Pravachansar-Hindi (Kannada transliteration). Gatha: 116-126.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 14 of 28

 

Page 228 of 513
PDF/HTML Page 261 of 546
single page version

ಶ್ರಾನ್ತಸಮುಚ್ಚಾರ್ಯಮಾಣಸ್ಯಾತ್ಕಾರಾಮೋಘಮನ್ತ್ರಪದೇನ ಸಮಸ್ತಮಪಿ ವಿಪ್ರತಿಷೇಧವಿಷಮೋಹಮುದಸ್ಯತಿ ..೧೧೫..
ಅಥ ನಿರ್ಧಾರ್ಯಮಾಣತ್ವೇನೋದಾಹರಣೀಕೃತಸ್ಯ ಜೀವಸ್ಯ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಕ್ರಿಯಾಫಲತ್ವೇನಾನ್ಯತ್ವಂ
ದ್ಯೋತಯತಿ —
ಏಸೋ ತ್ತಿ ಣತ್ಥಿ ಕೋಈ ಣ ಣತ್ಥಿ ಕಿರಿಯಾ ಸಹಾವಣಿವ್ವತ್ತಾ .
ಕಿರಿಯಾ ಹಿ ಣತ್ಥಿ ಅಫಲಾ ಧಮ್ಮೋ ಜದಿ ಣಿಪ್ಫಲೋ ಪರಮೋ ..೧೧೬..
ಸರ್ವಪದಾರ್ಥೇಷು ದ್ರಷ್ಟವ್ಯಮಿತಿ ..೧೧೫.. ಏವಂ ನಯಸಪ್ತಭಙ್ಗೀವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಾಥಯಾಷ್ಟಮಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಏವಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತ-
ಪ್ರಕಾರೇಣ ಪ್ರಥಮಾ ನಮಸ್ಕಾರಗಾಥಾ, ದ್ರವ್ಯಗುಣಪರ್ಯಾಯಕಥನರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಾ, ಸ್ವಸಮಯಪರಸಮಯಪ್ರತಿಪಾದನೇನ
ತೃತೀಯಾ, ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸತ್ತಾದಿಲಕ್ಷಣತ್ರಯಸೂಚನರೂಪೇಣ ಚತುರ್ಥೀತಿ ಸ್ವತನ್ತ್ರಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ ಪೀಠಿಕಾಸ್ಥಲಮ್ .
ತದನನ್ತರಮವಾನ್ತರಸತ್ತಾಕಥನರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮಾ, ಮಹಾಸತ್ತಾರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಾ, ಯಥಾ ದ್ರವ್ಯಂ ಸ್ವಭಾವಸಿದ್ಧಂ ತಥಾ
ಸತ್ತಾಗುಣೋಽಪೀತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ ತೃತೀಯಾ, ಉತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ಸತ್ತೈವ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತೀತಿ ಕಥನೇನ ಚತುರ್ಥೀತಿ
ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ ಸತ್ತಾಲಕ್ಷಣವಿವರಣಮುಖ್ಯತಾ . ತದನನ್ತರಮುತ್ಪಾದವ್ಯಯಧ್ರೌವ್ಯಲಕ್ಷಣವಿವರಣಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ಗಾಥಾತ್ರಯಂ,
ತದನನ್ತರಂ ದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಕಥನೇನ ಗುಣಪರ್ಯಾಯಕ ಥನೇನ ಚ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ, ತತಶ್ಚ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿತ್ವಸ್ಥಾಪನಾರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮಾ,
ಸಪ್ತಭಂಗೀ ಸತತ್ ಸಮ್ಯಕ್ತಯಾ ಉಚ್ಚಾರಿತ ಕರನೇ ಪರ ೧ಸ್ಯಾತ್ಕಾರರೂಪೀ ಅಮೋಘ ಮಂತ್ರ ಪದಕೇ ದ್ವಾರಾ
೨‘ಏವ’ ಕಾರಮೇಂ ರಹನೇವಾಲೇ ಸಮಸ್ತ ವಿರೋಧವಿಷಕೇ ಮೋಹಕೋ ದೂರ ಕರತೀ ಹೈ ..೧೧೫..
ಅಬ, ಜಿಸಕಾ ನಿರ್ಧಾರ ಕರನಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಜಿಸೇ ಉದಾಹರಣರೂಪ ಬನಾಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸೇ
ಜೀವಕೀ ಮನುಷ್ಯಾದಿ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಕ್ರಿಯಾಕಾ ಫಲ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ಉನಕಾ ಅನ್ಯತ್ವ (ಅರ್ಥಾತ್ ವೇ ಪರ್ಯಾಯೇಂ
ಬದಲತೀ ರಹತೀ ಹೈಂ, ಇಸಪ್ರಕಾರ) ಪ್ರಕಾಶಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
೧. ಸ್ಯಾದ್ವಾದಮೇಂ ಅನೇಕಾನ್ತಕಾ ಸೂಚಕ ‘ಸ್ಯಾತ್’ ಶಬ್ದ ಸಮ್ಯಕ್ತಯಾ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ . ವಹ ‘ಸ್ಯಾತ್ ಪದ ಏಕಾನ್ತವಾದಮೇಂ
ರಹನೇವಾಲೇ ಸಮಸ್ತ ವಿರೋಧರೂಪೀ ವಿಷಕೇ ಭ್ರಮಕೋ ನಷ್ಟ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ರಾಮಬಾಣ ಮಂತ್ರ ಹೈ .
೨. ಅನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕ ವಸ್ತುಸ್ವಭಾವಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ರಹಿತ ಏಕಾನ್ತವಾದಮೇಂ ಮಿಥ್ಯಾ ಏಕಾನ್ತಕೋ ಸೂಚಿತ ಕರತಾ ಹುಆ ಜೋ
‘ಏವ’ ಯಾ ‘ಹೀ’ ಶಬ್ದ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ವಹ ವಸ್ತುಸ್ವಭಾವಸೇ ವಿಪರೀತ ನಿರೂಪಣ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕಾ ಯಹಾಂ
ನಿಷೇಧ ಕಿಯಾ ಹೈ . (ಅನೇಕಾನ್ತಾತ್ಮಕ ವಸ್ತುಸ್ವಭಾವಕಾ ಧ್ಯಾನ ಚೂಕೇ ಬಿನಾ, ಜಿಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ವಸ್ತುಕಾ ಕಥನ ಚಲ
ರಹಾ ಹೋ ಉಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಉಸಕಾ ನಿರ್ಣೀತತ್ತ್ವ — ನಿಯಮಬದ್ಧತ್ವ — ನಿರಪವಾದತ್ವ ಬತಲಾನೇಕೇ ಲಿಯೇ ‘ಏವ’ ಯಾ ‘ಹೀ’
ಶಬ್ದ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸಕಾ ಯಹಾಂ ನಿಷೇಧ ನಹೀಂ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ .)
ನಥೀ ‘ಆ ಜ’ ಏವೋ ಕೋಈ, ಜ್ಯಾಂ ಕಿರಿಯಾ ಸ್ವಭಾವ – ನಿಪನ್ನ ಛೇ;
ಕಿರಿಯಾ ನಥೀ ಫ ಲಹೀನ, ಜೋ ನಿಷ್ಫ ಳ ಧರಮ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಛೇ . ೧೧೬.

Page 229 of 513
PDF/HTML Page 262 of 546
single page version

ಏಷ ಇತಿ ನಾಸ್ತಿ ಕಶ್ಚಿನ್ನ ನಾಸ್ತಿ ಕ್ರಿಯಾ ಸ್ವಭಾವನಿರ್ವೃತ್ತಾ .
ಕ್ರಿಯಾ ಹಿ ನಾಸ್ತ್ಯಫಲಾ ಧರ್ಮೋ ಯದಿ ನಿಃಫಲಃ ಪರಮಃ ..೧೧೬..
ಇಹ ಹಿ ಸಂಸಾರಿಣೋ ಜೀವಸ್ಯಾನಾದಿಕರ್ಮಪುದ್ಗಲೋಪಾಧಿಸನ್ನಿಧಿಪ್ರತ್ಯಯಪ್ರವರ್ತಮಾನಪ್ರತಿಕ್ಷಣ-
ವಿವರ್ತನಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾ ಕಿಲ ಸ್ವಭಾವನಿರ್ವೃತ್ತೈವಾಸ್ತಿ . ತತಸ್ತಸ್ಯ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಷು ನ ಕಶ್ಚನಾಪ್ಯೇಷ ಏವೇತಿ
ಟಂಕೋತ್ಕೀರ್ಣೋಽಸ್ತಿ, ತೇಷಾಂ ಪೂರ್ವಪೂರ್ವೋಪಮರ್ದಪ್ರವೃತ್ತಕ್ರಿಯಾಫಲತ್ವೇನೋತ್ತರೋತ್ತರೋಪಮರ್ದ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್; ಫಲ-
ಪೃಥಕ್ತ್ವಲಕ್ಷಣಸ್ಯಾತದ್ಭಾವಾಭಿಧಾನಾನ್ಯತ್ವಲಕ್ಷಣಸ್ಯ ಚ ಕಥನರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಾ, ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದರೂಪ-
ಸ್ಯಾತದ್ಭಾವಸ್ಯ ವಿವರಣರೂಪೇಣ ತೃತೀಯಾ, ತಸ್ಯೈವ ದೃಢೀಕರಣಾರ್ಥಂ ಚತುರ್ಥೀತಿ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರ-
ಭೇದವಿಷಯೇ ಯುಕ್ತಿಕಥನಮುಖ್ಯತಾ . ತದನನ್ತರಂ ಸತ್ತಾದ್ರವ್ಯಯೋರ್ಗುಣಗುಣಿಕಥನೇನ ಪ್ರಥಮಾ, ಗುಣಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ದ್ರವ್ಯೇಣ
ಸಹಾಭೇದಕಥನೇನ ದ್ವಿತೀಯಾ ಚೇತಿ ಸ್ವತನ್ತ್ರಗಾಥಾದ್ವಯಮ್ . ತದನನ್ತರಂ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಸದುತ್ಪಾದಾಸದುತ್ಪಾದಯೋಃ
ಸಾಮಾನ್ಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇನ ವಿಶೇಷವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇನ ಚ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯಂ, ತತಶ್ಚ ಸಪ್ತಭಙ್ಗೀಕಥನೇನ ಗಾಥೈಕಾ ಚೇತಿ ಸಮುದಾಯೇನ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಏಷಃ ಇತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ ನಾಸ್ತಿ ] (ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ) ‘ಯಹೀ’ ಐಸೀ ಕೋಈ
(ಶಾಶ್ವತ ಪರ್ಯಾಯ) ನಹೀಂ ಹೈಂ; [ಸ್ವಭಾವನಿರ್ವೃತ್ತಾ ಕ್ರಿಯಾ ನಾಸ್ತಿ ನ ] (ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸಂಸಾರೀ ಜೀವಕೇ)
ಸ್ವಭಾವನಿಷ್ಪನ್ನ ಕ್ರಿಯಾ ನಹೀಂ ಹೋ ಸೋ ಬಾತ ನಹೀಂ ಹೈ; (ಅರ್ಥಾತ್ ವಿಭಾವಸ್ವಭಾವಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲೀ ರಾಗ-
ದ್ವೇಷಮಯ ಕ್ರಿಯಾ ಅವಶ್ಯ ಹೈ .) [ಯದಿ ] ಔರ ಯದಿ [ಪರಮಃ ಧರ್ಮಃ ನಿಃಫಲಃ ] ಪರಮಧರ್ಮ ಅಫಲ ಹೈ
ತೋ [ಕ್ರಿಯಾ ಹಿ ಅಫಲಾ ನಾಸ್ತಿ ] ಕ್ರಿಯಾ ಅವಶ್ಯ ಅಫಲ ನಹೀಂ ಹೈ; (ಅರ್ಥಾತ್ ಏಕ ವೀತರಾಗ ಭಾವ ಹೀ
ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಫಲ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಕರತೀ; ರಾಗ -ದ್ವೇಷಮಯ ಕ್ರಿಯಾ ತೋ ಅವಶ್ಯ ವಹ ಫಲ ಉತ್ಪನ್ನ
ಕರತೀ ಹೈ .)..೧೧೬..
ಟೀಕಾ : — ಯಹಾಂ (ಇಸ ವಿಶ್ವಮೇಂ), ಅನಾದಿಕರ್ಮಪುದ್ಗಲಕೀ ಉಪಾಧಿಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೇ ಆಶ್ರಯ
(-ಕಾರಣ) ಸೇ ಜಿಸಕೇ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ೧ವಿವರ್ತ್ತನ ಹೋತಾ ರಹತಾ ಹೈ ಐಸೇ ಸಂಸಾರೀ ಜೀವಕೋ ಕ್ರಿಯಾ ವಾಸ್ತವಮೇಂ
ಸ್ವಭಾವ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೀ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕೇ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂಸೇ ಕೋಈ ಭೀ ಪರ್ಯಾಯ ‘ಯಹೀ’ ಹೈ ಐಸೀ
ಟಂಕೋತ್ಕೀರ್ಣ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಪೂರ್ವ -ಪೂರ್ವ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ನಾಶಮೇಂ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಕ್ರಿಯಾ ಫಲರೂಪ ಹೋನೇಸೇ
೨ಉತ್ತರ -ಉತ್ತರ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹೈಂ . ಔರ ಕ್ರಿಯಾಕಾ ಫಲ ತೋ, ಮೋಹಕೇ ಸಾಥ ೩ಮಿಲನಕಾ ನಾಶ
೧. ವಿವರ್ತನ = ವಿಪರಿಣಮನ; ಪಲಟಾ (ಫೇ ರಫಾರ) ಹೋತೇ ರಹನಾ .
೨. ಉತ್ತರ -ಉತ್ತರ = ಬಾದಕೀ . (ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ರಾಗದ್ವೇಷಮಯ ಕ್ರಿಯಾಕೀ ಫಲರೂಪ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಕೋಈ ಭೀ ಪರ್ಯಾಯ ಪೂರ್ವ
ಪರ್ಯಾಯಕೋ ನಷ್ಟ ಕರತೀ ಹೈ ಔರ ಬಾದಕೀ ಪರ್ಯಾಯಸೇ ಸ್ವಯಂ ನಷ್ಟ ಹೋತೀ ಹೈ .
೩. ಮಿಲನ = ಮಿಲ ಜಾನಾ; ಮಿಶ್ರಿತಪನಾ; ಸಂಬಂಧ; ಜುಡಾನ .

