Pravachansar-Hindi (Kannada transliteration). Dravya vishesh adhikAr; Gatha: 127-135.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 15 of 28

 

Page 248 of 513
PDF/HTML Page 281 of 546
single page version

ಪುನರನ್ಯಃ . ತಥಾ ಹಿ — ಯದಾ ನಾಮಾನಾದಿಪ್ರಸಿದ್ಧಪೌದ್ಗಲಿಕಕರ್ಮಬನ್ಧನೋಪಾಧಿಸಂನಿಧಿಪ್ರಧಾವಿತೋಪರಾಗ-
ರಂಜಿತಾತ್ಮವೃತ್ತಿರ್ಜಪಾಪುಷ್ಪಸಂನಿಧಿಪ್ರಧಾವಿತೋಪರಾಗರಂಜಿತಾತ್ಮವೃತ್ತಿಃ ಸ್ಫ ಟಿಕಮಣಿರಿವ ಪರಾರೋಪಿತ-
ವಿಕಾರೋಽಹಮಾಸಂ ಸಂಸಾರೀ, ತದಾಪಿ ನ ನಾಮ ಮಮ ಕೋಽಪ್ಯಾಸೀತ್ . ತದಾಪ್ಯಹಮೇಕ ಏವೋಪರಕ್ತಚಿತ್ಸ್ವಭಾವೇನ
ಸ್ವತನ್ತ್ರಃ ಕರ್ತಾಸಮ್ . ಅಹಮೇಕ ಏವೋಪರಕ್ತಚಿತ್ಸ್ವಭಾವೇನ ಸಾಧಕತಮಃ ಕರಣಮಾಸಮ್ . ಅಹಮೇಕ
ಏವೋಪರಕ್ತಚಿತ್ಪರಿಣಮನಸ್ವಭಾವೇನಾತ್ಮನಾ ಪ್ರಾಪ್ಯಃ ಕರ್ಮಾಸಮ್ . ಅಹಮೇಕ ಏವ ಚೋಪರಕ್ತಚಿತ್ಪರಿಣಮನ-
ಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ನಿಷ್ಪಾದ್ಯಂ ಸೌಖ್ಯವಿಪರ್ಯಸ್ತಲಕ್ಷಣಂ ದುಃಖಾಖ್ಯಂ ಕರ್ಮಫಲಮಾಸಮ್ . ಇದಾನೀಂ ಪುನರನಾದಿ-
ರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪರಹಿತಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನಪರಿಣತಿಬಲೇನ . ಕಮ್ಮಂ ಶುದ್ಧಬುದ್ಧೈಕಸ್ವಭಾವೇನ ಪರಮಾತ್ಮನಾ ಪ್ರಾಪ್ಯಂ
ವ್ಯಾಪ್ಯಮಹಮೇಕ ಏವ ಕರ್ಮಕಾರಕಮಸ್ಮಿ . ಫಲಂ ಚ ಶುದ್ಧಜ್ಞಾನದರ್ಶನಸ್ವಭಾವಪರಮಾತ್ಮನಃ ಸಾಧ್ಯಂ ನಿಷ್ಪಾದ್ಯಂ ನಿಜ-
ಶುದ್ಧಾತ್ಮರುಚಿಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿನಿಶ್ಚಲಾನುಭೂತಿರೂಪಾಭೇದರತ್ನತ್ರಯಾತ್ಮಕಪರಮಸಮಾಧಿಸಮುತ್ಪನ್ನಸುಖಾಮೃತರಸಾಸ್ವಾದಪರಿಣತಿ-
ರೂಪಮಹಮೇಕ ಏವ ಫಲಂ ಚಾಸ್ಮಿ . ಣಿಚ್ಛಿದೋ ಏವಮುಕ್ತಪ್ರಕಾರೇಣ ನಿಶ್ಚಿತಮತಿಃ ಸನ್ ಸಮಣೋ ಸುಖದುಃಖ-
ಜೀವಿತಮರಣಶತ್ರುಮಿತ್ರಾದಿಸಮತಾಭಾವನಾಪರಿಣತಃ ಶ್ರಮಣಃ ಪರಮಮುನಿಃ ಪರಿಣಮದಿ ಣೇವ ಅಣ್ಣಂ ಜದಿ ಪರಿಣಮತಿ
‘‘ಜಬ ಅನಾದಿಸಿದ್ಧ ಪೌದ್ಗಲಿಕ ಕರ್ಮಕೀ ಬನ್ಧನರೂಪ ಉಪಾಧಿಕೀ ನಿಕಟತಾಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಏ
೧ಉಪರಾಗಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜಿಸಕೀ ಸ್ವಪರಿಣತಿ ರಂಜಿತ (ವಿಕೃತ, ಮಲಿನ) ಥೀ ಐಸಾ ಮೈಂ — ಜಪಾಕುಸುಮಕೀ
ನಿಕಟತಾಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಯೇ ಉಪರಾಗಸೇ (ಲಾಲಿಮಾಸೇ) ಜಿಸಕೀ ಸ್ವಪರಿಣತಿ ರಂಜಿತ (-ರಂಗೀ ಹುಈ) ಹೋ
ಐಸೇ ಸ್ಫ ಟಿಕ ಮಣಿಕೀ ಭಾಂತಿ — ಪರಕೇ ದ್ವಾರಾ ೨ಆರೋಪಿತ ವಿಕಾರವಾಲಾ ಹೋನೇಸೇ, ಸಂಸಾರೀ ಥಾ, ತಬ
ಭೀ (ಅಜ್ಞಾನದಶಾಮೇಂ ಭೀ) ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಮೇರಾ ಕೋಈ ಭೀ (ಸಂಬಂಧೀ) ನಹೀಂ ಥಾ . ತಬ ಭೀ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ
ಹೀ ೩ಕರ್ತಾ ಥಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಉಪರಕ್ತ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಸ್ವತಂತ್ರ ಥಾ (ಅರ್ಥಾತ್
ಸ್ವಾಧೀನತಯಾ ಕರ್ತಾ ಥಾ); ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಕರಣ ಥಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಉಪರಕ್ತ ಚೈತನ್ಯರೂಪ
ಸ್ವಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸಾಧಕತಮ (-ಉತ್ಕೃಷ್ಟಸಾಧನ) ಥಾ; ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಕರ್ಮ ಥಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ
ಹೀ ಉಪರಕ್ತ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಆತ್ಮಾಸೇ ಪ್ರಾಪ್ಯ (-ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇ ಯೋಗ್ಯ)
ಥಾ; ಔರ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಸುಖಸೇ ವಿಪರೀತ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ, ‘ದುಃಖ’ ನಾಮಕ ಕರ್ಮಫಲ ಥಾ — ಜೋ ಕಿ
(ಫಲ) ಉಪರಕ್ತ ಚೈತನ್ಯರೂಪ (ಫಲ) ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಕೇ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಥಾ .
ಔರ ಅಬ, ಅನಾದಿಸಿದ್ಧ ಪೌದ್ಗಲಿಕ ಕರ್ಮ ಕೀ ಬಂಧನರೂಪ ಉಪಾಧಿಕೀ ನಿಕಟತಾಕೇ ನಾಶಸೇ
ಜಿಸಕೀ ಸುವಿಶುದ್ಧ ಸಹಜ (-ಸ್ವಾಭಾವಿಕ) ಸ್ವಪರಿಣತಿ ಪ್ರಗಟ ಹುಈ ಹೈ ಐಸಾ ಮೈಂ – ಜಪಾಕುಸುಮಕೀ
೧. ಉಪರಾಗ = ಕಿಸೀ ಪದಾರ್ಥಮೇಂ, ಅನ್ಯ ಉಪಾಧಿಕೀ ಸಮೀಪತಾಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಹೋನೇವಾಲಾ ಉಪಾಧಿಕೇ ಅನುರೂಪ ವಿಕಾರೀ ಭಾವ;
ಔಪಾಧಿಕಭಾವ; ವಿಕಾರ; ಮಲಿನತಾ .
೨. ಆರೋಪಿತ = (ನವೀನ ಅರ್ಥಾತ್ ಔಪಾಧಿಕರೂಪಸೇ) ಕಿಯೇ ಗಯೇ . [ವಿಕಾರ ಸ್ವಭಾವಭೂತ ನಹೀಂ ಥೇ, ಕಿನ್ತು ಉಪಾಧಿಕೇ
ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಔಪಾಧಿಕರೂಪಸೇ (ನವೀನ) ಹುಏ ಥೇ . ]
೩. ಕರ್ತಾ, ಕರಣ ಔರ ಕರ್ಮಕೇ ಅರ್ಥೋಂಕೇ ಲಿಯೇ ೧೬ ವೀಂ ಗಾಥಾಕಾ ಭಾವಾರ್ಥ ದೇಖನಾ ಚಾಹಿಯೇ .

Page 249 of 513
PDF/HTML Page 282 of 546
single page version

ಪ್ರಸಿದ್ಧಪೌದ್ಗಲಿಕಕರ್ಮಬನ್ಧನೋಪಾಧಿಸನ್ನಿಧಿಧ್ವಂಸವಿಸ್ಫು ರಿತಸುವಿಶುದ್ಧಸಹಜಾತ್ಮವೃತ್ತಿರ್ಜಪಾಪುಷ್ಪಸಂನಿಧಿಧ್ವಂಸ-
ವಿಸ್ಫು ರಿತಸುವಿಶುದ್ಧಸಹಜಾತ್ಮವೃತ್ತಿಃ ಸ್ಫ ಟಿಕಮಣಿರಿವ ವಿಶ್ರಾನ್ತಪರಾರೋಪಿತವಿಕಾರೋಽಹಮೇಕಾನ್ತೇನಾಸ್ಮಿ
ಮುಮುಕ್ಷುಃ . ಇದಾನೀಮಪಿ ನ ನಾಮ ಮಮ ಕೋಽಪ್ಯಸ್ತಿ . ಇದಾನೀಮಪ್ಯಹಮೇಕ ಏವ ಸುವಿಶುದ್ಧಚಿತ್ಸ್ವಭಾವೇನ
ಸ್ವತನ್ತ್ರಃ ಕರ್ತಾಸ್ಮಿ; ಅಹಮೇಕ ಏವ ಚ ಸುವಿಶುದ್ಧಚಿತ್ಸ್ವಭಾವೇನ ಸಾಧಕತಮಃ ಕರಣಮಸ್ಮಿ; ಅಹಮೇಕ
ಏವ ಚ ಸುವಿಶುದ್ಧಚಿತ್ಪರಿಣಮನಸ್ವಭಾವೇನಾತ್ಮನಾ ಪ್ರಾಪ್ಯಃ ಕರ್ಮಾಸ್ಮಿ; ಅಹಮೇಕ ಏವ ಚ ಸುವಿಶುದ್ಧ-
ಚಿತ್ಪರಿಣಮನಸ್ವಭಾವಸ್ಯ ನಿಷ್ಪಾದ್ಯಮನಾಕುಲತ್ವಲಕ್ಷಣಂ ಸೌಖ್ಯಾಖ್ಯಂ ಕರ್ಮಫಲಮಸ್ಮಿ . ಏವಮಸ್ಯ
ಬನ್ಧಪದ್ಧತೌ ಮೋಕ್ಷಪದ್ಧತೌ ಚಾತ್ಮಾನಮೇಕಮೇವ ಭಾವಯತಃ ಪರಮಾಣೋರಿವೈಕತ್ವಭಾವನೋನ್ಮುಖಸ್ಯ
ನೈವಾನ್ಯಂ ರಾಗಾದಿಪರಿಣಾಮಂ ಯದಿ ಚೇತ್, ಅಪ್ಪಾಣಂ ಲಹದಿ ಸುದ್ಧಂ ತದಾತ್ಮಾನಂ ಭಾವಕರ್ಮದ್ರವ್ಯಕರ್ಮನೋಕರ್ಮರಹಿತತ್ವೇನ ಶುದ್ಧಂ
ಶುದ್ಧಬುದ್ಧೈಕಸ್ವಭಾವಂ ಲಭತೇ ಪ್ರಾಪ್ನೋತಿ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯೋ ಭಗವತಾಂ ಶ್ರೀಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವಾನಾಮ್ ..೧೨೬.. ಏವಮೇಕ-
ಪ್ರ ೩೨
ನಿಕಟತಾಕೇ ನಾಶಸೇ ಜಿಸಕೀ ಸುವಿಶುದ್ಧ ಸಹಜ ಸ್ವಪರಿಣತಿ ಪ್ರಗಟ ಹುಈ ಹೋ ಐಸೇ ಸ್ಫ ಟಿಕಮಣಿಕೀ
ಭಾಂತಿ — ಜಿಸಕಾ ಪರಕೇ ದ್ವಾರಾ ಆರೋಪಿತ ವಿಕಾರ ರುಕ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ ಏಕಾನ್ತತಃ ಮುಮುಕ್ಷು
(ಕೇವಲ ಮೋಕ್ಷಾರ್ಥೀ) ಹೂಂ; ಅಭೀ ಭೀ (-ಮುಮುಕ್ಷುದಶಾಮೇಂ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞಾನದಶಾಮೇಂ ಭೀ) ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಮೇರಾ ಕೋಈ
ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ . ಅಭೀ ಭೀ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಕರ್ತಾ ಹೂಂ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಸುವಿಶುದ್ಧ
ಚೈತನ್ಯಸ್ವರೂಪ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಸ್ವತನ್ತ್ರ ಹೂಂ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ವಾಧೀನತಯಾ ಕರ್ತಾ ಹೂಂ); ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಕರಣ
ಹೂಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಸುವಿಶುದ್ಧ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಸಾಧಕತಮ ಹೂಂ; ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಕರ್ಮ
ಹೂಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಸುವಿಶುದ್ಧ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಕೇ ಸ್ವಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಆತ್ಮಾಸೇ
ಪ್ರಾಪ್ಯ ಹೂಂ ಔರ ಮೈಂ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಅನಾಕುಲತಾ ಲಕ್ಷಣವಾಲಾ, ‘ಸುಖ’ ನಾಮಕ ಕರ್ಮಫಲ ಹೂಂ — ಜೋ ಕಿ
(ಫಲ) ೧ಸುವಿಶುದ್ಧ ಚೈತನ್ಯರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಕೇ ಸ್ವಭಾವಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ .’’
— ಇಸಪ್ರಕಾರ ಬಂಧಮಾರ್ಗಮೇಂ ತಥಾ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ಅಕೇಲಾ ಹೀ ಹೈ ಇಸಪ್ರಕಾರ ೨ಭಾನೇವಾಲಾ
ಯಹ ಪುರುಷ ಪರಮಾಣುಕೀ ಭಾಂತಿ ಏಕತ್ವಭಾವನಾಮೇಂ ಉನ್ಮುಖ ಹೋನೇಸೇ, (ಅರ್ಥಾತ್ ಏಕತ್ವಕೇ ಭಾನೇಮೇಂ ತತ್ಪರ
ಹೋನೇಸೇ), ಉಸೇ ಪರದ್ರವ್ಯರೂಪ ಪರಿಣತಿ ಕಿಂಚಿತ್ ನಹೀಂ ಹೋತೀ; ಔರ ಪರಮಾಣುಕೀ ಭಾಂತಿ (ಜೈಸೇ
೧. ಸುವಿಶುದ್ಧಚೈತನ್ಯಪರಿಣಮನಸ್ವಭಾವ ಆತ್ಮಾಕಾ ಕರ್ಮ ಹೈ, ಔರ ವಹ ಕರ್ಮ ಅನಾಕುಲತಾಸ್ವರೂಪ ಸುಖಕೋ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತಾ
ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಸುಖ ವಹ ಕರ್ಮಫಲ ಹೈ . ಸುಖ ಆತ್ಮಾಕೀ ಅವಸ್ಥಾ ಹೋನೇಸೇ ಆತ್ಮ ಹೀ ಕರ್ಮಫಲ ಹೈ .
೨. ಭಾನಾ = ಅನುಭವ ಕರನಾ; ಸಮಝನಾ; ಚಿನ್ತವನ ಕರನಾ [‘ಕಿಸೀ ಜೀವಕಾ — ಅಜ್ಞಾನೀ ಯಾ ಜ್ಞಾನೀಕಾ — ಪರಕೇ
ಸಾಥ ಸಮ್ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೈ . ಬಂಧಮಾರ್ಗಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಯಂ ನಿಜಕೋ ನಿಜಸೇ ಬಾಂಧತಾ ಥಾ ಔರ ನಿಜಕೋ (ಅರ್ಥಾತ್
ಅಪನೇ ದುಃಖಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಫಲಕೋ) ಭೋಗತಾ ಥಾ . ಅಬ ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಮೇಂ ಆತ್ಮಾ ಸ್ವಯಂ ನಿಜಕೋ ನಿಜಸೇ ಮುಕ್ತ
ಕರತಾ ಹೈ ಔರ ನಿಜಕೋ (ಅರ್ಥಾತ್ ಅಪನೇ ಸುಖಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಫಲಕೋ) ಭೋಗತಾ ಹೈ . — ಐಸೇ ಏಕತ್ವಕೋ ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ
ಜೀವ ಭಾತಾ ಹೈ – ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ – ಸಮಝತಾ ಹೈ – ಚಿನ್ತವನ ಕರತಾ ಹೈ . ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ ಇಸಸೇ ವಿಪರೀತಭಾವನಾವಾಲಾ
ಹೋತಾ ಹೈ . ]

