಹೈ, – ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ
ಹೈ ..೧೧೩..
ಅಬ, ಏಕ ಹೀ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಅನನ್ಯಪನಾ ಔರ ಅನನ್ಯಪನಾ ಹೋನೇಮೇಂ ಜೋ ವಿರೋಧ ಹೈ, ಉಸೇ ದೂರ ಕರತೇ
ಹೈಂ . (ಅರ್ಥಾತ್ ಉಸಮೇಂ ವಿರೋಧ ನಹೀಂ ಆತಾ, ಯಹ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ) : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕೇನ ] ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ (ನಯ) ಸೇ [ಸರ್ವ ] ಸಬ [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ ಹೈ;
[ಪುನಃ ಚ ] ಔರ [ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕೇನ ] ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ (ನಯ) ಸೇ [ತತ್ ] ವಹ (ದ್ರವ್ಯ) [ಅನ್ಯತ್ ] ಅನ್ಯ-
ಅನ್ಯ ಹೈ, [ತತ್ಕಾಲೇ ತನ್ಮಯತ್ವಾತ್ ] ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಸಮಯ ತನ್ಮಯ ಹೋನೇಸೇ [ಅನನ್ಯತ್ ] (ದ್ರವ್ಯ ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ)
ಅನನ್ಯ ಹೈ ..೧೧೪..
ಟೀಕಾ : — ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸಭೀ ವಸ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ -ವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಹೋನೇಸೇ ವಸ್ತುಕಾ ಸ್ವರೂಪ
ದೇಖನೇವಾಲೋಂಕೇ ಕ್ರಮಶಃ (೧) ಸಾಮಾನ್ಯ ಔರ (೨) ವಿಶೇಷಕೋ ಜಾನನೇವಾಲೀ ದೋ ಆಂಖೇಂ ಹೈಂ —
(೧) ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಔರ (೨) ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ .
ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕೇ ಬಧುಂ ದ್ರವ್ಯ ಛೇ; ನೇ ತೇ ಜ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕೇ
ಛೇ ಅನ್ಯ, ಜೇಥೀ ತೇ ಸಮಯ ತದ್ರೂಪ ಹೋಈ ಅನನ್ಯ ಛೇ. ೧೧೪.

Page 224 of 513
PDF/HTML Page 257 of 546
single page version

ಮೇಕಾನ್ತನಿಮೀಲಿತಂ ವಿಧಾಯ ಕೇವಲೋನ್ಮೀಲಿತೇನ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕೇನ ಯದಾವಲೋಕ್ಯತೇ ತದಾ ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್-
ಮನುಷ್ಯದೇವಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕೇಷು ವಿಶೇಷೇಷು ವ್ಯವಸ್ಥಿತಂ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯಮೇಕಮವಲೋಕಯತಾಮನವ-
ಲೋಕಿತವಿಶೇಷಾಣಾಂ ತತ್ಸರ್ವಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯಮಿತಿ ಪ್ರತಿಭಾತಿ . ಯದಾ ತು ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಮೇಕಾನ್ತನಿಮೀಲಿತಂ ವಿಧಾಯ
ಕೇವಲೋನ್ಮೀಲಿತೇನ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕೇನಾವಲೋಕ್ಯತೇ ತದಾ ಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾನ್ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯದೇವ-
ಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕಾನ್ ವಿಶೇಷಾನನೇಕಾನವಲೋಕಯತಾಮನವಲೋಕಿತಸಾಮಾನ್ಯಾನಾಮನ್ಯದನ್ಯತ್ಪ್ರತಿಭಾತಿ,
ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ತತ್ತದ್ವಿಶೇಷಕಾಲೇ ತತ್ತದ್ವಿಶೇಷೇಭ್ಯಸ್ತನ್ಮಯತ್ವೇನಾನನ್ಯತ್ವಾತ್, ಗಣತೃಣಪರ್ಣದಾರುಮಯಹವ್ಯವಾಹವತ್ .
