Page 88 of 513
PDF/HTML Page 121 of 546
single page version

ಇಹ ಖಲು ‘ಉದಯಗದಾ ಕಮ್ಮಂಸಾ ಜಿಣವರವಸಹೇಹಿಂ ಣಿಯದಿಣಾ ಭಣಿಯಾ . ತೇಸು ವಿಮೂಢೋ ರತ್ತೋ ದುಟ್ಠೋ ವಾ ಬಂಧಮಣುಭವದಿ ..’ ಇತ್ಯತ್ರ ಸೂತ್ರೇ ಉದಯಗತೇಷು ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮಾಂಶೇಷು ಸತ್ಸು ಸಂಚೇತಯಮಾನೋ ಮನ್ತ್ರವಾದರಸಸಿದ್ಧಯಾದೀನಿ ಯಾನಿ ಖಣ್ಡವಿಜ್ಞಾನಾನಿ ಮೂಢಜೀವಾನಾಂ ಚಿತ್ತಚಮತ್ಕಾರಕಾರಣಾನಿ ಪರಮಾತ್ಮಭಾವನಾ- ವಿನಾಶಕಾನಿ ಚ . ತತ್ರಾಗ್ರಹಂ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಜಗತ್ತ್ರಯಕಾಲತ್ರಯಸಕಲವಸ್ತುಯುಗಪತ್ಪ್ರಕಾಶಕಮವಿನಶ್ವರಮಖಣ್ಡೈಕ- ಪ್ರತಿಭಾಸರೂಪಂ ಸರ್ವಜ್ಞಶಬ್ದವಾಚ್ಯಂ ಯತ್ಕೇವಲಜ್ಞಾನಂ ತಸ್ಯೈವೋತ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಭೂತಂ ಯತ್ಸಮಸ್ತರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪಜಾಲೇನ ರಹಿತಂ ಸಹಜಶುದ್ಧಾತ್ಮನೋಽಭೇದಜ್ಞಾನಂ ತತ್ರ ಭಾವನಾ ಕರ್ತವ್ಯಾ, ಇತಿ ತಾತ್ಪರ್ಯಮ್ ..೫೧.. ಏವಂ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇವ ಸರ್ವಜ್ಞ ಇತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ ಗಾಥೈಕಾ, ತದನನ್ತರಂ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಪರಿಜ್ಞಾನಾತ್ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಮಿತಿ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ ಪರಮಾತ್ಮಜ್ಞಾನಾಚ್ಚ ಸರ್ವಪದಾರ್ಥಪರಿಜ್ಞಾನಮಿತಿ ದ್ವಿತೀಯಾ ಚೇತಿ . ತತಶ್ಚ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಜ್ಞಾನೇನ ಸರ್ವಜ್ಞೋ ನ ಭವತೀತಿ ಪ್ರಥಮಗಾಥಾ, ಯುಗಪದ್ಗ್ರಾಹಕೇಣ ಸ ಭವತೀತಿ ದ್ವಿತೀಯಾ ಚೇತಿ ಸಮುದಾಯೇನ ಸಪ್ತಮಸ್ಥಲೇ ಗಾಥಾಪಞ್ಚಕಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಪೂರ್ವಂ ಯದುಕ್ತಂ

ಅಬ, ಜ್ಞಾನೀಕೇ (-ಕೇವಲಜ್ಞಾನೀ ಆತ್ಮಾಕೇ) ಜ್ಞಪ್ತಿಕ್ರಿಯಾಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಉಸಕೇ ಕ್ರಿಯಾಕೇ ಫಲರೂಪ ಬನ್ಧಕಾ ನಿಷೇಧ ಕರತೇ ಹುಏ ಉಪಸಂಹಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ (ಅರ್ಥಾತ್ ಕೇವಲಜ್ಞಾನೀ ಆತ್ಮಾಕೇ ಜಾನನೇಕೀ ಕ್ರಿಯಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಐಸಾ ಕಹಕರ ಜ್ಞಾನ -ಅಧಿಕಾರ ಪೂರ್ಣ ಕರತೇ ಹೈಂ) —

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : – [ಆತ್ಮಾ ] (ಕೇವಲಜ್ಞಾನೀ) ಆತ್ಮಾ [ತಾನ್ ಜಾನನ್ ಅಪಿ ] ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಜಾನತಾ ಹುಆ ಭೀ [ನ ಅಪಿ ಪರಿಣಮತಿ ] ಉಸರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, [ನ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ] ಉನ್ಹೇಂ ಗ್ರಹಣ ನಹೀಂ ಕರತಾ [ತೇಷು ಅರ್ಥೇಷು ನ ಏವ ಉತ್ಪದ್ಯತೇ ] ಔರ ಉನ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ [ತೇನ ] ಇಸಲಿಯೇ [ಅಬನ್ಧಕಃ ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತಃ ] ಉಸೇ ಅಬನ್ಧಕ ಕಹಾ ಹೈ ..೫೨..

ಟೀಕಾ : — ಯಹಾಂ ‘ಉದಯಗದಾ ಕಮ್ಮಂಸಾ ಜಿನವರವಸಹೇಹಿಂ ಣಿಯದಿಣಾ ಭಣಿಯಾ . ತೇಸು ವಿಮೂಢೋ ರತ್ತೋ ದುಟ್ಠೋ ವಾ ೧ಬನ್ಧಮಣುಭವದಿ ..’ ಇಸ ಗಾಥಾ ಸೂತ್ರಮೇಂ, ‘ಉದಯಗತ ಪುದ್ಗಲಕರ್ಮಾಂಶೋಂಕೇ ಅಸ್ತಿತ್ವಮೇಂ ಚೇತಿತ ಹೋನೇ ಪರ – ಜಾನನೇಪರ – ಅನುಭವ ಕರನೇ ಪರ ಮೋಹ -ರಾಗ -ದ್ವೇಷಮೇಂ ಪರಿಣತ ಹೋನೇಸೇ ಜ್ಞೇಯಾರ್ಥಪರಿಣಮನ- ೧. ಜ್ಞಾನತತ್ತ್ವ – ಪ್ರಜ್ಞಾಪನಕೀ ೪೩ವೀಂ ಗಾಥಾ .

ತೇ ಅರ್ಥರೂಪ ನ ಪರಿಣಮೇ ಜೀವ, ನವ ಗ್ರಹೇ, ನವ ಊಪಜೇ, ಸೌ ಅರ್ಥನೇ ಜಾಣೇ ಛತಾಂ, ತೇಥೀ ಅಬಂಧಕ ಜಿನ ಕಹೇ.೫೨.