Page 250 of 513
PDF/HTML Page 283 of 546
single page version

ಪರದ್ರವ್ಯಪರಿಣತಿರ್ನ ಜಾತು ಜಾಯತೇ . ಪರಮಾಣುರಿವ ಭಾವಿತೈಕತ್ವಶ್ಚ ಪರೇಣ ನೋ ಸಂಪೃಚ್ಯತೇ . ತತಃ
ಪರದ್ರವ್ಯಾಸಂಪೃಕ್ತತ್ವಾತ್ಸುವಿಶುದ್ಧೋ ಭವತಿ . ಕರ್ತೃಕರಣಕ ರ್ಮಕರ್ಮಫಲಾನಿ ಚಾತ್ಮತ್ವೇನ ಭಾವಯನ್ ಪರ್ಯಾಯೈರ್ನ
ಸಂಕೀರ್ಯತೇ; ತತಃ ಪರ್ಯಾಯಾಸಂಕೀರ್ಣತ್ವಾಚ್ಚ ಸುವಿಶುದ್ಧೋ ಭವತೀತಿ ..೧೨೬..
(ವಸಂತತಿಲಕಾ ಛಂದ)
+ದ್ರವ್ಯಾನ್ತರವ್ಯತಿಕರಾದಪಸಾರಿತಾತ್ಮಾ
ಸಾಮಾನ್ಯಮಜ್ಜಿತಸಮಸ್ತವಿಶೇಷಜಾತಃ .
ಇತ್ಯೇಷ ಶುದ್ಧನಯ ಉದ್ಧತಮೋಹಲಕ್ಷ್ಮೀ-
ಲುಣ್ಟಾಕ ಉತ್ಕಟವಿವೇಕವಿವಿಕ್ತತತ್ತ್ವಃ ..೭..
ಸೂತ್ರೇಣ ಪಞ್ಚಮಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಇತಿ ಸಾಮಾನ್ಯಜ್ಞೇಯಾಧಿಕಾರಮಧ್ಯೇ ಸ್ಥಲಪಞ್ಚಕೇನ ಭೇದಭಾವನಾ ಗತಾ . ಇತ್ಯುಕ್ತ-
ಪ್ರಕಾರೇಣ ‘ತಮ್ಹಾ ತಸ್ಸ ಣಮಾಇಂ’ ಇತ್ಯಾದಿಪಞ್ಚತ್ರಿಂಶತ್ಸೂತ್ರೈಃ ಸಾಮಾನ್ಯಜ್ಞೇಯಾಧಿಕಾರವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಸಮಾಪ್ತಮ್ . ಇತ
ಊರ್ಧ್ವಮೇಕೋನವಿಂಶತಿಗಾಥಾಭಿರ್ಜೀವಾಜೀವದ್ರವ್ಯಾದಿವಿವರಣರೂಪೇಣ ವಿಶೇಷಜ್ಞೇಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕರೋತಿ . ತತ್ರಾಷ್ಟಸ್ಥಲಾನಿ
ಭವನ್ತಿ . ತೇಷ್ವಾದೌ ಜೀವಾಜೀವತ್ವಕಥನೇನ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ, ಲೋಕಾಲೋಕತ್ವಕಥನೇನ ದ್ವಿತೀಯಾ, ಸಕ್ರಿಯನಿಃಕ್ರಿಯತ್ವ-
೧. ಸಂಪೃಕ್ತ = ಸಂಪರ್ಕವಾಲಾ; ಸಂಬಂಧವಾಲಾ; ಸಂಗವಾಲಾ .
೨. ಸಮ್ಯಗ್ದೃಷ್ಟಿ ಜೀವ ಭೇದೋಂಕೋ ನ ಭಾಕರ ಅಭೇದ ಆತ್ಮಾಕೋ ಹೀ ಭಾತಾ — ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ .
೩. ವಿವಿಕ್ತ = ಶುದ್ಧ; ಅಕೇಲಾ; ಅಲಗ .
ಏಕತ್ವಭಾವಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಪರಮಾಣು ಪರಕೇ ಸಾಥ ಸಂಗಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ–) ಏಕತ್ವಕೋ
ಭಾನೇವಾಲಾ ಪುರುಷ ಪರಕೇ ಸಾಥ ೧ಸಂಪೃಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಇಸಲಿಯೇ ಪರದ್ರವ್ಯಕೇ ಸಾಥ ಅಸಂಬದ್ಧತಾಕೇ
ಕಾರಣ ವಹ ಸುವಿಶುದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ . ಔರ ಕರ್ತಾ, ಕರಣ, ಕರ್ಮ ತಥಾ ಕರ್ಮಫಲಕೋ ೨ಆತ್ಮಾರೂಪಸೇ
ಭಾತಾ ಹುಆ ವಹ ಪುರುಷ ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ ಸಂಕೀರ್ಣ (-ಖಂಡಿತ) ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ಔರ ಇಸಲಿಯೇ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ
ಸಂಕೀರ್ಣ ನ ಹೋನೇಸೇ ಸುವಿಶುದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ ..೧೨೬..
[ಅಬ, ಶ್ಲೋಕ ದ್ವಾರಾ ಇಸೀ ಆಶಯಕೋ ವ್ಯಕ್ತ ಕರಕೇ ಶುದ್ಧನಯಕೀ ಮಹಿಮಾ ಕರತೇ ಹೈಂ : — ]
ಅರ್ಥ : — ಜಿಸನೇ ಅನ್ಯ ದ್ರವ್ಯಸೇ ಭಿನ್ನತಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ಆತ್ಮಾಕೋ ಏಕ ಓರ ಹಟಾ ಲಿಯಾ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್
ಪರದ್ರವ್ಯೋಂಸೇ ಅಲಗ ದಿಖಾಯಾ ಹೈ ) ತಥಾ ಜಿಸನೇ ಸಮಸ್ತ ವಿಶೇಷೋಂಕೇ ಸಮೂಹಕೋ ಸಾಮಾನ್ಯಮೇಂ ಲೀನ ಕಿಯಾ
ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಸಮಸ್ತ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೋ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಭೀತರ ಡೂಬಾ ಹುಆ ದಿಖಾಯಾ ಹೈ ) — ಐಸಾ ಜೋ ಯಹ, ಉದ್ಧತ
ಮೋಹಕೀ ಲಕ್ಷ್ಮೀಕೋ (-ಋದ್ಧಿಕೋ, ಶೋಭಾಕೋ) ಲೂಂಟ ಲೇನೇವಾಲಾ ಶುದ್ಧನಯ ಹೈ, ಉಸನೇ ಉತ್ಕಟ ವಿವೇಕಕೇ
ದ್ವಾರಾ ತತ್ತ್ವಕೋ (ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಕೋ) ೩ವಿವಿಕ್ತ ಕಿಯಾ ಹೈ .
[ಅಬ ಶುದ್ಧನಯಕೇ ದ್ವಾರಾ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರನೇವಾಲೇ ಆತ್ಮಾಕೀ ಮಹಿಮಾ ಶ್ಲೋಕ
ದ್ವಾರಾ ಕಹಕರ, ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಕೇ ವರ್ಣನಕೀ ಪೂರ್ಣಾಹುತಿ ಕೀ ಜಾತೀ ಹೈ : — ]

Page 251 of 513
PDF/HTML Page 284 of 546
single page version

(ಮಂದಾಕ್ರಾನ್ತಾ ಛಂದ)
ಇತ್ಯುಚ್ಛೇದಾತ್ಪರಪರಿಣತೇಃ ಕರ್ತೃಕರ್ಮಾದಿಭೇದ-
ಭ್ರಾನ್ತಿಧ್ವಂಸಾದಪಿ ಚ ಸುಚಿರಾಲ್ಲಬ್ಧಶುದ್ಧಾತ್ಮತತ್ತ್ವಃ .
ಸಂಚಿನ್ಮಾತ್ರೇ ಮಹಸಿ ವಿಶದೇ ಮೂರ್ಚ್ಛಿತಶ್ಚೇತನೋಽಯಂ
ಸ್ಥಾಸ್ಯತ್ಯುದ್ಯತ್ಸಹಜಮಹಿಮಾ ಸರ್ವದಾ ಮುಕ್ತ ಏವ ..೮..
(ಅನುಷ್ಟುಪ ಛಂದ)
ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯವಿಜ್ಞಾನನಿಮ್ನಂ ಕೃತ್ವೇತಿ ಮಾನಸಮ್ .
ತದ್ವಿಶೇಷಪರಿಜ್ಞಾನಪ್ರಾಗ್ಭಾರಃ ಕ್ರಿಯತೇಽಧುನಾ ..೯..
ಇತಿ ಪ್ರವಚನಸಾರವೃತ್ತೌ ತತ್ತ್ವದೀಪಿಕಾಯಾಂ ಶ್ರೀಮದಮೃತಚಂದ್ರಸೂರಿವಿರಚಿತಾಯಾಂ ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವಪ್ರಜ್ಞಾಪನೇ
ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಪ್ರಜ್ಞಾಪನಂ ಸಮಾಪ್ತಮ್ ..
ವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇನ ತೃತೀಯಾ ಚೇತಿ . ‘ದವ್ವಂ ಜೀವಮಜೀವಂ’ ಇತ್ಯಾದಿಗಾಥಾತ್ರಯೇಣ ಪ್ರಥಮಸ್ಥಲಮ್ . ತದನನ್ತರಂ ಜ್ಞಾನಾದಿ-
ವಿಶೇಷಗುಣಾನಾಂ ಸ್ವರೂಪಕಥನೇನ ‘ಲಿಂಗೇಹಿಂ ಜೇಹಿಂ’ ಇತ್ಯಾದಿಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ದ್ವಿತೀಯಸ್ಥಲಮ್ . ಅಥಾನನ್ತರಂ ಸ್ವಕೀಯ-
ಸ್ವಕೀಯವಿಶೇಷಗುಣೋಪಲಕ್ಷಿತದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ನಿರ್ಣಯಾರ್ಥಂ ‘ವಣ್ಣರಸ’ ಇತ್ಯಾದಿಗಾಥಾತ್ರಯೇಣ ತೃತೀಯಸ್ಥಲಮ್ . ಅಥ
ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಕಥನಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ‘ಜೀವಾ ಪೋಗ್ಗಲಕಾಯಾ’ ಇತ್ಯಾದಿಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ಚತುರ್ಥಸ್ಥಲಮ್ . ಅತಃ ಪರಂ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ
ಲೋಕಾಕಾಶಮಾಧಾರ ಇತಿ ಕಥನೇನ ಪ್ರಥಮಾ, ಯದೇವಾಕಾಶದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಪ್ರದೇಶಲಕ್ಷಣಂ ತದೇವ ಶೇಷಾಣಾಮಿತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ
ದ್ವಿತೀಯಾ ಚೇತಿ ‘ಲೋಗಾಲೋಗೇಸು’ ಇತ್ಯಾದಿಸೂತ್ರದ್ವಯೇನ ಪಞ್ಚಮಸ್ಥಲಮ್ . ತದನನ್ತರಂ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಪ್ರದೇಶತ್ವಸ್ಥಾಪನರೂಪೇಣ
ಪ್ರಥಮಾ, ಸಮಯರೂಪಃ ಪರ್ಯಾಯಕಾಲಃ ಕಾಲಾಣುರೂಪೋ ದ್ರವ್ಯಕಾಲ ಇತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯಾ ಚೇತಿ ‘ಸಮಓ ದು
ಅಪ್ಪದೇಸೋ’ ಇತ್ಯಾದಿಗಾಥಾದ್ವಯೇನ ಷಷ್ಠಸ್ಥಲಮ್ . ಅಥ ಪ್ರದೇಶಲಕ್ಷಣಕಥನೇನ ಪ್ರಥಮಾ, ತಿರ್ಯಕ್ಪ್ರಚಯೋರ್ಧ್ವಪ್ರಚಯಸ್ವರೂಪ-
ಅರ್ಥ : — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪರಪರಿಣತಿಕೇ ಉಚ್ಛೇದಸೇ (ಅರ್ಥಾತ್ ಪರದ್ರವ್ಯರೂಪ ಪರಿಣಮನಕೇ ನಾಶಸೇ)
ತಥಾ ಕರ್ತಾ, ಕರ್ಮ ಇತ್ಯಾದಿ ಭೇದೋಂಕೀ ಭ್ರಾಂತಿಕೇ ಭೀ ನಾಶಸೇ ಅನ್ತಮೇಂ ಜಿಸನೇ ಶುದ್ಧ ಆತ್ಮತತ್ತ್ವಕೋ ಉಪಲಬ್ಧ
ಕಿಯಾ ಹೈ — ಐಸಾ ಯಹ ಆತ್ಮಾ, ಚೈತನ್ಯಮಾತ್ರರೂಪ ವಿಶದ (ನಿರ್ಮಲ) ತೇಜಮೇಂ ಲೀನ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಅಪನೀ
ಸಹಜ (ಸ್ವಾಭಾವಿಕ) ಮಹಿಮಾಕೇ ಪ್ರಕಾಶಮಾನರೂಪಸೇ ಸರ್ವದಾ ಮುಕ್ತ ಹೀ ರಹೇಗಾ .
[ಅಬ, ಶ್ಲೋಕ ದ್ವಾರಾ ನವೀನ ವಿಷಯಕೋ — ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಕೇ ವರ್ಣನಕೋ — ಸೂಚಿತ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ
ಹೈ : — ]
ಅರ್ಥ : — ಇಸಪ್ರಕಾರ ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಕೇ ಜ್ಞಾನಸೇ ಮನಕೋ ಗಂಭೀರ ಕರಕೇ, ಅಬ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಕೇ
೧ಪರಿಜ್ಞಾನಕಾ ಪ್ರಾರಂಭ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ .
ಇಸಪ್ರಕಾರ (ಶ್ರೀಮದ್ಭಗವತ್ಕುನ್ದಕುನ್ದಾಚಾರ್ಯದೇವಪ್ರಣೀತ) ಶ್ರೀ ಪ್ರವಚನಸಾರ ಶಾಸ್ತ್ರಕೀ ಶ್ರೀಮದ್
ಅಮೃತಚಂದ್ರಾಚಾರ್ಯದೇವ ವಿರಚಿತ ತತ್ತ್ವದೀಪಿಕಾ ನಾಮಕೀ ಟೀಕಾಮೇಂ ಜ್ಞೇಯತತ್ತ್ವ – ಪ್ರಜ್ಞಾಪನಮೇಂ ದ್ರವ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಪ್ರಜ್ಞಾಪನ
ಸಮಾಪ್ತ ಹುಆ .
೧. ಪರಿಜ್ಞಾನ = ವಿಸ್ತಾರಪೂರ್ವಕ ಜ್ಞಾನ .

Page 252 of 513
PDF/HTML Page 285 of 546
single page version

ಅಥ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಪ್ರಜ್ಞಾಪನಮ್ . ತತ್ರ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಜೀವಾಜೀವತ್ವವಿಶೇಷಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ —
ದವ್ವಂ ಜೀವಮಜೀವಂ ಜೀವೋ ಪುಣ ಚೇದಣೋವಓಗಮಓ .
ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವಪ್ಪಮುಹಂ ಅಚೇದಣಂ ಹವದಿ ಯ ಅಜೀವಂ ..೧೨೭..
ದ್ರವ್ಯಂ ಜೀವೋಽಜೀವೋ ಜೀವಃ ಪುನಶ್ಚೇತನೋಪಯೋಗಮಯಃ .
ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಪ್ರಮುಖೋಽಚೇತನೋ ಭವತಿ ಚಾಜೀವಃ ..೧೨೭..
ಇಹ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಮೇಕತ್ವನಿಬನ್ಧನಭೂತಂ ದ್ರವ್ಯತ್ವಸಾಮಾನ್ಯಮನುಜ್ಝದೇವ ತದಧಿರೂಢವಿಶೇಷಲಕ್ಷಣ-
ಸದ್ಭಾವಾದನ್ಯೋನ್ಯವ್ಯವಚ್ಛೇದೇನ ಜೀವಾಜೀವತ್ವವಿಶೇಷಮುಪಢೌಕತೇ . ತತ್ರ ಜೀವಸ್ಯಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಮೇವೈಕಾ ವ್ಯಕ್ತಿಃ .
ಅಜೀವಸ್ಯ ಪುನಃ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಂ ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಮಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಮಾಕಾಶದ್ರವ್ಯಂ ಚೇತಿ ಪಂಚ ವ್ಯಕ್ತಯಃ .
ಕಥನೇನ ದ್ವಿತೀಯಾ ಚೇತಿ ‘ಆಗಾಸಮಣುಣಿವಿಟ್ಠಂ’ ಇತ್ಯಾದಿಸೂತ್ರದ್ವಯೇನ ಸಪ್ತಮಸ್ಥಲಮ್ . ತದನನ್ತರಂ ಕಾಲಾಣುರೂಪದ್ರವ್ಯಕಾಲ-
ಸ್ಥಾಪನರೂಪೇಣ ‘ಉಪ್ಪಾದೋ ಪದ್ಧಂಸೋ’ ಇತ್ಯಾದಿಗಾಥಾತ್ರಯೇಣಾಷ್ಟಮಸ್ಥಲಮಿತಿ ವಿಶೇಷಜ್ಞೇಯಾಧಿಕಾರೇ ಸಮುದಾಯಪಾತನಿಕಾ .
ತದ್ಯಥಾ — ಅಥ ಜೀವಾಜೀವಲಕ್ಷಣಮಾವೇದಯತಿ — ದವ್ವಂ ಜೀವಮಜೀವಂ ದ್ರವ್ಯಂ ಜೀವಾಜೀವಲಕ್ಷಣಂ ಭವತಿ . ಜೀವೋ ಪುಣ
ಚೇದಣೋ ಜೀವಃ ಪುನಶ್ಚೇತನಃ ಸ್ವತಃಸಿದ್ಧಯಾ ಬಹಿರಙ್ಗಕಾರಣನಿರಪೇಕ್ಷಯಾ ಬಹಿರನ್ತಶ್ಚ ಪ್ರಕಾಶಮಾನಯಾ ನಿತ್ಯರೂಪಯಾ
ನಿಶ್ಚಯೇನ ಪರಮಶುದ್ಧಚೇತನಯಾ, ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಪುನರಶುದ್ಧಚೇತನಯಾ ಚ ಯುಕ್ತತ್ವಾಚ್ಚೇತನೋ ಭವತಿ . ಪುನರಪಿ ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಃ .
ಅಬ, ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷಕಾ ಪ್ರಜ್ಞಾಪನ ಕರತೇ ಹೈಂ (ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷೋಂಕೋ – ದ್ರವ್ಯಕೋ ಭೇದೋಂಕೋ – ಬತಲಾತೇ
ಹೈಂ ) . ಉಸಮೇಂ (ಪ್ರಥಮ), ದ್ರವ್ಯಕೇ ಜೀವ -ಅಜೀವಪನೇರೂಪ ವಿಶೇಷಕೋ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ, (ಅರ್ಥಾತ್ ದ್ರವ್ಯಕೇ
ಜೀವ ಔರ ಅಜೀವ – ಐಸೇ ದೋ ಭೇದ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ ) : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಜೀವಃ ಅಜೀವಃ ] ಜೀವ ಔರ ಅಜೀವ ಹೈ . [ಪುನಃ ] ಉಸಮೇಂ
[ಚೇತನೋಪಯೋಗಮಯಃ ] ಚೇತನಾಮಯ ತಥಾ ಉಪಯೋಗಮಯ ಸೋ [ಜೀವಃ ] ಜೀವ ಹೈ, [ಚ ] ಔರ
[ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಪ್ರಮುಖಃ ಅಚೇತನಃ ] ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾದಿಕ ಅಚೇತನ ದ್ರವ್ಯ ವೇ [ಅಜೀವಃ ಭವತಿ ] ಅಜೀವ
ಹೈಂ ..೧೨೭..
ಟೀಕಾ : — ಯಹಾಂ (ಇಸ ವಿಶ್ವಮೇಂ) ದ್ರವ್ಯ, ಏಕತ್ವಕೇ ಕಾರಣಭೂತ ದ್ರವ್ಯತ್ವಸಾಮಾನ್ಯಕೋ ಛೋಡೇ
ಬಿನಾ ಹೀ, ಉಸಮೇಂ ರಹೇ ಹುಏ ವಿಶೇಷಲಕ್ಷಣೋಂಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಏಕ -ದೂಸರೇಸೇ ಪೃಥಕ್ ಕಿಯೇ ಜಾನೇಪರ
ಜೀವತ್ವರೂಪ ಔರ ಅಜೀವತ್ವರೂಪ ವಿಶೇಷಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಉಸಮೇಂ, ಜೀವಕಾ ಆತ್ಮದ್ರವ್ಯ ಹೀ ಏಕ ಭೇದ
ಹೈ; ಔರ ಅಜೀವಕೇ ಪುದ್ಗಲ ದ್ರವ್ಯ, ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯ, ಅಧರ್ಮದ್ರವ್ಯ, ಕಾಲದ್ರವ್ಯ ತಥಾ ಆಕಾಶದ್ರವ್ಯ — ಯಹ ಪಾಂಚ
ಭೇದ ಹೈಂ . ಜೀವಕಾ ವಿಶೇಷಲಕ್ಷಣ ಚೇತನಾ -ಉಪಯೋಗಮಯತ್ವ (ಚೇತನಾಮಯಪನಾ ಔರ ಉಪಯೋಗಮಯಪನಾ) ಹೈ;
ಛೇ ದ್ರವ್ಯ ಜೀವ, ಅಜೀವ; ಚಿತ -ಉಪಯೋಗಮಯ ತೇ ಜೀವ ಛೇ;
ಪುದ್ಗಲಪ್ರಮುಖ ಜೇ ಛೇ ಅಚೇತನ ದ್ರವ್ಯ, ತೇಹ ಅಜೀವ ಛೇ. ೧೨೭.