ಯದಾ ತು ತೇ ಉಭೇ ಅಪಿ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕೇ ತುಲ್ಯಕಾಲೋನ್ಮೀಲಿತೇ ವಿಧಾಯ ತತ ಇತಶ್ಚಾವಲೋಕ್ಯತೇ
ತದಾ ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯದೇವಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯೇಷು ವ್ಯವಸ್ಥಿತಂ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯಂ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯೇ ಚ ವ್ಯವಸ್ಥಿತಾ
ನಾರಕತಿರ್ಯಙ್ಮನುಷ್ಯದೇವಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕಾ ವಿಶೇಷಾಶ್ಚ ತುಲ್ಯಕಾಲಮೇವಾವಲೋಕ್ಯನ್ತೇ . ತತ್ರೈಕಚಕ್ಷುರವ-
ಪುನಃ ಅಣ್ಣಂ ಅನ್ಯದ್ಭಿನ್ನಮನೇಕಂ ಪರ್ಯಾಯೈಃ ಸಹ ಪೃಥಗ್ಭವತಿ . ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ . ತಕ್ಕಾಲೇ ತಮ್ಮಯತ್ತಾದೋ ತೃಣಾಗ್ನಿ-
ಕಾಷ್ಠಾಗ್ನಿಪತ್ರಾಗ್ನಿವತ್ ಸ್ವಕೀಯಪರ್ಯಾಯೈಃ ಸಹ ತತ್ಕಾಲೇ ತನ್ಮಯತ್ವಾದಿತಿ . ಏತಾವತಾ ಕಿಮುಕ್ತಂ ಭವತಿ . ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ-
ನಯೇನ ಯದಾ ವಸ್ತುಪರೀಕ್ಷಾ ಕ್ರಿಯತೇ ತದಾ ಪರ್ಯಾಯಸನ್ತಾನರೂಪೇಣ ಸರ್ವಂ ಪರ್ಯಾಯಕದಮ್ಬಕಂ ದ್ರವ್ಯಮೇವ ಪ್ರತಿಭಾತಿ . ಯದಾ
ತು ಪರ್ಯಾಯನಯವಿವಕ್ಷಾ ಕ್ರಿಯತೇ ತದಾ ದ್ರವ್ಯಮಪಿ ಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ಭಿನ್ನಂ ಭಿನ್ನಂ ಪ್ರತಿಭಾತಿ . ಯದಾ ಚ ಪರಸ್ಪರಸಾಪೇಕ್ಷ-
ನಯದ್ವಯೇನ ಯುಗಪತ್ಸಮೀಕ್ಷ್ಯತೇ, ತದೈಕತ್ವಮನೇಕತ್ವಂ ಚ ಯುಗಪತ್ಪ್ರತಿಭಾತೀತಿ . ಯಥೇದಂ ಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕೃತಂ ತಥಾ
ಇನಮೇಂಸೇ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಕೋ ಸರ್ವಥಾ ಬನ್ದ ಕರಕೇ ಜಬ ಮಾತ್ರ ಖುಲೀ ಹುಈ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಕೇ
ದ್ವಾರಾ ದೇಖಾ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ ನಾರಕಪನಾ, ತಿರ್ಯಂಚಪನಾ, ಮನುಷ್ಯಪನಾ, ದೇವಪನಾ ಔರ ಸಿದ್ಧಪನಾ — ವಹ
ಪರ್ಯಾಯಸ್ವರೂಪ ವಿಶೇಷೋಂಮೇಂ ರಹನೇವಾಲೇ ಏಕ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯಕೋ ದೇಖನೇವಾಲೇ ಔರ ವಿಶೇಷೋಂಕೋ ನ ದೇಖನೇವಾಲೇ
ಜೀವೋಂಕೋ ‘ವಹ ಸಬ ಜೀವ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ’ ಐಸಾ ಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಔರ ಜಬ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಕೋ ಸರ್ವಥಾ
ಬನ್ದ ಕರಕೇ ಮಾತ್ರ ಖುಲೀ ಹುಈ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಕೇ ದ್ವಾರಾ ದೇಖಾ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ ಜೀವದ್ರವ್ಯಮೇಂ ರಹನೇವಾಲೇ