Page 230 of 513
PDF/HTML Page 263 of 546
single page version

ಮಭಿಲಷ್ಯೇತ ವಾ ಮೋಹಸಂವಲನಾವಿಲಯನಾತ್ ಕ್ರಿಯಾಯಾಃ . ಕ್ರಿಯಾ ಹಿ ತಾವಚ್ಚೇತನಸ್ಯ ಪೂರ್ವೋತ್ತರದಶಾ-
ವಿಶಿಷ್ಟಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಿಕಾ . ಸಾ ಪುನರಣೋರಣ್ವನ್ತರಸಂಗತಸ್ಯ ಪರಿಣತಿರಿವಾತ್ಮನೋ ಮೋಹಸಂವಲಿತಸ್ಯ
ದ್ವಯಣುಕಕಾರ್ಯಸ್ಯೇವ ಮನುಷ್ಯಾದಿಕಾರ್ಯಸ್ಯ ನಿಷ್ಪಾದಕತ್ವಾತ್ಸಫಲೈವ . ಸೈವ ಮೋಹಸಂವಲನವಿಲಯನೇ ಪುನ-
ಚತುರ್ವಿಂಶತಿಗಾಥಾಭಿರಷ್ಟಭಿಃ ಸ್ಥಲೈಃ ಸಾಮಾನ್ಯಜ್ಞೇಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮಧ್ಯೇ ಸಾಮಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಪ್ರರೂಪಣಂ ಸಮಾಪ್ತಮ್ . ಅತಃ
ಪರಂ ತತ್ರೈವ ಸಾಮಾನ್ಯದ್ರವ್ಯನಿರ್ಣಯಮಧ್ಯೇ ಸಾಮಾನ್ಯಭೇದಭಾವನಾಮುಖ್ಯತ್ವೇನೈಕಾದಶಗಾಥಾಪರ್ಯನ್ತಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕರೋತಿ .
ತತ್ರ ಕ್ರಮೇಣ ಪಞ್ಚಸ್ಥಲಾನಿ ಭವನ್ತಿ . ಪ್ರಥಮತಸ್ತಾವದ್ವಾರ್ತಿಕವ್ಯಾಖ್ಯಾನಾಭಿಪ್ರಾಯೇಣ ಸಾಂಖ್ಯೈಕಾನ್ತನಿರಾಕರಣಂ,
ಅಥವಾ ಶುದ್ಧನಿಶ್ಚಯನಯೇನ ಜೈನಮತಮೇವೇತಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮುಖ್ಯತಯಾ ‘ಏಸೋ ತ್ತಿ ಣತ್ಥಿ ಕೋಈ’ ಇತ್ಯಾದಿ
ಸೂತ್ರಗಾಥೈಕಾ . ತದನನ್ತರಂ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾ ನಿಶ್ಚಯನಯೇನ ಕರ್ಮಫಲಂ ಭವತಿ, ನ ಚ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಮಿತಿ
ತಸ್ಯೈವಾಧಿಕಾರಸೂತ್ರಸ್ಯ ವಿವರಣಾರ್ಥಂ ‘ಕಮ್ಮಂ ಣಾಮಸಮಕ್ಖಂ’ ಇತ್ಯಾದಿಪಾಠಕ್ರಮೇಣ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯಂ, ತತಃ ಪರಂ
ರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮ ಏವ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾರಣತ್ವಾದ್ಭಾವಕರ್ಮ ಭಣ್ಯತ ಇತಿ ಪರಿಣಾಮಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ‘ಆದಾ ಕಮ್ಮಮಲಿಮಸೋ’
ಇತ್ಯಾದಿಸೂತ್ರದ್ವಯಂ, ತದನನ್ತರಂ ಕ ರ್ಮಫಲಚೇತನಾ ಕ ರ್ಮಚೇತನಾ ಜ್ಞಾನಚೇತನೇತಿ ತ್ರಿವಿಧಚೇತನಾಪ್ರತಿಪಾದನರೂಪೇಣ
‘ಪರಿಣಮದಿ ಚೇದಣಾಏ’ ಇತ್ಯಾದಿಸೂತ್ರತ್ರಯಂ, ತದನನ್ತರಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಭೇದಭಾವನಾಫಲಂ ಕಥಯನ್ ಸನ್ ‘ಕತ್ತಾಕರಣಂ’
ಇತ್ಯಾದ್ಯೇಕಸೂತ್ರೇಣೋಪಸಂಹರತಿ . ಏವಂ ಭೇದಭಾವನಾಧಿಕಾರೇ ಸ್ಥಲಪಞ್ಚಕೇನ ಸಮುದಾಯಪಾತನಿಕಾ . ತದ್ಯಥಾ — ಅಥ
ನರನಾರಕಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಃ ಕರ್ಮಾಧೀನತ್ವೇನ ವಿನಶ್ವರತ್ವಾದಿತಿ ಶುದ್ಧನಿಶ್ಚಯನಯೇನ ಜೀವಸ್ವರೂಪಂ ನ ಭವತೀತಿ ಭೇದಭಾವನಾಂ
ಕಥಯತಿ — ಏಸೋ ತ್ತಿ ಣತ್ಥಿ ಕೋಈ ಟಙ್ಕೋತ್ಕೀರ್ಣಜ್ಞಾಯಕೈಕಸ್ವಭಾವಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯವತ್ಸಂಸಾರೇ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಷು ಮಧ್ಯೇ
ಸರ್ವದೈವೈಷ ಏಕರೂಪ ಏವ ನಿತ್ಯಃ ಕೋಽಪಿ ನಾಸ್ತಿ . ತರ್ಹಿ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯನಿರ್ವರ್ತಿಕಾ ಸಂಸಾರಕ್ರಿಯಾ ಸಾಪಿ ನ
ಭವಿಷ್ಯತಿ . ಣ ಣತ್ಥಿ ಕಿರಿಯಾ ನ ನಾಸ್ತಿ ಕ್ರಿಯಾ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವರಾಗಾದಿಪರಿಣತಿಸ್ಸಂಸಾರಃ ಕರ್ಮೇತಿ ಯಾವತ್ ಇತಿ
ಪರ್ಯಾಯನಾಮಚತುಷ್ಟಯರೂಪಾ ಕ್ರಿಯಾಸ್ತ್ಯೇವ . ಸಾ ಚ ಕಥಂಭೂತಾ . ಸಭಾವಣಿವ್ವತ್ತಾ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಾದ್ವಿಪರೀತಾಪಿ
ನರನಾರಕಾದಿವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯಸ್ವಭಾವೇನ ನಿರ್ವೃತ್ತಾ . ತರ್ಹಿ ಕಿಂ ನಿಷ್ಫಲಾ ಭವಿಷ್ಯತಿ . ಕಿರಿಯಾ ಹಿ ಣತ್ಥಿ ಅಫಲಾ
ಕ್ರಿಯಾ ಹಿ ನಾಸ್ತ್ಯಫಲಾ ಸಾ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವರಾಗಾದಿಪರಿಣತಿರೂಪಾ ಕ್ರಿಯಾ ಯದ್ಯಪ್ಯನನ್ತಸುಖಾದಿಗುಣಾತ್ಮಕಮೋಕ್ಷಕಾರ್ಯಂ ಪ್ರತಿ
ನಿಷ್ಫಲಾ ತಥಾಪಿ ನಾನಾದುಃಖದಾಯಕಸ್ವಕೀಯಕಾರ್ಯಭೂತಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯನಿರ್ವರ್ತಕತ್ವಾತ್ಸಫಲೇತಿ ಮನುಷ್ಯಾದಿ-
ಪರ್ಯಾಯನಿಷ್ಪತ್ತಿರೇವಾಸ್ಯಾಃ ಫಲಮ್ . ಕಥಂ ಜ್ಞಾಯತ ಇತಿ ಚೇತ್ . ಧಮ್ಮೋ ಜದಿ ಣಿಪ್ಫಲೋ ಪರಮೋ ಧರ್ಮೋ ಯದಿ ನಿಷ್ಫಲಃ
ನ ಹುಆ ಹೋನೇಸೇ ಮಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ; ಕ್ಯೋಂಕಿ — ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಕ್ರಿಯಾ ಚೇತನಕೀ ಪೂರ್ವೋತ್ತರದಶಾಸೇ ೧ವಿಶಿಷ್ಟ
ಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಹೈ; ಔರ ವಹ (ಕ್ರಿಯಾ) — ಜೈಸೇ ದೂಸರೇ ಅಣುಕೇ ಸಾಥ ಯುಕ್ತ (ಕಿಸೀ) ಅಣುಕೀ
ಪರಿಣತಿ ೨ದ್ವಿಅಣುಕಕಾರ್ಯಕೀ ನಿಷ್ಪಾದಕ ಹೈ, ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ — ಮೋಹಕೇ ಸಾಥ ಮಿಲಿತ ಆತ್ಮಾಕೇ ಸಂಬಂಧಮೇಂ,
೧. ವಿಶಿಷ್ಟ -ಭೇದಯುಕ್ತ . (ಪೂರ್ವಕೀ ಔರ ಪಶ್ಚಾತ್ಕೀ ಅವಸ್ಥಾಕೇ ಭೇದಸೇ ಭೇದಯುಕ್ತ ಐಸೇ ಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮ ವಹ ಆತ್ಮಾಕೀ
ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ .)
೨. ದ್ವಿಅಣುಕಕಾರ್ಯಕೀ ನಿಷ್ಪಾದಕ = ದೋ ಅಣುಓಂಸೇ ಬನೇ ಹುಯೇ ಸ್ಕಂಧರೂಪ ಕಾರ್ಯಕೀ ಉತ್ಪಾದಕ .

Page 231 of 513
PDF/HTML Page 264 of 546
single page version

ರಣೋರುಚ್ಛಿನ್ನಾಣ್ವನ್ತರಸಂಗಮಸ್ಯ ಪರಿಣತಿರಿವ ದ್ವಯಣುಕಕಾರ್ಯಸ್ಯೇವ ಮನುಷ್ಯಾದಿಕಾರ್ಯಸ್ಯಾನಿಷ್ಪಾದಕತ್ವಾತ್
ಪರಮದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಭೂತತಯಾ ಪರಮಧರ್ಮಾಖ್ಯಾ ಭವತ್ಯಫಲೈವ ..೧೧೬..
ಅಥ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಜೀವಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾಫಲತ್ವಂ ವ್ಯನಕ್ತಿ —
ಕಮ್ಮಂ ಣಾಮಸಮಕ್ಖಂ ಸಭಾವಮಧ ಅಪ್ಪಣೋ ಸಹಾವೇಣ .
ಅಭಿಭೂಯ ಣರಂ ತಿರಿಯಂ ಣೇರಇಯಂ ವಾ ಸುರಂ ಕುಣದಿ ..೧೧೭..
ಪರಮಃ ನೀರಾಗಪರಮಾತ್ಮೋಪಲಮ್ಭಪರಿಣತಿರೂಪಃ ಆಗಮಭಾಷಯಾ ಪರಮಯಥಾಖ್ಯಾತಚಾರಿತ್ರರೂಪೋ ವಾ ಯೋಽಸೌ ಪರಮೋ
ಧರ್ಮಃ, ಸ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದ್ಯನನ್ತಚತುಷ್ಟಯವ್ಯಕ್ತಿರೂಪಸ್ಯ ಕಾರ್ಯಸಮಯಸಾರಸ್ಯೋತ್ಪಾದಕತ್ವಾತ್ಸಫಲೋಽಪಿ ನರನಾರಕಾದಿ-
ಪರ್ಯಾಯಕಾರಣಭೂತಂ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಕರ್ಮಬನ್ಧಂ ನೋತ್ಪಾದಯತಿ, ತತಃ ಕಾರಣಾನ್ನಿಷ್ಫಲಃ . ತತೋ ಜ್ಞಾಯತೇ
ನರನಾರಕಾದಿಸಂಸಾರಕಾರ್ಯಂ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವರಾಗಾದಿಕ್ರಿಯಾಯಾಃ ಫಲಮಿತಿ . ಅಥವಾಸ್ಯ ಸೂತ್ರಸ್ಯ ದ್ವಿತೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ
ಕ್ರಿಯತೇ — ಯಥಾ ಶುದ್ಧನಯೇನ ರಾಗಾದಿವಿಭಾವೇನ ನ ಪರಿಣಮತ್ಯಯಂ ಜೀವಸ್ತಥೈವಾಶುದ್ಧನಯೇನಾಪಿ ನ ಪರಿಣಮತೀತಿ
ಯದುಕ್ತಂ ಸಾಂಖ್ಯೇನ ತನ್ನಿರಾಕೃತಮ್ . ಕಥಮಿತಿ ಚೇತ್ . ಅಶುದ್ಧನಯೇನ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವರಾಗಾದಿವಿಭಾವಪರಿಣತ-
ಜೀವಾನಾಂ ನರನಾರಕಾದಿಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಿದರ್ಶನಾದಿತಿ . ಏವಂ ಪ್ರಥಮಸ್ಥಲೇ ಸೂತ್ರಗಾಥಾ ಗತಾ ..೧೧೬.. ಅಥ
ಮನುಷ್ಯಾದಿಕಾರ್ಯಕೀ ನಿಷ್ಪಾದಕ ಹೋನೇಸೇ ಸಫಲ ಹೀ ಹೈ; ಔರ, ಜೈಸೇ ದೂಸರೇ ಅಣುಕೇ ಸಾಥ ಸಂಬಂಧ ಜಿಸಕಾ
ನಷ್ಟ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸೇ ಅಣುಕೀ ಪರಿಣತಿ ದ್ವಿಅಣುಕ ಕಾರ್ಯಕೀ ನಿಷ್ಪಾದಕ ನಹೀಂ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ, ಮೋಹಕೇ
ಸಾಥ ಮಿಲನಕಾ ನಾಶ ಹೋನೇ ಪರ ವಹೀ ಕ್ರಿಯಾ — ದ್ರವ್ಯಕೀ ಪರಮಸ್ವಭಾವಭೂತ ಹೋನೇಸೇ ‘ಪರಮಧರ್ಮ’ ನಾಮಸೇ
ಕಹೀ ಜಾನೇವಾಲೀ ಐಸೀ — ಮನುಷ್ಯಾದಿಕಾರ್ಯಕೀ ನಿಷ್ಪಾದಕ ನ ಹೋನೇಸೇ ಅಫಲ ಹೀ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಚೈತನ್ಯಪರಿಣತಿ ವಹ ಆತ್ಮಾಕೀ ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ . ಮೋಹ ರಹಿತ ಕ್ರಿಯಾ ಮನುಷ್ಯಾದಿ-
ಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಫಲ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಕರತೀ, ಔರ ಮೋಹ ಸಹಿತ ೧ಕ್ರಿಯಾ ಅವಶ್ಯ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಫಲ
ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತೀ ಹೈ . ಮೋಹ ಸಹಿತ ಭಾವ ಏಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ನಹೀಂ ಹೋತೇ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕೇ ಫಲರೂಪ
ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ಭೀ ಟಂಕೋತ್ಕೀರ್ಣ – ಶಾಶ್ವತ – ಏಕರೂಪ ನಹೀಂ ಹೋತೀಂ .. ೧೧೬..
ಅಬ, ಯಹ ವ್ಯಕ್ತ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ಜೀವಕೋ ಕ್ರಿಯಾಕೇ ಫಲ ಹೈಂ : —
೧. ಮೂಲ ಗಾಥಾಮೇಂ ಪ್ರಯುಕ್ತ ‘ಕ್ರಿಯಾ’ ಶಬ್ದಸೇ ಮೋಹ ಸಹಿತ ಕ್ರಿಯಾ ಸಮಝನೀ ಚಾಹಿಯೇ . ಮೋಹ ರಹಿತ ಕ್ರಿಯಾಕೋ ತೋ ‘ಪರಮ
ಧರ್ಮ’ ನಾಮ ದಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ .
ನಾಮಾಖ್ಯ ಕರ್ಮ ಸ್ವಭಾವಥೀ ನಿಜ ಜೀವದ್ರವ್ಯ -ಸ್ವಭಾವನೇ
ಅಭಿಭೂತ ಕರೀ ತಿರ್ಯಂಚ, ದೇವ, ಮನುಷ್ಯ ವಾ ನಾರಕ ಕರೇ. ೧೧೭.

Page 232 of 513
PDF/HTML Page 265 of 546
single page version

ಕರ್ಮ ನಾಮಸಮಾಖ್ಯಂ ಸ್ವಭಾವಮಥಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಭಾವೇನ .
ಅಭಿಭೂಯ ನರಂ ತಿರ್ಯಞ್ಚಂ ನೈರಯಿಕಂ ವಾ ಸುರಂ ಕರೋತಿ ..೧೧೭..
ಕ್ರಿಯಾ ಖಲ್ವಾತ್ಮನಾ ಪ್ರಾಪ್ಯತ್ವಾತ್ಕರ್ಮ . ತನ್ನಿಮಿತ್ತಪ್ರಾಪ್ತಪರಿಣಾಮಃ ಪುದ್ಗಲೋಽಪಿ ಕರ್ಮ .
ತತ್ಕಾರ್ಯಭೂತಾ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾ ಜೀವಸ್ಯ ಕ್ರಿಯಾಯಾ ಮೂಲಕಾರಣಭೂತಾಯಾಃ ಪ್ರವೃತ್ತತ್ವಾತ್ ಕ್ರಿಯಾಫಲಮೇವ
ಸ್ಯುಃ, ಕ್ರಿಯಾಽಭಾವೇ ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಕರ್ಮತ್ವಾಭಾವಾತ್ತತ್ಕಾರ್ಯಭೂತಾನಾಂ ತೇಷಾಮಭಾವಾತ್ . ಅಥ ಕಥಂ ತೇ ಕರ್ಮಣಃ
ಕಾರ್ಯಭಾವಮಾಯಾನ್ತಿ? ಕರ್ಮಸ್ವಭಾವೇನ ಜೀವಸ್ವಭಾವಮಭಿಭೂಯ ಕ್ರಿಯಮಾಣತ್ವಾತ್, ಪ್ರದೀಪವತ್ . ತಥಾ
ಹಿ — ಯಥಾ ಖಲು ಜ್ಯೋತಿಸ್ಸ್ವಭಾವೇನ ತೈಲಸ್ವಭಾವಮಭಿಭೂಯ ಕ್ರಿಯಮಾಣಃ ಪ್ರದೀಪೋ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಕಾರ್ಯಂ, ತಥಾ
ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಃ ಕರ್ಮಜನಿತಾ ಇತಿ ವಿಶೇಷೇಣ ವ್ಯಕ್ತೀಕರೋತಿ — ಕಮ್ಮಂ ಕರ್ಮರಹಿತಪರಮಾತ್ಮನೋ ವಿಲಕ್ಷಣಂ ಕರ್ಮ
ಕರ್ತೃ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಣಾಮಸಮಕ್ಖಂ ನಿರ್ನಾಮನಿರ್ಗೋತ್ರಮುಕ್ತಾತ್ಮನೋ ವಿಪರೀತಂ ನಾಮೇತಿ ಸಮ್ಯಗಾಖ್ಯಾ ಸಂಜ್ಞಾ ಯಸ್ಯ
ತದ್ಭವತಿ ನಾಮಸಮಾಖ್ಯಂ ನಾಮಕರ್ಮೇತ್ಯರ್ಥಃ . ಸಭಾವಂ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧೈಕಪರಮಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಂ ಅಹ ಅಥ ಅಪ್ಪಣೋ ಸಹಾವೇಣ
ಆತ್ಮೀಯೇನ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿಸ್ವಕೀಯಸ್ವಭಾವೇನ ಕರಣಭೂತೇನ ಅಭಿಭೂಯ ತಿರಸ್ಕೃತ್ಯ ಪ್ರಚ್ಛಾದ್ಯ ತಂ
ಪೂರ್ವೋಕ್ತಮಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಮ್ . ಪಶ್ಚಾತ್ಕಿಂ ಕರೋತಿ . ಣರಂ ತಿರಿಯಂ ಣೇರಇಯಂ ವಾ ಸುರಂ ಕುಣದಿ ನರತಿರ್ಯಗ್ನಾರಕ-
ಸುರರೂಪಂ ಕರೋತೀತಿ . ಅಯಮತ್ರಾರ್ಥಃ – ಯಥಾಗ್ನಿಃ ಕರ್ತಾ ತೈಲಸ್ವಭಾವಂ ಕರ್ಮತಾಪನ್ನಮಭಿಭೂಯ ತಿರಸ್ಕೃತ್ಯ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಅಥ ] ವಹಾಂ [ನಾಮಸಮಾಖ್ಯಂ ಕರ್ಮ ] ‘ನಾಮ’ ಸಂಜ್ಞಾವಾಲಾ ಕರ್ಮ
[ಸ್ವಭಾವೇನ ] ಅಪನೇ ಸ್ವಭಾವಸೇ [ಆತ್ಮನಃ ಸ್ವಭಾವಂ ಅಭಿಭೂಯ ] ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ಕರಕೇ,
[ನರಂ ತಿರ್ಯಞ್ಚಂ ನೈರಯಿಕಂ ವಾ ಸುರಂ ] ಮನುಷ್ಯ, ತಿರ್ಯಂಚ, ನಾರಕ ಅಥವಾ ದೇವ (-ಇನ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ) [ಕರೋತಿ ]
ಕರತಾ ಹೈ ..೧೧೭..
ಟೀಕಾ : — ಕ್ರಿಯಾ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಕರ್ಮ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾ
ಕ್ರಿಯಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ — ಪಹುಂಚತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕ್ರಿಯಾ ಹೀ ಆತ್ಮಾಕಾ ಕರ್ಮ ಹೈ .) ಉಸಕೇ
ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಪರಿಣಮನ ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹುಆ (-ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮನ ಕರತಾ ಹುಆ) ಪುದ್ಗಲ ಭೀ
ಕರ್ಮ ಹೈ . ಉಸ (ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮ) ಕೀ ಕಾರ್ಯಭೂತ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ಮೂಲಕಾರಣಭೂತ ಐಸೀ ಜೀವಕೀ ಕ್ರಿಯಾಸೇ
ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೋನೇಸೇ ಕ್ರಿಯಾಫಲ ಹೀ ಹೈಂ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಕ್ರಿಯಾಕೇ ಅಭಾವಮೇಂ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಕರ್ಮಪನೇಕಾ ಅಭಾವ
ಹೋನೇಸೇ ಉಸ (-ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮ) ಕೀ ಕಾರ್ಯಭೂತ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೋಂಕಾ ಅಭಾವ ಹೋತಾ ಹೈ .
ವಹಾಂ, ವೇ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ಕರ್ಮಕೇ ಕಾರ್ಯ ಕೈಸೇ ಹೈಂ ? (ಸೋ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ — ) ವೇ
ಕರ್ಮಸ್ವಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ಕರಕೇ ಕೀ ಜಾತೀ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ದೀಪಕಕೀ ಭಾಂತಿ .
ವಹ ಇಸ ಪ್ರಕಾರ : — ಜೈಸೇ ೧ಜ್ಯೋತಿ (ಲೌ) ಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ತೇಲಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ಕರಕೇ
*೧. ಜ್ಯೋತಿ = ಜ್ಯೋತ; ಅಗ್ನಿ .