Page 253 of 513
PDF/HTML Page 286 of 546
single page version

ವಿಶೇಷಲಕ್ಷಣಂ ಜೀವಸ್ಯ ಚೇತನೋಪಯೋಗಮಯತ್ವಂ; ಅಜೀವಸ್ಯ ಪುನರಚೇತನತ್ವಮ್ . ತತ್ರ ಯತ್ರ ಸ್ವಧರ್ಮವ್ಯಾಪಕ-
ತ್ವಾತ್ಸ್ವರೂಪತ್ವೇನ ದ್ಯೋತಮಾನಯಾನಪಾಯಿನ್ಯಾ ಭಗವತ್ಯಾ ಸಂವಿತ್ತಿರೂಪಯಾ ಚೇತನಯಾ, ತತ್ಪರಿಣಾಮಲಕ್ಷಣೇನ
ದ್ರವ್ಯವೃತ್ತಿರೂಪೇಣೋಪಯೋಗೇನ ಚ ನಿರ್ವೃತ್ತತ್ವಮವತೀರ್ಣಂ ಪ್ರತಿಭಾತಿ ಸ ಜೀವಃ . ಯತ್ರ ಪುನರುಪಯೋಗಸಹಚರಿತಾಯಾ
ಯಥೋದಿತಲಕ್ಷಣಾಯಾಶ್ಚೇತನಾಯಾ ಅಭಾವಾದ್ ಬಹಿರನ್ತಶ್ಚಾಚೇತನತ್ವಮವತೀರ್ಣಂ ಪ್ರತಿಭಾತಿ ಸೋಽಜೀವಃ ..೧೨೭..
ಅಥ ಲೋಕಾಲೋಕತ್ವವಿಶೇಷಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ —
ಪೋಗ್ಗಲಜೀವಣಿಬದ್ಧೋ ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮತ್ಥಿಕಾಯಕಾಲಡ್ಢೋ .
ವಟ್ಟದಿ ಆಗಾಸೇ ಜೋ ಲೋಗೋ ಸೋ ಸವ್ವಕಾಲೇ ದು ..೧೨೮..
ಉವಓಗಮಓ ಉಪಯೋಗಮಯಃ ಅಖಣ್ಡೈಕಪ್ರತಿಭಾಸಮಯೇನ ಸರ್ವವಿಶುದ್ಧೇನ ಕೇವಲಜ್ಞಾನದರ್ಶನಲಕ್ಷಣೇನಾರ್ಥಗ್ರಹಣವ್ಯಾಪಾರ-
ರೂಪೇಣ ನಿಶ್ಚಯನಯೇನೇತ್ಥಂಭೂತಶುದ್ಧೋಪಯೋಗೇನ, ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಪುನರ್ಮತಿಜ್ಞಾನಾದ್ಯಶುದ್ಧೋಪಯೋಗೇನ ಚ ನಿರ್ವೃತ್ತತ್ವಾನ್ನಿಷ್ಪನ್ನ-
ತ್ವಾದುಪಯೋಗಮಯಃ . ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವಪ್ಪಮುಹಂ ಅಚೇದಣಂ ಹವದಿ ಅಜ್ಜೀವಂ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಪ್ರಮುಖಮಚೇತನಂ ಭವತ್ಯಜೀವದ್ರವ್ಯಂ;
ಪುದ್ಗಲಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶಕಾಲಸಂಜ್ಞಂ ದ್ರವ್ಯಪಞ್ಚಕಂ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಲಕ್ಷಣಚೇತನಾಯಾ ಉಪಯೋಗಸ್ಯ ಚಾಭಾವಾದಜೀವಮಚೇತನಂ
ಔರ ಅಜೀವಕಾ, (ವಿಶೇಷ ಲಕ್ಷಣ) ಅಚೇತನಪನಾ ಹೈ . ವಹಾಂ (ಜೀವಕೇ) ಸ್ವಧರ್ಮೋಂಮೇಂ ವ್ಯಾಪನೇವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ
(ಜೀವಕೇ) ಸ್ವಸ್ವರೂಪಸೇ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಹೋತೀ ಹುಈ, ಅವಿನಾಶಿನೀ, ಭಗವತೀ, ಸಂವೇದನರೂಪ ಚೇತನಾಕೇ ದ್ವಾರಾ
ತಥಾ ಚೇತನಾಪರಿಣಾಮಲಕ್ಷಣ, ೧ದ್ರವ್ಯಪರಿಣತಿರೂಪ ಉಪಯೋಗಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜಿಸಮೇಂ ನಿಷ್ಪನ್ನಪನಾ
(-ರಚನಾರೂಪಪನಾ) ಅವತರಿತ ಪ್ರತಿಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ಜೀವ ಹೈ ಔರ ಜಿಸಮೇಂ ಉಪಯೋಗಕೇ ಸಾಥ
ರಹನೇವಾಲೀ, ೨ಯಥೋಕ್ತ ಲಕ್ಷಣವಾಲೀ ಚೇತನಾಕಾ ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಬಾಹರ ತಥಾ ಭೀತರ ಅಚೇತನಪನಾ ಅವತರಿತ
ಪ್ರತಿಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ವಹ ಅಜೀವ ಹೈ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ದ್ರವ್ಯತ್ವರೂಪ ಸಾಮಾನ್ಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ದ್ರವ್ಯೋಂಮೇಂ ಏಕತ್ವ ಹೈ ತಥಾಪಿ ವಿಶೇಷ
ಲಕ್ಷಣೋಂಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಉನಕೇ ಜೀವ ಔರ ಅಜೀವ ಐಸೇ ದೋ ಭೇದ ಹೈಂ . ಜೋ (ದ್ರವ್ಯ) ಭಗವತೀ ಚೇತನಾಕೇ
ದ್ವಾರಾ ಔರ ಚೇತನಾಕೇ ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಉಪಯೋಗ ದ್ವಾರಾ ರಚಿತ ಹೈ ವಹ ಜೀವ ಹೈ, ಔರ ಜೋ (ದ್ರವ್ಯ)
ಚೇತನಾರಹಿತ ಹೋನೇಸೇ ಅಚೇತನ ಹೈ ವಹ ಅಜೀವ ಹೈ . ಜೀವಕಾ ಏಕ ಹೀ ಭೇದ ಹೈ; ಅಜೀವಕೇ ಪಾಂಚ ಭೇದ ಹೈಂ,
ಇನ ಸಬಕಾ ವಿಸ್ತೃತ ವಿವೇಚನ ಆಗೇ ಕಿಯಾ ಜಾಯಗಾ ..೧೨೭..
ಅಬ (ದ್ರವ್ಯಕೇ) ಲೋಕಾಲೋಕಸ್ವರೂಪ ವಿಶೇಷ (-ಭೇದ) ನಿಶ್ಚಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
೧. ಚೇತನಾಕಾ ಪರಿಣಾಮಸ್ವರೂಪ ಉಪಯೋಗ ಜೀವದ್ರವ್ಯಕೀ ಪರಿಣತಿ ಹೈ .
೨. ಯಥೋಕ್ತ ಲಕ್ಷಣವಾಲೀ = ಊ ಪರ ಕಹೇ ಅನುಸಾರ ಲಕ್ಷಣವಾಲೀ (ಚೇತನಾಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಊ ಪರ ಹೀ ಕಹನೇಮೇಂ ಆಯಾ ಹೈ .)
ಆಕಾಶಮಾಂ ಜೇ ಭಾಗ ಧರ್ಮ -ಅಧರ್ಮ -ಕಾಳ ಸಹಿತ ಛೇ,
ಜೀವ -ಪುದ್ಗಲೋಥೀ ಯುಕ್ತ ಛೇ, ತೇ ಸರ್ವಕಾಳೇ ಲೋಕ ಛೇ. ೧೨೮.

Page 254 of 513
PDF/HTML Page 287 of 546
single page version

ಪುದ್ಗಲಜೀವನಿಬದ್ಧೋ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾಲಾಢಯಃ .
ವರ್ತತೇ ಆಕಾಶೇ ಯೋ ಲೋಕಃ ಸ ಸರ್ವಕಾಲೇ ತು ..೧೨೮..
ಅಸ್ತಿ ಹಿ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಲೋಕಾಲೋಕತ್ವೇನ ವಿಶೇಷವಿಶಿಷ್ಟತ್ವಂ ಸ್ವಲಕ್ಷಣಸದ್ಭಾವಾತ್ . ಸ್ವಲಕ್ಷಣಂ ಹಿ
ಲೋಕಸ್ಯ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಸಮವಾಯಾತ್ಮಕತ್ವಂ, ಅಲೋಕಸ್ಯ ಪುನಃ ಕೇವಲಾಕಾಶಾತ್ಮಕತ್ವಮ್ . ತತ್ರ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯ-
ವ್ಯಾಪಿನಿ ಪರಮಮಹತ್ಯಾಕಾಶೇ ಯತ್ರ ಯಾವತಿ ಜೀವಪುದ್ಗಲೌ ಗತಿಸ್ಥಿತಿಧರ್ಮಾಣೌ ಗತಿಸ್ಥಿತೀ ಆಸ್ಕನ್ದತಃ
ತದ್ಗತಿಸ್ಥಿತಿನಿಬನ್ಧನಭೂತೌ ಚ ಧರ್ಮಾಽಧರ್ಮಾವಭಿವ್ಯಾಪ್ಯಾವಸ್ಥಿತೌ, ಸರ್ವದ್ರವ್ಯವರ್ತನಾನಿಮಿತ್ತಭೂತಶ್ಚ ಕಾಲೋ
ನಿತ್ಯದುರ್ಲಲಿತಸ್ತತ್ತಾವದಾಕಾಶಂ ಶೇಷಾಣ್ಯಶೇಷಾಣಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಚೇತ್ಯಮೀಷಾಂ ಸಮವಾಯ ಆತ್ಮತ್ವೇನ ಸ್ವಲಕ್ಷಣಂ
ಭವತೀತ್ಯರ್ಥಃ ..೧೨೭.. ಅಥ ಲೋಕಾಲೋಕರೂಪೇಣ ಪದಾರ್ಥಸ್ಯ ದ್ವೈವಿಧ್ಯಮಾಖ್ಯಾತಿ — ಪೋಗ್ಗಲಜೀವಣಿಬದ್ಧೋ ಅಣು-
ಸ್ಕನ್ಧಭೇದಭಿನ್ನಾಃ ಪುದ್ಗಲಾಸ್ತಾವತ್ತಥೈವಾಮೂರ್ತತ್ವಾತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಮಯತ್ವನಿರ್ವಿಕಾರಪರಮಾನನ್ದೈಕಸುಖಮಯತ್ವಾದಿಲಕ್ಷಣಾ
ಜೀವಾಶ್ಚೇತ್ಥಂಭೂತಜೀವಪುದ್ಗಲೈರ್ನಿಬದ್ಧಃ ಸಂಬದ್ಧೋ ಭೃತಃ ಪುದ್ಗಲಜೀವನಿಬದ್ಧಃ . ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮತ್ಥಿಕಾಯಕಾಲಡ್ಢೋ ಧರ್ಮಾ-
ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯೌ ಚ ಕಾಲಶ್ಚ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾಲಾಸ್ತೈರಾಢಯೋ ಭೃತೋ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾಲಾಢಯಃ . ಜೋ ಯಃ
ಏತೇಷಾಂ ಪಞ್ಚಾನಾಮಿತ್ಥಂಭೂತಸಮುದಾಯೋ ರಾಶಿಃ ಸಮೂಹಃ . ವಟ್ಟದಿ ವರ್ತತೇ . ಕಸ್ಮಿನ್ . ಆಗಾಸೇ ಅನನ್ತಾ-
ನನ್ತಾಕಾಶದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಮಧ್ಯವರ್ತಿನಿ ಲೋಕಾಕಾಶೇ . ಸೋ ಲೋಗೋ ಸ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಪಞ್ಚಾನಾಂ ಸಮುದಾಯಸ್ತದಾಧಾರಭೂತಂ
ಲೋಕಾಕಾಶಂ ಚೇತಿ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಸಮೂಹೋ ಲೋಕೋ ಭವತಿ . ಕ್ವ . ಸವ್ವಕಾಲೇ ದು ಸರ್ವಕಾಲೇ ತು .
ತದ್ಬಹಿರ್ಭೂತಮನನ್ತಾನನ್ತಾಕಾಶಮಲೋಕ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೧೨೮.. ಅಥ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸಕ್ರಿಯನಿಃಕ್ರಿಯತ್ವೇನ ಭೇದಂ
ದರ್ಶಯತೀತ್ಯೇಕಾ ಪಾತನಿಕಾ, ದ್ವಿತೀಯಾ ತು ಜೀವಪುದ್ಗಲಯೋರರ್ಥವ್ಯಞ್ಜನಪರ್ಯಾಯೌ ದ್ವೌ ಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ತು
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಆಕಾಶೇ ] ಆಕಾಶಮೇಂ [ಯಃ ] ಜೋ ಭಾಗ [ಪುದ್ಗಲಜೀವನಿಬದ್ಧಃ ] ಜೀವ
ಔರ ಪುದ್ಗಲಸೇ ಸಂಯುಕ್ತ [ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯಕಾಲಾಢಯಃ ವರ್ತತೇ ] ತಥಾ ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ ಅಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ
ಔರ ಕಾಲಸೇ ಸಮೃದ್ಧ ಹೈ, [ಸಃ ] ವಹ [ಸರ್ವಕಾಲೇ ತು ] ಸರ್ವಕಾಲಮೇಂ [ಲೋಕಃ ] ಲೋಕ ಹೈ . (ಶೇಷ
ಕೇವಲ ಆಕಾಶ ವಹ ಅಲೋಕ ಹೈ .)
ಟೀಕಾ : — ವಾಸ್ತವಮೇಂ ದ್ರವ್ಯ ಲೋಕತ್ವ ಔರ ಅಲೋಕತ್ವಕೇ ಭೇದಸೇ ವಿಶೇಷವಾನ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ
ಅಪನೇ -ಅಪನೇ ಲಕ್ಷಣೋಂಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೈ . ಲೋಕಕಾ ಸ್ವಲಕ್ಷಣ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಸಮವಾಯಾತ್ಮಕಪನಾ (-ಛಹ
ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಸಮುದಾಯಸ್ವರೂಪಪನಾ) ಹೈ ಔರ ಅಲೋಕಕಾ ಕೇವಲ ಆಕಾಶಾತ್ಮಕಪನಾ (-ಮಾತ್ರ
ಆಕಾಶಸ್ವರೂಪಪನಾ) ಹೈ . ವಹಾಂ, ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇ ವಾಲೇ ಪರಮ ಮಹಾನ ಆಕಾಶಮೇಂ, ಜಹಾಂ
ಜಿತನೇಮೇಂ ಗತಿಸ್ಥಿತಿ ಧರ್ಮವಾಲೇ ಜೀವ ತಥಾ ಪುದ್ಗಲ ಗತಿ -ಸ್ಥಿತಿಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ, (ಜಹಾಂ ಜಿತನೇಮೇಂ)
ಉನ್ಹೇಂ, ಗತಿ -ಸ್ಥಿತಿಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಧರ್ಮ ತಥಾ ಅಧರ್ಮ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋಕರ ರಹತೇ ಹೈಂ ಔರ (ಜಹಾಂ ಜಿತನೇಮೇಂ) ಸರ್ವ
ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ ವರ್ತನಾಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಕಾಲ ಸದಾ ವರ್ತತಾ ಹೈ, ವಹ ಉತನಾ ಆಕಾಶ ತಥಾ ಶೇಷ ಸಮಸ್ತ