ನಾರಕಪನಾ, ತಿರ್ಯಂಚಪನಾ, ಮನುಷ್ಯಪನಾ, ದೇವಪನಾ ಔರ ಸಿದ್ಧಪನಾ — ವೇ ಪರ್ಯಾಯಸ್ವರೂಪ ಅನೇಕ ವಿಶೇಷೋಂಕೋ
ದೇಖನೇವಾಲೇ ಔರ ಸಾಮಾನ್ಯಕೋ ನ ದೇಖನೇವಾಲೇ ಜೀವೋಂಕೋ (ವಹ ಜೀವ ದ್ರವ್ಯ) ಅನ್ಯ -ಅನ್ಯ ಭಾಸಿತ ಹೋತಾ
ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದ್ರವ್ಯ ಉನ -ಉನ ವಿಶೇಷೋಂಕೇ ಸಮಯ ತನ್ಮಯ ಹೋನೇಸೇ ಉನ -ಉನ ವಿಶೇಷೋಂಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈ — ಕಣ್ಡೇ,
ಘಾಸ, ಪತ್ತೇ ಔರ ಕಾಷ್ಠಮಯ ಅಗ್ನಿಕೀ ಭಾಂತಿ . (ಜೈಸೇ ಘಾಸ, ಲಕಡೀ ಇತ್ಯಾದಿಕೀ ಅಗ್ನಿ ಉಸ -ಉಸ ಸಮಯ
ಘಾಸಮಯ, ಲಕಡೀಮಯ ಇತ್ಯಾದಿ ಹೋನೇಸೇ ಘಾಸ, ಲಕಡೀ ಇತ್ಯಾದಿಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯ ಉನ-
ಉನ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ವಿಶೇಷೋಂಕೇ ಸಮಯ ತನ್ಮಯ ಹೋನೇಸೇ ಉನಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈ — ಪೃಥಕ್ ನಹೀಂ ಹೈ .) ಔರ ಜಬ ಉನ
ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ದೋನೋಂ ಆಂಖೋಂಕೋ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಖೋಲಕರ ಉನಕೇ ದ್ವಾರಾ ಔರ ಇನಕೇ ದ್ವಾರಾ
(-ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ ತಥಾ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕ ಚಕ್ಷುಓಂಕೇ) ದೇಖಾ ಜಾತಾ ಹೈ ತಬ ನಾರಕಪನಾ, ತಿರ್ಯಂಚಪನಾ, ಮನುಷ್ಯಪನಾ,
ದೇವಪನಾ ಔರ ಸಿದ್ಧಪನಾ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ರಹನೇವಾಲಾ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯ ತಥಾ ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯಮೇಂ ರಹನೇವಾಲಾ
ನಾರಕಪನಾ -ತಿರ್ಯಂಚಪನಾ -ಮನುಷ್ಯಪನಾ -ದೇವಪನಾ ಔರ ಸಿದ್ಧತ್ವಪರ್ಯಾಯಸ್ವರೂಪ ವಿಶೇಷ ತುಲ್ಯಕಾಲಮೇಂ ಹೀ
(ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ) ದಿಖಾಈ ದೇತೇ ಹೈಂ .

Page 225 of 513
PDF/HTML Page 258 of 546
single page version

ಲೋಕನಮೇಕದೇಶಾವಲೋಕನಂ, ದ್ವಿಚಕ್ಷುರವಲೋಕನಂ ಸರ್ವಾವಲೋಕನಮ್ . ತತಃ ಸರ್ವಾವಲೋಕನೇ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾ-
ನ್ಯತ್ವಾನನ್ಯತ್ವಂ ಚ ನ ವಿಪ್ರತಿಷಿಧ್ಯತೇ ..೧೧೪..
ಅಥ ಸರ್ವವಿಪ್ರತಿಷೇಧನಿಷೇಧಿಕಾಂ ಸಪ್ತಭಂಗೀಮವತಾರಯತಿ —
ಅತ್ಥಿ ತ್ತಿ ಯ ಣತ್ಥಿ ತ್ತಿ ಯ ಹವದಿ ಅವತ್ತವ್ವಮಿದಿ ಪುಣೋ ದವ್ವಂ .
ಪಜ್ಜಾಏಣ ದು ಕೇಣ ವಿ ತದುಭಯಮಾದಿಟ್ಠಮಣ್ಣಂ ವಾ ..೧೧೫..
ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೇಷು ಯಥಾಸಂಭವಂ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮಿತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೧೪.. ಏವಂ ಸದುತ್ಪಾದಾಸದುತ್ಪಾದಕಥನೇನ ಪ್ರಥಮಾ, ಸದುತ್ಪಾದ-
ವಿಶೇಷವಿವರಣರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಾ, ತಥೈವಾಸದುತ್ಪಾದವಿಶೇಷವಿವರಣರೂಪೇಣ ತೃತೀಯಾ, ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಯೋರೇಕತ್ವಾನೇಕತ್ವ-
ಪ್ರತಿಪಾದನೇನ ಚತುರ್ಥೀತಿ ಸದುತ್ಪಾದಾಸದುತ್ಪಾದವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ ಸಪ್ತಮಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ
ಸಮಸ್ತದುರ್ನಯೈಕಾನ್ತರೂಪವಿವಾದನಿಷೇಧಿಕಾಂ ನಯಸಪ್ತಭಙ್ಗೀಂ ವಿಸ್ತಾರಯತಿ — ಅತ್ಥಿ ತ್ತಿ ಯ ಸ್ಯಾದಸ್ತ್ಯೇವ . ಸ್ಯಾದಿತಿ
ಪ್ರ. ೨೯
ವಹಾಂ, ಏಕ ಆಂಖಸೇ ದೇಖಾ ಜಾನಾ ವಹ ಏಕದೇಶ ಅವಲೋಕನ ಹೈ ಔರ ದೋನೋಂ ಆಂಖೋಂಸೇ
ದೇಖನಾ ವಹ ಸರ್ವಾವಲೋಕನ (-ಸಮ್ಪೂರ್ಣ ಅವಲೋಕನ) ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಸರ್ವಾವಲೋಕನಮೇಂ ದ್ರವ್ಯಕೇ
ಅನ್ಯತ್ವ ಔರ ಅನನ್ಯತ್ವ ವಿರೋಧಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದ್ರವ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯ – ವಿಶೇಷಾತ್ಮಕ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದ್ರವ್ಯ ವಹಕಾ
ವಹೀ ರಹತಾ ಹೈ ಔರ ಬದಲತಾ ಭೀ ಹೈ . ದ್ರವ್ಯಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಐಸಾ ಉಭಯಾತ್ಮಕ ಹೋನೇಸೇ ದ್ರವ್ಯಕೇ
ಅನನ್ಯತ್ವಮೇಂ ಔರ ಅನ್ಯತ್ವಮೇಂ ವಿರೋಧ ನಹೀಂ ಹೈ . ಜೈಸೇ – ಮರೀಚಿ ಔರ ಭಗವಾನ ಮಹಾವೀರಕಾ
ಜೀವಸಾಮಾನ್ಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅನನ್ಯತ್ವ ಔರ ಜೀವ ವಿಶೇಷೋಂಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅನ್ಯತ್ವ ಹೋನೇಮೇಂ ಕಿಸೀ
ಪ್ರಕಾರಕಾ ವಿರೋಧ ನಹೀಂ ಹೈ .
ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯರೂಪೀ ಏಕ ಚಕ್ಷುಸೇ ದೇಖನೇ ಪರ ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯ ಹೀ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ
ದ್ರವ್ಯ ಅನನ್ಯ ಅರ್ಥಾತ್ ವಹಕಾ ವಹೀ ಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯರೂಪೀ ದೂಸರೀ ಏಕ
ಚಕ್ಷುಸೇ ದೇಖನೇ ಪರ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ವಿಶೇಷ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯ ಅನ್ಯ -ಅನ್ಯ ಭಾಸಿತ
ಹೋತಾ ಹೈ . ದೋನೋಂ ನಯರೂಪೀ ದೋನೋಂ ಚಕ್ಷುಓಂಸೇ ದೇಖನೇ ಪರ ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯ ಔರ ದ್ರವ್ಯಕೇ ವಿಶೇಷ ದೋನೋಂ
ಜ್ಞಾತ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯ ಅನನ್ಯ ತಥಾ ಅನ್ಯ -ಅನ್ಯ ದೋನೋಂ ಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ..೧೧೪..