Page 233 of 513
PDF/HTML Page 266 of 546
single page version

ಕರ್ಮಸ್ವಭಾವೇನ ಜೀವಸ್ವಭಾವಮಭಿಭೂಯ ಕ್ರಿಯಮಾಣಾ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಃ ಕರ್ಮಕಾರ್ಯಮ್ ..೧೧೭..
ಅಥ ಕುತೋ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಷು ಜೀವಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಾಭಿಭವೋ ಭವತೀತಿ ನಿರ್ಧಾರಯತಿ —
ಣರಣಾರಯತಿರಿಯಸುರಾ ಜೀವಾ ಖಲು ಣಾಮಕಮ್ಮಣಿವ್ವತ್ತಾ .
ಣ ಹಿ ತೇ ಲದ್ಧಸಹಾವಾ ಪರಿಣಮಮಾಣಾ ಸಕಮ್ಮಾಣಿ ..೧೧೮..
ನರನಾರಕತಿರ್ಯಕ್ಸುರಾ ಜೀವಾಃ ಖಲು ನಾಮಕರ್ಮನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ .
ನ ಹಿ ತೇ ಲಬ್ಧಸ್ವಭಾವಾಃ ಪರಿಣಮಮಾನಾಃ ಸ್ವಕರ್ಮಾಣಿ ..೧೧೮..
ವರ್ತ್ಯಾಧಾರೇಣ ದೀಪಶಿಖಾರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮಯತಿ, ತಥಾ ಕರ್ಮಾಗ್ನಿಃ ಕರ್ತಾ ತೈಲಸ್ಥಾನೀಯಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಂ
ತಿರಸ್ಕೃತ್ಯ ವರ್ತಿಸ್ಥಾನೀಯಶರೀರಾಧಾರೇಣ ದೀಪಶಿಖಾಸ್ಥಾನೀಯನರನಾರಕಾದಿಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮಯತಿ . ತತೋ ಜ್ಞಾಯತೇ
ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಃ ನಿಶ್ಚಯನಯೇನ ಕರ್ಮಜನಿತಾ ಇತಿ ..೧೧೭.. ಅಥ ನರನಾರಕಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಷು ಕಥಂ ಜೀವಸ್ಯ
ಸ್ವಭಾವಾಭಿಭವೋ ಜಾತಸ್ತತ್ರ ಕಿಂ ಜೀವಾಭಾವ ಇತಿ ಪ್ರಶ್ನೇ ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರಂ ದದಾತಿ — ಣರಣಾರಯತಿರಿಯಸುರಾ ಜೀವಾ
ನರನಾರಕತಿರ್ಯಕ್ಸುರನಾಮಾನೋ ಜೀವಾಃ ಸನ್ತಿ ತಾವತ್ . ಖಲು ಸ್ಫು ಟಮ್ . ಕಥಂಭೂತಾಃ . ಣಾಮಕಮ್ಮಣಿವ್ವತ್ತಾ
ನರನಾರಕಾದಿಸ್ವಕೀಯಸ್ವಕೀಯನಾಮಕರ್ಮಣಾ ನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ . ಣ ಹಿ ತೇ ಲದ್ಧಸಹಾವಾ ಕಿಂತು ಯಥಾ ಮಾಣಿಕ್ಯಬದ್ಧಸುವರ್ಣ-
ಕಙ್ಕಣೇಷು ಮಾಣಿಕ್ಯಸ್ಯ ಹಿ ಮುಖ್ಯತಾ ನಾಸ್ತಿ, ತಥಾ ತೇ ಜೀವಾಶ್ಚಿದಾನನ್ದೈಕಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಮಲಭಮಾನಾಃ ಸನ್ತೋ
ಪ್ರ ೩೦
ಕಿಯಾ ಜಾನೇವಾಲಾ ದೀಪಕ ಜ್ಯೋತಿಕಾ ಕಾರ್ಯ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಕರ್ಮಸ್ವಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ
ಪರಾಭವ ಕರಕೇ ಕೀ ಜಾನೇವಾಲೀ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ಕರ್ಮಕೇ ಕಾರ್ಯ ಹೈಂ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ೧೧೬ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ ಕಹೀ ಗಈ ರಾಗ -ದ್ವೇಷಮಯ ಕ್ರಿಯಾಕೇ ಫಲ ಹೈಂ;
ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸ ಕ್ರಿಯಾಸೇ ಕರ್ಮಬನ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ಕರ್ಮ ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ಕರಕೇ
ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತೇ ಹೈಂ ..೧೧೭..
ಅಬ ಯಹ ನಿರ್ಣಯ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ಕಿಸ
ಕಾರಣಸೇ ಹೋತಾ ಹೈ ? : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ನರನಾರಕತಿರ್ಯಕ್ಸುರಾಃ ಜೀವಾಃ ] ಮನುಷ್ಯ, ನಾರಕ, ತಿರ್ಯಂಚ ಔರ ದೇವರೂಪ
ಜೀವ [ಖಲು ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ [ನಾಮಕರ್ಮ ನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ ] ನಾಮಕರ್ಮಸೇ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೈಂ . [ಹಿ ] ವಾಸ್ತವಮೇಂ
[ಸ್ವಕರ್ಮಾಣಿ ] ವೇ ಅಪನೇ ಕರ್ಮರೂಪಸೇ [ಪರಿಣಮಮಾನಾಃ ] ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ
[ತೇ ನ ಲಬ್ಧಸ್ವಭಾವಾಃ ] ಉನ್ಹೇಂ ಸ್ವಭಾವಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ ನಹೀಂ ಹೈ ..೧೧೮..
ತಿರ್ಯಂಚ -ಸುರ -ನರ -ನಾರಕೀ ಜೀವ ನಾಮಕರ್ಮ -ನಿಪನ್ನ ಛೇ;
ನಿಜ ಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣಮನಥೀ ಜ ಸ್ವಭಾವಲಬ್ಧಿ ನ ತೇಮನೇ. ೧೧೮.

Page 234 of 513
PDF/HTML Page 267 of 546
single page version

ಅಮೀ ಮನುಷ್ಯಾದಯಃ ಪರ್ಯಾಯಾ ನಾಮಕರ್ಮನಿರ್ವೃತ್ತಾಃ ಸನ್ತಿ ತಾವತ್ . ನ ಪುನರೇತಾವತಾಪಿ ತತ್ರ
ಜೀವಸ್ಯ ಸ್ವಭಾವಾಭಿಭವೋಽಸ್ತಿ, ಯಥಾ ಕನಕಬದ್ಧಮಾಣಿಕ್ಯಕಂಕ ಣೇಷು ಮಾಣಿಕ್ಯಸ್ಯ . ಯತ್ತತ್ರ ನೈವ ಜೀವಃ
ಸ್ವಭಾವಮುಪಲಭತೇ ತತ್ ಸ್ವಕರ್ಮಪರಿಣಮನಾತ್, ಪಯಃಪೂರವತ್ . ಯಥಾ ಖಲು ಪಯಃಪೂರಃ ಪ್ರದೇಶಸ್ವಾದಾಭ್ಯಾಂ
ಪಿಚುಮನ್ದಚನ್ದನಾದಿವನರಾಜೀಂ ಪರಿಣಮನ್ನ ದ್ರವತ್ವಸ್ವಾದುತ್ವಸ್ವಭಾವಮುಪಲಭತೇ, ತಥಾತ್ಮಾಪಿ ಪ್ರದೇಶಭಾವಾಭ್ಯಾಂ
ಕರ್ಮಪರಿಣಮನಾನ್ನಾಮೂರ್ತತ್ವನಿರುಪರಾಗವಿಶುದ್ಧಿಮತ್ತ್ವಸ್ವಭಾವಮುಪಲಭತೇ ..೧೧೮..
ಲಬ್ಧಸ್ವಭಾವಾ ನ ಭವನ್ತಿ, ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಸ್ವಭಾವಾಭಿಭವೋ ಭಣ್ಯತೇ, ನ ಚ ಜೀವಾಭಾವಃ . ಕಥಂಭೂತಾಃ ಸನ್ತೋ
ಲಬ್ಧಸ್ವಭಾವಾ ನ ಭವನ್ತಿ . ಪರಿಣಮಮಾಣಾ ಸಕಮ್ಮಾಣಿ ಸ್ವಕೀಯೋದಯಾಗತಕರ್ಮಾಣಿ ಸುಖದುಃಖರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮಮಾನಾ
ಇತಿ . ಅಯಮತ್ರಾರ್ಥಃ — ಯಥಾ ವೃಕ್ಷಸೇಚನವಿಷಯೇ ಜಲಪ್ರವಾಹಶ್ಚನ್ದನಾದಿವನರಾಜಿರೂಪೇಣ ಪರಿಣತಃ ಸನ್ಸ್ವಕೀಯ-
೧. ದ್ರವತ್ವ = ಪ್ರವಾಹೀಪನಾ .
೨. ಸ್ವಾದುತ್ವ = ಸ್ವಾದಿಷ್ಟಪನಾ .
೩. ನಿರುಪರಾಗ -ವಿಶುದ್ಧಿಮತ್ವ = ಉಪರಾಗ (-ಮಲಿನತಾ, ವಿಕಾರ) ರಹಿತ ವಿಶುದ್ಧಿವಾಲಾಪನಾ [ಅರೂಪೀಪನಾ ಔರ ನಿರ್ವಿಕಾರ
-ವಿಶುದ್ಧಿವಾಲಾಪನಾ ಆತ್ಮಾಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಹೈ . ]
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಯಹ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇಂ ನಾಮಕರ್ಮಸೇ ನಿಷ್ಪನ್ನ ಹೈಂ, ಕಿನ್ತು ಇತನೇಸೇ ಭೀ ವಹಾಂ
ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ನಹೀಂ ಹೈ; ಜೈಸೇ ಕನಕಬದ್ಧ (ಸುವರ್ಣಮೇಂ ಜಡೇ ಹುಯೇ) ಮಾಣಿಕವಾಲೇ ಕಂಕಣೋಂಮೇಂ
ಮಾಣಿಕಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ ಪರಾಭವ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ತದನುಸಾರ . ಜೋ ವಹಾಂ ಜೀವ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಉಪಲಬ್ಧ ನಹೀಂ
ಕರತಾ – ಅನುಭವ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಸೋ ಸ್ವಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಸೇ ಹೈ, ಪಾನೀಕೇ ಪೂರ (ಬಾಢ) ಕೀ ಭಾಂತಿ .
ಜೈಸೇ ಪಾನೀಕಾ ಪೂರ ಪ್ರದೇಶಸೇ ಔರ ಸ್ವಾದಸೇ ನಿಮ್ಬ -ಚನ್ದನಾದಿವನರಾಜಿರೂಪ (ನೀಮ, ಚನ್ದನ ಇತ್ಯಾದಿ
ವೃಕ್ಷೋಂಕೀ ಲಮ್ಬೀ ಪಂಕ್ತಿರೂಪ) ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ ( ಅಪನೇ ೧ದ್ರವತ್ವ ಔರ ೨ಸ್ವಾದುತ್ವರೂಪ ಸ್ವಭಾವಕೋ
ಉಪಲಬ್ಧ ನಹೀಂ ಕರತಾ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಾ ಭೀ ಪ್ರದೇಶಸೇ ಔರ ಭಾವಸೇ ಸ್ವಕರ್ಮರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಸೇ
(ಅಪನೇ) ಅಮೂರ್ತತ್ವ ಔರ ೩ನಿರುಪರಾಗ ವಿಶುದ್ಧಿಮತ್ವರೂಪ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಉಪಲಬ್ಧ ನಹೀಂ ಕರತಾ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ಕರ್ಮ ಕಹೀಂ ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ ನ ತೋ ಹನತಾ ಹೈ ಔರ ನ
ಆಚ್ಛಾದಿತ ಕರತಾ ಹೈ; ಪರನ್ತು ವಹಾಂ ಜೀವ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಅಪನೇ ದೋಷಸೇ ಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಪರಿಣಮನ ಕರತಾ ಹೈ,
ಇಸಲಿಯೇ ಉಸೇ ಅಪನೇ ಸ್ವಭಾವಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ ನಹೀಂ ಹೈ . ಜೈಸೇ ಪಾನೀಕಾ ಪೂರ ಪ್ರದೇಶಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ವೃಕ್ಷೋಂಕೇ
ರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ ಅಪನೇ ಪ್ರವಾಹೀಪನೇರೂಪ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಉಪಲಬ್ಧ ಕರತಾ ಹುಆ ಅನುಭವ ನಹೀಂ
ಕರತಾ, ಔರ ಸ್ವಾದಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ವೃಕ್ಷರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ ಅಪನೇ ಸ್ವಾದಿಷ್ಟಪನೇರೂಪ ಸ್ವಭಾವಕೋ
ಉಪಲಬ್ಧ ನಹೀಂ ಕರತಾ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಆತ್ಮಾ ಭೀ ಪ್ರದೇಶಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಸ್ವಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ
ಹುಆ ಅಪನೇ ಅಮೂರ್ತಸ್ವರೂಪ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಉಪಲಬ್ಧ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಔರ ಭಾವಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಸ್ವಕರ್ಮರೂಪ
ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹುಆ ಉಪರಾಗಸೇ ರಹಿತ ವಿಶುದ್ಧಿವಾಲಾಪನಾರೂಪ ಅಪನೇ ಸ್ವಭಾವಕೋ ಉಪಲಬ್ಧ ನಹೀಂ
ಕರತಾ . ಇಸಸೇ ಯಹ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ಜೀವೋಂಕೋ ಅಪನೇ ಹೀ ದೋಷಸೇ ಅಪನೇ

Page 235 of 513
PDF/HTML Page 268 of 546
single page version

ಅಥ ಜೀವಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯತ್ವೇನಾವಸ್ಥಿತತ್ವೇಽಪಿ ಪರ್ಯಾಯೈರನವಸ್ಥಿತತ್ವಂ ದ್ಯೋತಯತಿ —
ಜಾಯದಿ ಣೇವ ಣ ಣಸ್ಸದಿ ಖಣಭಂಗಸಮುಬ್ಭವೇ ಜಣೇ ಕೋಈ .
ಜೋ ಹಿ ಭವೋ ಸೋ ವಿಲಓ ಸಂಭವವಿಲಯ ತ್ತಿ ತೇ ಣಾಣಾ ..೧೧೯..
ಜಾಯತೇ ನೈವ ನ ನಶ್ಯತಿ ಕ್ಷಣಭಙ್ಗಸಮುದ್ಭವೇ ಜನೇ ಕಶ್ಚಿತ್ .
ಯೋ ಹಿ ಭವಃ ಸ ವಿಲಯಃ ಸಂಭವವಿಲಯಾವಿತಿ ತೌ ನಾನಾ ..೧೧೯..
ಇಹ ತಾವನ್ನ ಕಶ್ಚಿಜ್ಜಾಯತೇ ನ ಮ್ರಿಯತೇ ಚ . ಅಥ ಚ ಮನುಷ್ಯದೇವತಿರ್ಯಙ್ನಾರಕಾತ್ಮಕೋ ಜೀವಲೋಕಃ
ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಪರಿಣಾಮಿತ್ವಾದುತ್ಸಂಗಿತಕ್ಷಣಭಂಗೋತ್ಪಾದಃ . ನ ಚ ವಿಪ್ರತಿಷಿದ್ಧಮೇತತ್, ಸಂಭವವಿಲಯಯೋರೇಕತ್ವ-
ಕೋಮಲಶೀತಲನಿರ್ಮಲಾದಿಸ್ವಭಾವಂ ನ ಲಭತೇ, ತಥಾಯಂ ಜೀವೋಽಪಿ ವೃಕ್ಷಸ್ಥಾನೀಯಕರ್ಮೋದಯಪರಿಣತಃ ಸನ್ಪರಮಾಹ್ಲಾದೈಕ-
ಲಕ್ಷಣಸುಖಾಮೃತಾಸ್ವಾದನೈರ್ಮಲ್ಯಾದಿಸ್ವಕೀಯಗುಣಸಮೂಹಂ ನ ಲಭತ ಇತಿ ..೧೧೮.. ಅಥ ಜೀವಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯೇಣ
ನಿತ್ಯತ್ವೇಽಪಿ ಪರ್ಯಾಯೇಣ ವಿನಶ್ವರತ್ವಂ ದರ್ಶಯತಿ – ಜಾಯದಿ ಣೇವ ಣ ಣಸ್ಸದಿ ಜಾಯತೇ ನೈವ ನ ನಶ್ಯತಿ
ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ . ಕ್ವ . ಖಣಭಂಗಸಮುಬ್ಭವೇ ಜಣೇ ಕೋಈ ಕ್ಷಣಭಙ್ಗಸಮುದ್ಭವೇ ಜನೇ ಕೋಽಪಿ . ಕ್ಷಣಂ ಕ್ಷಣಂ ಪ್ರತಿ
ಸ್ವಭಾವಕೀ ಅನುಪಲಬ್ಧಿ ಹೈ, ಕರ್ಮಾದಿಕ ಅನ್ಯ ಕಿಸೀ ಕಾರಣಸೇ ನಹೀಂ . ‘ಕರ್ಮ ಜೀವಕೇ ಸ್ವಭಾವಕಾ
ಪರಾಭವ ಕರತಾ ಹೈ’ ಐಸಾ ಕಹನಾ ತೋ ಉಪಚಾರ ಕಥನ ಹೈ; ಪರಮಾರ್ಥಸೇ ಐಸಾ ನಹೀಂ ಹೈ ..೧೧೮..
ಅಬ, ಜೀವಕೀ ದ್ರವ್ಯರೂಪಸೇ ೧ಅವಸ್ಥಿತತಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ ಅನವಸ್ಥಿತತಾ
(ಅನಿತ್ಯತಾ -ಅಸ್ಥಿರತಾ) ಪ್ರಕಾಶತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಕ್ಷಣಭಙ್ಗಸಮುದ್ಭವೇ ಜನೇ ] ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವಿನಾಶವಾಲೇ
ಜೀವಲೋಕಮೇಂ [ಕಶ್ಚಿತ್ ] ಕೋಈ [ನ ಏವ ಜಾಯತೇ ] ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಔರ [ನ ನಶ್ಯತಿ ] ನ ನಷ್ಟ
ಹೋತಾ ಹೈ; [ಹಿ ] ಕ್ಯೋಂಕಿ [ಯಃ ಭವಃ ಸಃ ವಿಲಯಃ ] ಜೋ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ವಹೀ ವಿನಾಶ ಹೈ;
[ಸಂಭವ -ವಿಲಯೌ ಇತಿ ತೌ ನಾನಾ ] ಔರ ಉತ್ಪಾದ ತಥಾ ವಿನಾಶ, ಇಸಪ್ರಕಾರ ವೇ ಅನೇಕ (ಭಿನ್ನ) ಭೀ
ಹೈಂ ..೧೧೯..
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ಯಹಾಂ ನ ಕೋಈ ಜನ್ಮ ಲೇತಾ ಹೈ ಔರ ನ ಮರತಾ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಇಸ ಲೋಕಮೇಂ
ಕೋಈ ನ ತೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ನ ನಾಶಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ ) . ಔರ (ಐಸಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ) ಮನುಷ್ಯ-
ದೇವ -ತಿರ್ಯಂಚ -ನಾರಕಾತ್ಮಕ ಜೀವಲೋಕ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ಪರಿಣಾಮೀ ಹೋನೇಸೇ ಕ್ಷಣ -ಕ್ಷಣಮೇಂ ಹೋನೇವಾಲೇ ವಿನಾಶ ಔರ
೧. ಅವಸ್ಥಿತತಾ = ಸ್ಥಿರಪನಾ; ಠೀಕ ರಹನಾ .
ನಹಿ ಕೋಈ ಊಪಜೇ ವಿಣಸೇ ಕ್ಷಣಭಂಗಸಂಭವಮಯ ಜಗೇ,
ಕಾರಣ ಜನಮ ತೇ ನಾಶ ಛೇ; ವಳೀ ಜನ್ಮ ನಾಶ ವಿಭಿನ್ನ ಛೇ. ೧೧೯.