Page 255 of 513
PDF/HTML Page 288 of 546
single page version

ಯಸ್ಯ ಸ ಲೋಕಃ . ಯತ್ರ ಯಾವತಿ ಪುನರಾಕಾಶೇ ಜೀವಪುದ್ಗಲಯೋರ್ಗತಿಸ್ಥಿತೀ ನ ಸಂಭವತೋ, ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ
ನಾವಸ್ಥಿತೌ, ನ ಕಾಲೋ ದುರ್ಲಲಿತಸ್ತಾವತ್ಕೇವಲಮಾಕಾಶಮಾತ್ಮತ್ವೇನ ಸ್ವಲಕ್ಷಣಂ ಯಸ್ಯ
ಸೋಽಲೋಕಃ ..೧೨೮..
ಅಥ ಕ್ರಿಯಾಭಾವತದ್ಭಾವವಿಶೇಷಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ —
ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿದಿಭಂಗಾ ಪೋಗ್ಗಲಜೀವಪ್ಪಗಸ್ಸ ಲೋಗಸ್ಸ .
ಪರಿಣಾಮಾ ಜಾಯಂತೇ ಸಂಘಾದಾದೋ ವ ಭೇದಾದೋ ..೧೨೯..
ಉತ್ಪಾದಸ್ಥಿತಿಭಙ್ಗಾಃ ಪುದ್ಗಲಜೀವಾತ್ಮಕಸ್ಯ ಲೋಕಸ್ಯ .
ಪರಿಣಾಮಾಜ್ಜಾಯನ್ತೇ ಸಂಘಾತಾದ್ವಾ ಭೇದಾತ್ ..೧೨೯..
ಮುಖ್ಯವೃತ್ತ್ಯಾರ್ಥಪರ್ಯಾಯ ಇತಿ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಯತಿ — ಜಾಯಂತೇ ಜಾಯನ್ತೇ . ಕೇ ಕರ್ತಾರಃ . ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿದಿಭಂಗಾ ಉತ್ಪಾದ-
ಸ್ಥಿತಿಭಙ್ಗಾಃ . ಕಸ್ಯ ಸಂಬನ್ಧಿನಃ . ಲೋಗಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಯ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಸ್ಯ . ಪೋಗ್ಗಲಜೀವಪ್ಪಗಸ್ಸ ಪುದ್ಗಲ-
ಜೀವಾತ್ಮಕಸ್ಯ, ಪುದ್ಗಲಜೀವಾವಿತ್ಯುಪಲಕ್ಷಣಂ ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕಸ್ಯ . ಕಸ್ಮಾತ್ಸಕಾಶಾತ್ ಜಾಯನ್ತೇ . ಪರಿಣಾಮಾದೋ
ಪರಿಣಾಮಾತ್ ಏಕಸಮಯವರ್ತಿನೋಽರ್ಥಪರ್ಯಾಯಾತ್ . ಸಂಘಾದಾದೋ ವ ಭೇದಾದೋ ನ ಕೇವಲಮರ್ಥಪರ್ಯಾಯಾತ್ಸಕಾಶಾಜ್ಜಾಯನ್ತೇ ಜೀವ-
ಪುದ್ಗಲಾನಾಮುತ್ಪಾದಾದಯಃ ಸಂಘಾತಾದ್ವಾ, ಭೇದಾದ್ವಾ ವ್ಯಞ್ಜನಪರ್ಯಾಯಾದಿತ್ಯರ್ಥಃ . ತಥಾಹಿ — ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶಕಾಲಾನಾಂ
ಮುಖ್ಯವೃತ್ತ್ಯೈಕಸಮಯವರ್ತಿನೋಽರ್ಥಪರ್ಯಾಯಾ ಏವ, ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮರ್ಥಪರ್ಯಾಯವ್ಯಞ್ಜನಪರ್ಯಾಯಾಶ್ಚ . ಕಥಮಿತಿ ಚೇತ್ .
ದ್ರವ್ಯ — ಉನಕಾ ಸಮುದಾಯ ಜಿಸಕಾ ೧ಸ್ವಪನೇಸೇ ಸ್ವಲಕ್ಷಣ ಹೈ, ವಹ ಲೋಕ ಹೈ; ಔರ ಜಹಾಂ ಜಿತನೇ
ಆಕಾಶಮೇಂ ಜೀವ ತಥಾ ಪುದ್ಗಲಕೀ ಗತಿ -ಸ್ಥಿತಿ ನಹೀಂ ಹೋತೀ, ಧರ್ಮ ತಥಾ ಅಧರ್ಮ ನಹೀಂ ರಹತೇ ಔರ ಕಾಲ
ನಹೀಂ ವರ್ತತಾ, ಉತನಾ ಕೇವಲ ಆಕಾಶ ಜಿಸಕಾ ಸ್ವ -ಪನೇಸೇ ಸ್ವಲಕ್ಷಣ ಹೈ, ವಹ ಅಲೋಕ ಹೈ ..೧೨೮..
ಅಬ, ‘ಕ್ರಿಯಾ’ ರೂಪ ಔರ ‘ಭಾವ’ ರೂಪ ಐಸೇ ಜೋ ದ್ರವ್ಯಕೇ ಭಾವ ಹೈಂ ಉನಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ದ್ರವ್ಯಕಾ
ವಿಶೇಷ (-ಭೇದ) ನಿಶ್ಚಿತ ಕರತೇ ಹೈಂ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಪುದ್ಗಲಜೀವಾತ್ಮಕಸ್ಯ ಲೋಕಸ್ಯ ] ಪುದ್ಗಲ -ಜೀವಾತ್ಮಕ ಲೋಕಕೇ
[ಪರಿಣಾಮಾತ್ ] ಪರಿಣಮನಸೇ ಔರ [ಸಂಘಾತಾತ್ ವಾ ಭೇದಾತ್ ] ಸಂಘಾತ (ಮಿಲನೇ) ಔರ ಭೇದ (ಪೃಥಕ್ ಹೋನೇ)
ಸೇ [ಉತ್ಪಾದಸ್ಥಿತಿಭಂಗಾಃ ] ಉತ್ಪಾದ, ಧ್ರೌವ್ಯ ಔರ ವ್ಯಯ [ಜಾಯನ್ತೇ ] ಹೋತೇ ಹೈಂ ..೧೨೯..
ಉತ್ಪಾದ, ವ್ಯಯ ನೇ ಧ್ರುವತಾ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾತ್ಮಕ ಲೋಕನೇ
ಪರಿಣಾಮ ದ್ವಾರಾ, ಭೇದ ವಾ ಸಂಘಾತ ದ್ವಾರಾ ಥಾಯ ಛೇ. ೧೨೯
೧. ಸ್ವಪನೇಸೇ = ನಿಜರೂಪಸೇ (ಷಡ್ದ್ರವ್ಯಸಮುದಾಯ ಹೀ ಲೋಕ ಹೈ, ಅರ್ಥಾತ್ ವಹೀ ಲೋಕಕಾ ಸ್ವತ್ವ ಹೈ — ಸ್ವರೂಪ ಹೈ .
ಇಸಲಿಯೇ ಲೋಕಕೇ ಸ್ವಪನೇಸೇ ಷಟ್ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಸಮುದಾಯ ಲೋಕಕಾ ಸ್ವಲಕ್ಷಣ ಹೈ .)

Page 256 of 513
PDF/HTML Page 289 of 546
single page version

ಕ್ರಿಯಾಭಾವವತ್ತ್ವೇನ ಕೇವಲಭಾವವತ್ತ್ವೇನ ಚ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಸ್ತಿ ವಿಶೇಷಃ . ತತ್ರ ಭಾವವನ್ತೌ ಕ್ರಿಯಾವನ್ತೌ
ಚ ಪುದ್ಗಲಜೀವೌ, ಪರಿಣಾಮಾದ್ಭೇದಸಂಘಾತಾಭ್ಯಾಂ ಚೋತ್ಪದ್ಯಮಾನಾವತಿಷ್ಠಮಾನಭಜ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ . ಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಿ
ತು ಭಾವವನ್ತ್ಯೇವ, ಪರಿಣಾಮಾದೇವೋತ್ಪದ್ಯಮಾನಾವತಿಷ್ಠಮಾನಭಜ್ಯಮಾನತ್ವಾದಿತಿ ನಿಶ್ಚಯಃ . ತತ್ರ ಪರಿಣಾಮ-
ಮಾತ್ರಲಕ್ಷಣೋ ಭಾವಃ, ಪರಿಸ್ಪನ್ದನಲಕ್ಷಣಾ ಕ್ರಿಯಾ . ತತ್ರ ಸರ್ವಾಣ್ಯಪಿ ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಪರಿಣಾಮಸ್ವಭಾವತ್ವಾತ್
ಪರಿಣಾಮೇನೋಪಾತ್ತಾನ್ವಯವ್ಯತಿರೇಕಾಣ್ಯವತಿಷ್ಠಮಾನೋತ್ಪದ್ಯಮಾನಭಜ್ಯಮಾನಾನಿ ಭಾವವನ್ತಿ ಭವನ್ತಿ .
ಪುದ್ಗಲಾಸ್ತು ಪರಿಸ್ಪನ್ದಸ್ವಭಾವತ್ವಾತ್ಪರಿಸ್ಪನ್ದೇನ ಭಿನ್ನಾಃ ಸಂಘಾತೇನ, ಸಂಹತಾಃ ಪುನರ್ಭೇದೇನೋತ್ಪದ್ಯಮಾನಾವ-
ತಿಷ್ಠಮಾನಭಜ್ಯಮಾನಾಃ ಕ್ರಿಯಾವನ್ತಶ್ಚ ಭವನ್ತಿ . ತಥಾ ಜೀವಾ ಅಪಿ ಪರಿಸ್ಪನ್ದಸ್ವಭಾವತ್ವಾತ್ಪರಿಸ್ಪನ್ದೇನ
ಪ್ರತಿಸಮಯಪರಿಣತಿರೂಪಾ ಅರ್ಥಪರ್ಯಾಯಾ ಭಣ್ಯನ್ತೇ . ಯದಾ ಜೀವೋಽನೇನ ಶರೀರೇಣ ಸಹ ಭೇದಂ ವಿಯೋಗಂ ತ್ಯಾಗಂ ಕೃತ್ವಾ
ಭವಾನ್ತರಶರೀರೇಣ ಸಹ ಸಂಘಾತಂ ಮೇಲಾಪಕಂ ಕರೋತಿ ತದಾ ವಿಭಾವವ್ಯಞ್ಜನಪರ್ಯಾಯೋ ಭವತಿ, ತಸ್ಮಾದೇವ
ಭವಾನ್ತರಸಂಕ್ರಮಣಾತ್ಸಕ್ರಿಯತ್ವಂ ಭಣ್ಯತೇ . ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ತಥೈವ ವಿವಕ್ಷಿತಸ್ಕನ್ಧವಿಘಟನಾತ್ಸಕ್ರಿಯತ್ವೇನ ಸ್ಕನ್ಧಾನ್ತರ-
ಸಂಯೋಗೇ ಸತಿ ವಿಭಾವವ್ಯಞ್ಜನಪರ್ಯಾಯೋ ಭವತಿ . ಮುಕ್ತಜೀವಾನಾಂ ತು ನಿಶ್ಚಯರತ್ನತ್ರಯಲಕ್ಷಣೇನ ಪರಮಕಾರಣಸಮಯ-
ಸಾರಸಂಜ್ಞೇನ ನಿಶ್ಚಯಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗಬಲೇನಾಯೋಗಿಚರಮಸಮಯೇ ನಖಕೇಶಾನ್ವಿಹಾಯ ಪರಮೌದಾರಿಕಶರೀರಸ್ಯ ವಿಲೀಯಮಾನ-
ರೂಪೇಣ ವಿನಾಶೇ ಸತಿ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದ್ಯನನ್ತಚತುಷ್ಟಯವ್ಯಕ್ತಿಲಕ್ಷಣೇನ ಪರಮಕಾರ್ಯಸಮಯಸಾರರೂಪೇಣ ಸ್ವಭಾವವ್ಯಞ್ಜನ-
ಪರ್ಯಾಯೇಣ ಕೃತ್ವಾ ಯೋಽಸಾವುತ್ಪಾದಃ ಸ ಭೇದಾದೇವ ಭವತಿ, ನ ಸಂಘಾತಾತ್ . ಕಸ್ಮಾದಿತಿ ಚೇತ್ ಶರೀರಾನ್ತರೇಣ ಸಹ
ಟೀಕಾ : — ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ‘ಭಾವ’ ತಥಾ ‘ಕ್ರಿಯಾವಾಲೇ’ ಹೋನೇಸೇ ಔರ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ಕೇವಲ ‘ಭಾವ’
ವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ, – ಇಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ದ್ರವ್ಯಕಾ ವಿಶೇಷ (ಭೇದ) ಹೈ . ವಹಾಂ ಪುದ್ಗಲ ತಥಾ ಜೀವ (೧) ಭಾವವಾಲೇ
ತಥಾ (೨) ಕ್ರಿಯಾವಾಲೇ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ (೧) ಪರಿಣಾಮ ದ್ವಾರಾ ತಥಾ (೨) ಸಂಘಾತ ಔರ ಭೇದಕೇ ದ್ವಾರಾ ವೇ
ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಟಿಕತೇ ಹೈಂ ಔರ ನಷ್ಟ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಶೇಷ ದ್ರವ್ಯ ತೋ ಭಾವವಾಲೇ ಹೀ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಪರಿಣಾಮಕೇ
ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಟಿಕತೇ ಹೈ ಔರ ನಷ್ಟ ಹೋತೇ ಹೈಂ — ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಹೈ .
ಉಸಮೇಂ, ‘ಭಾವ’ಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಪರಿಣಾಮಮಾತ್ರ ಹೈ; ‘ಕ್ರಿಯಾ’ ಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಪರಿಸ್ಪಂದ (-ಕಮ್ಪನ) ಹೈ .
ವಹಾಂ ಸಮಸ್ತ ಹೀ ದ್ರವ್ಯ ಭಾವವಾಲೇ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪರಿಣಾಮಸ್ವಭಾವವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ ಪರಿಣಾಮಕೇ ದ್ವಾರಾ ೧ಅನ್ವಯ
ಔರ ವ್ಯತಿರೇಕೋಂಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹುಏ ವೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಟಿಕತೇ ಹೈಂ ಔರ ನಷ್ಟ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಪುದ್ಗಲ ತೋ
(ಭಾವವಾಲೇ ಹೋನೇಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ) ಕ್ರಿಯಾವಾಲೇ ಭೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪರಿಸ್ಪಂದಸ್ವಭಾವವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ
ಪರಿಸ್ಪಂದಕೇ ದ್ವಾರಾ ೨ಪೃಥಕ್ ಪುದ್ಗಲ ಏಕತ್ರಿತ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಔರ ಏಕತ್ರಿತ – ಮಿಲೇ ಹುಏ ಪುದ್ಗಲ
ಪುನಃ ಪೃಥಕ್ ಹೋ ಜಾತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ (ಇಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ) ವೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಟಿಕತೇ ಹೈಂ ಔರ ನಷ್ಟ
ಹೋತೇ ಹೈಂ . ತಥಾ ಜೀವ ಭೀ ಭಾವವಾಲೇ ಹೋನೇಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ) ಕ್ರಿಯಾವಾಲೇ ಭೀ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ
೧. ಅನ್ವಯ, ಸ್ಥಾಯೀಪನೇಕೋ ಔರ ವ್ಯತಿರೇಕ, ಉತ್ಪಾದ ತಥಾ ವ್ಯಯಪನೇಕೋ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ .
೨. ಪೃಥಕ್ ಪುದ್ಗಲ ಕಂಪನಕೇ ದ್ವಾರಾ ಏಕತ್ರಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ವಹಾಂ ವೇ ಭಿನ್ನಪನೇಸೇ ನಷ್ಟ ಹುಏ, ಪುದ್ಗಲಪನೇಸೇ ಟಿಕೇ ಔರ
ಏಕತ್ರಪನೇಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಏ .

Page 257 of 513
PDF/HTML Page 290 of 546
single page version

ನೂತನಕರ್ಮನೋಕರ್ಮಪುದ್ಗಲೇಭ್ಯೋ ಭಿನ್ನಾಸ್ತೈಃ ಸಹ ಸಂಘಾತೇನ, ಸಂಹತಾಃ ಪುನರ್ಭೇದೇನೋತ್ಪದ್ಯಮಾನಾವ-
ತಿಷ್ಠಮಾನಭಜ್ಯಮಾನಾಃ ಕ್ರಿಯಾವನ್ತಶ್ಚ ಭವನ್ತಿ ..೧೨೯..
ಅಥ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷೋ ಗುಣವಿಶೇಷಾದಿತಿ ಪ್ರಜ್ಞಾಪಯತಿ —
ಲಿಂಗೇಹಿಂ ಜೇಹಿಂ ದವ್ವಂ ಜೀವಮಜೀವಂ ಚ ಹವದಿ ವಿಣ್ಣಾದಂ .
ತೇಽತಬ್ಭಾವವಿಸಿಟ್ಠಾ ಮುತ್ತಾಮುತ್ತಾ ಗುಣಾ ಣೇಯಾ ..೧೩೦..
ಲಿಙ್ಗೈರ್ಯೈರ್ದ್ರವ್ಯಂ ಜೀವೋಽಜೀವಶ್ಚ ಭವತಿ ವಿಜ್ಞಾತಮ್ .
ತೇಽತದ್ಭಾವವಿಶಿಷ್ಟಾ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಾ ಗುಣಾ ಜ್ಞೇಯಾಃ ..೧೩೦..
ಸಂಬನ್ಧಾಭಾವಾದಿತಿ ಭಾವಾರ್ಥಃ ..೧೨೯.. ಏವಂ ಜೀವಾಜೀವತ್ವಲೋಕಾಲೋಕತ್ವಸಕ್ರಿಯನಿಃಕ್ರಿಯತ್ವಕಥನಕ್ರಮೇಣ
ಪ್ರಥಮಸ್ಥಲೇ ಗಾಥಾತ್ರಯಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಜ್ಞಾನಾದಿವಿಶೇಷಗುಣಭೇದೇನ ದ್ರವ್ಯಭೇದಮಾವೇದಯತಿ — ಲಿಂಗೇಹಿಂ ಜೇಹಿಂ ಲಿಙ್ಗೈರ್ಯೈಃ
ಸಹಜಶುದ್ಧಪರಮಚೈತನ್ಯವಿಲಾಸರೂಪೈಸ್ತಥೈವಾಚೇತನೈರ್ಜಡರೂಪೈರ್ವಾ ಲಿಙ್ಗೈಶ್ಚಿಹ್ನೈರ್ವಿಶೇಷಗುಣೈರ್ಯೈಃ ಕರಣಭೂತೈರ್ಜೀವೇನ ಕರ್ತೃ-
ಭೂತೇನ ಹವದಿ ವಿಣ್ಣಾದಂ ವಿಶೇಷೇಣ ಜ್ಞಾತಂ ಭವತಿ . ಕಿಂ ಕರ್ಮತಾಪನ್ನಮ್ . ದವ್ವಂ ದ್ರವ್ಯಮ್ . ಕಥಂಭೂತಮ್ . ಜೀವಮಜೀವಂ ಚ
ಜೀವದ್ರವ್ಯಮಜೀವದ್ರವ್ಯಂ ಚ . ತೇ ಮುತ್ತಾಮುತ್ತಾ ಗುಣಾ ಣೇಯಾ ತೇ ತಾನಿ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಚೇತನಾಚೇತನಲಿಙ್ಗಾನಿ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಗುಣಾ ಜ್ಞೇಯಾ
ಪ್ರ. ೩೩
ಪರಿಸ್ಪನ್ದನಸ್ವಭಾವವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ ಪರಿಸ್ಪಂದಕೇ ದ್ವಾರಾ ನವೀನ ಕರ್ಮ – ನೋಕರ್ಮರೂಪ ಪುದ್ಗಲೋಂಸೇ ಭಿನ್ನ ಜೀವ
ಉನಕೇ ಸಾಥ ಏಕತ್ರಿತ ಹೋನೇಸೇ ಔರ ೧ಕರ್ಮ -ನೋಕರ್ಮರೂಪ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಸಾಥ ಏಕತ್ರಿತ ಹುಏ ಜೀವ ಬಾದಮೇಂ
ಪೃಥಕ್ ಹೋನೇಸೇ (ಇಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ) ವೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಟಿಕತೇ ಹೈಂ ಔರ ನಷ್ಟ ಹೋತೇ ಹೈಂ ..೧೨೯..
ಅಬ, ಯಹ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ ಕಿ – ಗುಣ ವಿಶೇಷಸೇ (ಗುಣೋಂಕೇ ಭೇದಸೇ) ದ್ರವ್ಯ ವಿಶೇಷ (ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಭೇದ)
ಹೋತಾ ಹೈ : —
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಯೈಃ ಲಿಂಗೈಃ ] ಜಿನ ಲಿಂಗೋಂಸೇ [ದ್ರವ್ಯಂ ] ದ್ರವ್ಯ [ಜೀವಃ ಅಜೀವಃ ಚ ] ಜೀವ
ಔರ ಅಜೀವಕೇ ರೂಪಮೇಂ [ವಿಜ್ಞಾತಂ ಭವತಿ ] ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ, [ತೇ ] ವೇ [ಅತದ್ಭಾವವಿಶಿಷ್ಟಾಃ ] ಅತದ್ಭಾವ
ವಿಶಿಷ್ಟ (-ದ್ರವ್ಯಸೇ ಅತದ್ಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ಭಿನ್ನ ಐಸೇ) [ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಾಃ ] ಮೂರ್ತ -ಅಮೂರ್ತ [ಗುಣಾಃ ] ಗುಣ
[ಜ್ಞೇಯಾಃ ] ಜಾನನೇ ಚಾಹಿಯೇ ..೧೩೦..
೧. ಜ್ಞಾನಾವರಣಾದಿ ಕರ್ಮರೂಪ ಔರ ಶರೀರಾದಿ ನೋಕರ್ಮರೂಪ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಸಾಥ ಮಿಲಾ ಹುಆ ಜೀವ ಕಂಪನಸೇ ಪುನಃ ಪೃಥಕ್ ಹೋ
ಜಾತಾ ಹೈ . ವಹಾಂ (ಉನ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಸಾಥ) ಏಕತ್ರರೂಪಸೇ ವಹ ನಷ್ಟ ಹುಆ, ಜೀವರೂಪಸೇ ಸ್ಥಿರ ಹುಆ ಔರ (ಉನಸೇ)
ಪೃಥಕ್ರೂಪಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹುಆ .
ಜೇ ಲಿಂಗಥೀ ದ್ರವ್ಯೋ ಮಹೀಂ ‘ಜೀವ’ ‘ಅಜೀವ’ ಏಮ ಜಣಾಯ ಛೇ,
ತೇ ಜಾಣ ಮೂರ್ತ -ಅಮೂರ್ತ ಗುಣ, ಅತತ್ಪಣಾಥೀ ವಿಶಿಷ್ಟ ಜೇ. ೧೩೦.