Page 89 of 513
PDF/HTML Page 122 of 546
single page version

ಮೋಹರಾಗದ್ವೇಷಪರಿಣತತ್ವಾತ್ ಜ್ಞೇಯಾರ್ಥಪರಿಣಮನಲಕ್ಷಣಯಾ ಕ್ರಿಯಯಾ ಯುಜ್ಯಮಾನಃ ಕ್ರಿಯಾಫಲಭೂತಂ ಬನ್ಧಮ- ನುಭವತಿ, ನ ತು ಜ್ಞಾನಾದಿತಿ ಪ್ರಥಮಮೇವಾರ್ಥಪರಿಣಮನಕ್ರಿಯಾಫಲತ್ವೇನ ಬನ್ಧಸ್ಯ ಸಮರ್ಥಿತತ್ವಾತ್, ತಥಾ ‘ಗೇಣ್ಹದಿ ಣೇವ ಣ ಮುಂಚದಿ ಣ ಪರಂ ಪರಿಣಮದಿ ಕೇವಲೀ ಭಗವಂ . ಪೇಚ್ಛದಿ ಸಮಂತದೋ ಸೋ ಜಾಣದಿ ಸವ್ವಂ ಣಿರವಸೇಸಂ ..’ ಇತ್ಯರ್ಥಪರಿಣಮನಾದಿಕ್ರಿಯಾಣಾಮಭಾವಸ್ಯ ಶುದ್ಧಾತ್ಮನೋ ನಿರೂಪಿತತ್ವಾಚ್ಚಾರ್ಥಾನಪರಿಣಮತೋಽ- ಗೃಹ್ಣತಸ್ತೇಷ್ವನುತ್ಪದ್ಯಮಾನಸ್ಯ ಚಾತ್ಮನೋ ಜ್ಞಪ್ತಿಕ್ರಿಯಾಸದ್ಭಾವೇಽಪಿ ನ ಖಲು ಕ್ರಿಯಾಫಲಭೂತೋ ಬನ್ಧಃ ಸಿದ್ಧಯೇತ್ ..೫೨.. ಪದಾರ್ಥಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಸದ್ಭಾವೇಽಪಿ ರಾಗದ್ವೇಷಮೋಹಾಭಾವಾತ್ ಕೇವಲಿನಾಂ ಬನ್ಧೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ತಮೇವಾರ್ಥಂ ಪ್ರಕಾರಾನ್ತರೇಣ ದೃಢೀಕುರ್ವನ್ ಜ್ಞಾನಪ್ರಪಞ್ಚಾಧಿಕಾರಮುಪಸಂಹರತಿ ---ಣ ವಿ ಪರಿಣಮದಿ ಯಥಾ ಸ್ವಕೀಯಾತ್ಮಪ್ರದೇಶೈಃ ಸಮರಸೀಭಾವೇನ ಸಹ ಪರಿಣಮತಿ ತಥಾ ಜ್ಞೇಯರೂಪೇಣ ನ ಪರಿಣಮತಿ . ಣ ಗೇಣ್ಹದಿ ಯಥೈವ ಚಾನನ್ತಜ್ಞಾನಾದಿಚತುಷ್ಟಯರೂಪಮಾತ್ಮರೂಪಮಾತ್ಮರೂಪತಯಾ ಗೃಹ್ಣಾತಿ ತಥಾ ಜ್ಞೇಯರೂಪಂ ನ ಗೃಹ್ಣಾತಿ . ಉಪ್ಪಜ್ಜದಿ ಣೇವ ತೇಸು ಅಟ್ಠೇಸು ಯಥಾ ಚ ನಿರ್ವಿಕಾರಪರಮಾನನ್ದೈಕಸುಖರೂಪೇಣ ಸ್ವಕೀಯಸಿದ್ಧಪರ್ಯಾಯೇಣೋತ್ಪದ್ಯತೇ ತಥೈವ ಚ ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥೇಷು ನೋತ್ಪದ್ಯತೇ . ಕಿಂ ಕುರ್ವನ್ನಪಿ . ಜಾಣಣ್ಣವಿ ತೇ ತಾನ್ ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥಾನ್ ಸ್ವಸ್ಮಾತ್ ಪೃಥಗ್ರೂಪೇಣ ಜಾನನ್ನಪಿ . ಸ ಕಃ ಕರ್ತಾ . ಆದಾ ಮುಕ್ತಾತ್ಮಾ . ಅಬಂಧಗೋ ತೇಣ ಪಣ್ಣತ್ತೋ ತತಃ ಕಾರಣಾತ್ಕರ್ಮಣಾಮಬನ್ಧಕಃ ಪ್ರಜ್ಞಪ್ತ ಇತಿ . ತದ್ಯಥಾ --ರಾಗಾದಿರಹಿತಜ್ಞಾನಂ ಬನ್ಧಕಾರಣಂ ನ ಭವತೀತಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಶುದ್ಧಾತ್ಮೋಪಲಮ್ಭಲಕ್ಷಣಮೋಕ್ಷವಿಪರೀತಸ್ಯ ನಾರಕಾದಿದುಃಖಕಾರಣಕರ್ಮಬನ್ಧಸ್ಯ ಕಾರಣಾನೀನ್ದ್ರಿಯಮನೋಜನಿತಾನ್ಯೇಕದೇಶ- ಸ್ವರೂಪ ಕ್ರಿಯಾಕೇ ಸಾಥ ಯುಕ್ತ ಹೋತಾ ಹುಆ ಆತ್ಮಾ ಕ್ರಿಯಾಫಲಭೂತ ಬನ್ಧಕಾ ಅನುಭವ ಕರತಾ ಹೈ, ಕಿನ್ತು ಜ್ಞಾನಸೇ ನಹೀಂ’ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಥಮ ಹೀ ಅರ್ಥಪರಿಣಮನಕ್ರಿಯಾಕೇ ಫಲರೂಪಸೇ ಬನ್ಧಕಾ ಸಮರ್ಥನ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಬನ್ಧ ತೋ ಪದಾರ್ಥರೂಪಮೇಂ ಪರಿಣಮನರೂಪ ಕ್ರಿಯಾಕಾ ಫಲ ಹೈ ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ) ತಥಾ ‘ಗೇಣ್ಹದಿ ಣೇವ ಣ ಮುಞ್ಚದಿ ಣ ಪರಂ ಪರಿಣಮದಿ ಕೇವಲೀ ಭಗವಂ . ಪೇಚ್ಛದಿ ಸಮಂತದೋ ಸೋ ಜಾಣಾದಿ ಸವ್ವಂ ೧ಣಿರವಸೇಸಂ ..’

ಇಸ ಗಾಥಾ ಸೂತ್ರಮೇಂ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಾಕೇ ಅರ್ಥ ಪರಿಣಮನಾದಿ ಕ್ರಿಯಾಓಂಕಾ ಅಭಾವ ನಿರೂಪಿತ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಜೋ (ಆತ್ಮಾ) ಪದಾರ್ಥರೂಪಮೇಂ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಉಸೇ ಗ್ರಹಾಣ ನಹೀಂ ಕರತಾ ಔರ ಉಸರೂಪ ಉತ್ಪನ್ನ ನಹೀಂ ಹೋತಾ ಉಸ ಆತ್ಮಾಕೇ ಜ್ಞಪ್ತಿಕ್ರಿಯಾಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಕ್ರಿಯಾಫಲಭೂತ ಬನ್ಧ ಸಿದ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ .

ಭಾವಾರ್ಥ : — ಕರ್ಮಕೇ ತೀನ ಭೇದ ಕಿಯೇ ಗಯೇ ಹೈಂ – ಪ್ರಾಪ್ಯ – ವಿಕಾರ್ಯ ಔರ ನಿರ್ವರ್ತ್ಯ . ಕೇವಲೀ- ಭಗವಾನಕೇ ಪ್ರಾಪ್ಯ ಕರ್ಮ, ವಿಕಾರ್ಯ ಕರ್ಮ ಔರ ನಿರ್ವರ್ತ್ಯ ಕರ್ಮ ಜ್ಞಾನ ಹೀ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವೇ ಜ್ಞಾನಕೋ ಹೀ ಗ್ರಹಣ ಕರತೇ ಹೈಂ, ಜ್ಞಾನರೂಪ ಹೀ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋತೇ ಹೈಂ ಔರ ಜ್ಞಾನರೂಪ ಹೀ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಇಸ ಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞಾನ ಹೀ ಉನಕಾ ಕರ್ಮ ಔರ ಜ್ಞಪ್ತಿ ಹೀ ಉನಕೀ ಕ್ರಿಯಾ ಹೈ . ಐಸಾ ಹೋನೇಸೇ ಕೇವಲೀಭಗವಾನಕೇ ಬನ್ಧ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಜ್ಞಪ್ತಿಕ್ರಿಯಾ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ ಕಿನ್ತು ಜ್ಞೇಯಾರ್ಥಪರಿಣಮನಕ್ರಿಯಾ ಅರ್ಥಾತ್ ಜ್ಞೇಯ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ೧. ಜ್ಞಾನತತ್ತ್ವ -ಪ್ರಜ್ಞಾಪನಕೀ ೩೨ ವೀಂ ಗಾಥಾ . ಪ್ರ. ೧೨

Page 90 of 513
PDF/HTML Page 123 of 546
single page version

ಅಥ ಜ್ಞಾನಾದಭಿನ್ನಸ್ಯ ಸೌಖ್ಯಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಂ ಪ್ರಪಂಚಯನ್ ಜ್ಞಾನಸೌಖ್ಯಯೋಃ ಹೇಯೋಪಾದೇಯತ್ವಂ ಚಿನ್ತಯತಿ —

ವಿಜ್ಞಾನಾನಿ ತ್ಯಕ್ತ್ವಾ ಸಕಲವಿಮಲಕೇವಲಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಕರ್ಮಬನ್ಧಾಕಾರಣಭೂತಸ್ಯ ಯದ್ಬೀಜಭೂತಂ ನಿರ್ವಿಕಾರಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನಂ ತತ್ರೈವ ಭಾವನಾ ಕರ್ತವ್ಯೇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೫೨.. ಏವಂ ರಾಗದ್ವೇಷಮೋಹರಹಿತತ್ವಾತ್ಕೇವಲಿನಾಂ ಬನ್ಧೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ ಜ್ಞಾನಪ್ರಪಞ್ಚಸಮಾಪ್ತಿಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ಚೈಕಸೂತ್ರೇಣಾಷ್ಟಮಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಸನ್ಮುಖ ವೃತ್ತಿ ಹೋನಾ (-ಜ್ಞೇಯ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಪ್ರತಿ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನಾ) ವಹ ಬನ್ಧಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ ..೫೨..