Page 236 of 513
PDF/HTML Page 269 of 546
single page version

ನಾನಾತ್ವಾಭ್ಯಾಮ್ . ಯದಾ ಖಲು ಭಂಗೋತ್ಪಾದಯೋರೇಕತ್ವಂ ತದಾ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷಃ, ಯದಾ ತು ನಾನಾತ್ವಂ ತದೋತ್ತರಃ . ತಥಾ
ಹಿ — ಯಥಾ ಯ ಏವ ಘಟಸ್ತದೇವ ಕುಣ್ಡಮಿತ್ಯುಕ್ತೇ ಘಟಕುಣ್ಡಸ್ವರೂಪಯೋರೇಕತ್ವಾಸಂಭವಾತ್ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಾ
ಮೃತ್ತಿಕಾ ಸಂಭವತಿ, ತಥಾ ಯ ಏವ ಸಂಭವಃ ಸ ಏವ ವಿಲಯ ಇತ್ಯುಕ್ತೇ ಸಂಭವವಿಲಯ-
ಸ್ವರೂಪಯೋರೇಕತ್ವಾಸಂಭವಾತ್ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಂ ಧ್ರೌವ್ಯಂ ಸಂಭವತಿ; ತತೋ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯೇ ಸಂಭವತಿ ಮನುಷ್ಯಾದಿ-
ಪರ್ಯಾಯೇ ವಿಲೀಯಮಾನೇ ಚ ಯ ಏವ ಸಂಭವಃ ಸ ಏವ ವಿಲಯ ಇತಿ ಕೃತ್ವಾ ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಂ
ಧ್ರೌವ್ಯವಜ್ಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಸಂಭಾವ್ಯತ ಏವ . ತತಃ ಸರ್ವದಾ ದ್ರವ್ಯತ್ವೇನ ಜೀವಷ್ಟಂಕೋತ್ಕೀರ್ಣೋಽವತಿಷ್ಠತೇ . ಅಪಿ ಚ
ಯಥಾಽನ್ಯೋ ಘಟೋಽನ್ಯತ್ಕುಣ್ಡಮಿತ್ಯುಕ್ತೇ ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಾಯಾ ಮೃತ್ತಿಕಾಯಾ ಅನ್ಯತ್ವಾಸಂಭವಾತ್ ಘಟಕುಣ್ಡ-
ಸ್ವರೂಪೇ ಸಂಭವತಃ, ತಥಾನ್ಯಃ ಸಂಭವೋಽನ್ಯೋ ವಿಲಯ ಇತ್ಯುಕ್ತೇ ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಸ್ಯ ಧ್ರೌವ್ಯಸ್ಯಾನ್ಯತ್ವಾ-
ಭಙ್ಗಸಮುದ್ಭವೋ ಯತ್ರ ಸಂಭವತಿ ಕ್ಷಣಭಙ್ಗಸಮುದ್ಭವಸ್ತಸ್ಮಿನ್ಕ್ಷಣಭಙ್ಗಸಮುದ್ಭವೇ ವಿನಶ್ವರೇ ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ಜನೇ ಲೋಕೇ
ಜಗತಿ ಕಶ್ಚಿದಪಿ, ತಸ್ಮಾನ್ನೈವ ಜಾಯತೇ ನ ಚೋತ್ಪದ್ಯತ ಇತಿ ಹೇತುಂ ವದತಿ . ಜೋ ಹಿ ಭವೋ ಸೋ ವಿಲಓ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ
ಯೋ ಹಿ ಭವಸ್ಸ ಏವ ವಿಲಯೋ ಯತಃ ಕಾರಣಾತ್ . ತಥಾಹಿ – ಮುಕ್ತಾತ್ಮನಾಂ ಯ ಏವ ಸಕಲವಿಮಲಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿರೂಪೇಣ
ಮೋಕ್ಷಪರ್ಯಾಯೇಣ ಭವ ಉತ್ಪಾದಃ ಸ ಏವ ನಿಶ್ಚಯರತ್ತ್ತ್ತ್ತ್ನತ್ರಯಾತ್ಮಕನಿಶ್ಚಯಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪರ್ಯಾಯೇಣ ವಿಲಯೋ ವಿನಾಶಸ್ತೌ ಚ
ಮೋಕ್ಷಪರ್ಯಾಯಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪರ್ಯಾಯೌ ಕಾರ್ಯಕಾರಣರೂಪೇಣ ಭಿನ್ನೌ, ತದುಭಯಾಧಾರಭೂತಂ ಯತ್ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ತದೇವ, ಮೃತ್ಪಿಣ್ಡ-
ಉತ್ಪಾದಕೇ ಸಾಥ (ಭೀ) ಜುಡಾ ಹುಆ ಹೈ . ಔರ ಯಹ ವಿರೋಧಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉದ್ಭವ ಔರ
ವಿಲಯಕಾ ಏಕಪನಾ ಔರ ಅನೇಕಪನಾ ಹೈ . ಜಬ ಉದ್ಭವ ಔರ ವಿಲಯಕಾ ಏಕಪನಾ ಹೈ ತಬ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷ ಹೈ,
ಔರ ಜಬ ಅನೇಕಪನಾ ಹೈ ತಬ ಉತ್ತರಪಕ್ಷ ಹೈ . (ಅರ್ಥಾತ್ – ಜಬ ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವಿನಾಶಕೇ ಏಕಪನೇಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ
ಲೀ ಜಾಯ ತಬ ಯಹ ಪಕ್ಷ ಫಲಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ – ‘ನ ತೋ ಕೋಈ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಔರ ನ ನಷ್ಟ ಹೋತಾ ಹೈ;
ಔರ ಜಬ ಉತ್ಪಾದ ತಥಾ ವಿನಾಶಕೇ ಅನೇಕಪನೇಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಲೀ ಜಾಯ ತಬ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ಹೋನೇವಾಲೇ ವಿನಾಶ
ಔರ ಉತ್ಪಾದಕಾ ಪಕ್ಷ ಫಲಿತ ಹೋತಾ ಹೈ .) ವಹ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ : —
ಜೈಸೇ : — ‘ಜೋ ಘಡಾ ಹೈ ವಹೀ ಕೂಂಡಾ ಹೈ’ ಐಸಾ ಕಹಾ ಜಾನೇ ಪರ, ಘಡೇ ಔರ ಕೂಂಡೇಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ
ಏಕಪನಾ ಅಸಮ್ಭವ ಹೋನೇಸೇ, ಉನ ದೋನೋಂಕೀ ಆಧಾರಭೂತ ಮಿಟ್ಟೀ ಪ್ರಗಟ ಹೋತೀ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ‘ಜೋ ಉತ್ಪಾದ
ಹೈ ವಹೀ ವಿನಾಶ ಹೈ’ ಐಸಾ ಕಹಾ ಜಾನೇ ಪರ ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವಿನಾಶಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಏಕಪನಾ ಅಸಮ್ಭವ ಹೋನೇಸೇ
ಉನ ದೋನೋಂಕಾ ಆಧಾರಭೂತ ಧ್ರೌವ್ಯ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇ ಔರ
ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಕೇ ನಷ್ಟ ಹೋನೇ ಪರ, ‘ಜೋ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ವಹೀ ವಿಲಯ ಹೈ’ ಐಸಾ ಮಾನನೇಸೇ (ಇಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ)
ಉನ ದೋನೋಂಕಾ ಆಧಾರಭೂತ ಧ್ರೌವ್ಯವಾನ್ ಜೀವದ್ರವ್ಯ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ (-ಲಕ್ಷಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ ) ಇಸಲಿಯೇ ಸರ್ವದಾ
ದ್ರವ್ಯಪನೇಸೇ ಜೀವ ಟಂಕೋತ್ಕೀರ್ಣ ರಹತಾ ಹೈ
.
ಔರ ಫಿ ರ, ಜೈಸೇ ‘ಅನ್ಯ ಘಡಾ ಹೈ ಔರ ಅನ್ಯ ಕೂಂಡಾ ಹೈ’ ಐಸಾ ಕಹಾ ಜಾನೇ ಪರ ಉನ ದೋನೋಂಕೀ
ಆಧಾರಭೂತ ಮಿಟ್ಟೀಕಾ ಅನ್ಯಪನಾ (-ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನಪನಾ) ಅಸಂಭವಿತ ಹೋನೇಸೇ ಘಡೇಕಾ ಔರ ಕೂಂಡೇಕಾ
(-ದೋನೋಂಕಾ ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ) ಸ್ವರೂಪ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ‘ಅನ್ಯ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ಔರ ಅನ್ಯ ವ್ಯಯ

Page 237 of 513
PDF/HTML Page 270 of 546
single page version

ಸಂಭವಾತ್ಸಂಭವವಿಲಯಸ್ವರೂಪೇ ಸಂಭವತಃ; ತತೋ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯೇ ಸಂಭವತಿ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೇ ವಿಲೀಯಮಾನೇ
ಚಾನ್ಯಃ ಸಂಭವೋಽನ್ಯೋ ವಿಲಯ ಇತಿ ಕೃತ್ವಾ ಸಂಭವವಿಲಯವನ್ತೌ ದೇವಾದಿಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯೌ ಸಂಭಾವ್ಯೇತೇ ಏವ
ತತಃ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಂ ಪರ್ಯಾಯೈರ್ಜೀವೋಽನವಸ್ಥಿತಃ ..೧೧೯..
ಅಥ ಜೀವಸ್ಯಾನವಸ್ಥಿತತ್ವಹೇತುಮುದ್ಯೋತಯತಿ —
ತಮ್ಹಾ ದು ಣತ್ಥಿ ಕೋಈ ಸಹಾವಸಮವಟ್ಠಿದೋ ತ್ತಿ ಸಂಸಾರೇ .
ಸಂಸಾರೋ ಪುಣ ಕಿರಿಯಾ ಸಂಸರಮಾಣಸ್ಸ ದವ್ವಸ್ಸ ..೧೨೦..
ತಸ್ಮಾತ್ತು ನಾಸ್ತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ ಸ್ವಭಾವಸಮವಸ್ಥಿತ ಇತಿ ಸಂಸಾರೇ .
ಸಂಸಾರಃ ಪುನಃ ಕ್ರಿಯಾ ಸಂಸರತೋ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ..೧೨೦..
ಘಟಾಧಾರಭೂತಮೃತ್ತಿಕಾದ್ರವ್ಯವತ್ ಮನುಷ್ಯಪರ್ಯಾಯದೇವಪರ್ಯಾಯಾಧಾರಭೂತಸಂಸಾರಿಜೀವದ್ರವ್ಯವದ್ವಾ . ಕ್ಷಣಭಙ್ಗಸಮುದ್ಭವೇ ಹೇತುಃ
ಕಥ್ಯತೇ . ಸಂಭವವಿಲಯ ತ್ತಿ ತೇ ಣಾಣಾ ಸಂಭವವಿಲಯೌ ದ್ವಾವಿತಿ ತೌ ನಾನಾ ಭಿನ್ನೌ ಯತಃ ಕಾರಣಾತ್ತತಃ
ಪರ್ಯಾಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ಭಙ್ಗೋತ್ಪಾದೌ . ತಥಾಹಿ – ಯ ಏವ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಮೋಕ್ಷಪರ್ಯಾಯಸ್ಯೋತ್ಪಾದೋ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಪರ್ಯಾಯಸ್ಯ ವಿನಾಶ-
ಸ್ತಾವೇವ ಭಿನ್ನೌ ನ ಚ ತದಾಧಾರಭೂತಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಮಿತಿ . ತತೋ ಜ್ಞಾಯತೇ ದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕನಯೇನ ನಿತ್ಯತ್ವೇಽಪಿ
ಪರ್ಯಾಯರೂಪೇಣ ವಿನಾಶೋಽಸ್ತೀತಿ ..೧೧೯.. ಅಥ ವಿನಶ್ವರತ್ವೇ ಕಾರಣಮುಪನ್ಯಸ್ಯತಿ, ಅಥವಾ ಪ್ರಥಮಸ್ಥಲೇಽ-
ಧಿಕಾರಸೂತ್ರೇಣ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ಕರ್ಮಜನಿತತ್ವೇನ ಯದ್ವಿನಶ್ವರತ್ವಂ ಸೂಚಿತಂ ತದೇವ ಗಾಥಾತ್ರಯೇಣ ವಿಶೇಷೇಣ
ಹೈ’ ಐಸಾ ಕಹಾ ಜಾನೇ ಪರ, ಉನ ದೋನೋಂಕೇ ಆಧಾರಭೂತ ಧ್ರೌವ್ಯಕಾ ಅನ್ಯಪನಾ ಅಸಂಭವಿತ ಹೋನೇಸೇ ಉತ್ಪಾದ
ಔರ ವ್ಯಯಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಪ್ರಗಟ ಹೋತಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇ ಪರ ಔರ
ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಕೇ ನಷ್ಟ ಹೋನೇ ಪರ, ‘ಅನ್ಯ ಉತ್ಪಾದ ಹೈ ಔರ ಅನ್ಯ ವ್ಯಯ ಹೈ’ ಐಸಾ ಮಾನನೇಸೇ (ಇಸ
ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ) ಉತ್ಪಾದ ಔರ ವ್ಯಯವಾಲೀ ದೇವಾದಿಪರ್ಯಾಯ ಔರ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯ ಪ್ರಗಟ ಹೋತೀ ಹೈ (-ಲಕ್ಷಮೇಂ
ಆತೀ ಹೈ ); ಇಸಲಿಯೇ ಜೀವ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ ಅನವಸ್ಥಿತ ಹೈ ..೧೧೯..
ಅಬ, ಜೀವಕೀ ಅನವಸ್ಥಿತತಾಕಾ ಹೇತು ಪ್ರಗಟ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ತಸ್ಮಾತ್ ತು ] ಇಸಲಿಯೇ [ಸಂಸಾರೇ ] ಸಂಸಾರಮೇಂ [ಸ್ವಭಾವಸಮವಸ್ಥಿತಃ
ಇತಿ ] ಸ್ವಭಾವಸೇ ಅವಸ್ಥಿತ ಐಸಾ [ಕಶ್ಚಿತ್ ನ ಅಸ್ತಿ ] ಕೋಈ ನಹೀಂ ಹೈ; (ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಸಾರಮೇಂ
ಕಿಸೀಕಾ ಸ್ವಭಾವ ಕೇವಲ ಏಕರೂಪ ರಹನೇವಾಲಾ ನಹೀಂ ಹೈ ); [ಸಂಸಾರಃ ಪುನಃ ] ಔರ ಸಂಸಾರ ತೋ
[ಸಂಸರತಃ ] ಸಂಸರಣ ಕರತೇ ಹುಯೇ (ಗೋಲ ಫಿ ರತೇ ಹುಯೇ, ಪರಿವರ್ತಿತ ಹೋತೇ ಹುಯೇ) [ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ] ದ್ರವ್ಯಕೀ
[ಕ್ರಿಯಾ ] ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ ..೧೨೦..
ತೇಥೀ ಸ್ವಭಾವೇ ಸ್ಥಿರ ಏವುಂ ನ ಕೋಈ ಛೇ ಸಂಸಾರಮಾಂ;
ಸಂಸಾರ ತೋ ಸಂಸರಣ ಕರತಾ ದ್ರವ್ಯ ಕೇರೀ ಛೇ ಕ್ರಿಯಾ. ೧೨೦.