Page 258 of 513
PDF/HTML Page 291 of 546
single page version

ದ್ರವ್ಯಮಾಶ್ರಿತ್ಯ ಪರಾನಾಶ್ರಯತ್ವೇನ ವರ್ತಮಾನೈಲಿಂಗ್ಯತೇ ಗಮ್ಯತೇ ದ್ರವ್ಯಮೇತೈರಿತಿ ಲಿಂಗಾನಿ ಗುಣಾಃ . ತೇ
ಚ ಯದ್ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತಿ ನ ತದ್ ಗುಣಾ ಭವನ್ತಿ, ಯೇ ಗುಣಾ ಭವನ್ತಿ ತೇ ನ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವತೀತಿ ದ್ರವ್ಯಾದತದ್ಭಾವೇನ
ವಿಶಿಷ್ಟಾಃ ಸನ್ತೋ ಲಿಂಗಲಿಂಗಿಪ್ರಸಿದ್ಧೌ ತಲಿಂಗತ್ವಮುಪಢೌಕನ್ತೇ . ಅಥ ತೇ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಜೀವೋಽಯಮ-
ಜೀವೋಽಯಮಿತ್ಯಾದಿವಿಶೇಷಮುತ್ಪಾದಯನ್ತಿ, ಸ್ವಯಮಪಿ ತದ್ಭಾವವಿಶಿಷ್ಟತ್ವೇನೋಪಾತ್ತವಿಶೇಷತ್ವಾತ್ . ಯತೋ ಹಿ
ಯಸ್ಯ ಯಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಯೋ ಯಃ ಸ್ವಭಾವಸ್ತಸ್ಯ ತಸ್ಯ ತೇನ ತೇನ ವಿಶಿಷ್ಟತ್ವಾತ್ತೇಷಾಮಸ್ತಿ ವಿಶೇಷಃ . ಅತ
ಏವ ಚ ಮೂರ್ತಾನಾಮಮೂರ್ತಾನಾಂ ಚ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಮೂರ್ತತ್ವೇನಾಮೂರ್ತತ್ವೇನ ಚ ತದ್ಭಾವೇನ ವಿಶಿಷ್ಟತ್ವಾದಿಮೇ ಮೂರ್ತಾ ಗುಣಾ
ಇಮೇ ಅಮೂರ್ತಾ ಇತಿ ತೇಷಾಂ ವಿಶೇಷೋ ನಿಶ್ಚೇಯಃ ..೧೩೦..
ಅಥ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಗುಣಾನಾಂ ಲಕ್ಷಣಸಂಬನ್ಧಮಾಖ್ಯಾತಿ —
ಜ್ಞಾತವ್ಯಾಃ . ತೇ ಚ ಕಥಂಭೂತಾಃ . ಅತಬ್ಭಾವವಿಸಿಟ್ಠಾ ಅತದ್ಭಾವವಿಶಿಷ್ಟಾಃ . ತದ್ಯಥಾ – ಶುದ್ಧಜೀವದ್ರವ್ಯೇ ಯೇ
ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಿಗುಣಾಸ್ತೇಷಾಂ ಶುದ್ಧಜೀವಪ್ರದೇಶೈಃ ಸಹ ಯದೇಕತ್ವಮಭಿನ್ನತ್ವಂ ತನ್ಮಯತ್ವಂ ಸ ತದ್ಭಾವೋ ಭಣ್ಯತೇ, ತೇಷಾಮೇವ
ಗುಣಾನಾಂ ತೈಃ ಪ್ರದೇಶೈಃ ಸಹ ಯದಾ ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದಃ ಕ್ರಿಯತೇ ತದಾ ಪುನರತದ್ಭಾವೋ ಭಣ್ಯತೇ, ತೇನಾತದ್ಭಾವೇನ
ಸಂಜ್ಞಾದಿಭೇದರೂಪೇಣ ಸ್ವಕೀಯಸ್ವಕೀಯದ್ರವ್ಯೇಣ ಸಹ ವಿಶಿಷ್ಟಾ ಭಿನ್ನಾ ಇತಿ, ದ್ವಿತೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನೇನ ಪುನಃ ಸ್ವಕೀಯ-
ದ್ರವ್ಯೇಣ ಸಹ ತದ್ಭಾವೇನ ತನ್ಮಯತ್ವೇನಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಾದ್ವಿಶಿಷ್ಟಾ ಭಿನ್ನಾ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ . ಏವಂ ಗುಣಭೇದೇನ ದ್ರವ್ಯಭೇದೋ
೧. ಅತದ್ಭಾವ = (ಕಥಂಚಿತ್) ಉಸರೂಪ ನಹೀಂ ಹೋನಾ ವಹ;
೨. ಲಿಂಗೀ = ಲಿಂಗವಾಲಾ, (ವಿಶೇಷಗುಣ ವಹ ಲಿಂಗ – ಚಿಹ್ನ – ಲಕ್ಷಣ ಹೈ ಔರ ಲಿಂಗೀ ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಹೈ ) .
೩. ತದ್ಭಾವ = ಉಸರೂಪ, ಉಸಪನಾ; ಉಸಪನೇಸೇ ಹೋನಾ; ಸ್ವರೂಪ .
೪. ವಿಶಿಷ್ಟ = ವಿಶೇಷತಾವಾಲಾ; ಖಾಸ; ಭಿನ್ನ .
ಟೀಕಾ : — ದ್ರವ್ಯಕಾ ಆಶ್ರಯ ಲೇಕರ ಔರ ಪರಕೇ ಆಶ್ರಯಕೇ ಬಿನಾ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೋನೇಸೇ ಜಿನಕೇ
ದ್ವಾರಾ ದ್ರವ್ಯ ‘ಲಿಂಗಿತ’ (-ಪ್ರಾಪ್ತ) ಹೋತಾ ಹೈ – ಪಹಿಚಾನಾ ಜಾ ಸಕತಾ ಹೈ, ಐಸೇ ಲಿಂಗ ಗುಣ ಹೈಂ . ವೇ (ಗುಣ),
‘ಜೋ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ ವೇ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈಂ, ಜೋ ಗುಣ ಹೈಂ ವೇ ದ್ರವ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈಂ’ — ಇಸ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ದ್ರವ್ಯಸೇ ೧ಅತದ್ಭಾವಕೇ
ದ್ವಾರಾ ವಿಶಿಷ್ಟ (-ಭಿನ್ನ) ವರ್ತತೇ ಹುಏ, ಲಿಂಗ ಔರ ೨ಲಿಂಗೀಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ (ಖ್ಯಾತಿ) ಕೇ ಸಮಯ
ದ್ರವ್ಯಕೇ ಲಿಂಗತ್ವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಅಬ, ವೇ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ‘ಯಹ ಜೀವ ಹೈ, ಯಹ ಅಜೀವ ಹೈ’ ಐಸಾ ವಿಶೇಷ
(-ಭೇದ) ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸ್ವಯಂ ಭೀ ೩ತದ್ಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ ೪ವಿಶಿಷ್ಟ ಹೋನೇಸೇ ವಿಶೇಷಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೈಂ .
ಜಿಸ -ಜಿಸ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಜೋ -ಜೋ ಸ್ವಭಾವ ಹೋ ಉಸ -ಉಸಕಾ ಉಸ -ಉಸಕೇ ದ್ವಾರಾ ವಿಶಿಷ್ಟತ್ವ ಹೋನೇಸೇ ಉನಮೇಂ
ವಿಶೇಷ (-ಭೇದ) ಹೈಂ; ಔರ ಇಸೀಲಿಯೇ ಮೂರ್ತ ತಥಾ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಮೂರ್ತತ್ವ -ಅಮೂರ್ತತ್ವರೂಪ ತದ್ಭಾವಕೇ ದ್ವಾರಾ
ವಿಶಿಷ್ಟತ್ವ ಹೋನೇಸೇ ಉನಮೇಂ ಇಸ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಭೇದ ನಿಶ್ಚಿತ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ ಕಿ ‘ಯಹ ಮೂರ್ತ ಗುಣ ಹೈಂ ಔರ ಯಹ
ಅಮೂರ್ತಗುಣ ಹೈಂ’ ..೧೩೦..
ಅಬ, ಮೂರ್ತ ಔರ ಅಮೂರ್ತ ಗುಣೋಂಕೇ ಲಕ್ಷಣ ತಥಾ ಸಂಬಂಧ (ಅರ್ಥಾತ್ ಉನಕಾ ಕಿನ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಾಥ
ಸಂಬಂಧ ಹೈ ಯಹ) ಕಹತೇ ಹೈಂ : —

Page 259 of 513
PDF/HTML Page 292 of 546
single page version

ಮುತ್ತಾ ಇಂದಿಯಗೇಜ್ಝಾ ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವಪ್ಪಗಾ ಅಣೇಗವಿಧಾ .
ದವ್ವಾಣಮಮುತ್ತಾಣಂ ಗುಣಾ ಅಮುತ್ತಾ ಮುಣೇದವ್ವಾ ..೧೩೧..
ಮೂರ್ತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯಾಃ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕಾ ಅನೇಕವಿಧಾಃ .
ದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಮೂರ್ತಾನಾಂ ಗುಣಾ ಅಮೂರ್ತಾ ಜ್ಞಾತವ್ಯಾಃ ..೧೩೧..
ಮೂರ್ತಾನಾಂ ಗುಣಾನಾಮಿನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯತ್ವಂ ಲಕ್ಷಣಮ್ . ಅಮೂರ್ತಾನಾಂ ತದೇವ ವಿಪರ್ಯಸ್ತಮ್ . ತೇ ಚ ಮೂರ್ತಾಃ
ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಸ್ಯ, ತಸ್ಯೈವೈಕಸ್ಯ ಮೂರ್ತತ್ವಾತ್ . ಅಮೂರ್ತಾಃ ಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ, ಪುದ್ಗಲಾದನ್ಯೇಷಾಂ ಸರ್ವೇಷಾಮಪ್ಯ-
ಮೂರ್ತತ್ವಾತ್ ..೧೩೧..
ಅಥ ಮೂರ್ತಸ್ಯ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಗುಣಾನ್ ಗೃಣಾತಿ —
ವಣ್ಣರಸಗಂಧಫಾಸಾ ವಿಜ್ಜಂತೇ ಪೋಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸುಹುಮಾದೋ .
ಪುಢವೀಪರಿಯಂತಸ್ಸ ಯ ಸದ್ದೋ ಸೋ ಪೋಗ್ಗಲೋ ಚಿತ್ತೋ ..೧೩೨..
ಜ್ಞಾತವ್ಯಃ ..೧೩೦.. ಅಥ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಗುಣಾನಾಂ ಲಕ್ಷಣಂ ಸಂಬನ್ಧಂ ಚ ನಿರೂಪಯತಿ — ಮುತ್ತಾ ಇಂದಿಯಗೇಜ್ಝಾ ಮೂರ್ತಾ ಗುಣಾ
ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯಾ ಭವನ್ತಿ, ಅಮೂರ್ತಾಃ ಪುನರಿನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಾ ನ ಭವನ್ತಿ ಇತಿ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಗುಣಾನಾಮಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಯವಿಷಯತ್ವಂ
ಲಕ್ಷಣಮುಕ್ತಮ್ . ಇದಾನೀಂ ಮೂರ್ತಗುಣಾಃ ಕಸ್ಯ ಸಂಬನ್ಧಿನೋ ಭವನ್ತೀತಿ ಸಂಬನ್ಧಂ ಕಥಯತಿ . ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವಪ್ಪಗಾ ಅಣೇಗವಿಧಾ
ಮೂರ್ತಗುಣಾಃ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕಾ ಅನೇಕವಿಧಾ ಭವನ್ತಿ; ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಸಂಬನ್ಧಿನೋ ಭವನ್ತೀತ್ಯರ್ಥಃ . ಅಮೂರ್ತಗುಣಾನಾಂ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯಾಃ ಮೂರ್ತಾಃ ] ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯ ಐಸೇ ಮೂರ್ತಗುಣ [ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕಾಃ ]
ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕ [ಅನೇಕ ವಿಧಾಃ ] ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ; [ಅಮೂರ್ತಾನಾಂ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ] ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ
[ಗುಣಾಃ ] ಗುಣ [ಅಮೂರ್ತಾಃ ಜ್ಞಾತವ್ಯಾಃ ] ಅಮೂರ್ತ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ ..೧೩೧..
ಟೀಕಾ : — ಮೂರ್ತ ಗುಣೋಂಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯತ್ವ ಹೈ; ಔರ ಅಮೂರ್ತಗುಣೋಂಕಾ ಉಸಸೇ ವಿಪರೀತ
ಹೈ; (ಅರ್ಥಾತ್ ಅಮೂರ್ತ ಗುಣ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ .) ಔರ ಮೂರ್ತ ಗುಣ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಕೇ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ
ವಹೀ (ಪುದ್ಗಲ ಹೀ) ಏಕ ಮೂರ್ತ ಹೈ; ಔರ ಅಮೂರ್ತ ಗುಣ ಶೇಷ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪುದ್ಗಲಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ
ಶೇಷ ಸಭೀ ದ್ರವ್ಯ ಅಮೂರ್ತ ಹೈಂ ..೧೩೧..
ಅಬ, ಮೂರ್ತ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಕೇ ಗುಣ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಗುಣ ಮೂರ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯ ತೇ ಪುದ್ಗಲಮಯೀ ಬಹುವಿಧ ಛೇ;
ದ್ರವ್ಯೋ ಅಮೂರ್ತಿಕ ಜೇಹ ತೇನಾ ಗುಣ ಅಮೂರ್ತಿಕ ಜಾಣಜೇ. ೧೩೧.
ಛೇ ವರ್ಣ ತೇಮ ಜ ಗಂಧ ವಳೀ ರಸ -ಸ್ಪರ್ಶ ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯನೇ,
— ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮಥೀ ಪೃಥ್ವೀ ಸುಧೀ; ವಳೀ ಶಬ್ದ ಪುದ್ಗಲ, ವಿವಿಧ ಜೇ. ೧೩೨.

Page 260 of 513
PDF/HTML Page 293 of 546
single page version

ವರ್ಣರಸಗಂಧಸ್ಪರ್ಶಾ ವಿದ್ಯನ್ತೇ ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾತ್ .
ಪೃಥಿವೀಪರ್ಯನ್ತಸ್ಯ ಚ ಶಬ್ದಃ ಸ ಪುದ್ಗಲಶ್ಚಿತ್ರಃ ..೧೩೨..
ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯಾಃ ಕಿಲ ಸ್ಪರ್ಶರಸಗನ್ಧವರ್ಣಾಸ್ತದ್ವಿಷಯತ್ವಾತ್ . ತೇ ಚೇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯತ್ವವ್ಯಕ್ತಿಶಕ್ತಿ-
ವಶಾತ್ ಗೃಹ್ಯಮಾಣಾ ಅಗೃಹ್ಯಮಾಣಾಶ್ಚ ಆ -ಏಕದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕಸೂಕ್ಷ್ಮಪರ್ಯಾಯಾತ್ಪರಮಾಣೋಃ ಆ -ಅನೇಕ-
ದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕಸ್ಥೂಲಪರ್ಯಾಯಾತ್ಪೃಥಿವೀಸ್ಕನ್ಧಾಚ್ಚ ಸಕಲಸ್ಯಾಪಿ ಪುದ್ಗಲಸ್ಯಾವಿಶೇಷೇಣ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವೇನ ವಿದ್ಯನ್ತೇ .
ತೇ ಚ ಮೂರ್ತತ್ವಾದೇವ ಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವನ್ತಃ ಪುದ್ಗಲಮಧಿಗಮಯನ್ತಿ . ಶಬ್ದಸ್ಯಾಪೀನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯತ್ವಾದ್ ಗುಣತ್ವಂ
ನ ಖಲ್ವಾಶಂಕ ನೀಯಂ, ತಸ್ಯ ವೈಚಿತ್ರ್ಯಪ್ರಪಂಚಿತವೈಶ್ವರೂಪಸ್ಯಾಪ್ಯನೇಕದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕಪುದ್ಗಲಪರ್ಯಾಯತ್ವೇನಾಭ್ಯುಪ-
ಸಂಬನ್ಧಂ ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ . ದವ್ವಾಣಮಮುತ್ತಾಣಂ ವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನದರ್ಶನಸ್ವಭಾವಂ ಯತ್ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ತತ್ಪ್ರಭೃತೀನಾಮಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ
ಸಂಬನ್ಧಿನೋ ಭವನ್ತಿ . ತೇ ಕೇ . ಗುಣಾ ಅಮುತ್ತಾ ಅಮೂರ್ತಾಃ ಗುಣಾಃ, ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದಯ ಇತ್ಯರ್ಥಃ . ಇತಿ ಮೂರ್ತಾಮೂರ್ತಗುಣಾನಾಂ
ಲಕ್ಷಣಸಂಬನ್ಧೌ ಜ್ಞಾತವ್ಯೌ ..೧೩೧.. ಏವಂ ಜ್ಞಾನಾದಿವಿಶೇಷಗುಣಭೇದೇನ ದ್ರವ್ಯಭೇದೋ ಭವತೀತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ ದ್ವಿತೀಯ-
ಸ್ಥಲೇ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಮೂರ್ತಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಗುಣಾನಾವೇದಯತಿ — ವಣ್ಣರಸಗಂಧಫಾಸಾ ವಿಜ್ಜಂತೇ ಪೋಗ್ಗಲಸ್ಸ
ವರ್ಣರಸಗನ್ಧಸ್ಪರ್ಶಾ ವಿದ್ಯನ್ತೇ . ಕಸ್ಯ . ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ . ಕಥಂಭೂತಸ್ಯ . ಸುಹುಮಾದೋ ಪುಢವೀಪರಿಯಂತಸ್ಸ ಯ ‘‘ಪುಢವೀ ಜಲಂ
ಚ ಛಾಯಾ ಚಉರಿಂದಿಯವಿಸಯಕಮ್ಮಪರಮಾಣೂ . ಛವ್ವಿಹಭೇಯಂ ಭಣಿಯಂ ಪೋಗ್ಗಲದವ್ವಂ ಜಿಣವರೇಹಿಂ’’ .. ಇತಿ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ವರ್ಣರಸಗಂಧಸ್ಪರ್ಶಾಃ ] ವರ್ಣ, ರಸ, ಗಂಧ ಔರ ಸ್ಪರ್ಶ (-ಗುಣ) [ಸೂಕ್ಷ್ಮಾತ್ ]
ಸೂಕ್ಷ್ಮಸೇ ಲೇಕರ [ಪೃಥ್ವೀಪರ್ಯಂತಸ್ಯ ಚ ] ಪೃಥ್ವೀ ಪರ್ಯನ್ತಕೇ [ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ ] (ಸರ್ವ) ಪುದ್ಗಲಕೇ [ವಿದ್ಯನ್ತೇ ]
ಹೋತೇ ಹೈಂ; [ಚಿತ್ರಃ ಶಬ್ದಃ ] ಜೋ ವಿವಿಧ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಶಬ್ದ ಹೈ [ಸಃ ] ವಹ [ಪುದ್ಗಲ ] ಪುದ್ಗಲ ಅರ್ಥಾತ್
ಪೌದ್ಗಲಿಕ ಪರ್ಯಾಯ ಹೈ ..೧೩೨..
ಟೀಕಾ : — ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಗಂಧ ಔರ ವರ್ಣ ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯ ಹೈಂ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ವಿಷಯ ಹೈಂ .
ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯತಾಕೀ ೧ವ್ಯಕ್ತಿ ಔರ ಶಕ್ತಿಕೇ ವಶಸೇ ಭಲೇ ಹೀ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಗ್ರಹಣ ಕಿಯೇ ಜಾತೇ ಹೋಂ
ಯಾ ನ ಕಿಯೇ ಜಾತೇ ಹೋಂ ತಥಾಪಿ ವೇ ಏಕದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕ ಸೂಕ್ಷ್ಮಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪರಮಾಣುಸೇ ಲೇಕರ ಅನೇಕದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕ
ಸ್ಥೂಲಪರ್ಯಾಯರೂಪ ಪೃಥ್ವೀಸ್ಕಂಧ ತಕಕೇ ಸಮಸ್ತ ಪುದ್ಗಲಕೇ, ಅವಿಶೇಷತಯಾ ವಿಶೇಷ ಗುಣೋಂಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಹೋತೇ
ಹೈಂ; ಔರ ಉನಕೇ ಮೂರ್ತ ಹೋನೇಕೇ ಕಾರಣ ಹೀ, (ಪುದ್ಗಲಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ) ಶೇಷ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ನ ಹೋನೇಸೇ ವೇ
ಪುದ್ಗಲಕೋ ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ .
ಐಸೀ ಶಂಕಾ ನಹೀಂ ಕರನೀ ಚಾಹಿಯೇ ಕಿ ಶಬ್ದ ಭೀ ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಗುಣ ಹೋಗಾ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ
(ಶಬ್ದ) ೨ವಿಚಿತ್ರತಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ವಿಶ್ವರೂಪಪನಾ (ಅನೇಕಾನೇಕಪ್ರಕಾರಪನಾ) ದರಶಾತಾ ಹೋನೇಪರ ಭೀ ಉಸೇ
ಅನೇಕದ್ರವ್ಯಾತ್ಮಕ ಪುದ್ಗಲಪರ್ಯಾಯಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಸ್ವೀಕಾರ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ .
೧. ಪರಮಾಣು, ಕಾರ್ಮಣವರ್ಗಣಾ ಇತ್ಯಾದಿಮೇಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಾಹ್ಯತಾ ವ್ಯಕ್ತ ನಹೀಂ ಹೈ ತಥಾಪಿ ಶಕ್ತಿರೂಪಸೇ ಅವಶ್ಯ ಹೋತೀ ಹೈ; ಇಸೀಲಿಯೇ
ಬಹುತಸೇ ಪರಮಾಣು ಸ್ಕಂಧರೂಪ ಹೋಕರ ಸ್ಥೂಲತಾ ಧಾರಣ ಕರಕೇ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೇ ಹೈಂ .
೨. ವಿಚಿತ್ರತಾ = ವಿವಿಧತಾ (ಶಬ್ದ ಭಾಷಾತ್ಮಕ, ಅಭಾಷಾತ್ಮಕ, ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ, ವೈಶ್ರಸಿಕ – ಐಸೇ ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಕೇ ಹೈಂ .)