(ಅಬ, ಪೂರ್ವೋಕ್ತ ಆಶಯಕೋ ಕಾವ್ಯದ್ವಾರಾ ಕಹಕರ, ಕೇವಲಜ್ಞಾನೀ ಆತ್ಮಾಕೀ ಮಹಿಮಾ ಬತಾಕರ ಯಹ ಜ್ಞಾನ -ಅಧಿಕಾರ ಪೂರ್ಣ ಕಿಯಾ ಜಾತಾ ಹೈ .)

ಅರ್ಥ : — ಜಿಸನೇ ಕರ್ಮೋಂಕೋ ಛೇದ ಡಾಲಾ ಹೈ ಐಸಾ ಯಹ ಆತ್ಮಾ ಭೂತ, ಭವಿಷ್ಯತ ಔರ ವರ್ತಮಾನ ಸಮಸ್ತ ವಿಶ್ವಕೋ (ಅರ್ಥಾತ್ ತೀನೋಂ ಕಾಲಕೀ ಪರ್ಯಾಯೋಂಸೇ ಯುಕ್ತ ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ) ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಜಾನತಾ ಹುಆ ಭೀ ಮೋಹಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಪರರೂಪ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಇಸಲಿಯೇ ಅಬ, ಜಿಸಕೇ ಸಮಸ್ತ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೋ ಅತ್ಯನ್ತ ವಿಕಸಿತ ಜ್ಞಪ್ತಿಕೇ ವಿಸ್ತಾರಸೇ ಸ್ವಯಂ ಪೀ ಗಯಾ ಹೈ ಐಸೈ ತೀನೋಂಲೋಕಕೇ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಪೃಥಕ್ ಔರ ಅಪೃಥಕ್ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಕರತಾ ಹುಆ ವಹ ಜ್ಞಾನಮೂರ್ತಿ ಮುಕ್ತ ಹೀ ರಹತಾ ಹೈ .

ಹೇಯೋಪಾದೇಯತಾಕಾ (ಅರ್ಥಾತ್ ಕೌನಸಾ ಜ್ಞಾನ ತಥಾ ಸುಖ ಹೇಯ ಹೈ ಔರ ಕೌನಸಾ ಉಪಾದೇಯ ಹೈ ವಹ) ವಿಚಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ : –

ಅರ್ಥೋನುಂ ಜ್ಞಾನ ಅಮೂರ್ತ, ಮೂರ್ತ, ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ನೇ ಐನ್ದ್ರಿಯ ಛೇ, ಛೇ ಸುಖ ಪಣ ಏವುಂಜ, ತ್ಯಾಂ ಪರಧಾನ ಜೇ ತೇ ಗ್ರಾಹ್ಯ ಛೇ. ೫೩.

Page 91 of 513
PDF/HTML Page 124 of 546
single page version

ಅತ್ರ ಜ್ಞಾನಂ ಸೌಖ್ಯಂ ಚ ಮೂರ್ತಮಿನ್ದ್ರಿಯಜಂ ಚೈಕಮಸ್ತಿ . ಇತರದಮೂರ್ತಮತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಚಾಸ್ತಿ . ತತ್ರ ಯದಮೂರ್ತಮತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ತತ್ಪ್ರಧಾನತ್ವಾದುಪಾದೇಯತ್ವೇನ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮ್ . ತತ್ರಾದ್ಯಂ ಮೂರ್ತಾಭಿಃ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕೀಭಿರುಪ- ಯೋಗಶಕ್ತಿಭಿಸ್ತಥಾವಿಧೇಭ್ಯ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಭ್ಯಃ ಸಮುತ್ಪದ್ಯಮಾನಂ ಪರಾಯತ್ತತ್ವಾತ್ ಕಾದಾಚಿತ್ಕಂ ಕ್ರಮಕೃತಪ್ರವೃತ್ತಿ

ಕರೇದಿ ಕರೋತಿ . ಸ ಕಃ . ಲೋಗೋ ಲೋಕಃ . ಕಥಂಭೂತಃ . ದೇವಾಸುರಮಣುಅರಾಯಸಂಬಂಧೋ ದೇವಾಸುರಮನುಷ್ಯ- ರಾಜಸಂಬನ್ಧಃ . ಪುನರಪಿ ಕಥಂಭೂತಃ . ಭತ್ತೋ ಭಕ್ತಃ . ಣಿಚ್ಚಂ ನಿತ್ಯಂ ಸರ್ವಕಾಲಮ್ . ಪುನರಪಿ ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಃ . ಉವಜುತ್ತೋ ಉಪಯುಕ್ತ ಉದ್ಯತಃ . ಇತ್ಥಂಭೂತೋ ಲೋಕಃ ಕಾಂ ಕರೋತಿ . ಣಮಾಇಂ ನಮಸ್ಯಾಂ ನಮಸ್ಕ್ರಿಯಾಮ್ . ಕಸ್ಯ . ತಸ್ಸ ತಸ್ಯ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಸರ್ವಜ್ಞಸ್ಯ . ತಂ ತಹಾ ವಿ ಅಹಂ ತಂ ಸರ್ವಜ್ಞಂ ತಥಾ ತೇನೈವ ಪ್ರಕಾರೇಣಾಹಮಪಿ ಗ್ರನ್ಥಕರ್ತಾ ನಮಸ್ಕರೋಮೀತಿ . ಅಯಮತ್ರಾರ್ಥಃ ---ಯಥಾ ದೇವೇನ್ದ್ರಚಕ್ರವರ್ತ್ಯಾದಯೋಽನನ್ತಾಕ್ಷಯಸುಖಾದಿಗುಣಾಸ್ಪದಂ ಸರ್ವಜ್ಞಸ್ವರೂಪಂ ನಮಸ್ಕುರ್ವನ್ತಿ, ತಥೈವಾಹ- ಮಪಿ ತತ್ಪದಾಭಿಲಾಷೀ ಪರಮಭಕ್ತ್ಯಾ ಪ್ರಣಮಾಮಿ ..★೨.. ಏವಮಷ್ಟಾಭಿಃ ಸ್ಥಲೈರ್ದ್ವಾತ್ರಿಂಶದ್ಗಾಥಾಸ್ತದನನ್ತರಂ ನಮಸ್ಕಾರ- ಗಾಥಾ ಚೇತಿ ಸಮುದಾಯೇನ ತ್ರಯಸ್ತ್ರಿಂಶತ್ಸೂತ್ರೈರ್ಜ್ಞಾನಪ್ರಪಞ್ಚನಾಮಾ ತೃತೀಯೋಽನ್ತರಾಧಿಕಾರಃ ಸಮಾಪ್ತಃ . ಅಥ ಸುಖ- ಪ್ರಪಞ್ಚಾಭಿಧಾನಾನ್ತರಾಧಿಕಾರೇಽಷ್ಟಾದಶ ಗಾಥಾ ಭವನ್ತಿ . ಅತ್ರ ಪಞ್ಚಸ್ಥಲಾನಿ, ತೇಷು ಪ್ರಥಮಸ್ಥಲೇ ‘ಅತ್ಥಿ ಅಮುತ್ತಂ’

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಅರ್ಥೇಷು ಜ್ಞಾನಂ ] ಪದಾರ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ಜ್ಞಾನ [ಅಮೂರ್ತಂ ಮೂರ್ತಂ ] ಅಮೂರ್ತ ಯಾ ಮೂರ್ತ, [ಅತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಐನ್ದ್ರಿಯಂ ಚ ಅಸ್ತಿ ] ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಯಾ ಐನ್ದ್ರಿಯ ಹೋತಾ ಹೈ; [ಚ ತಥಾ ಸೌಖ್ಯಂ ] ಔರ ಇಸೀಪ್ರಕಾರ (ಅಮೂರ್ತ ಯಾ ಮೂರ್ತ, ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಯಾ ಐನ್ದ್ರಿಯ) ಸುಖ ಹೋತಾ ಹೈ . [ತೇಷು ಚ ಯತ್ ಪರಂ ] ಉಸಮೇಂ ಜೋ ಪ್ರಧಾನ – ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಹೈ [ತತ್ ಜ್ಞೇಯಂ ] ವಹ ಉಪಾದೇಯರೂಪ ಜಾನನಾ ..೫೩..