Page 238 of 513
PDF/HTML Page 271 of 546
single page version

ಯತಃ ಖಲು ಜೀವೋ ದ್ರವ್ಯತ್ವೇನಾವಸ್ಥಿತೋಽಪಿ ಪರ್ಯಾಯೈರನವಸ್ಥಿತಃ, ತತಃ ಪ್ರತೀಯತೇ ನ ಕಶ್ಚಿದಪಿ
ಸಂಸಾರೇ ಸ್ವಭಾವೇನಾವಸ್ಥಿತ ಇತಿ . ಯಚ್ಚಾತ್ರಾನವಸ್ಥಿತತ್ವಂ ತತ್ರ ಸಂಸಾರ ಏವ ಹೇತುಃ, ತಸ್ಯ ಮನುಷ್ಯಾದಿ-
ಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್ ಸ್ವರೂಪೇಣೈವ ತಥಾವಿಧತ್ವಾತ್ . ಅಥ ಯಸ್ತು ಪರಿಣಮಮಾನಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಪೂರ್ವೋತ್ತರ-
ದಶಾಪರಿತ್ಯಾಗೋಪಾದಾನಾತ್ಮಕಃ ಕ್ರಿಯಾಖ್ಯಃ ಪರಿಣಾಮಸ್ತತ್ಸಂಸಾರಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಮ್ ..೧೨೦..
ಅಥ ಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಕೇ ಸಂಸಾರೇ ಕುತಃ ಪುದ್ಗಲಶ್ಲೇಷೋ ಯೇನ ತಸ್ಯ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕತ್ವ-
ಮಿತ್ಯತ್ರ ಸಮಾಧಾನಮುಪವರ್ಣಯತಿ —
ಆದಾ ಕಮ್ಮಮಲಿಮಸೋ ಪರಿಣಾಮಂ ಲಹದಿ ಕಮ್ಮಸಂಜುತ್ತಂ .
ತತ್ತೋ ಸಿಲಿಸದಿ ಕಮ್ಮಂ ತಮ್ಹಾ ಕಮ್ಮಂ ತು ಪರಿಣಾಮೋ ..೧೨೧..
ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಮಿದಾನೀಂ ತಸ್ಯೋಪಸಂಹಾರಮಾಹ — ತಮ್ಹಾ ದು ಣತ್ಥಿ ಕೋಈ ಸಹಾವಸಮವಟ್ಠಿದೋ ತ್ತಿ ತಸ್ಮಾನ್ನಾಸ್ತಿ ಕಶ್ಚಿತ್ಸ್ವ-
ಭಾವಸಮವಸ್ಥಿತ ಇತಿ . ಯಸ್ಮಾತ್ಪೂರ್ವೋಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ವಿನಶ್ವರತ್ವಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ ತಸ್ಮಾದೇವ ಜ್ಞಾಯತೇ
ಪರಮಾನನ್ದೈಕಲಕ್ಷಣಪರಮಚೈತನ್ಯಚಮತ್ಕಾರಪರಿಣತಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವಭಾವವದವಸ್ಥಿತೋ ನಿತ್ಯಃ ಕೋಽಪಿ ನಾಸ್ತಿ . ಕ್ವ .
ಸಂಸಾರೇ ನಿಸ್ಸಂಸಾರಶುದ್ಧಾತ್ಮನೋ ವಿಪರೀತೇ ಸಂಸಾರೇ . ಸಂಸಾರಸ್ವರೂಪಂ ಕಥಯತಿ — ಸಂಸಾರೋ ಪುಣ ಕಿರಿಯಾ ಸಂಸಾರಃ ಪುನಃ
ಕ್ರಿಯಾ . ನಿಷ್ಕ್ರಿಯನಿರ್ವಿಕಲ್ಪಶುದ್ಧಾತ್ಮಪರಿಣತೇರ್ವಿಸದೃಶೀ ಮನುಷ್ಯಾದಿವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಿರೂಪಾ ಕ್ರಿಯಾ ಸಂಸಾರ-
ಸ್ವರೂಪಮ್ . ಸಾ ಚ ಕಸ್ಯ ಭವತಿ . ಸಂಸರಮಾಣಸ್ಸ ಜೀವಸ್ಸ ವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನದರ್ಶನಸ್ವಭಾವಮುಕ್ತಾತ್ಮನೋ ವಿಲಕ್ಷಣಸ್ಯ
ಸಂಸರತಃ ಪರಿಭ್ರಮತಃ ಸಂಸಾರಿಜೀವಸ್ಯೇತಿ . ತತಃ ಸ್ಥಿತಂ ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕಃ ಸಂಸಾರ ಏವ ವಿನಶ್ವರತ್ವೇ
ಕಾರಣಮಿತಿ ..೧೨೦.. ಏವಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮನೋ ಭಿನ್ನಾನಾಂ ಕರ್ಮಜನಿತಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ವಿನಶ್ವರತ್ವಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ
ಟೀಕಾ : — ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಜೀವ ದ್ರವ್ಯಪನೇಸೇ ಅವಸ್ಥಿತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ ಅನವಸ್ಥಿತ ಹೈ;
ಇಸಸೇ ಯಹ ಪ್ರತೀತ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ಸಂಸಾರಮೇಂ ಕೋಈ ಭೀ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಅವಸ್ಥಿತ ನಹೀಂ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಕಿಸೀಕಾ
ಸ್ವಭಾವ ಕೇವಲ ಅವಿಚಲ — ಏಕರೂಪ ರಹನೇವಾಲಾ ನಹೀಂ ಹೈ ); ಔರ ಯಹಾಂ ಜೋ ಅನವಸ್ಥಿತತಾ ಹೈ ಉಸಮೇಂ
ಸಂಸಾರ ಹೀ ಹೇತು ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ (-ಸಂಸಾರ) ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕ ಹೈ, ಕಾರಣ ಕಿ ವಹ ಸ್ವರೂಪಸೇ
ಹೀ ವೈಸಾ ಹೈ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಸಂಸಾರಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಐಸಾ ಹೈ ) ಉಸಮೇಂ ಪರಿಣಮನ ಕರತೇ ಹುಯೇ ದ್ರವ್ಯಕಾ
ಪೂರ್ವೋತ್ತರದಶಾಕಾ ತ್ಯಾಗಗ್ರಹಣಾತ್ಮಕ ಐಸಾ ಜೋ ಕ್ರಿಯಾ ನಾಮಕಾ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ ವಹ ಸಂಸಾರಕಾ ಸ್ವರೂಪ
ಹೈ ..೧೨೦..
ಅಬ ಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಕ ಸಂಸಾರಮೇಂ ಕಿಸ ಕಾರಣಸೇ ಪುದ್ಗಲಕಾ ಸಂಬಂಧ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ಜಿಸಸೇ ವಹ
(ಸಂಸಾರ) ಮನುಷ್ಯಾದಿಪರ್ಯಾಯಾತ್ಮಕ ಹೋತಾ ಹೈ ? — ಇಸಕಾ ಯಹಾಂ ಸಮಾಧಾನ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಕರ್ಮೇ ಮಲಿನ ಜೀವ ಕರ್ಮಸಂಯುತ ಪಾಮತೋ ಪರಿಣಾಮನೇ,
ತೇಥೀ ಕರಮ ಬಂಧಾಯ ಛೇ; ಪರಿಣಾಮ ತೇಥೀ ಕರ್ಮ ಛೇ. ೧೨೧.

Page 239 of 513
PDF/HTML Page 272 of 546
single page version

ಆತ್ಮಾ ಕರ್ಮಮಲೀಮಸಃ ಪರಿಣಾಮಂ ಲಭತೇ ಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತಮ್ .
ತತಃ ಶ್ಲಿಷ್ಯತಿ ಕರ್ಮ ತಸ್ಮಾತ್ ಕರ್ಮ ತು ಪರಿಣಾಮಃ ..೧೨೧..
ಯೋ ಹಿ ನಾಮ ಸಂಸಾರನಾಮಾಯಮಾತ್ಮನಸ್ತಥಾವಿಧಃ ಪರಿಣಾಮಃ ಸ ಏವ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಶ್ಲೇಷಹೇತುಃ . ಅಥ
ತಥಾವಿಧಪರಿಣಾಮಸ್ಯಾಪಿ ಕೋ ಹೇತುಃ . ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ಹೇತುಃ, ತಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತತ್ವೇನೈವೋಪಲಮ್ಭಾತ್ . ಏವಂ
ಸತೀತರೇತರಾಶ್ರಯದೋಷಃ . ನ ಹಿ; ಅನಾದಿಪ್ರಸಿದ್ಧದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಾಭಿಸಂಬದ್ಧಸ್ಯಾತ್ಮನಃ ಪ್ರಾಕ್ತನದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣಸ್ತತ್ರ
ಹೇತುತ್ವೇನೋಪಾದಾನಾತ್ . ಏವಂ ಕಾರ್ಯಕಾರಣಭೂತನವಪುರಾಣದ್ರವ್ಯಕರ್ಮತ್ವಾದಾತ್ಮನಸ್ತಥಾವಿಧಪರಿಣಾಮೋ
ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ ದ್ವಿತೀಯಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಸಂಸಾರಸ್ಯ ಕಾರಣಂ ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ತಸ್ಯ ತು ಕಾರಣಂ
ಮಿಥ್ಯಾತ್ವರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮ ಇತ್ಯಾವೇದಯತಿ — ಆದಾ ನಿರ್ದೋಷಿಪರಮಾತ್ಮಾ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧೈಕಸ್ವಭಾವೋಽಪಿ
ವ್ಯವಹಾರೇಣಾನಾದಿಕರ್ಮಬನ್ಧವಶಾತ್ ಕಮ್ಮಮಲಿಮಸೋ ಕರ್ಮಮಲೀಮಸೋ ಭವತಿ . ತಥಾಭವನ್ಸನ್ ಕಿಂ ಕರೋತಿ . ಪರಿಣಾಮಂ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಕರ್ಮಮಲೀಮಸಃ ಆತ್ಮಾ ] ಕರ್ಮಸೇ ಮಲಿನ ಆತ್ಮಾ [ಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತಂ ಪರಿಣಾಮಂ ]
ಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತ ಪರಿಣಾಮಕೋ (-ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕೇ ಸಂಯೋಗಸೇ ಹೋನೇವಾಲೇ ಅಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮಕೋ) [ಲಭತೇ ] ಪ್ರಾಪ್ತ
ಕರತಾ ಹೈ . [ತತಃ ] ಉಸಸೇ [ಕರ್ಮ ಶ್ಲಿಷ್ಯತಿ ] ಕರ್ಮ ಚಿಪಕ ಜಾತಾ ಹೈ (-ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ ಬಂಧ ಹೋತಾ ಹೈ );
[ತಸ್ಮಾತ್ ತು ] ಇಸಲಿಯೇ [ಪರಿಣಾಮಃ ಕರ್ಮ ] ಪರಿಣಾಮ ವಹ ಕರ್ಮ ಹೈ ..೧೨೧..
ಟೀಕಾ : — ‘ಸಂಸಾರ’ ನಾಮಕ ಜೋ ಯಹ ಆತ್ಮಾಕಾ ತಥಾವಿಧ (-ಉಸಪ್ರಕಾರಕಾ) ಪರಿಣಾಮ ಹೈ
ವಹೀ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕೇ ಚಿಪಕನೇಕಾ ಹೇತು ಹೈ . ಅಬ, ಉಸ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಪರಿಣಾಮಕಾ ಹೇತು ಕೌನ ಹೈ ? (ಇಸಕೇ
ಉತ್ತರಮೇಂ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿಃ) ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ಉಸಕಾ ಹೇತು ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ೧ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕೀ ಸಂಯುಕ್ತತಾಸೇ ಹೀ ವಹ ದೇಖಾ
ಜಾತಾ ಹೈ .
(ಶಂಕಾ : – ) ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ ೨ಇತರೇತರಾಶ್ರಯದೋಷ ಆಯಗಾ ! (ಸಮಾಧಾನ : – ) ನಹೀಂ ಆಯಗಾ;
ಕ್ಯೋಂಕಿ ಅನಾದಿಸಿದ್ಧ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕೇ ಸಾಥ ಸಂಬದ್ಧ ಐಸೇ ಆತ್ಮಾಕಾ ಜೋ ಪೂರ್ವಕಾ ೩ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ಹೈ ಉಸಕಾ
ವಹಾಂ ಹೇತುರೂಪಸೇ ಗ್ರಹಣ (-ಸ್ವೀಕಾರ) ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ .
೧. ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕೇ ಸಂಯೋಗಸೇ ಹೀ ಅಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕೇ ಬಿನಾ ವೇ ಕಭೀ ನಹೀಂ ಹೋತೇ; ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ
ಅಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ .
೨. ಏಕ ಅಸಿದ್ಧ ಬಾತಕೋ ಸಿದ್ಧ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ದೂಸರೀ ಅಸಿದ್ಧ ಬಾತಕಾ ಆಶ್ರಯ ಲಿಯಾ ಜಾಯ, ಔರ ಫಿ ರ ಉಸ ದೂಸರೀ
ಬಾತಕೋ ಸಿದ್ಧ ಕರನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಪಹಲೀಕಾ ಆಶ್ರಯ ಲಿಯಾ ಜಾಯ, – ಸೋ ಇಸ ತರ್ಕ -ದೋಷಕೋ ಇತರೇತರಾಶ್ರಯದೋಷ ಕಹಾ ಜಾತಾ
ಹೈ .
ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ ಕಾರಣ ಅಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮ ಕಹಾ ಹೈ; ಫಿ ರ ಉಸ ಅಶುದ್ಧ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಕಾರಣಕೇ ಸಂಬದ್ಧಮೇಂ ಪೂಛೇ ಜಾನೇ
ಪರ ಉಸಕಾ ಕಾರಣ ಪುನಃ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ಕಹಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಶಂಕಾಕಾರಕೋ ಶಂಕಾ ಹೋತೀ ಹೈ ಕಿ ಇಸ ಬಾತಮೇಂ ಇತರೇತರಾಶ್ರಯ
ದೋಷ ಆತಾ ಹೈ .
೩. ನವೀನ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ ಕಾರಣ ಅಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಪರಿಣಾಮ ಹೈ, ಔರ ಉಸ ಅಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಪರಿಣಾಮಕಾ ಕಾರಣ ವಹಕಾ ವಹೀ
(ನವೀನ) ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ನಹೀಂ ಕಿನ್ತು ಪಹಲೇಕಾ (ಪುರಾನಾ) ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ಇಸಮೇಂ ಇತರೇತರಾಶ್ರಯ ದೋಷ ನಹೀಂ ಆತಾ .

Page 240 of 513
PDF/HTML Page 273 of 546
single page version

ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮೈವ, ತಥಾತ್ಮಾ ಚಾತ್ಮಪರಿಣಾಮಕರ್ತೃತ್ವಾದ್ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕರ್ತಾಪ್ಯುಪಚಾರಾತ್ ..೧೨೧..
ಅಥ ಪರಮಾರ್ಥಾದಾತ್ಮನೋ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಾಕರ್ತೃತ್ವಮುದ್ಯೋತಯತಿ —
ಪರಿಣಾಮೋ ಸಯಮಾದಾ ಸಾ ಪುಣ ಕಿರಿಯ ತ್ತಿ ಹೋದಿ ಜೀವಮಯಾ .
ಕಿರಿಯಾ ಕಮ್ಮ ತ್ತಿ ಮದಾ ತಮ್ಹಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಣ ದು ಕತ್ತಾ ..೧೨೨..
ಪರಿಣಾಮಃ ಸ್ವಯಮಾತ್ಮಾ ಸಾ ಪುನಃ ಕ್ರಿಯೇತಿ ಭವತಿ ಜೀವಮಯೀ .
ಕ್ರಿಯಾ ಕರ್ಮೇತಿ ಮತಾ ತಸ್ಮಾತ್ಕರ್ಮಣೋ ನ ತು ಕರ್ತಾ ..೧೨೨..
ಆತ್ಮಪರಿಣಾಮೋ ಹಿ ತಾವತ್ಸ್ವಯಮಾತ್ಮೈವ, ಪರಿಣಾಮಿನಃ ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪಕರ್ತೃತ್ವೇನ ಪರಿಣಾಮಾ-
ದನನ್ಯತ್ವಾತ್ . ಯಶ್ಚ ತಸ್ಯ ತಥಾವಿಧಃ ಪರಿಣಾಮಃ ಸಾ ಜೀವಮಯ್ಯೇವ ಕ್ರಿಯಾ, ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಪರಿಣಾಮ-
ಲಹದಿ ಪರಿಣಾಮಂ ಲಭತೇ . ಕಥಂಭೂತಮ್ ಕಥಂಭೂತಮ್ . ಕಮ್ಮಸಂಜುತ್ತಂ ಕರ್ಮರಹಿತಪರಮಾತ್ಮನೋ ವಿಸದ್ರಶಕರ್ಮಸಂಯುಕ್ತಂ ಮಿಥ್ಯಾತ್ವ-
ರಾಗಾದಿವಿಭಾವಪರಿಣಾಮಂ . ತತ್ತೋ ಸಿಲಿಸದಿ ಕಮ್ಮಂ ತತಃ ಪರಿಣಾಮಾತ್ ಶ್ಲಿಷ್ಯತಿ ಬಧ್ನಾತಿ . ಕಿಮ್ . ಕರ್ಮ . ಯದಿ
ಪುನರ್ನಿರ್ಮಲವಿವೇಕಜ್ಯೋತಿಃಪರಿಣಾಮೇನ ಪರಿಣಮತಿ ತದಾ ತು ಕರ್ಮ ಮುಞ್ಚತಿ . ತಮ್ಹಾ ಕಮ್ಮಂ ತು ಪರಿಣಾಮೋ ತಸ್ಮಾತ್ ಕರ್ಮ
ತು ಪರಿಣಾಮಃ . ಯಸ್ಮಾದ್ರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮೇನ ಕರ್ಮ ಬಧ್ನಾತಿ, ತಸ್ಮಾದ್ರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪರೂಪೋ ಭಾವಕರ್ಮಸ್ಥಾನೀಯಃ
ಸರಾಗಪರಿಣಾಮ ಏವ ಕರ್ಮಕಾರಣತ್ವಾದುಪಚಾರೇಣ ಕರ್ಮೇತಿ ಭಣ್ಯತೇ . ತತಃ ಸ್ಥಿತಂ ರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮಃ ಕರ್ಮಬನ್ಧ-
ಕಾರಣಮಿತಿ ..೧೨೧.. ಅಥಾತ್ಮಾ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಸ್ವಕೀಯಪರಿಣಾಮಸ್ಯೈವ ಕರ್ತಾ, ನ ಚ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣ ಇತಿ ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ .
ಇಸಪ್ರಕಾರ ನವೀನ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ಜಿಸಕಾ ಕಾರ್ಯಭೂತ ಹೈ ಔರ ಪುರಾನಾ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ ಜಿಸಕಾ ಕಾರಣಭೂತ
ಹೈ, ಐಸಾ (ಆತ್ಮಾಕಾ ತಥಾವಿಧ ಪರಿಣಾಮ) ಹೋನೇಸೇ ಆತ್ಮಾಕಾ ತಥಾವಿಧ ಪರಿಣಾಮ ಉಪಚಾರಸೇ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮ
ಹೀ ಹೈ, ಔರ ಆತ್ಮಾ ಭೀ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮಕಾ ಕರ್ತ್ತಾ ಹೋನೇಸೇ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ ಕರ್ತ್ತಾ ಭೀ ಉಪಚಾರಸೇ
ಹೈ ..೧೨೧..
ಅಬ, ಪರಮಾರ್ಥಸೇ ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ ಅಕರ್ತೃತ್ವ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಪರಿಣಾಮಃ ] ಪರಿಣಾಮ [ಸ್ವಯಮ್ ] ಸ್ವಯಂ [ಆತ್ಮಾ ] ಆತ್ಮಾ ಹೈ, [ಸಾ
ಪುನಃ ] ಔರ ವಹ [ಜೀವಮಯೀ ಕ್ರಿಯಾ ಇತಿ ಭವತಿ ] ಜೀವಮಯ ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ; [ಕ್ರಿಯಾ ] ಕ್ರಿಯಾಕೋ [ಕರ್ಮ
ಇತಿ ಮತಾ ] ಕರ್ಮ ಮಾನಾ ಗಯಾ ಹೈ; [ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ ಆತ್ಮಾ [ಕರ್ಮಣಃ ಕರ್ತಾ ತು ನ ] ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ
ಕರ್ತ್ತಾ ತೋ ನಹೀಂ ಹೈ ..೧೨೨..
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ಆತ್ಮಾಕಾ ಪರಿಣಾಮ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸ್ವಯಂ ಆತ್ಮಾ ಹೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪರಿಣಾಮೀ
ಪರಿಣಾಮ ಪೋತೇ ಜೀವ ಛೇ, ನೇ ಛೇ ಕ್ರಿಯಾ ಏ ಜೀವಮಯೀ;
ಕಿರಿಯಾ ಗಣೀ ಛೇ ಕರ್ಮ; ತೇಥೀ ಕರ್ಮನೋ ಕರ್ತಾ ನಥೀ. ೧೨೨.