Page 261 of 513
PDF/HTML Page 294 of 546
single page version

ಗಮ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ . ಗುಣತ್ವೇ ವಾ, ನ ತಾವದಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯಗುಣಃ ಶಬ್ದಃ, ಗುಣಗುಣಿನೋರವಿಭಕ್ತಪ್ರದೇಶತ್ವೇನೈಕವೇದನ-
ವೇದ್ಯತ್ವಾದಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯಸ್ಯಾಪಿ ಶ್ರವಣೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯತ್ವಾಪತ್ತೇಃ . ಪರ್ಯಾಯಲಕ್ಷಣೇನೋತ್ಖಾತಗುಣಲಕ್ಷಣತ್ವಾನ್ಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯ-
ಗುಣೋಽಪಿ ನ ಭವತಿ . ಪರ್ಯಾಯಲಕ್ಷಣಂ ಹಿ ಕಾದಾಚಿತ್ಕತ್ವಂ, ಗುಣಲಕ್ಷಣಂ ತು ನಿತ್ಯತ್ವಮ್ . ತತಃ
ಕಾದಾಚಿತ್ಕತ್ವೋತ್ಖಾತನಿತ್ಯತ್ವಸ್ಯ ನ ಶಬ್ದಸ್ಯಾಸ್ತಿ ಗುಣತ್ವಮ್ . ಯತ್ತು ತತ್ರ ನಿತ್ಯತ್ವಂ ತತ್ತದಾರಮ್ಭಕ-
ಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ತದ್ಗುಣಾನಾಂ ಚ ಸ್ಪರ್ಶಾದೀನಾಮೇವ, ನ ಶಬ್ದಪರ್ಯಾಯಸ್ಯೇತಿ ದೃಢತರಂ ಗ್ರಾಹ್ಯಮ್ . ನ ಚ ಪುದ್ಗಲ-
ಗಾಥಾಕಥಿತಕ್ರಮೇಣ ಪರಮಾಣುಲಕ್ಷಣಸೂಕ್ಷ್ಮಸ್ವರೂಪಾದೇಃ ಪೃಥ್ವೀಸ್ಕನ್ಧಲಕ್ಷಣಸ್ಥೂಲಸ್ವರೂಪಪರ್ಯನ್ತಸ್ಯ ಚ . ತಥಾಹಿ —
ಯಥಾನನ್ತಜ್ಞಾನಾದಿಚತುಷ್ಟಯಂ ವಿಶೇಷಲಕ್ಷಣಭೂತಂ ಯಥಾಸಂಭವಂ ಸರ್ವಜೀವೇಷು ಸಾಧಾರಣಂ ತಥಾ ವರ್ಣಾದಿಚತುಷ್ಟಯಂ ವಿಶೇಷ-
ಲಕ್ಷಣಭೂತಂ ಯಥಾಸಂಭವಂ ಸರ್ವಪುದ್ಗಲೇಷು ಸಾಧಾರಣಮ್ . ಯಥೈವ ಚಾನನ್ತಜ್ಞಾನಾದಿಚತುಷ್ಟಯಂ ಮುಕ್ತಜೀವೇಽತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ-
ವಿಷಯಮನುಮಾನಗಮ್ಯಮಾಗಮಗಮ್ಯಂ ಚ, ತಥಾ ಶುದ್ಧಪರಮಾಣುದ್ರವ್ಯೇ ವರ್ಣಾದಿಚತುಷ್ಟಯಮಪ್ಯತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನವಿಷಯಮನುಮಾನ-
ಗಮ್ಯಮಾಗಮಗಮ್ಯಂ ಚ . ಯಥಾ ವಾನನ್ತಚತುಷ್ಟಯಸ್ಯ ಸಂಸಾರಿಜೀವೇ ರಾಗಾದಿಸ್ನೇಹನಿಮಿತ್ತೇನ ಕರ್ಮಬನ್ಧವಶಾದಶುದ್ಧತ್ವಂ
ಭವತಿ ತಥಾ ವರ್ಣಾದಿಚತುಷ್ಟಯಸ್ಯಾಪಿ ಸ್ನಿಗ್ಧರೂಕ್ಷಗುಣನಿಮಿತ್ತೇನ ದ್ವಿ -ಅಣುಕಾದಿಬನ್ಧಾವಸ್ಥಾಯಾಮಶುದ್ಧತ್ವಮ್ . ಯಥಾ
ವಾನನ್ತಜ್ಞಾನಾದಿಚತುಷ್ಟಯಸ್ಯ ರಾಗಾದಿಸ್ನೇಹರಹಿತಶುದ್ಧಾತ್ಮಧ್ಯಾನೇನ ಶುದ್ಧತ್ವಂ ಭವತಿ ತಥಾ ವರ್ಣಾದಿಚತುಷ್ಟಯಸ್ಯಾಪಿ
ಸ್ನಿಗ್ಧಗುಣಾಭಾವೇ ಬನ್ಧನೇಽಸತಿ ಪರಮಾಣುಪುದ್ಗಲಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ಶುದ್ಧತ್ವಮಿತಿ . ಸದ್ದೋ ಸೋ ಪೋಗ್ಗಲೋ ಯಸ್ತು ಶಬ್ದಃ ಸ
ಯದಿ ಶಬ್ದಕೋ (ಪರ್ಯಾಯ ನ ಮಾನಕರ) ಗುಣ ಮಾನಾ ಜಾಯ ತೋ ವಹ ಕ್ಯೋಂ ಯೋಗ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ ಉಸಕಾ
ಸಮಾಧಾನ : —
ಪ್ರಥಮ ತೋ, ಶಬ್ದ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯಕಾ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಗುಣ -ಗುಣೀಮೇಂ ಅಭಿನ್ನ ಪ್ರದೇಶಪನಾ ಹೋನೇಸೇ
ವೇ (ಗುಣ -ಗುಣೀ) ೧ಏಕ ವೇದನಸೇ ವೇದ್ಯ ಹೋನೇಸೇ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯಕೋ ಭೀ ಶ್ರವಣೇನ್ದ್ರಿಯಕಾ ವಿಷಯಭೂತಪನಾ ಆ
ಜಾಯಗಾ .
(ದೂಸರೇ, ಶಬ್ದಮೇಂ) ಪರ್ಯಾಯಕೇ ಲಕ್ಷಣದ್ವಾರಾ ಗುಣಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಉತ್ಥಾಪಿತ ಹೋನೇಸೇ ಶಬ್ದ ಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯಕಾ
ಗುಣ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ . ಪರ್ಯಾಯಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಕಾದಾಚಿತ್ಕಪನಾ (ಅನಿತ್ಯಪನಾ) ಹೈ, ಔರ ಗುಣಕಾ ಲಕ್ಷಣ
ನಿತ್ಯಪನಾ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ (ಶಬ್ದಮೇಂ) ಅನಿತ್ಯಪನೇಸೇ ನಿತ್ಯಪನೇಕೇ ಉತ್ಥಾಪಿತ ಹೋನೇಸೇ (ಅರ್ಥಾತ್ ಶಬ್ದ ಕಭೀ-
ಕಭೀ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ ನಿತ್ಯ ನಹೀಂ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ) ಶಬ್ದ ವಹ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ . ಜೋ ವಹಾಂ ನಿತ್ಯಪನಾ
ಹೈ ವಹ ಉಸೇ (ಶಬ್ದಕೋ) ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇವಾಲೇ ಪುದ್ಗಲೋಂಕಾ ಔರ ಉನಕೇ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಕ ಗುಣೋಂಕಾ ಹೀ ಹೈ,
ಶಬ್ದಪರ್ಯಾಯಕಾ ನಹೀಂ — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅತಿ ದೃಢತಾಪೂರ್ವಕ ಗ್ರಹಣ ಕರನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
೧. ಏಕ ವೇದನಸೇ ವೇದ್ಯ = ಏಕ ಜ್ಞಾನಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋನೇ ಯೋಗ್ಯ (ನೈಯಾಯಿಕ ಶಬ್ದಕೋ ಆಕಾಶಕಾ ಗುಣ ಮಾನತೇ ಹೈಂ ಕಿನ್ತು ಯಹ
ಮಾನ್ಯತಾ ಅಪ್ರಮಾಣ ಹೈ . ಗುಣ -ಗುಣೀಕೇ ಪ್ರದೇಶ ಅಭಿನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಜಿಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಸೇ ಗುಣ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ ಉಸೀಸೇ
ಗುಣೀ -ಭೀ ಜ್ಞಾತ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಏ . ಶಬ್ದ ಕರ್ಣೇನ್ದ್ರಿಯಸೇ ಜಾನಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಆಕಾಶ ಭೀ ಕರ್ಣೇನ್ದ್ರಿಯಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋನಾ
ಚಾಹಿಯೇ . ಕಿನ್ತು ವಹ ತೋ ಕಿಸೀ ಭೀ ಇನ್ದ್ರಿಯಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ನಹೀಂ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಶಬ್ದ ಆಕಾಶಾದಿ ಅಮೂರ್ತಿಕ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ
ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ .)

Page 262 of 513
PDF/HTML Page 295 of 546
single page version

ಪರ್ಯಾಯತ್ವೇ ಶಬ್ದಸ್ಯ ಪೃಥಿವೀಸ್ಕನ್ಧಸ್ಯೇವ ಸ್ಪರ್ಶನಾದೀನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯತ್ವಮ್; ಅಪಾಂ ಘ್ರಾಣೇನ್ದ್ರಿಯಾವಿಷಯತ್ವಾತ್,
ಜ್ಯೋತಿಷೋ ಘ್ರಾಣರಸನೇನ್ದ್ರಿಯಾವಿಷಯತ್ವಾತ್, ಮರುತೋ ಘ್ರಾಣರಸನಚಕ್ಷುರಿನ್ದ್ರಿಯಾವಿಷಯತ್ವಾಚ್ಚ . ನ ಚಾಗನ್ಧಾ-
ಗನ್ಧರಸಾಗನ್ಧರಸವರ್ಣಾಃ ಏವಮಪ್ಜ್ಯೋತಿರ್ಮಾರುತಃ, ಸರ್ವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಚತುಷ್ಕೋಪೇತತ್ವಾಭ್ಯುಪಗಮಾತ್;
ವ್ಯಕ್ತಸ್ಪರ್ಶಾದಿಚತುಷ್ಕಾನಾಂ ಚ ಚನ್ದ್ರಕಾನ್ತಾರಣಿಯವಾನಾಮಾರಮ್ಭಕೈರೇವ ಪುದ್ಗಲೈರವ್ಯಕ್ತಗನ್ಧಾವ್ಯಕ್ತಗನ್ಧರಸಾ-
ವ್ಯಕ್ತಗನ್ಧರಸವರ್ಣಾನಾಮಪ್ಜ್ಯೋತಿರುದರಮರುತಾಮಾರಮ್ಭದರ್ಶನಾತ್ . ನ ಚ ಕ್ವಚಿತ್ಕಸ್ಯಚಿತ್ ಗುಣಸ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಾ-
ಪೌದ್ಗಲಃ . ಯಥಾ ಜೀವಸ್ಯ ನರನಾರಕಾದಿವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯಾಃ ತಥಾಯಂ ಶಬ್ದಃ ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ ವಿಭಾವಪರ್ಯಾಯೋ, ನ ಚ
ಗುಣಃ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಗುಣಸ್ಯಾವಿನಶ್ವರತ್ವಾತ್, ಅಯಂ ಚ ವಿನಶ್ವರೋ . ನೈಯಾಯಿಕಮತಾನುಸಾರೀ ಕಶ್ಚಿದ್ವದತ್ಯಾಕಾಶ-
ಗುಣೋಽಯಂ ಶಬ್ದಃ . ಪರಿಹಾರಮಾಹ – ಆಕಾಶಗುಣತ್ವೇ ಸತ್ಯಮೂರ್ತೋ ಭವತಿ . ಅಮೂರ್ತಶ್ಚ ಶ್ರವಣೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯೋ ನ
ಭವತಿ, ದೃಶ್ಯತೇ ಚ ಶ್ರವಣೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯತ್ವಮ್ . ಶೇಷೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಃ ಕಸ್ಮಾನ್ನ ಭವತೀತಿ ಚೇತ್ —
ಔರ ‘‘ಯದಿ ಶಬ್ದ ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋ ತೋ ವಹ ಪೃಥ್ವೀಸ್ಕಂಧಕೀ ಭಾಂತಿ ಸ್ಪರ್ಶನಾದಿಕ
ಇದ್ರಿಯೋಂಕಾ ವಿಷಯ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ, ಅರ್ಥಾತ್ ಜೈಸೇ ಪೃಥ್ವೀಸ್ಕಂಧರೂಪ ಪುದ್ಗಲಪರ್ಯಾಯ ಸರ್ವ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ
ಹೋತೀ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಶಬ್ದರೂಪ ಪುದ್ಗಲಪರ್ಯಾಯ ಭೀ ಸಭೀ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಸೇ ಜ್ಞಾತ ಹೋನೀ ಚಾಹಿಯೇ’’ (ಐಸಾ ತರ್ಕ
ಕಿಯಾ ಜಾಯ ತೋ) ಐಸಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪಾನೀ (ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ) ಘ್ರಾಣೇನ್ದ್ರಿಯಕಾ
ವಿಷಯ ನಹೀಂ ಹೈ; ಅಗ್ನಿ (ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ) ಘ್ರಾಣೇನ್ದ್ರಿಯ ತಥಾ ರಸನೇನ್ದ್ರಿಯಕಾ ವಿಷಯ ನಹೀಂ
ಹೈ ಔರ ವಾಯು (ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೋನೇ ಪರಭೀ) ಘ್ರಾಣ, ರಸನಾ ತಥಾ ಚಕ್ಷುಇನ್ದ್ರಿಯಕಾ ವಿಷಯ ನಹೀಂ ಹೈ .
ಔರ ಐಸಾ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿ ಪಾನೀ ಗಂಧ ರಹಿತ ಹೈ (ಇಸಲಿಯೇ ನಾಕಸೇ ಅಗ್ರಾಹ್ಯ ಹೈ ), ಅಗ್ನಿ ಗಂಧ ತಥಾ
ರಸ ರಹಿತ ಹೈ (ಇಸಲಿಯೇ ನಾಕ, ಜೀಭಸೇ ಅಗ್ರಾಹ್ಯ ಹೈ ) ಔರ ವಾಯು ಗಂಧ, ರಸ ತಥಾ ವರ್ಣ ರಹಿತ ಹೈ
(ಇಸಲಿಯೇ ನಾಕ, ಜೀಭ ತಥಾ ಆಂಖೋಂಸೇ ಅಗ್ರಾಹ್ಯ ಹೈ ); ಕ್ಯೋಂಕಿ ಸಭೀ ಪುದ್ಗಲ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿ ೧ಚತುಷ್ಕಯುಕ್ತ
ಸ್ವೀಕಾರ ಕಿಯೇ ಗಯೇ ಹೈಂ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜಿನಕೇ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿ ಚತುಷ್ಕ ವ್ಯಕ್ತ ಹೈಂ ಐಸೇ (೧) ಚನ್ದ್ರಕಾಂತಮಣಿಕೋ,
(೨) ಅರಣಿಕೋ ಔರ (೩) ಜೌ ಕೋ ಜೋ ಪುದ್ಗಲ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಉನ್ಹೀಂ ಕೇ ದ್ವಾರಾ (೧) ಜಿಸಕೀ ಗಂಧ
ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈ ಐಸೇ ಪಾನೀಕೀ, (೨) ಜಿಸಕೀ ಗಂಧ ತಥಾ ರಸ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈ ಐಸೀ ಅಗ್ನಿಕೀ ಔರ
(೩) ಜಿಸಕೀ ಗಂಧ, ರಸ ತಥಾ ವರ್ಣ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈ ಐಸೀ ಉದರವಾಯುಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಹೋತೀ ದೇಖೀ ಜಾತೀ ಹೈ .
೧. ಚತುಷ್ಕ = ಚತುಷ್ಟಯ, ಚಾರಕಾ ಸಮೂಹ . [ಸಮಸ್ತ ಪುದ್ಗಲೋಂಮೇಂ — ಪೃಥ್ವೀ, ಜಲ, ಅಗ್ನಿ ಔರ ವಾಯು ಇನ ಸಬಹೀಮೇಂ —
ಸ್ಪರ್ಶಾದಿ ಚಾರೋಂ ಗುಣ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಮಾತ್ರ ಅನ್ತರ ಇತನಾ ಹೀ ಹೈಂ ಕಿ ಪೃಥ್ವೀಮೇಂ ಚಾರೋಂ ಗುಣ ವ್ಯಕ್ತ ಹೈಂ, ಪಾನೀಮೇಂ ಗಂಧ ಅವ್ಯಕ್ತ
ಹೈ, ಅಗ್ನಿಮೇಂ ಗಂಧ ತಥಾ ರಸ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈ, ಔರ ವಾಯುಮೇಂ ಗಂಧ, ರಸ, ತಥಾ ವರ್ಣ ಅವ್ಯಕ್ತ ಹೈಂ . ಇಸ ಬಾತಕೀ ಸಿದ್ಧಿಕೇ
ಲಿಯೇ ಯುಕ್ತಿ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಹೈ : – ಚನ್ದ್ರಕಾನ್ತಮಣಿರೂಪ ಪೃಥ್ವೀಮೇಂಸೇ ಪಾನೀ ಝರತಾ ಹೈ; ಅರಣಿಕೀ -ಲಕಡೀಮೇಂಸೇ ಅಗ್ನಿ ಪ್ರಗಟ
ಹೋತೀ ಹೈ ಔರ ಜೌ ಖಾನೇಸೇ ಪೇಟಮೇಂ ವಾಯು ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೀ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ (೧) ಚನ್ದ್ರಕಾಂತಮಣಿಮೇಂ, (೨) ಅರಣಿ -ಲಕಡೀಮೇಂ
ಔರ (೩) ಜೌ ಮೇಂ ರಹನೇವಾಲೇ ಚಾರೋಂ ಗುಣ (೧) ಪಾನೀಮೇಂ, (೨) ಅಗ್ನಿಮೇಂ ಔರ (೩) ವಾಯುಮೇಂ ಹೋನೇ ಚಾಹಿಯೇ . ಮಾತ್ರ
ಅನ್ತರ ಇತನಾ ಹೀ ಹೈ ಕಿ ಉನ ಗುಣೋಂಮೇಂಸೇ ಕುಛ ಅಪ್ರಗಟರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹುಯೇ ಹೈಂ . ಔರ ಫಿ ರ, ಪಾನೀಮೇಂಸೇ ಮೋತೀರೂಪ
ಪೃಥ್ವೀಕಾಯ ಅಥವಾ ಅಗ್ನಿಮೇಂಸೇ ಕಾಜಲರೂಪ ಪೃಥ್ವೀಕಾಯಕೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇ ಪರ ಚಾರೋಂ ಗುಣ ಪ್ರಗಟ ಹೋತೇ ಹುಯೇ ದೇಖೇ ಜಾತೇ
ಹೈಂ . ]