ಟೀಕಾ : — ಯಹಾಂ, (ಜ್ಞಾನ ತಥಾ ಸುಖ ದೋ ಪ್ರಕಾರಕಾ ಹೈ – ) ಏಕ ಜ್ಞಾನ ತಥಾ ಸುಖ ಮೂರ್ತ ಔರ ೧ಇನ್ದ್ರಿಯಜ ಹೈ; ಔರ ದೂಸರಾ (ಜ್ಞಾನ ತಥಾ ಸುಖ) ಅಮೂರ್ತ ಔರ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಹೈ . ಉಸಮೇಂ ಜೋ ಅಮೂರ್ತ ಔರ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಹೈ ವಹ ಪ್ರಧಾನ ಹೋನೇಸೇ ಉಪಾದೇಯರೂಪ ಜಾನನಾ .

ವಹಾಂ, ಪಹಲಾ ಜ್ಞಾನ ತಥಾ ಸುಖ ಮೂರ್ತರೂಪ ಐಸೀ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಉಪಯೋಗಶಕ್ತಿಯೋಂಸೇ ಉಸ- ಉಸ ಪ್ರಕಾರಕೀ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಪರಾಧೀನ ಹೋನೇಸೇ ೨ಕಾದಾಚಿತ್ಕ, ಕ್ರಮಶಃ ೧. ಇನ್ದ್ರಿಯಜ = ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇವಾಲಾ; ಐನ್ದ್ರಿಯ . ೨. ಕಾದಾಚಿತ್ಕ = ಕದಾಚಿತ್ – ಕಭೀ ಕಭೀ ಹೋನೇವಾಲಾ; ಅನಿತ್ಯ ..

Page 92 of 513
PDF/HTML Page 125 of 546
single page version

ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷಂ ಸಹಾನಿವೃದ್ಧಿ ಚ ಗೌಣಮಿತಿ ಕೃತ್ವಾ ಜ್ಞಾನಂ ಚ ಸೌಖ್ಯಂ ಚ ಹೇಯಮ್ . ಇತರತ್ಪುನರಮೂರ್ತಾಭಿ- ಶ್ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯಿನೀಭಿರೇಕಾಕಿನೀಭಿರೇವಾತ್ಮಪರಿಣಾಮಶಕ್ತಿಭಿಸ್ತಥಾವಿಧೇಭ್ಯೋಽತೀನ್ದ್ರಿಯೇಭ್ಯಃ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ- ಚಿದಾಕಾರಪರಿಣಾಮೇಭ್ಯಃ ಸಮುತ್ಪದ್ಯಮಾನಮತ್ಯನ್ತಮಾತ್ಮಾಯತ್ತತ್ವಾನ್ನಿತ್ಯಂ ಯುಗಪತ್ಕೃತಪ್ರವೃತ್ತಿ ನಿಃಪ್ರತಿಪಕ್ಷ- ಮಹಾನಿವೃದ್ಧಿ ಚ ಮುಖ್ಯಮಿತಿ ಕೃತ್ವಾ ಜ್ಞಾನಂ ಸೌಖ್ಯಂ ಚೋಪಾದೇಯಮ್ ..೫೩.. ಇತ್ಯಾದ್ಯಧಿಕಾರಗಾಥಾಸೂತ್ರಮೇಕಂ, ತದನನ್ತರಮತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ‘ಜಂ ಪೇಚ್ಛದೋ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಸೂತ್ರಮೇಕಂ, ಅಥೇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ‘ಜೀವೋ ಸಯಂ ಅಮುತ್ತೋ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯಂ, ತದನನ್ತರಮತೀನ್ದ್ರಿಯಸುಖಮುಖ್ಯತಯಾ ‘ಜಾದಂ ಸಯಂ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯಂ, ಅಥಾನನ್ತರಮಿನ್ದ್ರಿಯಸುಖಪ್ರತಿಪಾದನರೂಪೇಣ ಗಾಥಾಷ್ಟಕಮ್, ತತ್ರಾಪ್ಯಷ್ಟಕಮಧ್ಯೇ ಪ್ರಥಮತ ಇನ್ದ್ರಿಯಸುಖಸ್ಯ ದುಃಖತ್ವಸ್ಥಾಪನಾರ್ಥಂ ‘ಮಣುಆಸುರಾ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾದ್ವಯಂ, ಅಥ ಮುಕ್ತಾತ್ಮನಾಂ ದೇಹಾಭಾವೇಽಪಿ ಸುಖಮಸ್ತೀತಿ ಜ್ಞಾಪನಾರ್ಥಂ ದೇಹಃ ಸುಖಕಾರಣಂ ನ ಭವತೀತಿ ಕಥನರೂಪೇಣ ‘ಪಪ್ಪಾ ಇಟ್ಠೇ ವಿಸಯೇ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಸೂತ್ರದ್ವಯಂ, ತದನನ್ತರಮಿನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಾ ಅಪಿ ಸುಖಕಾರಣಂ ನ ಭವನ್ತೀತಿ ಕಥನೇನ ‘ತಿಮಿರಹರಾ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾದ್ವಯಮ್, ಅತೋಽಪಿ ಸರ್ವಜ್ಞನಮಸ್ಕಾರಮುಖ್ಯತ್ವೇನ ‘ತೇಜೋದಿಟ್ಠಿ’ ಇತ್ಯಾದಿ ಗಾಥಾದ್ವಯಮ್ . ಏವಂ ಪಞ್ಚಮಸ್ಥಲೇ ಅನ್ತರಸ್ಥಲಚತುಷ್ಟಯಂ ಭವತೀತಿ ಸುಖಪ್ರಪಞ್ಚಾಧಿಕಾರೇ ಸಮುದಾಯಪಾತನಿಕಾ .. ಅಥಾತೀನ್ದ್ರಿಯಸುಖಸ್ಯೋಪಾದೇಯಭೂತಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಂ ಪ್ರಪಞ್ಚ- ಯನ್ನತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಮತೀನ್ದ್ರಿಯಸುಖಂ ಚೋಪಾದೇಯಮಿತಿ, ಯತ್ಪುನರಿನ್ದ್ರಿಯಜಂ ಜ್ಞಾನಂ ಸುಖಂ ಚ ತದ್ಧೇಯಮಿತಿ ಪ್ರತಿಪಾದನರೂಪೇಣ ಪ್ರಥಮತಸ್ತಾವದಧಿಕಾರಸ್ಥಲಗಾಥಯಾ ಸ್ಥಲಚತುಷ್ಟಯಂ ಸೂತ್ರಯತಿ — ಅತ್ಥಿ ಅಸ್ತಿ ವಿದ್ಯತೇ . ಕಿಂ ಕರ್ತೃ . ಣಾಣಂ ಜ್ಞಾನಮಿತಿ ಭಿನ್ನಪ್ರಕ್ರಮೋ ವ್ಯವಹಿತಸಮ್ಬನ್ಧಃ . ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಅಮುತ್ತಂ ಮುತ್ತಂ ಅಮೂರ್ತಂ ಮೂರ್ತಂ ಚ . ಪುನರಪಿ ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಅದಿಂದಿಯಂ ಇಂದಿಯಂ ಚ ಯದಮೂರ್ತಂ ತದತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಮೂರ್ತಂ ಪುನರಿನ್ದ್ರಿಯಜಮ್ . ಇತ್ಥಂಭೂತಂ ಜ್ಞಾನಮಸ್ತಿ . ಕೇಷು ವಿಷಯೇಷು . ಅತ್ಥೇಸು ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥೇಷು, ತಹಾ ಸೋಕ್ಖಂ ಚ ತಥೈವ ಜ್ಞಾನವದಮೂರ್ತಮತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಮೂರ್ತಮಿನ್ದ್ರಿಯಜಂ ಚ ಸುಖಮಿತಿ . ಜಂ ತೇಸು ಪರಂ ಚ ತಂ ಣೇಯಂ ಯತ್ತೇಷು ಪೂರ್ವೋಕ್ತಜ್ಞಾನಸುಖೇಷು ಮಧ್ಯೇ ಪರಮುತ್ಕೃಷ್ಟಮತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ತದುಪಾದೇಯಮಿತಿ ಜ್ಞಾತವ್ಯಮ್ . ತದೇವ ೧ಪ್ರವೃತ್ತ ಹೋನೇವಾಲಾ, ೨ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಔರ ೩ಸಹಾನಿವೃದ್ಧಿ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ಗೌಣ ಹೈ ಐಸಾ ಸಮಝಕರ ವಹ ಹೇಯ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ಛೋಡನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ; ಔರ ದೂಸರಾ ಜ್ಞಾನ ತಥಾ ಸುಖ ಅಮೂರ್ತರೂಪ ಐಸೀ ೪ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯೀ ಐಕಾಕೀ ಆತ್ಮಪರಿಣಾಮ ಶಕ್ತಿಯೋಂಸೇ ತಥಾವಿಧ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ- ಚಿದಾಕಾರ -ಪರಿಣಾಮೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಅತ್ಯನ್ತ ಆತ್ಮಾಧೀನ ಹೋನೇಸೇ ನಿತ್ಯ ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ, ನಿಃಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಔರ ಹಾನಿವೃದ್ಧಿಸೇ ರಹಿತ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಮುಖ್ಯ ಹೈ, ಐಸಾ ಸಮಝಕರ ವಹ (ಜ್ಞಾನ ಔರ ಸುಖ) ಉಪಾದೇಯ ಅರ್ಥಾತ್ ಗ್ರಹಣ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ ..೫೩.. ೧. ಮೂರ್ತಿಕ ಇನ್ದ್ರಿಯಜ ಜ್ಞಾನ ಕ್ರಮಸೇ ಪ್ರವೃತ್ತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಯುಗಪತ್ ನಹೀಂ ಹೋತಾ; ತಥಾ ಮೂರ್ತಿಕ ಇನ್ದ್ರಿಯಜ ಸುಖ ಭೀ ಕ್ರಮಶಃ