ಅಬ, ಸಮಸ್ತ ವಿರೋಧೋಂಕೋ ದೂರ ಕರನೇವಾಲೀ ಸಪ್ತಭಂಗೀ ಪ್ರಗಟ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅಸ್ತಿ, ತಥಾ ಛೇ ನಾಸ್ತಿ, ತೇಮ ಜ ದ್ರವ್ಯ ಅಣವಕ್ತವ್ಯ ಛೇ,
ವಳೀ ಉಭಯ ಕೋ ಪರ್ಯಾಯಥೀ, ವಾ ಅನ್ಯರೂಪ ಕಥಾಯ ಛೇ. ೧೧೫.

Page 226 of 513
PDF/HTML Page 259 of 546
single page version

ಅಸ್ತೀತಿ ಚ ನಾಸ್ತೀತಿ ಚ ಭವತ್ಯವಕ್ತವ್ಯಮಿತಿ ಪುನರ್ದ್ರವ್ಯಮ್ .
ಪರ್ಯಾಯೇಣ ತು ಕೇನಚಿತ್ ತದುಭಯಮಾದಿಷ್ಟಮನ್ಯದ್ವಾ ..೧೧೫..
ಸ್ಯಾದಸ್ತ್ಯೇವ ೧, ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತ್ಯೇವ ೨, ಸ್ಯಾದವಕ್ತವ್ಯಮೇವ ೩, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿನಾಸ್ತ್ಯೇವ ೪, ಸ್ಯಾದ-
ಸ್ತ್ಯವಕ್ತವ್ಯಮೇವ ೫, ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತ್ಯವಕ್ತವ್ಯಮೇವ ೬, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿನಾಸ್ತ್ಯವಕ್ತವ್ಯಮೇವೇತಿ ೭, ಸ್ವರೂಪೇಣ ೧,
ಪರರೂಪೇಣ ೨, ಸ್ವಪರರೂಪಯೌಗಪದ್ಯೇನ ೩, ಸ್ವಪರರೂಪಕ್ರ ಮೇಣ ೪, ಸ್ವರೂಪಸ್ವಪರರೂಪಯೌಗಪದ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ೫,
ಪರರೂಪಸ್ವಪರರೂಪಯೌಗಪದ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ೬, ಸ್ವರೂಪಪರರೂಪಸ್ವಪರರೂಪಯೌಗಪದ್ಯೈಃ ೭, ಆದಿಶ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪೇಣ
ಕೋಽರ್ಥಃ . ಕಥಂಚಿತ್ . ಕಥಂಚಿತ್ಕೋಽರ್ಥಃ . ವಿವಕ್ಷಿತಪ್ರಕಾರೇಣ ಸ್ವದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ . ತಚ್ಚತುಷ್ಟಯಂ ಶುದ್ಧ-
ಜೀವವಿಷಯೇ ಕಥ್ಯತೇ . ಶುದ್ಧಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಧಾರಭೂತಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಭಣ್ಯತೇ, ಲೋಕಾಕಾಶಪ್ರಮಿತಾಃ
ಶುದ್ಧಾಸಂಖ್ಯೇಯಪ್ರದೇಶಾಃ ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಭಣ್ಯತೇ, ವರ್ತಮಾನಶುದ್ಧಪರ್ಯಾಯರೂಪಪರಿಣತೋ ವರ್ತಮಾನಸಮಯಃ ಕಾಲೋ ಭಣ್ಯತೇ,
ಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಂ ಭಾವಶ್ಚೇತ್ಯುಕ್ತಲಕ್ಷಣದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯ ಇತಿ ಪ್ರಥಮಭಙ್ಗಃ ೧ . ಣತ್ಥಿ ತ್ತಿ ಯ ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತ್ಯೇವ . ಸ್ಯಾದಿತಿ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಅಸ್ತಿ ಇತಿ ಚ ] ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ‘ಅಸ್ತಿ’, [ನಾಸ್ತಿ
ಇತಿ ಚ ] ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ‘ನಾಸ್ತಿ’ [ಪುನಃ ] ಔರ [ಅವಕ್ತವ್ಯಮ್ ಇತಿ ಭವತಿ ] ಕಿಸೀ
ಪರ್ಯಾಯಸೇ ‘ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ, [ಕೇನಚಿತ್ ಪರ್ಯಾಯೇಣ ತು ತದುಭಯಂ ] ಔರ ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ‘ಅಸ್ತಿ-
ನಾಸ್ತಿ’ [ವಾ ] ಅಥವಾ [ಅನ್ಯತ್ ಆದಿಷ್ಟಮ್ ] ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಅನ್ಯ ತೀನ ಭಂಗರೂಪ ಕಹಾ
ಗಯಾ ಹೈ ..೧೧೫..