Page 263 of 513
PDF/HTML Page 296 of 546
single page version

ವ್ಯಕ್ತತ್ವಂ ಕಾದಾಚಿತ್ಕಪರಿಣಾಮವೈಚಿತ್ರ್ಯಪ್ರತ್ಯಯಂ ನಿತ್ಯದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಪ್ರತಿಘಾತಾಯ . ತತೋಽಸ್ತು ಶಬ್ದಃ
ಪುದ್ಗಲಪರ್ಯಾಯ ಏವೇತಿ ..೧೩೨..
ಅಥಾಮೂರ್ತಾನಾಂ ಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಗುಣಾನ್ ಗೃಣಾತಿ —
ಆಗಾಸಸ್ಸವಗಾಹೋ ಧಮ್ಮದ್ದವ್ವಸ್ಸ ಗಮಣಹೇದುತ್ತಂ .
ಧಮ್ಮೇದರದವ್ವಸ್ಸ ದು ಗುಣೋ ಪುಣೋ ಠಾಣಕಾರಣದಾ ..೧೩೩..
ಕಾಲಸ್ಸ ವಟ್ಟಣಾ ಸೇ ಗುಣೋವಓಗೋ ತ್ತಿ ಅಪ್ಪಣೋ ಭಣಿದೋ .
ಣೇಯಾ ಸಂಖೇವಾದೋ ಗುಣಾ ಹಿ ಮುತ್ತಿಪ್ಪಹೀಣಾಣಂ ..೧೩೪.. ಜುಗಲಂ .
ಅನ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯೋಽನ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಸ್ಯ ನ ಭವತಿ ವಸ್ತುಸ್ವಭಾವಾದೇವ, ರಸಾದಿವಿಷಯವತ್ . ಪುನರಪಿ ಕತಂಭೂತಃ . ಚಿತ್ತೋ
ಚಿತ್ರಃ ಭಾಷಾತ್ಮಕಾಭಾಷಾತ್ಮಕರೂಪೇಣ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವೈಶ್ರಸಿಕರೂಪೇಣ ಚ ನಾನಾಪ್ರಕಾರಃ . ತಚ್ಚ ‘‘ಸದ್ದೋ ಖಂಧಪ್ಪಭವೋ’’
ಇತ್ಯಾದಿಗಾಥಾಯಾಂ ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯೇ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಂ ತಿಷ್ಠತ್ಯತ್ರಾಲಂ ಪ್ರಸಙ್ಗೇನ ..೧೩೨.. ಅಥಾಕಾಶಾದ್ಯಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ
ವಿಶೇಷಗುಣಾನ್ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ — ಆಗಾಸಸ್ಸವಗಾಹೋ ಆಕಾಶಸ್ಯಾವಗಾಹಹೇತುತ್ವಂ, ಧಮ್ಮದ್ದವ್ವಸ್ಸ ಗಮಣಹೇದುತ್ತಂ ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಸ್ಯ
ಗಮನಹೇತುತ್ವಂ, ಧಮ್ಮೇದರದವ್ವಸ್ಸ ದು ಗುಣೋ ಪುಣೋ ಠಾಣಕಾರಣದಾ ಧರ್ಮೇತರದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ತು ಪುನಃ ಸ್ಥಾನಕಾರಣತಾಗುಣೋ ಭವತೀತಿ
ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ ಗತಾ . ಕಾಲಸ್ಸ ವಟ್ಟಣಾ ಸೇ ಕಾಲಸ್ಯ ವರ್ತನಾ ಸ್ಯಾದ್ಗುಣಃ, ಗುಣೋವಓಗೋ ತ್ತಿ ಅಪ್ಪಣೋ ಭಣಿದೋ
ಜ್ಞಾನದರ್ಶನೋಪಯೋಗದ್ವಯಮಿತ್ಯಾತ್ಮನೋ ಗುಣೋ ಭಣಿತಃ . ಣೇಯಾ ಸಂಖೇವಾದೋ ಗುಣಾ ಹಿ ಮುತ್ತಿಪ್ಪಹೀಣಾಣಂ ಏವಂ
ಸಂಕ್ಷೇಪಾದಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಗುಣಾ ಜ್ಞೇಯಾ ಇತಿ . ತಥಾಹಿ — ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸಾಧಾರಣಮವಗಾಹಹೇತುತ್ವಂ
ಔರ ಕಹೀಂ (ಕಿಸೀ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ) ಕಿಸೀ ಗುಣಕೀ ಕಾದಾಚಿತ್ಕ ಪರಿಣಾಮಕೀ ವಿಚಿತ್ರತಾಕೇ ಕಾರಣ
ಹೋನೇವಾಲಾ ವ್ಯಕ್ತಪನಾ ಯಾ ಅವ್ಯಕ್ತಪನಾ ನಿತ್ಯ ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಕಾ ಪ್ರತಿಘಾತ ನಹೀಂ ಕರತಾ . (ಅರ್ಥಾತ್
ಅನಿತ್ಯಪರಿಣಾಮಕೇ ಕಾರಣ ಹೋನೇವಾಲೀ ಗುಣಕೀ ಪ್ರಗಟತಾ ಔರ ಅಪ್ರಗಟತಾ ನಿತ್ಯ ದ್ರವ್ಯಸ್ವಭಾವಕೇ ಸಾಥ
ಕಹೀಂ ವಿರೋಧಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತೀ .)
ಇಸಲಿಯೇ ಶಬ್ದ ಪುದ್ಗಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯ ಹೀ ಹೋ ..೧೩೨..
ಅಬ, ಶೇಷ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಗುಣ ಕಹತೇ ಹೈಂ : —
ಅವಗಾಹ ಗುಣ ಆಕಾಶನೋ, ಗತಿಹೇತುತಾ ಛೇ ಧರ್ಮನೋ,
ವಳೀ ಸ್ಥಾನಕಾರಣತಾರೂಪೀ ಗುಣ ಜಾಣ ದ್ರವ್ಯ ಅಧರ್ಮನೋ. ೧೩೩.
ಛೇ ಕಾಳನೋ ಗುಣ ವರ್ತನಾ ಉಪಯೋಗ ಭಾಖ್ಯೋ ಜೀವಮಾಂ,
ಏ ರೀತ ಮೂರ್ತಿವಿಹೀನನಾ ಗುಣ ಜಾಣವಾ ಸಂಕ್ಷೇಪಮಾಂ. ೧೩೪.

Page 264 of 513
PDF/HTML Page 297 of 546
single page version

ಆಕಾಶಸ್ಯಾವಗಾಹೋ ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಗಮನಹೇತುತ್ವಮ್ .
ಧರ್ಮೇತರದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ತು ಗುಣಃ ಪುನಃ ಸ್ಥಾನಕಾರಣತಾ ..೧೩೩..
ಕಾಲಸ್ಯ ವರ್ತನಾ ಸ್ಯಾತ್ ಗುಣ ಉಪಯೋಗ ಇತಿ ಆತ್ಮನೋ ಭಣಿತಃ .
ಜ್ಞೇಯಾಃ ಸಂಕ್ಷೇಪಾದ್ಗುಣಾ ಹಿ ಮೂರ್ತಿಪ್ರಹೀಣಾನಾಮ್ ..೧೩೪.. ಯುಗಲಮ್ .
ವಿಶೇಷಗುಣೋ ಹಿ ಯುಗಪತ್ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಸಾಧಾರಣಾವಗಾಹಹೇತುತ್ವಮಾಕಾಶಸ್ಯ, ಸಕೃತ್ಸರ್ವೇಷಾಂ
ಗಮನಪರಿಣಾಮಿನಾಂ ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಗಮನಹೇತುತ್ವಂ ಧರ್ಮಸ್ಯ, ಸಕೃತ್ಸರ್ವೇಷಾಂ ಸ್ಥಾನಪರಿಣಾಮಿನಾಂ
ಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಂ ಸ್ಥಾನಹೇತುತ್ವಮಧರ್ಮಸ್ಯ, ಅಶೇಷಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಪ್ರತಿಪರ್ಯಾಯಂ ಸಮಯವೃತ್ತಿಹೇತುತ್ವಂ ಕಾಲಸ್ಯ,
ಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮೋ ಜೀವಸ್ಯ . ಏವಮಮೂರ್ತಾನಾಂ ವಿಶೇಷಗುಣಸಂಕ್ಷೇಪಾಧಿಗಮೇ ಲಿಂಗಮ್ . ತತ್ರೈಕಕಾಲಮೇವ
ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸದಾಕಾಶಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ಗತಿಪರಿಣತಸಮಸ್ತಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮೇಕಸಮಯೇ
ಸಾಧಾರಣಂ ಗಮನಹೇತುತ್ವಂ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸದ್ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ತಥೈವ ಚ ಸ್ಥಿತಿ-
ಪರಿಣತಸಮಸ್ತಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮೇಕಸಮಯೇ ಸಾಧಾರಣಂ ಸ್ಥಿತಿಹೇತುತ್ವಂ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸದ-
ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಯುಗಪತ್ಪರ್ಯಾಯಪರಿಣತಿಹೇತುತ್ವಂ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸ-
ತ್ಕಾಲದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ಸರ್ವಜೀವಸಾಧಾರಣಂ ಸಕಲವಿಮಲಕೇವಲಜ್ಞಾನದರ್ಶನದ್ವಯಂ ವಿಶೇಷಗುಣತ್ವಾದೇವಾನ್ಯಾ-
ಚೇತನಪಞ್ಚದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವತ್ಸಚ್ಛುದ್ಧಬುದ್ಧೈಕಸ್ವಭಾವಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ . ಅಯಮತ್ರಾರ್ಥಃ — ಯದ್ಯಪಿ ಪಞ್ಚ-
ದ್ರವ್ಯಾಣಿ ಜೀವಸ್ಯೋಪಕಾರಂ ಕುರ್ವನ್ತಿ ತಥಾಪಿ ತಾನಿ ದುಃಖಕಾರಣಾನ್ಯೇವೇತಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾಕ್ಷಯಾನನ್ತಸುಖಾದಿಕಾರಣಂ
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಆಕಾಶಸ್ಯಾವಗಾಹಃ ] ಆಕಾಶಕಾ ಅವಗಾಹ, [ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಸ್ಯ
ಗಮನಹೇತುತ್ವಂ ] ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯಕಾ ಗಮನಹೇತುತ್ವ [ತು ಪುನಃ ] ಔರ [ಧರ್ಮೇತರದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಗುಣಃ ] ಅಧರ್ಮ ದ್ರವ್ಯಕಾ
ಗುಣ [ಸ್ಥಾನಕಾರಣತಾ ] ಸ್ಥಾನಕಾರಣತಾ ಹೈ . [ಕಾಲಸ್ಯ ] ಕಾಲಕಾ ಗುಣ [ವರ್ತತಾ ಸ್ಯಾತ್ ]
ವರ್ತನಾ ಹೈ, [ಆತ್ಮನಃ ಗುಣಃ ] ಆತ್ಮಾಕಾ ಗುಣ [ಉಪಯೋಗಃ ಇತಿ ಭಣಿತಃ ] ಉಪಯೋಗ ಕಹಾ ಹೈ .
[ಮೂರ್ತಿಪ್ರಹೀಣಾನಾಂ ಗುಣಾಃ ಹಿ ] ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಗುಣ [ಸಂಕ್ಷೇಪಾತ್ ] ಸಂಕ್ಷೇಪಸೇ [ಜ್ಞೇಯಾಃ ] ಜಾನನಾ
ಚಾಹಿಯೇ ..೧೩೩ -೧೩೪..
ಟೀಕಾ : — ಯುಗಪತ್ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸಾಧಾರಣ ಅವಗಾಹಕಾ ಹೇತುಪನಾ ಆಕಾಶಕಾ ವಿಶೇಷ ಗುಣ
ಹೈ . ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಸರ್ವ ಗಮನಪರಿಣಾಮೀ (ಗತಿರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ) ಜೀವ -ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಗಮನಕಾ ಹೇತುಪನಾ
ಧರ್ಮಕಾ ವಿಶೇಷ ಗುಣ ಹೈ . ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಸರ್ವ ಸ್ಥಾನಪರಿಣಾಮೀ (ಸ್ಥಿತಿರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ) ಜೀವ-
ಪುದ್ಗಲೋಂಕೇ ಸ್ಥಿರ ಹೋನೇಕಾ ಹೇತುತ್ವ ಸ್ಥಿತಿಕಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಸ್ಥಿರ ಹೋನೇಕಾ ನಿಮಿತ್ತಪನಾ ಅಧರ್ಮಕಾ ವಿಶೇಷಗುಣ
ಹೈ . (ಕಾಲಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ) ಶೇಷ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೀ ಪ್ರತಿ -ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ಸಮಯವೃತ್ತಿಕಾ ಹೇತುಪನಾ (ಸಮಯ-
ಸಮಯಕೀ ಪರಿಣತಿಕಾ ನಿಮಿತ್ತತ್ವ) ಕಾಲಕಾ ವಿಶೇಷ ಗುಣ ಹೈ . ಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮ ಜೀವಕಾ ವಿಶೇಷ ಗುಣ
ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ವಿಶೇಷ ಗುಣೋಂಕಾ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಜ್ಞಾನ ಹೋನೇ ಪರ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ ಜಾನನೇಕೇ ಲಿಂಗ
(ಚಿಹ್ನ, ಲಕ್ಷಣ, ಸಾಧನ) ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತೇ ಹೈಂ; ಅರ್ಥಾತ್ ಉನ -ಉನ ವಿಶೇಷ ಗುಣೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉನ -ಉನ ಅಮೂರ್ತ