ಹೋತಾ ಹೈ, ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಸರ್ವ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಯಾ ಸರ್ವ ಪ್ರಕಾರಸೇ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ೨. ಸಪ್ರತಿಪಕ್ಷ = ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ – ವಿರೋಧೀ ಸಹಿತ . (ಮೂರ್ತ -ಇನ್ದ್ರಿಯಜ ಜ್ಞಾನ ಅಪನೇ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಅಜ್ಞಾನಸಹಿತ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ, ಔರ

ಮೂರ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯಜ ಸುಖ ಉಸಕೇ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಭೂತ ದುಃಖ ಸಹಿತ ಹೀ ಹೋತಾ ಹೈ . ೩. ಸಹಾನಿವೃದ್ಧಿ = ಹಾನಿವೃದ್ಧಿ ಸಹಿತ . ೪. ಚೈತನ್ಯಾನುವಿಧಾಯೀ = ಚೈತನ್ಯಕೇ ಅನುಸಾರ ವರ್ತನೇವಾಲೀ; ಚೈತನ್ಯಕೇ ಅನುಕೂಲರೂಪಸೇ – ವಿರುದ್ಧರೂಪಸೇ ನಹೀಂ ವರ್ತನೇವಾಲೀ .

Page 93 of 513
PDF/HTML Page 126 of 546
single page version

ಅತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಹಿ ಜ್ಞಾನಂ ಯದಮೂರ್ತಂ ಯನ್ಮೂರ್ತೇಷ್ವಪ್ಯತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಯತ್ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಂ ಚ ತತ್ಸಕಲಂ ವಿವ್ರಿಯತೇ — ಅಮೂರ್ತಾಭಿಃ ಕ್ಷಾಯಿಕೀಭಿರತೀನ್ದ್ರಿಯಾಭಿಶ್ಚಿದಾನನ್ದೈಕಲಕ್ಷಣಾಭಿಃ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಶಕ್ತಿಭಿರುತ್ಪನ್ನತ್ವಾ- ದತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ಸುಖಂ ಚಾತ್ಮಾಧೀನತ್ವೇನಾವಿನಶ್ವರತ್ವಾದುಪಾದೇಯಮಿತಿ; ಪೂರ್ವೋಕ್ತಾಮೂರ್ತಶುದ್ಧಾತ್ಮಶಕ್ತಿಭ್ಯೋ ವಿಲಕ್ಷಣಾಭಿಃ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕೇನ್ದ್ರಿಯಶಕ್ತಿಭಿರುತ್ಪನ್ನತ್ವಾದಿನ್ದ್ರಿಯಜಂ ಜ್ಞಾನಂ ಸುಖಂ ಚ ಪರಾಯತ್ತತ್ವೇನ ವಿನಶ್ವರತ್ವಾದ್ಧೇಯಮಿತಿ ತಾತ್ಪರ್ಯಮ್ ..೫೩.. ಏವಮಧಿಕಾರಗಾಥಯಾ ಪ್ರಥಮಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಮುಪಾದೇಯಭೂತಮತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ವಿಶೇಷೇಣ ವ್ಯಕ್ತೀಕರೋತಿ — ಜಂ ಯದತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಜ್ಞಾನಂ ಕರ್ತೃ . ಪೇಚ್ಛದೋ ಪ್ರೇಕ್ಷಮಾಣಪುರುಷಸ್ಯ ಜಾನಾತಿ . ಕಿಮ್ . ಅಮುತ್ತಂ ಅಮೂರ್ತ- ಮತೀನ್ದ್ರಿಯನಿರುಪರಾಗಸದಾನನ್ದೈಕಸುಖಸ್ವಭಾವಂ ಯತ್ಪರಮಾತ್ಮದ್ರವ್ಯಂ ತತ್ಪ್ರಭೃತಿ ಸಮಸ್ತಾಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯಸಮೂಹಂ ಮುತ್ತೇಸು ಅದಿಂದಿಯಂ ಚ ಮೂರ್ತೇಷು ಪುದ್ಗಲದ್ರವ್ಯೇಷು ಯದತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಪರಮಾಣ್ವಾದಿ . ಪಚ್ಛಣ್ಣಂ ಕಾಲಾಣುಪ್ರಭೃತಿದ್ರವ್ಯರೂಪೇಣ ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಂ ವ್ಯವಹಿತ- ಮನ್ತರಿತಂ, ಅಲೋಕಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಪ್ರಭೃತಿ ಕ್ಷೇತ್ರಪ್ರಚ್ಛನ್ನಂ, ನಿರ್ವಿಕಾರಪರಮಾನನ್ದೈಕಸುಖಾಸ್ವಾದಪರಿಣತಿರೂಪಪರಮಾತ್ಮನೋ ವರ್ತಮಾನಸಮಯಗತಪರಿಣಾಮಾಸ್ತತ್ಪ್ರಭೃತಯೋ ಯೇ ಸಮಸ್ತದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ವರ್ತಮಾನಸಮಯಗತಪರಿಣಾಮಾಸ್ತೇ ಕಾಲಪ್ರಚ್ಛನ್ನಾಃ, ತಸ್ಯೈವ ಪರಮಾತ್ಮನಃ ಸಿದ್ಧರೂಪಶುದ್ಧವ್ಯಞ್ಜನಪರ್ಯಾಯಃ ಶೇಷದ್ರವ್ಯಾಣಾಂ ಚ ಯೇ ಯಥಾಸಂಭವಂ ವ್ಯಞ್ಜನಪರ್ಯಾಯಾಸ್ತೇಷ್ವನ್ತ-