ಟೀಕಾ : — ದ್ರವ್ಯ (೧) ಸ್ವರೂಪಾಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ’; (೨) ಪರರೂಪಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ
‘ಸ್ಯಾತ್ ನಾಸ್ತಿ’; (೩) ಸ್ವರೂಪ -ಪರರೂಪಕೀ ಯುಗಪತ್ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಸ್ಯಾತ್ ೨ಅವಕ್ತವ್ಯ’;
(೪) ಸ್ವರೂಪ -ಪರರೂಪಕೇ ಕ್ರಮಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ -ನಾಸ್ತಿ’; (೫) ಸ್ವರೂಪಕೀ ಔರ
ಸ್ವರೂಪ -ಪರರೂಪಕೀ ಯುಗಪತ್ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ -ಅವಕ್ತವ್ಯ’; (೬) ಪರರೂಪಕೀ ಔರ
ಸ್ವರೂಪ -ಪರರೂಪಕೀ ಯುಗಪತ್ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಸ್ಯಾತ್ ನಾಸ್ತಿ’, ಅವಕ್ತವ್ಯ; ಔರ (೭) ಸ್ವರೂಪಕೀ,
ಪರರೂಪಕೀ ತಥಾ ಸ್ವರೂಪ -ಪರರೂಪಕೀ ಯುಗಪತ್ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಅಸ್ತಿ -ನಾಸ್ತಿ -ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ .
೧. ‘ಸ್ಯಾತ್’ = ಕಥಂಚಿತ್; ಕಿಸೀಪ್ರಕಾರ; ಕಿಸೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ . (ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ — ಸ್ವದ್ರವ್ಯ,
ಸ್ವಕ್ಷೇತ್ರ, ಸ್ವಕಾಲ ಔರ ಸ್ವಭಾವಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ — ‘ಅಸ್ತಿ’ ಹೈ . ಶುದ್ಧ ಜೀವಕಾ ಸ್ವಚತುಷ್ಟಯ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ : — ಶುದ್ಧ
ಗುಣ -ಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಆಧಾರಭೂತ ಶುದ್ಧಾತ್ಮದ್ರವ್ಯ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ; ಲೋಕಾಕಾಶಪ್ರಮಾಣ ಶುದ್ಧ ಅಸಂಖ್ಯಪ್ರದೇಶ ವಹ ಕ್ಷೇತ್ರ ಹೈ, ಶುದ್ಧ
ಪರ್ಯಾಯರೂಪಸೇ ಪರಿಣತ ವರ್ತಮಾನ ಸಮಯ ವಹ ಕಾಲ ಹೈ, ಔರ ಶುದ್ಧ ಚೈತನ್ಯ ವಹ ಭಾವ ಹೈ .)
೨. ಅವಕ್ತವ್ಯ = ಜೋ ಕಹಾ ನ ಜಾ ಸಕೇ . (ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಸ್ವರೂಪ ತಥಾ ಪರರೂಪಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ದ್ರವ್ಯ ಕಥನಮೇಂ ನಹೀಂ
ಆ ಸಕತಾ, ಇಸಲಿಯೇ ‘ಅವಕ್ತವ್ಯ ಹೈ .)