Page 241 of 513
PDF/HTML Page 274 of 546
single page version

ಲಕ್ಷಣಕ್ರಿಯಾಯಾ ಆತ್ಮಮಯತ್ವಾಭ್ಯುಪಗಮಾತ್ . ಯಾ ಚ ಕ್ರಿಯಾ ಸಾ ಪುನರಾತ್ಮನಾ ಸ್ವತನ್ತ್ರೇಣ
ಪ್ರಾಪ್ಯತ್ವಾತ್ಕರ್ಮ . ತತಸ್ತಸ್ಯ ಪರಮಾರ್ಥಾದಾತ್ಮಾ ಆತ್ಮಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಕಸ್ಯ ಭಾವಕರ್ಮಣ ಏವ ಕರ್ತಾ, ನ
ತು ಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಕಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣಃ . ಅಥ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣಃ ಕಃ ಕರ್ತೇತಿ ಚೇತ್ .
ಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮೋ ಹಿ ತಾವತ್ಸ್ವಯಂ ಪುದ್ಗಲ ಏವ, ಪರಿಣಾಮಿನಃ ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪಕರ್ತೃತ್ವೇನ
ಪರಿಣಾಮಾದನನ್ಯತ್ವಾತ್ . ಯಶ್ಚ ತಸ್ಯ ತಥಾವಿಧಃ ಪರಿಣಾಮಃ ಸಾ ಪುದ್ಗಲಮಯ್ಯೇವ ಕ್ರಿಯಾ, ಸರ್ವ-
ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಪರಿಣಾಮಲಕ್ಷಣಕ್ರಿಯಾಯಾ ಆತ್ಮಮಯತ್ವಾಭ್ಯುಪಗಮಾತ್ . ಯಾ ಚ ಕ್ರಿಯಾ ಸಾ ಪುನಃ
ಪುದ್ಗಲೇನ ಸ್ವತನ್ತ್ರೇಣ ಪ್ರಾಪ್ಯತ್ವಾತ್ಕರ್ಮ . ತತಸ್ತಸ್ಯ ಪರಮಾರ್ಥಾತ್ ಪುದ್ಗಲ ಆತ್ಮಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಕಸ್ಯ
ಅಥವಾ ದ್ವಿತೀಯಪಾತನಿಕಾ – ಶುದ್ಧಪಾರಿಣಾಮಿಕಪರಮಭಾವಗ್ರಾಹಕೇಣ ಶುದ್ಧನಯೇನ ಯಥೈವಾಕರ್ತಾ ತಥೈವಾಶುದ್ಧನಯೇನಾಪಿ
ಸಾಂಖ್ಯೇನ ಯದುಕ್ತಂ ತನ್ನಿಷೇಧಾರ್ಥಮಾತ್ಮನೋ ಬನ್ಧಮೋಕ್ಷಸಿದ್ಧಯರ್ಥಂ ಕಥಂಚಿತ್ಪರಿಣಾಮಿತ್ವಂ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಯತೀತಿ
ಪಾತನಿಕಾದ್ವಯಂ ಮನಸಿ ಸಂಪ್ರಧಾರ್ಯ ಸೂತ್ರಮಿದಂ ನಿರೂಪಯತಿ — ಪರಿಣಾಮೋ ಸಯಮಾದಾ ಪರಿಣಾಮಃ ಸ್ವಯಮಾತ್ಮಾ, ಆತ್ಮ-
ಪರಿಣಾಮಸ್ತಾವದಾತ್ಮೈವ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಪರಿಣಾಮಪರಿಣಾಮಿನೋಸ್ತನ್ಮಯತ್ವಾತ್ . ಸಾ ಪುಣ ಕಿರಿಯ ತ್ತಿ ಹೋದಿ ಸಾ ಪುನಃ
ಕ್ರಿಯೇತಿ ಭವತಿ, ಸ ಚ ಪರಿಣಾಮಃ ಕ್ರಿಯಾ ಪರಿಣತಿರಿತಿ ಭವತಿ . ಕಥಂಭೂತಾ . ಜೀವಮಯಾ ಜೀವೇನ
ನಿರ್ವೃತ್ತತ್ವಾಜ್ಜೀವಮಯೀ . ಕಿರಿಯಾ ಕಮ್ಮ ತ್ತಿ ಮದಾ ಜೀವೇನ ಸ್ವತನ್ತ್ರೇಣ ಸ್ವಾಧೀನೇನ ಶುದ್ಧಾಶುದ್ಧೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತೇನ
ಪ್ರಾಪ್ಯತ್ವಾತ್ಸಾ ಕ್ರಿಯಾ ಕರ್ಮೇತಿ ಮತಾ ಸಂಮತಾ . ಕರ್ಮಶಬ್ದೇನಾತ್ರ ಯದೇವ ಚಿದ್ರೂಪಂ ಜೀವಾದಭಿನ್ನಂ ಭಾವಕರ್ಮಸಂಜ್ಞಂ
ನಿಶ್ಚಯಕರ್ಮ ತದೇವ ಗ್ರಾಹ್ಯಮ್ . ತಸ್ಯೈವ ಕರ್ತಾ ಜೀವಃ . ತಮ್ಹಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಣ ದು ಕತ್ತಾ ತಸ್ಮಾದ್ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣೋ ನ ಕರ್ತೇತಿ .
ಅತ್ರೈತದಾಯಾತಿ – ಯದ್ಯಪಿ ಕಥಂಚಿತ್ ಪರಿಣಾಮಿತ್ವೇ ಸತಿ ಜೀವಸ್ಯ ಕರ್ತೃತ್ವಂ ಜಾತಂ ತಥಾಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಸ್ವಕೀಯ-
ಪರಿಣಾಮಾನಾಮೇವ ಕರ್ತಾ, ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮಣಾಂ ವ್ಯವಹಾರೇಣೇತಿ . ತತ್ರ ತು ಯದಾ ಶುದ್ಧೋಪಾದಾನಕಾರಣರೂಪೇಣ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗೇನ
ಪ್ರ. ೩೧
ಪರಿಣಾಮಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕರ್ತ್ತಾ ಹೋನೇಸೇ ಪರಿಣಾಮಸೇ ಅನನ್ಯ ಹೈ; ಔರ ಜೋ ಉಸಕಾ (-ಆತ್ಮಾಕಾ)
ತಥಾವಿಧ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ ವಹ ಜೀವಮಯೀ ಹೀ ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೀ ಪರಿಣಾಮಲಕ್ಷಣಕ್ರಿಯಾ
ಆತ್ಮಮಯತಾ (ನಿಜಮಯತಾ) ಸೇ ಸ್ವೀಕಾರ ಕೀ ಗಈ ಹೈ; ಔರ ಫಿ ರ, ಜೋ (ಜೀವಮಯೀ) ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ ವಹ
ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸ್ವತಂತ್ರತಯಾ ೧ಪ್ರಾಪ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಕರ್ಮ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಆತ್ಮಾ ಅಪನೇ
ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಭಾವಕರ್ಮಕಾ ಹೀ ಕರ್ತ್ತಾ ಹೈ; ಕಿನ್ತು ಪುದ್ಗಲಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ ನಹೀಂ .
ಅಬ ಯಹಾಂ ಐಸಾ ಪ್ರಶ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ‘(ಜೀವ ಭಾವಕರ್ಮಕಾ ಹೀ ಕರ್ತ್ತಾ ಹೈ ತಬ ಫಿ ರ)
ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ ಕರ್ತ್ತಾ ಕೌನ ಹೈ ?’ ಇಸಕಾ ಉತ್ತರ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ಪುದ್ಗಲಕಾ ಪರಿಣಾಮ
ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಸ್ವಯಂ ಪುದ್ಗಲ ಹೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪರಿಣಾಮೀ ಪರಿಣಾಮಕೇ ಸ್ವರೂಪಕಾ ಕರ್ತ್ತಾ ಹೋನೇಸೇ ಪರಿಣಾಮಸೇ
ಅನನ್ಯ ಹೈ; ಔರ ಜೋ ಉಸಕಾ (-ಪುದ್ಗಲಕಾ) ತಥಾವಿಧಿ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ ವಹ ಪುದ್ಗಲಮಯೀ ಹೀ ಕ್ರಿಯಾ
ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೀ ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಕ್ರಿಯಾ ನಿಜಮಯ ಹೋತೀ ಹೈ, ಐಸಾ ಸ್ವೀಕಾರ ಕಿಯಾ ಗಯಾ
ಹೈ; ಔರ ಫಿ ರ, ಜೋ (ಪುದ್ಗಲಮಯೀ) ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ ವಹ ಪುದ್ಗಲಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸ್ವತಂತ್ರತಯಾ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಕರ್ಮ
ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಪುದ್ಗಲ ಅಪನೇ ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಉಸ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಕಾ ಹೀ ಕರ್ತ್ತಾ ಹೈ, ಕಿನ್ತು
೧. ಪ್ರಾಪ್ಯ = ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇ ಯೋಗ್ಯ, (ಜೋ ಸ್ವತಂತ್ರಪನೇ ಕರೇ ಸೋ ಕರ್ತಾ ಹೈ; ಔರ ಕ ರ್ತ್ತಾ ಜಿಸೇ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರೇ ಸೋ ಕರ್ಮ ಹೈ .)

Page 242 of 513
PDF/HTML Page 275 of 546
single page version

ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮಣ ಏವ ಕರ್ತಾ, ನ ತ್ವಾತ್ಮಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಕ ಸ್ಯ ಭಾವಕರ್ಮಣಃ . ತತ ಆತ್ಮಾತ್ಮಸ್ವರೂಪೇಣ
ಪರಿಣಮತಿ, ನ ಪುದ್ಗಲಸ್ವರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮತಿ ..೧೨೨..
ಅಥ ಕಿಂ ತತ್ಸ್ವರೂಪಂ ಯೇನಾತ್ಮಾ ಪರಿಣಮತೀತಿ ತದಾವೇದಯತಿ —
ಪರಿಣಮದಿ ಚೇದಣಾಏ ಆದಾ ಪುಣ ಚೇದಣಾ ತಿಧಾಭಿಮದಾ .
ಸಾ ಪುಣ ಣಾಣೇ ಕಮ್ಮೇ ಫಲಮ್ಮಿ ವಾ ಕಮ್ಮಣೋ ಭಣಿದಾ ..೧೨೩..
ಪರಿಣಮತಿ ಚೇತನಯಾ ಆತ್ಮಾ ಪುನಃ ಚೇತನಾ ತ್ರಿಧಾಭಿಮತಾ .
ಸಾ ಪುನಃ ಜ್ಞಾನೇ ಕರ್ಮಣಿ ಫಲೇ ವಾ ಕರ್ಮಣೋ ಭಣಿತಾ ..೧೨೩..
ಯತೋ ಹಿ ನಾಮ ಚೈತನ್ಯಮಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಧರ್ಮವ್ಯಾಪಕತ್ವಂ ತತಶ್ಚೇತನೈವಾತ್ಮನಃ ಸ್ವರೂಪಂ, ತಯಾ
ಪರಿಣಮತಿ ತದಾ ಮೋಕ್ಷಂ ಸಾಧಯತಿ, ಅಶುದ್ಧೋಪಾದಾನಕಾರಣೇನ ತು ಬನ್ಧಮಿತಿ . ಪುದ್ಗಲೋಽಪಿ ಜೀವವನ್ನಿಶ್ಚಯೇನ
ಸ್ವಕೀಯಪರಿಣಾಮಾನಾಮೇವ ಕರ್ತಾ, ಜೀವಪರಿಣಾಮಾನಾಂ ವ್ಯವಹಾರೇಣೇತಿ ..೧೨೨.. ಏವಂ ರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮಾಃ ಕರ್ಮಬನ್ಧ-
ಕಾರಣಂ, ತೇಷಾಮೇವ ಕರ್ತಾ ಜೀವ ಇತಿಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ತೃತೀಯಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಯೇನ ಪರಿಣಾಮೇನಾತ್ಮಾ
ಪರಿಣಮತಿ ತಂ ಪರಿಣಾಮಂ ಕಥಯತಿ — ಪರಿಣಮದಿ ಚೇದಣಾಏ ಆದಾ ಪರಿಣಮತಿ ಚೇತನಯಾ ಕರಣಭೂತಯಾ . ಸ ಕಃ .
ಆತ್ಮಾ . ಯಃ ಕೋಽಪ್ಯಾತ್ಮನಃ ಶುದ್ಧಾಶುದ್ಧಪರಿಣಾಮಃ ಸ ಸರ್ವೋಽಪಿ ಚೇತನಾಂ ನ ತ್ಯಜತಿ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ . ಪುಣ ಚೇದಣಾ
ತಿಧಾಭಿಮದಾ ಸಾ ಸಾ ಚೇತನಾ ಪುನಸ್ತ್ರಿಧಾಭಿಮತಾ . ಕುತ್ರ ಕುತ್ರ . ಣಾಣೇ ಜ್ಞಾನವಿಷಯೇ ಕಮ್ಮೇ ಕರ್ಮವಿಷಯೇ ಫಲಮ್ಮಿ
ಆತ್ಮಾಕೇ ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಭಾವಕರ್ಮಕಾ ನಹೀಂ .
ಇಸಸೇ (ಐಸಾ ಸಮಝನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಕಿ) ಆತ್ಮಾ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ,
ಪುದ್ಗಲಸ್ವರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ..೧೨೨..
ಅಬ, ಯಹ ಕಹತೇ ಹೈಂ ಕಿ ವಹ ಕೌನಸಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ ಜಿಸರೂಪ ಆತ್ಮಾ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ ? : –
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಆತ್ಮಾ ] ಆತ್ಮಾ [ಚೇತನತಯಾ ] ಚೇತನಾರೂಪೇ [ಪರಿಣಮತಿ ] ಪರಿಣಮಿತ
ಹೋತಾ ಹೈ . [ಪುನಃ ] ಔರ [ಚೇತನಾ ] ಚೇತನಾ [ತ್ರಿಧಾ ಅಭಿಮತಾ ] ತೀನ ಪ್ರಕಾರಸೇ ಮಾನೀ ಗಯೀ ಹೈ; [ಪುನಃ ]
ಔರ [ಸಾ ] ವಹ [ಜ್ಞಾನೇ ] ಜ್ಞಾನಸಂಬಂಧೀ, [ಕರ್ಮಣಿ ] ಕರ್ಮಸಂಬಂಧೀ [ವಾ ] ಅಥವಾ [ಕರ್ಮಣಃ ಫಲೇ ]
ಕರ್ಮಫಲ ಸಂಬಂಧೀ — [ಭಣಿತಾ ] ಐಸೀ ಕಹೀ ಗಯೀ ಹೈ ..೧೨೩..
ಟೀಕಾ : — ಜಿಸಸೇ ಚೈತನ್ಯ ವಹ ಆತ್ಮಾಕಾ ೧ಸ್ವಧರ್ಮವ್ಯಾಪಕಪನಾ ಹೈ, ಉಸಸೇ ಚೇತನಾ ಹೀ
೧. ಸ್ವಧರ್ಮವ್ಯಾಪಕಪನಾ = ನಿಜಧರ್ಮೋಂಮೇಂ ವ್ಯಾಪಕಪನಾ .
ಜೀವ ಚೇತನಾರೂಪ ಪರಿಣಮೇ; ವಳೀ ಚೇತನಾ ತ್ರಿವಿಧಾ ಗಣೀ;
ತೇ ಜ್ಞಾನವಿಷಯಕ, ಕರ್ಮವಿಷಯಕ, ಕರ್ಮಫ ಳವಿಷಯಕ ಕಹೀ. ೧೨೩.