ಅಬ, ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಸುಖಕಾ ಸಾಧನಭೂತ (-ಕಾರಣರೂಪ) ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ ಉಪಾದೇಯ ಹೈ — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉಸಕೀ ಪ್ರಶಂಸಾ ಕರತೇ ಹೈಂ : —

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಪ್ರೇಕ್ಷಮಾಣಸ್ಯ ಯತ್ ] ದೇಖನೇವಾಲೇಕಾ ಜೋ ಜ್ಞಾನ [ಅಮೂರ್ತಂ ] ಅಮೂರ್ತಕೋ, [ಮೂರ್ತೇಷು ] ಮೂರ್ತ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಭೀ [ಅತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ] ಅತೀನ್ದ್ರಿಯಕೋ, [ಚ ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಂ ] ಔರ ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಕೋ, [ಸಕಲಂ ] ಇನ ಸಬಕೋ — [ಸ್ವಕಂ ಚ ಇತರತ ] ಸ್ವ ತಥಾ ಪರಕೋ — ದೇಖತಾ ಹೈ, [ತದ್ ಜ್ಞಾನಂ ] ವಹ ಜ್ಞಾನ [ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಭವತಿ ] ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಹೈ ..೫೪..

ಟೀಕಾ : — ಜೋ ಅಮೂರ್ತ ಹೈ, ಜೋ ಮೂರ್ತ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಭೀ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಹೈ, ಔರ ಜೋ ೧ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ ಹೈ, ಉಸ ಸಬಕೋ — ಜೋ ಕಿ ಸ್ವ ಔರ ಪರ ಇನ ದೋ ಭೇದೋಂಮೇಂ ಸಮಾ ಜಾತಾ ಹೈ ಉಸೇ — ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ ಅವಶ್ಯ ದೇಖತಾ ೧. ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ = ಗುಪ್ತ; ಅನ್ತರಿತ; ಢಕಾ ಹುಆ .

ದೇಖೇ ಅಮೂರ್ತಿಕ, ಮೂರ್ತಮಾಂಯ ಅತೀನ್ದ್ರಿ ನೇ, ಪ್ರಚ್ಛನ್ನನೇ, ತೇ ಸರ್ವನೇ — ಪರ ಕೇ ಸ್ವಕೀಯನೇ, ಜ್ಞಾನ ತೇ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಛೇ. ೫೪.

Page 94 of 513
PDF/HTML Page 127 of 546
single page version

ಸ್ವಪರವಿಕಲ್ಪಾನ್ತಃಪಾತಿ ಪ್ರೇಕ್ಷತ ಏವ . ತಸ್ಯ ಖಲ್ವಮೂರ್ತೇಷು ಧರ್ಮಾಧರ್ಮಾದಿಷು, ಮೂರ್ತೇಷ್ವಪ್ಯತೀನ್ದ್ರಿಯೇಷು ಪರಮಾಣ್ವಾದಿಷು, ದ್ರವ್ಯಪ್ರಚ್ಛನ್ನೇಷು ಕಾಲಾದಿಷು, ಕ್ಷೇತ್ರಪ್ರಚ್ಛನ್ನೇಷ್ವಲೋಕಾಕಾಶಪ್ರದೇಶಾದಿಷು, ಕಾಲಪ್ರಚ್ಛನ್ನೇಷ್ವ- ಸಾಂಪ್ರತಿಕಪರ್ಯಾಯೇಷು, ಭಾವಪ್ರಚ್ಛನ್ನೇಷು ಸ್ಥೂಲಪರ್ಯಾಯಾನ್ತರ್ಲೀನಸೂಕ್ಷ್ಮಪರ್ಯಾಯೇಷು ಸರ್ವೇಷ್ವಪಿ ಸ್ವಪರವ್ಯವಸ್ಥಾ- ವ್ಯವಸ್ಥಿತೇಷ್ವಸ್ತಿ ದ್ರಷ್ಟೃತ್ವಂ, ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತ್ವಾತ್ . ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಹಿ ಜ್ಞಾನಮುದ್ಭಿನ್ನಾನನ್ತಶುದ್ಧಿಸನ್ನಿಧಾನಮನಾದಿ- ಸಿದ್ಧಚೈತನ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಸಂಬನ್ಧಮೇಕಮೇವಾಕ್ಷನಾಮಾನಮಾತ್ಮಾನಂ ಪ್ರತಿ ನಿಯತಮಿತರಾಂ ಸಾಮಗ್ರೀಮಮೃಗಯಮಾಣ- ಮನನ್ತಶಕ್ತಿಸದ್ಭಾವತೋಽನನ್ತತಾಮುಪಗತಂ ದಹನಸ್ಯೇವ ದಾಹ್ಯಾಕಾರಾಣಾಂ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರಾಣಾಮನ- ರ್ಭೂತಾಃ ಪ್ರತಿಸಮಯಪ್ರವರ್ತಮಾನಷಟ್ಪ್ರಕಾರಪ್ರವೃದ್ಧಿಹಾನಿರೂಪಾ ಅರ್ಥಪರ್ಯಾಯಾ ಭಾವಪ್ರಚ್ಛನ್ನಾ ಭಣ್ಯನ್ತೇ . ಸಯಲಂ ತತ್ಪೂರ್ವೋಕ್ತಂ ಸಮಸ್ತಂ ಜ್ಞೇಯಂ ದ್ವಿಧಾ ಭವತಿ . ಕಥಮಿತಿ ಚೇತ್ . ಸಗಂ ಚ ಇದರಂ ಕಿಮಪಿ ಯಥಾಸಂಭವಂ ಸ್ವದ್ರವ್ಯಗತಂ ಇತರತ್ಪರದ್ರವ್ಯಗತಂ ಚ . ತದುಭಯಂ ಯತಃ ಕಾರಣಾಜ್ಜಾನಾತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ತಂ ಣಾಣಂ ತತ್ಪೂರ್ವೋಕ್ತಜ್ಞಾನಂ ಹವದಿ ಭವತಿ . ಕಥಂಭೂತಮ್ . ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಿತಿ . ಅತ್ರಾಹಂ ಶಿಷ್ಯಃ — ಜ್ಞಾನಪ್ರಪಞ್ಚಾಧಿಕಾರಃ ಪೂರ್ವಮೇವ ಗತಃ, ಅಸ್ಮಿನ್ ಸುಖಪ್ರಪಞ್ಚಾಧಿಕಾರೇ ಸುಖಮೇವ ಕಥನೀಯಮಿತಿ . ಪರಿಹಾರಮಾಹ — ಯದತೀನ್ದ್ರಿಯಂ ಜ್ಞಾನಂ ಪೂರ್ವಂ ಭಣಿತಂ ತದೇವಾಭೇದನಯೇನ ಸುಖಂ ಭವತೀತಿ ಜ್ಞಾಪನಾರ್ಥಂ, ಅಥವಾ ಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಮುಖ್ಯವೃತ್ತ್ಯಾ ತತ್ರ ಹೇಯೋಪಾದೇಯಚಿನ್ತಾ ನಾಸ್ತೀತಿ ಜ್ಞಾಪನಾರ್ಥಂ ವಾ . ಏವಮತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಮುಪಾದೇಯಮಿತಿ ಹೈ . ಅಮೂರ್ತ ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ, ಅಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ ಇತ್ಯಾದಿ, ಮೂರ್ತ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಭೀ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಪರಮಾಣು ಇತ್ಯಾದಿ, ತಥಾ ದ್ರವ್ಯಮೇಂ ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ ಕಾಲ ಇತ್ಯಾದಿ (-ದ್ರವ್ಯ ಅಪೇಕ್ಷಾಸೇ ಗುಪ್ತ ಐಸೇ ಜೋ ಕಾಲ ಧರ್ಮಾಸ್ತಿಕಾಯ ವಗೈರಹ), ಕ್ಷೇತ್ರಮೇಂ ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ ಅಲೋಕಾಕಾಶಕೇ ಪ್ರದೇಶ ಇತ್ಯಾದಿ, ಕಾಲಮೇಂ ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ ೧ಅಸಾಮ್ಪ್ರತಿಕ (ಅತೀತ -ಅನಾಗತ) ಪರ್ಯಾಯೇಂ ತಥಾ ಭಾವ -ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ ಸ್ಥೂಲ ಪರ್ಯಾಯೋಂಮೇಂ ೨ಅನ್ತರ್ಲೀನ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಪರ್ಯಾಯೇಂ ಹೈಂ, ಉನ ಸಬಕಾ — ಜೋ ಕಿ ಸ್ವ ಔರ ಪರಕೇ ಭೇದಸೇ ವಿಭಕ್ತ ಹೈಂ ಉನಕಾ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಉಸ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನಕೇ ದೃಷ್ಟಾಪನ ಹೈ; (ಅರ್ಥಾತ್ ಉನ ಸಬಕೋ ವಹ ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ ದೇಖತಾ ಹೈ) ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ (ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ) ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಹೈ . ಜಿಸೇ ಅನನ್ತ ಶುದ್ಧಿಕಾ ಸದ್ಭಾವ ಪ್ರಗಟ ಹುಆ ಹೈ, ಐಸೇ ಚೈತನ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಕೇ ಸಾಥ ಅನಾದಿಸಿದ್ಧ ಸಮ್ಬನ್ಧವಾಲೇ ಏಕ ಹೀ ೩‘ಅಕ್ಷ’ ನಾಮಕ ಆತ್ಮಾಕೇ ಪ್ರತಿ ಜೋ ನಿಯತ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ ಜ್ಞಾನ ಆತ್ಮಾಕೇ ಸಾಥ ಹೀ ಲಗಾ ಹುಆ ಹೈ — ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ಸೀಧಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಕರತಾ ಹೈ), ಜೋ (ಇನ್ದ್ರಿಯಾದಿಕ) ಅನ್ಯ ಸಾಮಗ್ರೀಕೋ ನಹೀಂ ಢೂಂಢತಾ ಔರ ಜೋ ಅನನ್ತಶಕ್ತಿಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಅನನ್ತತಾಕೋ (-ಬೇಹದತಾಕೋ) ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೈ, ಐಸೇ ಉಸ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಜ್ಞಾನಕೋ — ಜೈಸೇ ದಾಹ್ಯಾಕಾರ ದಹನಕಾ ಅತಿಕ್ರಮಣ ನಹೀಂ ಕರತೇ ಉಸೀಪ್ರಕಾರ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರ ಜ್ಞಾನಕಾ ೪ಅತಿಕ್ರಮ (ಉಲ್ಲಂಘನ) ನ ಕರನೇಸೇ — ಯಥೋಕ್ತ ಪ್ರಭಾವಕಾ ಅನುಭವ ಕರತೇ ಹುಏ (-ಉಪರ್ಯುಕ್ತ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಜಾನತೇ ಹುಏ) ಕೌನ ರೋಕ ೧. ಅಸಾಂಪ್ರತಿಕ = ಅತಾತ್ಕಾಲಿಕ ; ವರ್ತಮಾನಕಾಲೀನ ನಹಿ ಐಸಾ; ಅತೀತ – ಅನಾಗತ. ೨. ಅನ್ತರ್ಲೀನ = ಅನ್ದರ ಲೀನ ಹುಏ; ಅನ್ತರ್ಮಗ್ನ . ೩. ಅಕ್ಷ = ಆತ್ಮಾಕಾ ನಾಮ ‘ಅಕ್ಷ’ ಭೀ ಹೈ . (ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ ಅಕ್ಷ = ಅರ್ಥಾತ್ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜಾನತಾ ಹೈ; ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ

ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಜ್ಞಾನ ಅಕ್ಷ ಅರ್ಥಾತ್ ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಜಾನತಾ ಹೈ .) ೪. ಜ್ಞೇಯಾಕಾರ ಜ್ಞಾನಕೋ ಪಾರ ನಹೀಂ ಕರ ಸಕತೇ — ಜ್ಞಾನಕೀ ಹದ ಬಾಹರ ಜಾ ನಹೀಂ ಸಕತೇ, ಜ್ಞಾನಮೇಂ ಜಾನ ಹೀ ಲೇತೇ ಹೈ .

Page 95 of 513
PDF/HTML Page 128 of 546
single page version

ತಿಕ್ರಮಾದ್ಯಥೋದಿತಾನುಭಾವಮನುಭವತ್ತತ್ ಕೇನ ನಾಮ ನಿವಾರ್ಯೇತ . ಅತಸ್ತದುಪಾದೇಯಮ್ ..೫೪..

ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ಹಿ ಮೂರ್ತೋಪಲಮ್ಭಕಂ ಮೂರ್ತೋಪಲಭ್ಯಂ ಚ . ತದ್ವಾನ್ ಜೀವಃ ಸ್ವಯಮಮೂರ್ತೋಽಪಿ ಕಥನಮುಖ್ಯತ್ವೇನೈಕಗಾಥಯಾ ದ್ವಿತೀಯಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ ..೫೪.. ಅಥ ಹೇಯಭೂತಸ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಸುಖಸ್ಯ ಕಾರಣತ್ವಾದಲ್ಪ- ವಿಷಯತ್ವಾಚ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ಹೇಯಮಿತ್ಯುಪದಿಶತಿ ---ಜೀವೋ ಸಯಂ ಅಮುತ್ತೋ ಜೀವಸ್ತಾವಚ್ಛಕ್ತಿರೂಪೇಣ ಶುದ್ಧದ್ರವ್ಯಾರ್ಥಿಕ- ಸಕತಾ ಹೈ ? (ಅರ್ಥಾತ್ ಕೋಈ ನಹೀಂ ರೋಕ ಸಕತಾ .) ಇಸಲಿಯೇ ವಹ (ಅತೀನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ) ಉಪಾದೇಯ ಹೈ ..೫೪..

ಅಬ, ಇನ್ದ್ರಿಯಸುಖಕಾ ಸಾಧನಭೂತ (-ಕಾರಣರೂಪ) ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ ಹೇಯ ಹೈ — ಇಸಪ್ರಕಾರ ಉಸಕೀ ನಿನ್ದಾ ಕರತೇ ಹೈಂ —

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಸ್ವಯಂ ಅಮೂರ್ತಃ ] ಸ್ವಯಂ ಅಮೂರ್ತ ಐಸಾ [ಜೀವಃ ] ಜೀವ [ಮೂರ್ತಿಗತಃ ] ಮೂರ್ತ ಶರೀರಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹುಆ [ತೇನ ಮೂರ್ತೇನ ] ಉಸ ಮೂರ್ತ ಶರೀರಕೇ ದ್ವಾರಾ [ಯೋಗ್ಯ ಮೂರ್ತಂ ] ಯೋಗ್ಯ ಮೂರ್ತ ಪದಾರ್ಥಕೋ [ಅವಗ್ರಹ್ಯ ] ೧ಅವಗ್ರಹ ಕರಕೇ ( — ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಹಣಯೋಗ್ಯ ಮೂರ್ತ ಪದಾರ್ಥಕಾ ಅವಗ್ರಹ ಕರಕೇ) [ತತ್ ] ಉಸೇ [ಜಾನಾತಿ ] ಜಾನತಾ ಹೈ [ವಾ ನ ಜಾನಾತಿ ] ಅಥವಾ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ ( — ಕಭೀ ಜಾನತಾ ಹೈ ಔರ ಕಭೀ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ) ..೫೫..