Page 227 of 513
PDF/HTML Page 260 of 546
single page version

ಸತಃ, ಪರರೂಪೇಣಾಸತಃ, ಸ್ವಪರರೂಪಾಭ್ಯಾಂ ಯುಗಪದ್ವಕ್ತುಮಶಕ್ಯಸ್ಯ, ಸ್ವಪರರೂಪಾಭ್ಯಾಂ ಕ್ರಮೇಣ ಸತೋಽಸತಶ್ಚ,
ಸ್ವರೂಪಸ್ವಪರರೂಪಯೌಗಪದ್ಯಾಭ್ಯಾಂ ಸತೋ ವಕ್ತುಮಶಕ್ಯಸ್ಯ ಚ, ಪರರೂಪಸ್ವಪರರೂಪಯೌಗಪದ್ಯಾಭ್ಯಾಮಸತೋ ವಕ್ತುಮ-
ಶಕ್ಯಸ್ಯ ಚ, ಸ್ವರೂಪಪರರೂಪಸ್ವಪರರೂಪಯೌಗಪದ್ಯೈಃ ಸತೋಽಸತೋ ವಕ್ತುಮಶಕ್ಯಸ್ಯ ಚಾನನ್ತಧರ್ಮಣೋ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯೈ-
ಕೈಕಂ ಧರ್ಮಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ವಿವಕ್ಷಿತಾವಿವಕ್ಷಿತವಿಧಿಪ್ರತಿಷೇಧಾಭ್ಯಾಮವತರನ್ತೀ ಸಪ್ತಭಂಗಿಕೈವಕಾರವಿಶ್ರಾನ್ತಮ-
ಕೋಽರ್ಥಃ . ಕಥಂಚಿದ್ವಿವಕ್ಷಿತಪ್ರಕಾರೇಣ ಪರದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ ೨ . ಹವದಿ ಭವತಿ . ಕಥಂಭೂತಮ್ . ಅವತ್ತವ್ವಮಿದಿ
ಸ್ಯಾದವಕ್ತವ್ಯಮೇವ . ಸ್ಯಾದಿತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಕಥಂಚಿದ್ವಿವಕ್ಷಿತಪ್ರಕಾರೇಣ ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ ೩ .
ಸ್ಯಾದಸ್ತಿ, ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತಿ, ಸ್ಯಾದವಕ್ತವ್ಯಂ, ಸ್ಯಾದಸ್ತಿನಾಸ್ತಿ, ಸ್ಯಾದಸ್ತ್ಯೇವಾವಕ್ತವ್ಯಂ, ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತ್ಯೇವಾವಕ್ತವ್ಯಂ,
ಸ್ಯಾದಸ್ತಿನಾಸ್ತ್ಯೇವಾವಕ್ತವ್ಯಮ್ . ಪುಣೋ ಪುನಃ ಇತ್ಥಂಭೂತಮ್ ಕಿಂ ಭವತಿ . ದವ್ವಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಕರ್ತೃ . ಪುನರಪಿ ಕಥಂಭೂತಂ
ಭವತಿ . ತದುಭಯಂ ಸ್ಯಾದಸ್ತಿನಾಸ್ತ್ಯೇವ . ಸ್ಯಾದಿತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಕಥಂಚಿದ್ವಿವಕ್ಷಿತಪ್ರಕಾರೇಣ ಕ್ರಮೇಣ ಸ್ವಪರ-
ದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ ೪ . ಕಥಂಭೂತಂ ಸದಿತ್ಥಮಿತ್ಥಂ ಭವತಿ . ಆದಿಟ್ಠಂ ಆದಿಷ್ಟಂ ವಿವಕ್ಷಿತಂ ಸತ್ . ಕೇನ ಕೃತ್ವಾ .
ಪಜ್ಜಾಏಣ ದು ಪರ್ಯಾಯೇಣ ತು ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರರೂಪನಯವಿಭಾಗೇನ ತು . ಕಥಂಭೂತೇನ . ಕೇಣ ವಿ ಕೇನಾಪಿ ವಿವಕ್ಷಿತೇನ
ನೈಗಮಾದಿನಯರೂಪೇಣ . ಅಣ್ಣಂ ವಾ ಅನ್ಯದ್ವಾ ಸಂಯೋಗಭಙ್ಗತ್ರಯರೂಪೇಣ . ತತ್ಕಥ್ಯತೇ — ಸ್ಯಾದಸ್ತ್ಯೇವಾವಕ್ತವ್ಯಂ . ಸ್ಯಾದಿತಿ
ಕೋಽರ್ಥಃ . ಕಥಂಚಿತ್ ವಿವಕ್ಷಿತಪ್ರಕಾರೇಣ ಸ್ವದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ ಚ ೫ .