Page 243 of 513
PDF/HTML Page 276 of 546
single page version

ಖಲ್ವಾತ್ಮಾ ಪರಿಣಮತಿ . ಯಃ ಕಶ್ಚನಾಪ್ಯಾತ್ಮನಃ ಪರಿಣಾಮಃ ಸ ಸರ್ವೋಽಪಿ ಚೇತನಾಂ ನಾತಿವರ್ತತ ಇತಿ
ತಾತ್ಪರ್ಯಮ್ . ಚೇತನಾ ಪುನರ್ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಕ ರ್ಮಫಲತ್ವೇನ ತ್ರೇಧಾ . ತತ್ರ ಜ್ಞಾನಪರಿಣತಿರ್ಜ್ಞಾನಚೇತನಾ, ಕರ್ಮಪರಿಣತಿಃ
ಕರ್ಮಚೇತನಾ, ಕರ್ಮಫಲಪರಿಣತಿಃ ಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾ ..೧೨೩..
ಅಥ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಕರ್ಮಫಲಸ್ವರೂಪಮುಪವರ್ಣಯತಿ —
ಣಾಣಂ ಅಟ್ಠವಿಯಪ್ಪೋ ಕಮ್ಮಂ ಜೀವೇಣ ಜಂ ಸಮಾರದ್ಧಂ .
ತಮಣೇಗವಿಧಂ ಭಣಿದಂ ಫಲಂ ತಿ ಸೋಕ್ಖಂ ವ ದುಕ್ಖಂ ವಾ ..೧೨೪..
ಜ್ಞಾನಮರ್ಥವಿಕಲ್ಪಃ ಕರ್ಮ ಜೀವೇನ ಯತ್ಸಮಾರಬ್ಧಮ್ .
ತದನೇಕವಿಧಂ ಭಣಿತಂ ಫಲಮಿತಿ ಸೌಖ್ಯಂ ವಾ ದುಃಖಂ ವಾ ..೧೨೪..
ವಾ ಫಲೇ ವಾ . ಕಸ್ಯ ಫಲೇ . ಕಮ್ಮಣೋ ಕರ್ಮಣಃ . ಭಣಿದಾ ಭಣಿತಾ ಕಥಿತೇತಿ . ಜ್ಞಾನಪರಿಣತಿಃ ಜ್ಞಾನಚೇತನಾ ಅಗ್ರೇ
ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಾ, ಕರ್ಮಪರಿಣತಿಃ ಕ ರ್ಮಚೇತನಾ, ಕ ರ್ಮಫಲಪರಿಣತಿಃ ಕರ್ಮಫಲಚೇತನೇತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ ..೧೨೩.. ಅಥ
ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಕರ್ಮಫಲರೂಪೇಣ ತ್ರಿಧಾ ಚೇತನಾಂ ವಿಶೇಷೇಣ ವಿಚಾರಯತಿ — ಣಾಣಂ ಅಟ್ಠವಿಯಪ್ಪಂ ಜ್ಞಾನಂ ಮತ್ಯಾದಿಭೇದೇನಾಷ್ಟವಿಕಲ್ಪಂ
ಭವತಿ . ಅಥವಾ ಪಾಠಾನ್ತರಮ್ — ಣಾಣಂ ಅಟ್ಠವಿಯಪ್ಪೋ ಜ್ಞಾನಮರ್ಥವಿಕಲ್ಪಃ . ತಥಾಹಿ — ಅರ್ಥಃ ಪರಮಾತ್ಮಾದಿಪದಾರ್ಥಃ,
ಅನನ್ತಜ್ಞಾನಸುಖಾದಿರೂಪೋಽಹಮಿತಿ ರಾಗಾದ್ಯಾಸ್ರವಾಸ್ತು ಮತ್ತೋ ಭಿನ್ನಾ ಇತಿ ಸ್ವಪರಾಕಾರಾವಭಾಸೇನಾದರ್ಶ ಇವಾರ್ಥ-
ಆತ್ಮಾಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ; ಉಸ ರೂಪ (ಚೇತನಾರೂಪ) ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಆತ್ಮಾಕಾ
ಜೋ ಕುಛ ಭೀ ಪರಿಣಾಮ ಹೋ ವಹ ಸಬ ಹೀ ಚೇತನಾಕಾ ಉಲ್ಲಂಘನ ನಹೀಂ ಕರತಾ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾಕಾ ಕೋಈ
ಭೀ ಪರಿಣಾಮ ಚೇತನಾಕೋ ಕಿಂಚಿತ್ಮಾತ್ರ ಭೀ ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ — ಬಿನಾ ಚೇತನಾಕೇ ಬಿಲಕುಲ ನಹೀಂ ಹೋತಾ)
— ಐಸಾ ತಾತ್ಪರ್ಯ ಹೈ . ಔರ ಚೇತನಾ ಜ್ಞಾನರೂಪ, ಕರ್ಮರೂಪ ಔರ ಕರ್ಮಫಲರೂಪಸೇ ತೀನ ಪ್ರಕಾರಕೀ ಹೈ . ಉಸಮೇಂ
ಜ್ಞಾನಪರಿಣತಿ (ಜ್ಞಾನರೂಪಸೇ ಪರಿಣತಿ) ವಹ ಜ್ಞಾನಚೇತನಾ, ಕರ್ಮ ಪರಿಣತಿ ವಹ ಕರ್ಮಚೇತನಾ ಔರ
ಕರ್ಮಫಲಪರಿಣತಿ ವಹ ಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾ ಹೈ ..೧೨೩..
ಅಬ ಜ್ಞಾನ, ಕರ್ಮ ಔರ ಕರ್ಮಫಲಕಾ ಸ್ವರೂಪ ವರ್ಣನ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ* : — [ಅರ್ಥವಿಕಲ್ಪಃ ] ಅರ್ಥವಿಕಲ್ಪ (ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ವ -ಪರ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ ಭಿನ್ನತಾಪೂರ್ವಕ
ಯುಗಪತ್ ಅವಭಾಸನ) [ಜ್ಞಾನಂ ] ವಹ ಜ್ಞಾನ ಹೈ; [ಜೀವೇನ ] ಜೀವಕೇ ದ್ವಾರಾ [ಯತ್ ಸಮಾರಬ್ಧಂ ] ಜೋ ಕಿಯಾ ಜಾ
ರಹಾ ಹೋ [ಕರ್ಮ ] ವಹ ಕರ್ಮ ಹೈ, [ತದ್ ಅನೇಕವಿಧಂ ] ವಹ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ; [ಸೌಖ್ಯಂ ವಾ ದುಃಖಂ ವಾ ]
ಸುಖ ಅಥವಾ ದುಃಖ [ಫಲಂ ಇತಿ ಭಣಿತಮ್ ] ವಹ ಕರ್ಮಫಲ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ ..೧೨೪..
ಛೇ ‘ಜ್ಞಾನ’ ಅರ್ಥವಿಕಲ್ಪ, ನೇ ಜೀವಥೀ ಕರಾತುಂ ‘ಕರ್ಮ’ ಛೇ,
— ತೇ ಛೇ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರನುಂ, ‘ಫ ಳ’ ಸೌಖ್ಯ ಅಥವಾ ದುಃಖ ಛೇ. ೧೨೪.

Page 244 of 513
PDF/HTML Page 277 of 546
single page version

ಅರ್ಥವಿಕಲ್ಪಸ್ತಾವತ್ ಜ್ಞಾನಮ್ . ತತ್ರ ಕಃ ಖಲ್ವರ್ಥಃ . ಸ್ವಪರವಿಭಾಗೇನಾವಸ್ಥಿತಂ ವಿಶ್ವಮ್ .
ವಿಕಲ್ಪಸ್ತದಾಕಾರಾವಭಾಸನಮ್ . ಯಸ್ತು ಮುಕುರುನ್ದಹೃದಯಾಭೋಗ ಇವ ಯುಗಪದವಭಾಸಮಾನಸ್ವಪರಾಕಾರೋಽರ್ಥ-
ವಿಕಲ್ಪಸ್ತದ್ ಜ್ಞಾನಮ್ . ಕ್ರಿಯಮಾಣಮಾತ್ಮನಾ ಕರ್ಮ, ಕ್ರಿಯಮಾಣಃ ಖಲ್ವಾತ್ಮನಾ ಪ್ರತಿಕ್ಷಣಂ ತೇನ ತೇನ ಭಾವೇನ
ಭವತಾ ಯಃ ತದ್ಭಾವಃ ಸ ಏವ ಕರ್ಮಾತ್ಮನಾ ಪ್ರಾಪ್ಯತ್ವಾತ್ . ತತ್ತ್ವೇಕವಿಧಮಪಿ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮೋಪಾಧಿಸನ್ನಿಧಿ-
ಸದ್ಭಾವಾಸದ್ಭಾವಾಭ್ಯಾಮನೇಕವಿಧಮ್ . ತಸ್ಯ ಕರ್ಮಣೋ ಯನ್ನಿಷ್ಪಾದ್ಯಂ ಸುಖದುಃಖಂ ತತ್ಕರ್ಮಫಲಮ್ . ತತ್ರ
ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮೋಪಾಧಿಸಾನ್ನಿಧ್ಯಾಸದ್ಭಾವಾತ್ಕರ್ಮ ತಸ್ಯ ಫಲಮನಾಕುಲತ್ವಲಕ್ಷಣಂ ಪ್ರಕೃತಿಭೂತಂ ಸೌಖ್ಯಂ, ಯತ್ತು
ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮೋಪಾಧಿಸಾನ್ನಿಧ್ಯಸದ್ಭಾವಾತ್ಕರ್ಮ ತಸ್ಯ ಫಲಂ ಸೌಖ್ಯಲಕ್ಷಣಾಭಾವಾದ್ವಿಕೃತಿಭೂತಂ ದುಃಖಮ್ . ಏವಂ
ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಕರ್ಮಫಲಸ್ವರೂಪನಿಶ್ಚಯಃ ..೧೨೪..
ಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಸಮರ್ಥೋ ವಿಕಲ್ಪಃ ವಿಕಲ್ಪಲಕ್ಷಣಮುಚ್ಯತೇ . ಸ ಏವ ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾನಚೇತನೇತಿ . ಕಮ್ಮಂ ಜೀವೇಣ ಜಂ ಸಮಾರದ್ಧಂ
ಕರ್ಮ ಜೀವೇನ ಯತ್ಸಮಾರಬ್ಧಮ್ . ಬುದ್ಧಿಪೂರ್ವಕಮನೋವಚನಕಾಯವ್ಯಾಪಾರರೂಪೇಣ ಜೀವೇನ ಯತ್ಸಮ್ಯಕ್ಕರ್ತೃಮಾರಬ್ಧಂ ತತ್ಕರ್ಮ
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಅರ್ಥವಿಕಲ್ಪ ವಹ ಜ್ಞಾನ ಹೈ . ವಹಾಂ, ಅರ್ಥ ಕ್ಯಾ ಹೈ ? ಸ್ವ -ಪರಕೇ
ವಿಭಾಗಪೂರ್ವಕ ಅವಸ್ಥಿತ ೧ವಿಶ್ವ ವಹ ಅರ್ಥ ಹೈ . ಉಸಕೇ ಆಕಾರೋಂಕಾ ೨ಅವಭಾಸನ ವಹ ವಿಕಲ್ಪ ಹೈ .
ಔರ ದರ್ಪಣಕೇ ನಿಜ ವಿಸ್ತಾರಕೀ ಭಾಂತಿ (ಅರ್ಥಾತ್ ಜೈಸೇ ದರ್ಪಣಕೇ ನಿಜ ವಿಸ್ತಾರಮೇಂ ಸ್ವ ಔರ ಪರ ಆಕಾರ
ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಉಸೀಪ್ರಕಾರ) ಜಿಸಮೇಂ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಸ್ವ -ಪರಾಕಾರ ಅವಭಾಸಿತ ಹೋತೇ
ಹೈಂ, ಐಸಾ ಅರ್ಥವಿಕಲ್ಪ ವಹ ಜ್ಞಾನ ಹೈ .
ಜೋ ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ ವಹ ಕರ್ಮ ಹೈ . ಪ್ರತಿಕ್ಷಣ ಉಸ -ಉಸ ಭಾವಸೇ ಹೋತಾ ಹುಆ
ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕಿಯಾ ಜಾನೇವಾಲಾ ಜೋ ಉಸಕಾ ಭಾವ ಹೈ ವಹೀ, ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ೩ಪ್ರಾಪ್ಯ ಹೋನೇಸೇ
ಕರ್ಮ ಹೈ . ಔರ ವಹ (ಕರ್ಮ) ಏಕ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ, ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮರೂಪ ಉಪಾಧಿಕೀ ನಿಕಟತಾಕೇ
ಸದ್ಭಾವ ಔರ ಅಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ .
ಉಸ ಕರ್ಮಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಕಿಯಾ ಜಾನೇವಾಲಾ ಸುಖ -ದುಃಖ ವಹ ಕರ್ಮಫಲ ಹೈ . ವಹಾಂ, ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮರೂಪ
ಉಪಾಧಿಕೀ ನಿಕಟತಾಕೇ ಅಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಜೋ ಕರ್ಮ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸಕಾ ಫಲ ಅನಾಕುಲತ್ವಲಕ್ಷಣ
೪ಪ್ರಕೃತಿಭೂತ ಸುಖ ಹೈ; ಔರ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮರೂಪ ಉಪಾಧಿಕೀ ನಿಕಟತಾಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಜೋ ಕರ್ಮ ಹೋತಾ
ಹೈ, ಉಸಕಾ ಫಲ ೫ವಿಕೃತಿ – (ವಿಕಾರ) ಭೂತ ದುಃಖ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹಾಂ ಸುಖಕೇ ಲಕ್ಷಣಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ .
ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞಾನ, ಕರ್ಮ ಔರ ಕರ್ಮಫಲಕಾ ಸ್ವರೂಪ ನಿಶ್ಚಿತ ಹುಆ .
೧. ವಿಶ್ವ = ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥ — ದ್ರವ್ಯ -ಗುಣ -ಪರ್ಯಾಯ . (ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಸ್ವ ಔರ ಪರ ಐಸೇ ದೋ ವಿಭಾಗ ಹೈಂ . ಜೋ ಜಾನನೇವಾಲೇ
ಆತ್ಮಾಕಾ ಅಪನಾ ಹೋ ವಹ ಸ್ವ ಹೈ, ಔರ ದೂಸರಾ ಸಬ, ಪರ ಹೈ .)
೨. ಅವಭಾಸನ = ಅವಭಾಸನ; ಪ್ರಕಾಶನ; ಜ್ಞಾತ ಹೋನಾ; ಪ್ರಗಟ ಹೋನಾ .
೩. ಆತ್ಮಾ ಅಪನೇ ಭಾವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಭಾವ ಹೀ ಆತ್ಮಾಕಾ ಕರ್ಮ ಹೈ .
೪. ಪ್ರಕೃತಿಭೂತ = ಸ್ವಭಾವಭೂತ . (ಸುಖ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಹೈ .)
೫. ವಿಕೃತಿಭೂತ = ವಿಕಾರಭೂತ (ದುಃಖ ವಿಕಾರಭೂತ ಹೈ, ಸ್ವಭಾವಭೂತ ನಹೀಂ ಹೈ .)

Page 245 of 513
PDF/HTML Page 278 of 546
single page version

ಅಥ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಕರ್ಮಫಲಾನ್ಯಾತ್ಮತ್ವೇನ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ —
ಅಪ್ಪಾ ಪರಿಣಾಮಪ್ಪಾ ಪರಿಣಾಮೋ ಣಾಣಕಮ್ಮಫಲಭಾವೀ .
ತಮ್ಹಾ ಣಾಣಂ ಕಮ್ಮಂ ಫಲಂ ಚ ಆದಾ ಮುಣೇದವ್ವೋ ..೧೨೫..
ಆತ್ಮಾ ಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಾ ಪರಿಣಾಮೋ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಫಲಭಾವೀ .
ತಸ್ಮಾತ್ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮ ಫಲಂ ಚಾತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯಃ ..೧೨೫..
ಭಣ್ಯತೇ . ಸೈವ ಕರ್ಮಚೇತನೇತಿ . ತಮಣೇಗವಿಧಂ ಭಣಿದಂ ತಚ್ಚ ಕರ್ಮ ಶುಭಾಶುಭಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಭೇದೇನಾನೇಕವಿಧಂ ತ್ರಿವಿಧಂ
ಭಣಿತಮ್ . ಇದಾನೀಂ ಫಲಚೇತನಾ ಕಥ್ಯತೇ — ಫಲಂ ತಿ ಸೋಕ್ಖಂ ವ ದುಕ್ಖಂ ವಾ ಫಲಮಿತಿ ಸುಖಂ ವಾ ದುಃಖಂ ವಾ .
ವಿಷಯಾನುರಾಗರೂಪಂ ಯದಶುಭೋಪಯೋಗಲಕ್ಷಣಂ ಕರ್ಮ ತಸ್ಯ ಫಲಮಾಕುಲತ್ವೋತ್ಪಾದಕಂ ನಾರಕಾದಿದುಃಖಂ, ಯಚ್ಚ ಧರ್ಮಾನು-
ರಾಗರೂಪಂ ಶುಭೋಪಯೋಗಲಕ್ಷಣಂ ಕರ್ಮ ತಸ್ಯ ಫಲಂ ಚಕ್ರವರ್ತ್ಯಾದಿಪಞ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯಭೋಗಾನುಭವರೂಪಂ, ತಚ್ಚಾಶುದ್ಧನಿಶ್ಚಯೇನ
ಸುಖಮಪ್ಯಾಕುಲೋತ್ಪಾದಕತ್ವಾತ್ ಶುದ್ಧನಿಶ್ಚಯೇನ ದುಃಖಮೇವ . ಯಚ್ಚ ರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪರಹಿತಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಪರಿಣತಿರೂಪಂ ಕರ್ಮ
ತಸ್ಯ ಫಲಮನಾಕುಲತ್ವೋತ್ಪಾದಕಂ ಪರಮಾನನ್ದೈಕರೂಪಸುಖಾಮೃತಮಿತಿ . ಏವಂ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಕರ್ಮಫಲಚೇತನಾಸ್ವರೂಪಂ ಜ್ಞಾತ-
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜಿಸಮೇಂ ಸ್ವ, ಸ್ವ -ರೂಪಸೇ ಔರ ಪರ -ರೂಪಸೇ (ಪರಸ್ಪರ ಏಕಮೇಕ ಹುಯೇ ಬಿನಾ,
ಸ್ಪಷ್ಟ ಭಿನ್ನತಾಪೂರ್ವಕ) ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಪ್ರತಿಭಾಸಿತ ಹೋ ಸೋ ಜ್ಞಾನ ಹೈ .
ಜೀವಕೇ ದ್ವಾರಾ ಕಿಯಾ ಜಾನೇವಾಲಾ ಭಾವ ವಹ (ಜೀವಕಾ) ಕರ್ಮ ಹೈ . ಉಸಕೇ ಮುಖ್ಯ ದೋ ಭೇದ ಹೈಂ :
(೧) ನಿರುಪಾಧಿಕ (ಸ್ವಾಭಾವಿಕ) ಶುದ್ಧಭಾವರೂಪ ಕರ್ಮ, ಔರ (೨) ಔಪಾಧಿಕ ಶುಭಾಶುಭಭಾವರೂಪ
ಕರ್ಮ .
ಇಸ ಕರ್ಮಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲಾ ಸುಖ ಅಥವಾ ದುಃಖ ಕರ್ಮಫಲ ಹೈ . ವಹಾಂ, ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮರೂಪ
ಉಪಾಧಿಮೇಂ ಯುಕ್ತ ನ ಹೋನೇಸೇ ಜೋ ನಿರುಪಾಧಿಕ ಶುದ್ಧಭಾವರೂಪ ಕರ್ಮ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸಕಾ ಫಲ ತೋ ಅನಾಕುಲತಾ
ಜಿಸಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಐಸಾ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ಸುಖ ಹೈ; ಔರ ದ್ರವ್ಯಕರ್ಮರೂಪ ಉಪಾಧಿಮೇಂ ಯುಕ್ತ ಹೋನೇಸೇ ಜೋ
ಔಪಾಧಿಕ ಶುಭಾಶುಭಭಾವರೂಪ ಕರ್ಮ ಹೋತಾ ಹೈ, ಉಸಕಾ ಫಲ ವಿಕಾರಭೂತ ದುಃಖ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉಸಮೇಂ
ಅನಾಕುಲತಾ ನಹೀಂ, ಕಿನ್ತು ಆಕುಲತಾ ಹೈ .
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞಾನ, ಕರ್ಮ ಔರ ಕರ್ಮಫಲಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಕಹಾ ಗಯಾ ..೧೨೪..
ಅಬ ಜ್ಞಾನ, ಕರ್ಮ ಔರ ಕರ್ಮಫಲಕೋ ಆತ್ಮಾರೂಪಸೇ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಆತ್ಮಾ ಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಾ ] ಆತ್ಮಾ ಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಕ ಹೈ; [ಪರಿಣಾಮಃ ] ಪರಿಣಾಮ
[ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಫಲಭಾವೀ ] ಜ್ಞಾನರೂಪ, ಕರ್ಮರೂಪ ಔರ ಕರ್ಮಫಲರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ; [ತಸ್ಮಾತ್ ] ಇಸಲಿಯೇ [ಜ್ಞಾನಂ
ಪರಿಣಾಮ -ಆತ್ಮಕ ಜೀವ ಛೇ, ಪರಿಣಾಮ ಜ್ಞಾನಾದಿಕ ಬನೇ;
ತೇಥೀ ಕರಮಫ ಳ, ಕರ್ಮ ತೇಮ ಜ ಜ್ಞಾನ ಆತ್ಮಾ ಜಾಣಜೇ. ೧೨೫.