Page 265 of 513
PDF/HTML Page 298 of 546
single page version

ಸಕಲದ್ರವ್ಯಸಾಧಾರಣಾವಗಾಹಸಂಪಾದನಮಸರ್ವಗತತ್ವಾದೇವ ಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವದಾಕಾಶಮಧಿಗಮಯತಿ . ತಥೈಕ-
ವಾರಮೇವ ಗತಿಪರಿಣತಸಮಸ್ತಜೀವಪುದ್ಗಲಾನಾಮಾಲೋಕಾದ್ಗಮನಹೇತುತ್ವಮಪ್ರದೇಶತ್ವಾತ್ಕಾಲಪುದ್ಗಲಯೋಃ, ಸಮುದ್ಘಾ-
ತಾದನ್ಯತ್ರ ಲೋಕಾಸಂಖ್ಯೇಯಭಾಗಮಾತ್ರತ್ವಾಜ್ಜೀವಸ್ಯ, ಲೋಕಾಲೋಕ ಸೀಮ್ನೋಽಚಲಿತತ್ವಾದಾಕಾಶಸ್ಯ, ವಿರುದ್ಧ-
ಕಾರ್ಯಹೇತುತ್ವಾದಧರ್ಮಸ್ಯಾಸಂಭವದ್ಧರ್ಮಮಧಿಗಮಯತಿ . ತಥೈಕವಾರಮೇವ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣತಸಮಸ್ತಜೀವಪುದ್ಗಲಾ-
ನಾಮಾಲೋಕಾತ್ಸ್ಥಾನಹೇತುತ್ವಮಪ್ರದೇಶತ್ವಾತ್ಕಾಲಪುದ್ಗಲಯೋಃ, ಸಮುದ್ಘಾತಾದನ್ಯತ್ರ ಲೋಕಾಸಂಖ್ಯೇಯಭಾಗಮಾತ್ರತ್ವಾ-
ಜ್ಜೀವಸ್ಯ, ಲೋಕಾಲೋಕಸೀಮ್ನೋಽಚಲಿತತ್ವಾದಾಕಾಶಸ್ಯ, ವಿರುದ್ಧಕಾರ್ಯಹೇತುತ್ವಾದ್ಧರ್ಮಸ್ಯ ಚಾಸಂಭವದಧರ್ಮಮಧಿ-
ವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನದರ್ಶನೋಪಯೋಗಸ್ವಭಾವಂ ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ತದೇವ ಮನಸಾ ಧ್ಯೇಯಂ ವಚಸಾ ವಕ್ತವ್ಯಂ ಕಾಯೇನ ತತ್ಸಾಧಕ-
ಮನುಷ್ಠಾನಂ ಚ ಕರ್ತವ್ಯಮಿತಿ ..೧೩೩ . ೧೩೪.. ಏವಂ ಕಸ್ಯ ದ್ರವ್ಯಸ್ಯ ಕೇ ವಿಶೇಷಗುಣಾ ಭವನ್ತೀತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ
ಪ್ರ ೩೪
ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ — ಸಿದ್ಧ ಹೋತಾ ಹೈ . (ಇಸೀಕೋ ಸ್ಪಷ್ಟತಾಪೂರ್ವಕ ಸಮಝಾತೇ ಹೈಂ : — )
ವಹಾಂ ಏಕ ಹೀ ಕಾಲಮೇಂ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ ಸಾಧಾರಣ ೧ಅವಗಾಹಕಾ ಸಂಪಾದನ
(-ಅವಗಾಹಹೇತುಪನೇರೂಪ ಲಿಂಗ) ಆಕಾಶಕೋ ಬತಲಾತಾ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಶೇಷ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಸರ್ವಗತ
(ಸರ್ವವ್ಯಾಪಕ) ನ ಹೋನೇಸೇ ಉನಕೇ ವಹ ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ .
ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಏಕ ಹೀ ಕಾಲಮೇಂ ಗತಿಪರಿಣತ (ಗತಿರೂಪಸೇ ಪರಿಣಮಿತ ಹುಏ) ಸಮಸ್ತ ಜೀವ-
ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಲೋಕ ತಕ ಗಮನಕಾ ಹೇತುಪನಾ ಧರ್ಮಕೋ ಬತಲಾತಾ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಕಾಲ ಔರ ಪುದ್ಗಲ ಅಪ್ರದೇಶೀ
ಹೈಂ ಇಸಲಿಯೇ ಉನಕೇ ವಹ ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ; ಜೀವ ಸಮುದ್ಘಾತಕೋ ಛೋಡಕರ ಅನ್ಯತ್ರ ಲೋಕಕೇ ಅಸಂಖ್ಯಾತವೇಂ
ಭಾಗ ಮಾತ್ರ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕೇ ವಹ ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ, ಲೋಕ -ಅಲೋಕಕೀ ಸೀಮಾ ಅಚಲಿತ ಹೋನೇಸೇ
ಆಕಾಶಕೋ ವಹ ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ ಔರ ವಿರುದ್ಧ ಕಾರ್ಯಕಾ ಹೇತು ಹೋನೇಸೇ ಅಧರ್ಮಕೋ ವಹ ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ .
(ಕಾಲ ಔರ ಪುದ್ಗಲ ಏಕಪ್ರದೇಶೀ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಲೋಕ ತಕ ಗಮನಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತೇ; ಜೀವ
ಸಮುದ್ಘಾತಕೋ ಛೋಡಕರ ಅನ್ಯ ಕಾಲಮೇಂ ಲೋಕಕೇ ಅಸಂಖ್ಯಾತವೇಂ ಭಾಗಮೇಂ ಹೀ ರಹತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಭೀ
ಲೋಕ ತಕ ಗಮನಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ; ಯದಿ ಆಕಾಶ ಗತಿಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋ ತೋ ಜೀವ ಔರ
ಪುದ್ಗಲೋಂಕೀ ಗತಿ ಅಲೋಕಮೇಂ ಭೀ ಹೋನೇ ಲಗೇ, ಜಿಸಸೇ ಲೋಕಾಕಾಶಕೀ ಮರ್ಯಾದಾ ಹೀ ನ ರಹೇಗೀ; ಇಸಲಿಯೇ
ಗತಿಹೇತುತ್ವ ಆಕಾಶಕಾ ಭೀ ಗುಣ ನಹೀಂ ಹೈ; ಅಧರ್ಮ ದ್ರವ್ಯ ತೋ ಗತಿಸೇ ವಿರುದ್ಧ ಸ್ಥಿತಿಕಾರ್ಯಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ
ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಭೀ ಗತಿಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಗತಿಹೇತುತ್ವಗುಣ ಧರ್ಮನಾಮಕ ದ್ರವ್ಯಕಾ
ಅಸ್ತಿತ್ವ ಬತಲಾತಾ ಹೈ .)
ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಏಕ ಹೀ ಕಾಲಮೇಂ ಸ್ಥಿತಿಪರಿಣತ ಸಮಸ್ತ ಜೀವ -ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಲೋಕ ತಕ ಸ್ಥಿತಿಕಾ
ಹೇತುಪನಾ ಅಧರ್ಮಕೋ ಬತಲಾತಾ ಹೈ; ಕ್ಯೋಂಕಿ ಕಾಲ ಔರ ಪುದ್ಗಲ ಅಪ್ರದೇಶೀ ಹೋನೇಸೇ ಉನಕೇ ವಹ ಸಂಭವ ನಹೀಂ
ಹೈ; ಜೀವ ಸಮುದ್ಘಾತಕೋ ಛೋಡಕರ ಅನ್ಯತ್ರ ಲೋಕಕೇ ಅಸಂಖ್ಯಾತವೇಂ ಭಾಗ ಮಾತ್ರ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಕೇ ವಹ
ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ; ಲೋಕ ಔರ ಅಲೋಕಕೀ ಸೀಮಾ ಅಚಲಿತ ಹೋನೇಸೇ ಆಕಾಶಕೇ ವಹ ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ, ಔರ
೧. ಅವಗಾಹ = ಲೀನ ಹೋನಾ; ಮಜ್ಜಿತ ಹೋನಾ, ಅವಕಾಶ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರನಾ . (ಏಕ ಹೀ ಕಾಲಮೇಂ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೋ ಸಾಮಾನ್ಯ
ಅವಕಾಶಕೀ ಪ್ರಾಪ್ತಿಮೇಂ ಆಕಾಶದ್ರವ್ಯ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೈ .)

Page 266 of 513
PDF/HTML Page 299 of 546
single page version

ಗಮಯತಿ . ತಥಾ ಅಶೇಷಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಪ್ರತಿಪರ್ಯಾಯಂ ಸಮಯವೃತ್ತಿಹೇತುತ್ವಂ ಕಾರಣಾನ್ತರಸಾಧ್ಯತ್ವಾತ್ಸಮಯ-
ವಿಶಿಷ್ಟಾಯಾ ವೃತ್ತೇಃ ಸ್ವತಸ್ತೇಷಾಮಸಂಭವತ್ಕಾಲಮಧಿಗಮಯತಿ . ತಥಾ ಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮೋಽಚೇತನತ್ವಾದೇವ ಶೇಷ-
ದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸಂಭವನ್ ಜೀವಮಧಿಗಮಯತಿ . ಏವಂ ಗುಣವಿಶೇಷಾದ್ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷೋಽಧಿಗನ್ತವ್ಯಃ ..೧೩೩ . ೧೩೪..
ಅಥ ದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಪ್ರದೇಶವತ್ತ್ವಾಪ್ರದೇಶವತ್ತ್ವವಿಶೇಷಂ ಪ್ರಜ್ಞಾಪಯತಿ —
ತೃತೀಯಸ್ಥಲೇ ಗಾಥಾತ್ರಯಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಕಾಲದ್ರವ್ಯಂ ವಿಹಾಯ ಜೀವಾದಿಪಞ್ಚದ್ರವ್ಯಾಣಾಮಸ್ತಿಕಾಯತ್ವಂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾತಿ —
ವಿರುದ್ಧ ಕಾರ್ಯಕಾ ಹೇತು ಹೋನೇಸೇ ಧರ್ಮಕೋ ವಹ ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ .
ಇಸೀಪ್ರಕಾರ (ಕಾಲಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ) ಶೇಷ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪರ್ಯಾಯಮೇಂ ಸಮಯವೃತ್ತಿಕಾ
ಹೇತುಪನಾ ಕಾಲಕೋ ಬತಲಾತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಉನಕೇ ೧ಸಮಯವಿಶಿಷ್ಟ ವೃತ್ತಿ ಕಾರಣಾನ್ತರಸೇ ಸಧತೀ ಹೋನೇಸೇ
(ಅರ್ಥಾತ್ ಉನಕೇ ಸಮಯಸೇ ವಿಶಿಷ್ಟ ಐಸೀ ಪರಿಣತಿ ಅನ್ಯ ಕಾರಣಸೇ ಹೋತೀ ಹೈ,) ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ವತಃ ಉನಕೇ
ವಹ (ಸಮಯವೃತ್ತಿಹೇತುಪನಾ) ಸಂಭವಿತ ನಹೀಂ ಹೈ .
ಇಸೀಪ್ರಕಾರ ಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮ ಜೀವಕೋ ಬತಲಾತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ ಚೇತನ ಹೋನೇಸೇ ಶೇಷ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ
ಸಂಭವ ನಹೀಂ ಹೈ .
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಗುಣವಿಶೇಷಸೇ ದ್ರವ್ಯವಿಶೇಷ ಜಾನನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
ಭಾವಾರ್ಥ : — ಜೈಸಾ ಕಿ ಪಹಲೇ ಬತಾಯಾ ಗಯಾ ಹೈ, – ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಗಂಧ, ವರ್ಣಸೇ ಪುದ್ಗಲ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ
ಅಸ್ತಿತ್ವ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಯಹಾಂ ಅಮೂರ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಉನಕೇ ವಿಶೇಷ ಲಕ್ಷಣೋಂಸೇ ಪ್ರಗಟ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ .
ಚೈತನ್ಯಪರಿಣಾಮರೂಪ ಲಕ್ಷಣ ಅನುಭವಮೇಂ ಆತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಅನನ್ತ ಜೀವದ್ರವ್ಯೋಂಕಾ ಅಸ್ತಿತ್ವ
ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಜೀವಾದಿ ಸಮಸ್ತ ದ್ರವ್ಯ ಜಿಸಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಅವಗಾಹ (ಅವಕಾಶ) ಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಕರತೇ ಹೈಂ
ಐಸಾ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ; ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಲೋಕಾಲೋಕವ್ಯಾಪೀ ಆಕಾಶ ಹೈ . ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲ ಗತಿ
ಕರತೇ ಹುಏ ಮಾಲೂಮ ಹೋತೇ ಹೈಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಜೈಸೇ ಮಛಲೀಕೋ ಗತಿ ಕರನೇಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಜಲ ಹೈ ಉಸೀ ಪ್ರಕಾರ
ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೋ ಗತಿ ಕರನೇಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ; ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಲೋಕವ್ಯಾಪೀ
ಧರ್ಮದ್ರವ್ಯ ಹೈ . ಜೈಸೇ ಮನುಷ್ಯಕೋ ಸ್ಥಿತಿಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಪೃಥ್ವೀ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಜೀವ ಔರ ಪುದ್ಗಲೋಂಕೀ
ಸ್ಥಿತಿಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ . ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಲೋಕವ್ಯಾಪೀ ಅಧರ್ಮದ್ರವ್ಯ ಹೈ . ಜೈಸೇ
ಕುಮ್ಹಾರಕೇ ಚಕ್ರಕೇ ಚಲನೇಮೇಂ ಕೀಲ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಹೈ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ (ಕಾಲಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ) ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೇ
ಪರಿಣಮನಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ; ವಹ ದ್ರವ್ಯ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಕಾಲಾಣು ಹೈಂ, ಜಿನಕೀ ಪರ್ಯಾಯೇಂ
ಸಮಯ, ಘಡೀ, ದಿನ, ವರ್ಷ ಇತ್ಯಾದಿರೂಪಸೇ ವ್ಯಕ್ತ ಹೋತೀ ಹೈಂ .
ಇಸಪ್ರಕಾರ ಗುಣಭೇದಸೇ ದ್ರವ್ಯಭೇದ ನಿಶ್ಚಿತ ಹುಆ ..೧೩೩ -೧೩೪..
ಅಬ, ದ್ರವ್ಯಕಾ ೨ಪ್ರದೇಶವತ್ವ ಔರ ಅಪ್ರದೇಶವತ್ವರೂಪ ವಿಶೇಷ (-ಭೇದ) ಬತಲಾತೇ ಹೈಂ : —
೧. ಕಾಲಕೇ ಅತಿರಿಕ್ತ ದ್ರವ್ಯೋಂಕೀ ಪರಿಣತಿ ‘ಏಕ ಸಮಯಮೇಂ ಯಹ ಪರಿಣತಿ ಹುಈ ಹೈ’ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸಮಯಸೇ ವಿಶಿಷ್ಟ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್
ವ್ಯವಹಾರಸೇ ಉಸಮೇಂ ಸಮಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ಆತೀ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಉಸಮೇಂ ಕೋಈ ದ್ರವ್ಯ — ಕಾಲದ್ರವ್ಯ — ನಿಮಿತ್ತ ಹೋನಾ ಚಾಹಿಯೇ .
೨. ಪ್ರದೇಶವತ್ವ = ಪ್ರದೇಶವಾನಪನಾ .

Page 267 of 513
PDF/HTML Page 300 of 546
single page version

ಜೀವಾ ಪೋಗ್ಗಲಕಾಯಾ ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮಾ ಪುಣೋ ಯ ಆಗಾಸಂ .
ಸಪದೇಸೇಹಿಂ ಅಸಂಖಾ ಣತ್ಥಿ ಪದೇಸ ತ್ತಿ ಕಾಲಸ್ಸ ..೧೩೫..
ಜೀವಾಃ ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಪುನಶ್ಚಾಕಾಶಮ್ .
ಸ್ವಪ್ರದೇಶೈರಸಂಖ್ಯಾತಾ ನ ಸನ್ತಿ ಪ್ರದೇಶಾ ಇತಿ ಕಾಲಸ್ಯ ..೧೩೫..
ಪ್ರದೇಶವನ್ತಿ ಹಿ ಜೀವಪುದ್ಗಲಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾಕಾಶಾನಿ ಅನೇಕಪ್ರದೇಶವತ್ತ್ವಾತ್ . ಅಪ್ರದೇಶಃ ಕಾಲಾಣುಃ
ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರತ್ವಾತ್ . ಅಸ್ತಿ ಚ ಸಂವರ್ತವಿಸ್ತಾರಯೋರಪಿ ಲೋಕಾಕಾಶತುಲ್ಯಾಸಂಖ್ಯೇಯಪ್ರದೇಶಾಪರಿತ್ಯಾಗಾಜ್ಜೀವಸ್ಯ,
ದ್ರವ್ಯೇಣ ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರತ್ವಾದಪ್ರದೇಶತ್ವೇಽಪಿ ದ್ವಿಪ್ರದೇಶಾದಿಸಂಖ್ಯೇಯಾಸಂಖ್ಯೇಯಾನನ್ತಪ್ರದೇಶಪರ್ಯಾಯೇಣಾನವಧಾರಿತ-
ಪ್ರದೇಶತ್ವಾತ್ಪುದ್ಗಲಸ್ಯ, ಸಕಲಲೋಕವ್ಯಾಪ್ಯಸಂಖ್ಯೇಯಪ್ರದೇಶಪ್ರಸ್ತಾರರೂಪತ್ವಾದ್ ಧರ್ಮಸ್ಯ, ಸಕಲಲೋಕವ್ಯಾಪ್ಯ-
ಜೀವಾ ಪೋಗ್ಗಲಕಾಯಾ ಧಮ್ಮಾಧಮ್ಮಾ ಪುಣೋ ಯ ಆಗಾಸಂ ಜೀವಾಃ ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾಃ ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ಪುನಶ್ಚಾಕಾಶಮ್ . ಏತೇ
ಪಞ್ಚಾಸ್ತಿಕಾಯಾಃ ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಾಃ . ಸಪದೇಸೇಹಿಂ ಅಸಂಖಾ ಸ್ವಪ್ರದೇಶೈರಸಂಖ್ಯೇಯಾಃ . ಅತ್ರಾಸಂಖ್ಯೇಯಪ್ರದೇಶಶಬ್ದೇನ ಪ್ರದೇಶಬಹುತ್ವಂ
ಗ್ರಾಹ್ಯಮ್ . ತಚ್ಚ ಯಥಾಸಂಭವಂ ಯೋಜನೀಯಮ್ . ಜೀವಸ್ಯ ತಾವತ್ಸಂಸಾರಾವಸ್ಥಾಯಾಂ ವಿಸ್ತಾರೋಪಸಂಹಾರಯೋರಪಿ ಪ್ರದೀಪ-
ವತ್ಪ್ರದೇಶಾನಾಂ ಹಾನಿವೃದ್ಧಯೋರಭಾವಾದ್ವಯವಹಾರೇಣ ದೇಹಮಾತ್ರೇಽಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಲೋಕಾಕಾಶಪ್ರಮಿತಾಸಂಖ್ಯೇಯಪ್ರದೇಶತ್ವಮ್ .
ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಜೀವಾಃ ] ಜೀವ [ಪುದ್ಗಲಕಾಯಾಃ ] ಪುದ್ಗಲಕಾಯ, [ಧರ್ಮಾಧರ್ಮೌ ] ಧರ್ಮ,
ಅಧರ್ಮ [ಪುನಃ ಚ ] ಔರ [ಆಕಾಶಂ ] ಆಕಾಶ [ಸ್ವಪ್ರದೇಶೈಃ ] ಸ್ವಪ್ರದೇಶೋಂಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ
[ಅಸಂಖ್ಯಾತಾಃ ] ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಅರ್ಥಾತ್ ಅನೇಕ ಹೈಂ; [ಕಾಲಸ್ಯ ] ಕಾಲಕೇ [ಪ್ರದೇಶಾಃ ಇತಿ ] ಪ್ರದೇಶ [ನ
ಸನ್ತಿ ] ನಹೀಂ ಹೈಂ ..೧೩೫..
ಟೀಕಾ : — ಜೀವ, ಪುದ್ಗಲ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ಔರ ಆಕಾಶ ಅನೇಕ ಪ್ರದೇಶವಾಲೇ ಹೋನೇಸೇ
ಪ್ರದೇಶವಾನ್ ಹೈಂ . ಕಾಲಾಣು ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರ (ಏಕಪ್ರದೇಶೀ) ಹೋನೇಸೇ ಅಪ್ರದೇಶೀ ಹೈ .
[ಉಪರೋಕ್ತ ಬಾತಕೋ ಸ್ಪಷ್ಟ ಕರತೇ ಹೈಂ : — ] ಸಂಕೋಚ -ವಿಸ್ತಾರಕೇ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಜೀವ ಲೋಕಾಕಾಶ
ತುಲ್ಯ ಅಸಂಖ್ಯ ಪ್ರದೇಶೋಂಕೋ ನಹೀಂ ಛೋಡತಾ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಪ್ರದೇಶವಾನ್ ಹೈ; ಪುದ್ಗಲ ಯದ್ಯಪಿ ದ್ರವ್ಯ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ
ಪ್ರದೇಶಮಾತ್ರ (-ಏಕಪ್ರದೇಶೀ) ಹೋನೇಸೇ ಅಪ್ರದೇಶೀ ಹೈ ತಥಾಪಿ, ದೋ ಪ್ರದೇಶೋಂಸೇ ಲೇಕರ ಸಂಖ್ಯಾತ, ಅಸಂಖ್ಯಾತ,
ಔರ ಅನನ್ತಪ್ರದೇಶೋಂವಾಲೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಅನಿಶ್ಚಿತ ಪ್ರದೇಶವಾಲಾ ಹೋನೇಸೇ ಪ್ರದೇಶವಾನ್ ಹೈ; ಸಕಲ
ಲೋಕವ್ಯಾಪೀ ಅಸಂಖ್ಯ ಪ್ರದೇಶೋಂಕೇ ೧ಪ್ರಸ್ತಾರರೂಪ ಹೋನೇಸೇ ಧರ್ಮ ಪ್ರದೇಶವಾನ ಹೈ; ಸಕಲಲೋಕವ್ಯಾಪೀ ಅಸಂಖ್ಯ
೧. ಪ್ರಸ್ತಾರ = ಫೈ ಲಾವ; ವಿಸ್ತಾರ .
ಜೀವದ್ರವ್ಯ, ಪುದ್ಗಲಕಾಯ, ಧರ್ಮ, ಅಧರ್ಮ ವಳೀ ಆಕಾಶನೇ
ಛೇ ಸ್ವಪ್ರದೇಶ ಅನೇಕ, ನಹಿ ವರ್ತೇ ಪ್ರದೇಶೋ ಕಾಳನೇ. ೧೩೫.