ಸ್ಯಾನ್ನಾಸ್ತ್ಯೇವಾವಕ್ತ ವ್ಯಂ . ಸ್ಯಾದಿತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಕ ಥಂಚಿತ್ ವಿವಕ್ಷಿತಪ್ರಕಾರೇಣ ಪರದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ
ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ ಚ ೬ . ಸ್ಯಾದಸ್ತಿನಾಸ್ತ್ಯೇವಾವಕ್ತವ್ಯಂ . ಸ್ಯಾದಿತಿ ಕೋಽರ್ಥಃ . ಕಥಂಚಿತ್
ವಿವಕ್ಷಿತಪ್ರಕಾರೇಣ ಕ್ರಮೇಣ ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ ಯುಗಪತ್ಸ್ವಪರದ್ರವ್ಯಾದಿಚತುಷ್ಟಯೇನ ಚ ೭ . ಪೂರ್ವಂ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯೇ
ಸ್ಯಾದಸ್ತೀತ್ಯಾದಿಪ್ರಮಾಣವಾಕ್ಯೇನ ಪ್ರಮಾಣಸಪ್ತಭಙ್ಗೀ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಾ, ಅತ್ರ ತು ಸ್ಯಾದಸ್ತ್ಯೇವ, ಯದೇವಕಾರಗ್ರಹಣಂ
ತನ್ನಯಸಪ್ತಭಙ್ಗೀಜ್ಞಾಪನಾರ್ಥಮಿತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ . ಯಥೇದಂ ನಯಸಪ್ತಭಙ್ಗೀವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮದ್ರವ್ಯೇ ದರ್ಶಿತಂ ತಥಾ ಯಥಾಸಂಭವಂ
ದ್ರವ್ಯಕಾ ಕಥನ ಕರನೇಮೇಂ, (೧) ಜೋ ಸ್ವರೂಪಸೇ ‘ಸತ್’ ಹೈ; (೨) ಜೋ ಪರರೂಪಸೇ ‘ಅಸತ್’
ಹೈ; (೩) ಜಿಸಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಔರ ಪರರೂಪಸೇ ಯುಗಪತ್ ‘ಕಥನ ಅಶಕ್ಯ’ ಹೈ; (೪) ಜೋ ಸ್ವರೂಪಸೇ
ಔರ ಪರರೂಪಸೇ ಕ್ರಮಶಃ ‘ಸತ್ ಔರ ಅಸತ್’ ಹೈ; (೫) ಜೋ ಸ್ವರೂಪಸೇ, ಔರ ಸ್ವರೂಪ -ಪರರೂಪಸೇ
ಯುಗಪತ್ ‘ಸತ್ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; (೬) ಜೋ ಪರರೂಪಸೇ, ಔರ ಸ್ವರೂಪ -ಪರರೂಪಸೇ ಯುಗಪತ್
‘ಅಸತ್ ಔರ ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ; ತಥಾ (೭) ಜೋ ಸ್ವರೂಪಸೇ ಪರ -ರೂಪ ಔರ ಸ್ವರೂಪ -ಪರರೂಪಸೇ
ಯುಗಪತ್ ‘ಸತ್’, ‘ಅಸತ್’ ಔರ ‘ಅವಕ್ತವ್ಯ’ ಹೈ — ಐಸೇ ಅನನ್ತ ಧರ್ಮೋಂವಾಲೇ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಏಕ ಏಕ
ಧರ್ಮಕಾ ಆಶ್ರಯ ಲೇಕರ ೧ವಿವಕ್ಷಿತ -ಅವಿವಕ್ಷಿತತಾಕೇ ವಿಧಿ -ನಿಷೇಧಕೇ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಗಟ ಹೋನೇವಾಲೀ
೧. ವಿವಕ್ಷಿತ (ಕಥನೀಯ) ಧರ್ಮಕೋ ಮುಖ್ಯ ಕರಕೇ ಉಸಕಾ ಪ್ರತಿಪಾದನ ಕರನೇಸೇ ಔರ ಅವಿವಕ್ಷಿತ (ನ ಕಹನೇ ಯೋಗ್ಯ)
ಧರ್ಮಕೋ ಗೌಣ ಕರಕೇ ಉಸಕಾ ನಿಷೇಧ ಕರನೇಸೇ ಸಪ್ತಭಂಗೀ ಪ್ರಗಟ ಹೋತೀ ಹೈ .