Page 246 of 513
PDF/HTML Page 279 of 546
single page version

ಆತ್ಮಾ ಹಿ ತಾವತ್ಪರಿಣಾಮಾತ್ಮೈವ, ಪರಿಣಾಮಃ ಸ್ವಯಮಾತ್ಮೇತಿ ಸ್ವಯಮುಕ್ತತ್ವಾತ್ . ಪರಿಣಾಮಸ್ತು
ಚೇತನಾತ್ಮಕತ್ವೇನ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ಮಫಲಂ ವಾ ಭವಿತುಂ ಶೀಲಃ, ತನ್ಮಯತ್ವಾಚ್ಚೇತನಾಯಾಃ . ತತೋ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ಮ
ಕರ್ಮಫಲಂ ಚಾತ್ಮೈವ . ಏವಂ ಹಿ ಶುದ್ಧದ್ರವ್ಯನಿರೂಪಣಾಯಾಂ ಪರದ್ರವ್ಯಸಂಪರ್ಕಾಸಂಭವಾತ್ಪರ್ಯಾಯಾಣಾಂ ದ್ರವ್ಯಾನ್ತಃ-
ಪ್ರಲಯಾಚ್ಚ ಶುದ್ಧದ್ರವ್ಯ ಏವಾತ್ಮಾವತಿಷ್ಠತೇ ..೧೨೫..
ಅಥೈವಮಾತ್ಮನೋ ಜ್ಞೇಯತಾಮಾಪನ್ನಸ್ಯ ಶುದ್ಧತ್ವನಿಶ್ಚಯಾತ್ ಜ್ಞಾನತತ್ತ್ವಸಿದ್ಧೌ ಶುದ್ಧಾತ್ಮತತ್ತ್ವೋಪಲಮ್ಭೋ
ವ್ಯಮ್ ..೧೨೪.. ಅಥ ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಕರ್ಮಫಲಾನ್ಯಭೇದನಯೇನಾತ್ಮೈವ ಭವತೀತಿ ಪ್ರಜ್ಞಾಪಯತಿ — ಅಪ್ಪಾ ಪರಿಣಾಮಪ್ಪಾ ಆತ್ಮಾ
ಭವತಿ . ಕಥಂಭೂತಃ . ಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಾ ಪರಿಣಾಮಸ್ವಭಾವಃ . ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ ‘ಪರಿಣಾಮೋ ಸಯಮಾದಾ’ ಇತಿ ಪೂರ್ವಂ
ಸ್ವಯಮೇವ ಭಣಿತತ್ವಾತ್ . ಪರಿಣಾಮಃ ಕಥ್ಯತೇ — ಪರಿಣಾಮೋ ಣಾಣಕಮ್ಮಫಲಭಾವೀ ಪರಿಣಾಮೋ ಭವತಿ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಃ .
ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಕರ್ಮಫಲಭಾವೀ; ಜ್ಞಾನಕರ್ಮಕರ್ಮಫಲರೂಪೇಣ ಭವಿತುಂ ಶೀಲ ಇತ್ಯರ್ಥಃ . ತಮ್ಹಾ ಯಸ್ಮಾದೇವಂ ತಸ್ಮಾತ್ಕಾರಣಾತ್ .
ಣಾಣಂ ಪೂರ್ವಸೂತ್ರೋಕ್ತಾ ಜ್ಞಾನಚೇತನಾ . ಕಮ್ಮಂ ತತ್ರೈವೌಕ್ತಲಕ್ಷಣಾ ಕರ್ಮಚೇತನಾ . ಫಲಂ ಚ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಫಲಚೇತನಾ ಚ .
ಆದಾ ಮುಣೇದವ್ವೋ ಇಯಂ ಚೇತನಾ ತ್ರಿವಿಧಾಪ್ಯಭೇದನಯೇನಾತ್ಮೈವ ಮನ್ತವ್ಯೋ ಜ್ಞಾತವ್ಯ ಇತಿ . ಏತಾವತಾ ಕಿಮುಕ್ತಂ ಭವತಿ .
ತ್ರಿವಿಧಚೇತನಾಪರಿಣಾಮೇನ ಪರಿಣಾಮೀ ಸನ್ನಾತ್ಮಾ ಕಿಂ ಕರೋತಿ . ನಿಶ್ಚಯರತ್ನತ್ರಯಾತ್ಮಕಶುದ್ಧಪರಿಣಾಮೇನ ಮೋಕ್ಷಂ
ಸಾಧಯತಿ, ಶುಭಾಶುಭಾಭ್ಯಾಂ ಪುನರ್ಬನ್ಧಮಿತಿ ..೧೨೫.. ಏವಂ ತ್ರಿವಿಧಚೇತನಾಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾತ್ರಯೇಣ ಚತುರ್ಥ-
ಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಸಾಮಾನ್ಯಜ್ಞೇಯಾಧಿಕಾರಸಮಾಪ್ತೌ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಭೇದಭಾವನಾಯಾಃ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಪ್ರಾಪ್ತಿರೂಪಂ ಫಲಂ ದರ್ಶಯತಿ —
ಕರ್ಮ ಫಲಂ ಚ ] ಜ್ಞಾನ, ಕರ್ಮ ಔರ ಕರ್ಮಫಲ [ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯಃ ] ಆತ್ಮಾ ಹೈ ಐಸಾ ಸಮಝನಾ ..೧೨೫..
ಟೀಕಾ : — ಪ್ರಥಮ ತೋ ಆತ್ಮಾ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ‘ಪರಿಣಾಮ ಸ್ವಯಂ
ಆತ್ಮಾ ಹೈ’ ಐಸಾ (೧೧೨ವೀಂ ಗಾಥಾಮೇಂ ಭಗವತ್ ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವನೇ) ಸ್ವಯಂ ಕಹಾ ಹೈ; ತಥಾ ಪರಿಣಾಮ
ಚೇತನಾಸ್ವರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ಜ್ಞಾನ, ಕರ್ಮ ಔರ ಕರ್ಮಫಲರೂಪ ಹೋನೇಕೇ ಸ್ವಭಾವವಾಲಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಚೇತನಾ ತನ್ಮಯ
(ಜ್ಞಾನಮಯ, ಕರ್ಮಮಯ ಅಥವಾ ಕರ್ಮಫಲಮಯ) ಹೋತೀ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಜ್ಞಾನ, ಕರ್ಮ ಕರ್ಮಫಲ ಆತ್ಮಾ ಹೀ ಹೈ .
ಇಸಪ್ರಕಾರ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಶುದ್ಧದ್ರವ್ಯಕೇ ನಿರೂಪಣಮೇಂ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಂಪರ್ಕಕಾ (ಸಮ್ಬನ್ಧ; ಸಂಗ)
ಅಸಂಭವ ಹೋನೇಸೇ ಔರ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಭೀತರ ೧ಪ್ರಲೀನ ಹೋ ಜಾನೇಸೇ ಆತ್ಮಾ ಶುದ್ಧದ್ರವ್ಯ ಹೀ ರಹತಾ
ಹೈ ..೧೨೫..
ಅಬ, ಇಸಪ್ರಕಾರ ೨ಜ್ಞೇಯಪನೇಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಆತ್ಮಾಕೀ ಶುದ್ಧತಾಕೇ ನಿಶ್ಚಯಸೇ ಜ್ಞಾನತತ್ತ್ವಕೀ ಸಿದ್ಧಿ ಹೋನೇ
ಪರ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಕೀ ಉಪಲಬ್ಧಿ (-ಅನುಭವ, ಪ್ರಾಪ್ತಿ) ಹೋತೀ ಹೈ; ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉಸಕಾ ಅಭಿನನ್ದನ ಕರತೇ
ಹುಏ (ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾಕೀ ಶುದ್ಧತಾಕೇ ನಿರ್ಣಯಕೀ ಪ್ರಶಂಸಾ ಕರತೇ ಹುಏ — ಧನ್ಯವಾದ ದೇತೇ ಹುಏ),
ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಕೇ ವರ್ಣನಕಾ ಉಪಸಂಹಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
೧. ಪ್ರಲೀನ ಹೋ ಜಾನಾ = ಅತ್ಯಂತ ಲೀನ ಹೋ ಜಾನಾ; ಮಗ್ನ ಹೋ ಜಾನಾ; ಡೂಬ ಜಾನಾ; ಅದೃಶ್ಯ ಹೋ ಜಾನಾ .
೨. ಜ್ಞೇಯಪನೇಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ = ಜ್ಞೇಯಭೂತ . (ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞಾನರೂಪ ಭೀ ಔರ ಜ್ಞೇಯರೂಪ ಭೀ ಹೈ, ಇಸ ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವ -ಪ್ರಜ್ಞಾಪನ ಅಧಿಕಾರಮೇಂ
ಯಹಾಂ ದ್ರವ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯಕಾ ನಿರೂಪಣ ಕಿಯಾ ಜಾ ರಹಾ ಹೈ; ಉಸಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ಜ್ಞೇಯಭೂತರೂಪಸೇ ಸಮಾವಿಷ್ಟ ಹುಆ ಹೈ .)

Page 247 of 513
PDF/HTML Page 280 of 546
single page version

ಭವತೀತಿ ತಮಭಿನನ್ದನ್ ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯವರ್ಣನಾಮುಪಸಂಹರತಿ —
ಕತ್ತಾ ಕರಣಂ ಕಮ್ಮಂ ಫಲಂ ಚ ಅಪ್ಪ ತ್ತಿ ಣಿಚ್ಛಿದೋ ಸಮಣೋ .
ಪರಿಣಮದಿ ಣೇವ ಅಣ್ಣಂ ಜದಿ ಅಪ್ಪಾಣಂ ಲಹದಿ ಸುದ್ಧಂ ..೧೨೬..
ಕರ್ತಾ ಕರಣಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ಮಫಲಂ ಚಾತ್ಮೇತಿ ನಿಶ್ಚಿತಃ ಶ್ರಮಣಃ .
ಪರಿಣಮತಿ ನೈವಾನ್ಯದ್ಯದಿ ಆತ್ಮಾನಂ ಲಭತೇ ಶುದ್ಧಮ್ ..೧೨೬..
ಯೋ ಹಿ ನಾಮೈವಂ ಕರ್ತಾರಂ ಕರಣಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ಮಫಲಂ ಚಾತ್ಮಾನಮೇವ ನಿಶ್ಚಿತ್ಯ ನ ಖಲು ಪರದ್ರವ್ಯಂ
ಪರಿಣಮತಿ ಸ ಏವ ವಿಶ್ರಾನ್ತಪರದ್ರವ್ಯಸಂಪರ್ಕಂ ದ್ರವ್ಯಾನ್ತಃಪ್ರಲೀನಪರ್ಯಾಯಂ ಚ ಶುದ್ಧಮಾತ್ಮಾನಮುಪಲಭತೇ, ನ
ಕತ್ತಾ ಸ್ವತನ್ತ್ರಃ ಸ್ವಾಧೀನಃ ಕರ್ತಾ ಸಾಧಕೋ ನಿಷ್ಪಾದಕೋಽಸ್ಮಿ ಭವಾಮಿ . ಸ ಕಃ . ಅಪ್ಪ ತ್ತಿ ಆತ್ಮೇತಿ . ಆತ್ಮೇತಿ
ಕೋಽರ್ಥಃ . ಅಹಮಿತಿ . ಕಥಂಭೂತಃ . ಏಕಃ . ಕಸ್ಯಾಃ ಸಾಧಕಃ . ನಿರ್ಮಲಾತ್ಮಾನುಭೂತೇಃ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಃ . ನಿರ್ವಿಕಾರ-
ಪರಮಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮೇನ ಪರಿಣತಃ ಸನ್ . ಕರಣಂ ಅತಿಶಯೇನ ಸಾಧಕಂ ಸಾಧಕ ತಮಂ ಕ ರಣಮುಪಕ ರಣಂ
ಕ ರಣಕಾರಕ ಮಹಮೇಕ ಏವಾಸ್ಮಿ ಭವಾಮಿ . ಕ ಸ್ಯಾಃ ಸಾಧಕಮ್ . ಸಹಜಶುದ್ಧಪರಮಾತ್ಮಾನುಭೂತೇಃ . ಕೇನ ಕೃತ್ವಾ .
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಯದಿ ] ಯದಿ [ಶ್ರಮಣಃ ] ಶ್ರಮಣ [ಕರ್ತಾ ಕರಣಂ ಕರ್ಮ ಕರ್ಮಫಲಂ ಚ
ಆತ್ಮಾ ] ‘ಕರ್ತಾ, ಕರಣ, ಕರ್ಮ ಔರ ಕರ್ಮಫಲ ಆತ್ಮಾ ಹೈ’ [ಇತಿ ನಿಶ್ಚಿತಃ ] ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯವಾಲಾ ಹೋತಾ
ಹುಆ [ಅನ್ಯತ್ ] ಅನ್ಯರೂಪ [ನ ಏವ ಪರಿಣಮತಿ ] ಪರಿಣಮಿತ ಹೀ ನಹೀಂ ಹೋ, [ಶುದ್ಧಂ ಆತ್ಮಾನಂ ] ತೋ ವಹ
ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕೋ [ಲಭತೇ ] ಉಪಲಬ್ಧ ಕರತಾ ಹೈ ..೧೨೬..
ಟೀಕಾ : — ಜೋ ಪುರುಷ ಇಸಪ್ರಕಾರ ‘ಕರ್ತಾ, ಕರಣ, ಕರ್ಮ ಔರ ಕರ್ಮಫಲ ಆತ್ಮಾ ಹೀ ಹೈ’ ಯಹ
ನಿಶ್ಚಯ ೧ಕರಕೇ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಪರದ್ರವ್ಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ವಹೀ ಪುರುಷ, ಜಿಸಕಾ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಾಥ
ಸಂಪರ್ಕ ರುಕ ಗಯಾ ಹೈ ಔರ ಜಿಸಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಭೀತರ ಪ್ರಲೀನ ಹೋ ಗಈ ಹೈಂ ಐಸೇ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾಕೋ ಉಪಲಬ್ಧ
ಕರತಾ ಹೈ; ಪರನ್ತು ಅನ್ಯ ಕೋಈ (ಪುರುಷ) ಐಸೇ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಾಕೋ ಉಪಲಬ್ಧ ನಹೀಂ ಕರತಾ .
ಇಸೀಕೋ ಸ್ಪಷ್ಟತಯಾ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ : —
೧. ‘ಕರ್ತಾ ಕರಣ ಇತ್ಯಾದಿ ಆತ್ಮಾ ಹೀ ಹೈ’ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಹೋನೇ ಪರ ದೋ ಬಾತೇಂ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋ ಜಾತೀ ಹೈಂ . ಏಕ ತೋ ಯಹ ಕಿ
‘ಕರ್ತಾ, ಕರಣ ಇತ್ಯಾದಿ ಆತ್ಮಾ ಹೀ ಹೈ, ಪುದ್ಗಲಾದಿ ನಹೀಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾಕಾ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಾಥ ಸಂಬಂಧ ನಹೀಂ ಹೈ’;
ದೂಸರೀ – ‘ಅಭೇದ ದೃಷ್ಟಿಮೇಂ ಕರ್ತಾ, ಕರಣ ಇತ್ಯಾದಿ ಭೇದ ನಹೀಂ ಹೈಂ, ಯಹ ಸಬ ಏಕ ಆತ್ಮಾ ಹೀ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ದ್ರವ್ಯಕೇ
ಭೀತರ ಲೀನ ಹೋ ಗಈ ಹೈಂ .’
‘ಕರ್ತಾ, ಕರಮ, ಫಳ, ಕರಣ ಜೀವ ಛೇ’ ಏಮ ಜೋ ನಿಶ್ಚಯ ಕರೀ
ಮುನಿ ಅನ್ಯರೂಪ ನವ ಪರಿಣಮೇ, ಪ್ರಾಪ್ತಿ ಕರೇ ಶುದ್ಧಾತ್ಮನೀ. ೧೨೬.