ಟೀಕಾ : — ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಕೋ ೨ಉಪಲಮ್ಭಕ ಭೀ ಮೂರ್ತ ಹೈ ಔರ ೩ಉಪಲಭ್ಯ ಭೀ ಮೂರ್ತ ಹೈ . ವಹ ೧. ಅವಗ್ರಹ = ಮತಿಜ್ಞಾನಸೇ ಕಿಸೀ ಪದಾರ್ಥಕೋ ಜಾನನೇಕಾ ಪ್ರಾರಮ್ಭ ಹೋನೇ ಪರ ಪಹಲೇ ಹೀ ಅವಗ್ರಹ ಹೋತಾ ಹೈ ಕ್ಯೋಂಕಿ ಮತಿಜ್ಞಾನ

ಅವಗ್ರಹ, ಈಹಾ, ಅವಾಯ ಔರ ಧಾರಣಾ — ಇಸ ಕ್ರಮಸೇ ಜಾನತಾ ಹೈ . ೨. ಉಪಲಮ್ಭಕ = ಬತಾನೇವಾಲಾ, ಜಾನನೇಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ . (ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಕೋ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಜಾನನೇಮೇಂ ನಿಮಿತ್ತಭೂತ ಮೂರ್ತ

ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಶರೀರ ಹೈ) . ೩. ಉಪಲಭ್ಯ = ಜನಾನೇ ಯೋಗ್ಯ .

Page 96 of 513
PDF/HTML Page 129 of 546
single page version

ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಮಕಂ ಶರೀರಂ ಮೂರ್ತಮುಪಾಗತಸ್ತೇನ ಜ್ಞಪ್ತಿನಿಷ್ಪತ್ತೌ ಬಲಾಧಾನನಿಮಿತ್ತತಯೋಪಲಮ್ಭಕೇನ ಮೂರ್ತೇನ ಮೂರ್ತಂ ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಪ್ರಧಾನಂ ವಸ್ತೂಪಲಭ್ಯತಾಮುಪಾಗತಂ ಯೋಗ್ಯಮವಗೃಹ್ಯ ಕದಾಚಿತ್ತದುಪರ್ಯುಪರಿ ಶುದ್ಧಿಸಂಭವಾದವಗಚ್ಛತಿ, ಕದಾಚಿತ್ತದಸಂಭವಾನ್ನಾವಗಚ್ಛತಿ, ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾತ್ . ಪರೋಕ್ಷಂ ಹಿ ಜ್ಞಾನಮತಿದೃಢತರಾಜ್ಞಾನತಮೋಗ್ರನ್ಥಿಗುಣ್ಠ- ನಾನ್ನಿಮೀಲಿತಸ್ಯಾನಾದಿಸಿದ್ಧಚೈತನ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಸಂಬನ್ಧಸ್ಯಾಪ್ಯಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಯಂ ಪರಿಚ್ಛೇತ್ತುಮರ್ಥಮಸಮರ್ಥಸ್ಯೋ- ಪಾತ್ತಾನುಪಾತ್ತಪರಪ್ರತ್ಯಯಸಾಮಗ್ರೀಮಾರ್ಗಣವ್ಯಗ್ರತಯಾತ್ಯನ್ತವಿಸಂಷ್ಠುಲತ್ವಮವಲಮ್ಬಮಾನಮನನ್ತಾಯಾಃ ಶಕ್ತೇಃ ಪರಿ- ಸ್ಖಲನಾನ್ನಿತಾನ್ತವಿಕ್ಲವೀಭೂತಂ ಮಹಾಮೋಹಮಲ್ಲಸ್ಯ ಜೀವದವಸ್ಥತ್ವಾತ್ ಪರಪರಿಣತಿಪ್ರವರ್ತಿತಾಭಿಪ್ರಾಯಮಪಿ ಪದೇ ಪದೇ ಪ್ರಾಪ್ತವಿಪ್ರಲಮ್ಭಮನುಪಲಂಭಸಂಭಾವನಾಮೇವ ಪರಮಾರ್ಥತೋಽರ್ಹತಿ . ಅತಸ್ತದ್ಧೇಯಮ್ ..೫೫.. ನಯೇನಾಮೂರ್ತಾತೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಸುಖಸ್ವಭಾವಃ, ಪಶ್ಚಾದನಾದಿಬನ್ಧವಶಾತ್ ವ್ಯವಹಾರನಯೇನ ಮುತ್ತಿಗದೋ ಮೂರ್ತಶರೀರಗತೋ ಮೂರ್ತಶರೀರಪರಿಣತೋ ಭವತಿ . ತೇಣ ಮುತ್ತಿಣಾ ತೇನ ಮೂರ್ತಶರೀರೇಣ ಮೂರ್ತಶರೀರಾಧಾರೋತ್ಪನ್ನಮೂರ್ತದ್ರವ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯಭಾವೇನ್ದ್ರಿಯಾಧಾರೇಣ ಮುತ್ತಂ ಮೂರ್ತಂ ವಸ್ತು ಓಗೇಣ್ಹಿತ್ತಾ ಅವಗ್ರಹಾದಿಕೇನ ಕ್ರಮಕರಣವ್ಯವಧಾನರೂಪಂ ಕೃತ್ವಾ ಜೋಗ್ಗಂ ತತ್ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಮೂರ್ತಂ ವಸ್ತು . ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನವಾಲಾ ಜೀವ ಸ್ವಯಂ ಅಮೂರ್ತ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಮೂರ್ತ -ಪಂಚೇನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಶರೀರಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋತಾ ಹುಆ, ಜ್ಞಪ್ತಿ ಉತ್ಪನ್ನ ಕರನೇಮೇಂ ಬಲ -ಧಾರಣಕಾ ನಿಮಿತ್ತ ಹೋನೇಸೇ ಜೋ ಉಪಲಮ್ಭಕ ಹೈ ಐಸೇ ಉಸ ಮೂರ್ತ (ಶರೀರ) ಕೇ ದ್ವಾರಾ ಮೂರ್ತ ಐಸೀ ೧ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಪ್ರಧಾನ ವಸ್ತುಕೋ — ಜೋ ಕಿ ಯೋಗ್ಯ ಹೋ ಅರ್ಥಾತ್ ಜೋ (ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ) ಉಪಲಭ್ಯ ಹೋ ಉಸೇ — ಅವಗ್ರಹ ಕರಕೇ, ಕದಾಚಿತ ಉಸಸೇ ಆಗೇ – ಆಗೇಕೀ ಶುದ್ಧಿಕೇ ಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ಉಸೇ ಜಾನತಾ ಹೈ ಔರ ಕದಾಚಿತ ಅವಗ್ರಹಸೇ ಆಗೇ ಆಗೇಕೀ ಶುದ್ಧಿಕೇ ಅಸದ್ಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಜಾನತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ವಹ (ಇನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ) ಪರೋಕ್ಷ ಹೈ . ಪರೋಕ್ಷಜ್ಞಾನ, ಚೈತನ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಕೇ ಸಾಥ (ಆತ್ಮಾಕಾ) ಅನಾದಿಸಿದ್ಧ ಸಮ್ಬನ್ಧ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಜೋ ಅತಿ ದೃಢತರ ಅಜ್ಞಾನರೂಪ ತಮೋಗ್ರನ್ಥಿ (ಅನ್ಧಕಾರಸಮೂಹ) ದ್ವಾರಾ ಆವೃತ ಹೋ ಗಯಾ ಹೈ, ಐಸಾ ಆತ್ಮಾ ಪದಾರ್ಥಕೋ ಸ್ವಯಂ ಜಾನನೇಕೇ ಲಿಯೇ ಅಸಮರ್ಥ ಹೋನೇಸೇ ೨ಉಪಾತ್ತ ಔರ ೩ಅನುಪಾತ್ತ ಪರಪದಾರ್ಥರೂಪ ಸಾಮಗ್ರೀಕೋ ಢೂಂಢನೇಕೀ ವ್ಯಗ್ರತಾಸೇ ಅತ್ಯನ್ತ ಚಂಚಲ -ತರಲ -ಅಸ್ಥಿರ ವರ್ತತಾ ಹುಆ, ಅನನ್ತಶಕ್ತಿಸೇ ಚ್ಯುತ ಹೋನೇಸೇ ಅತ್ಯನ್ತ ೪ವಿಕ್ಲವ ವರ್ತತಾ ಹುಆ, ಮಹಾಮೋಹ -ಮಲ್ಲಕೇ ಜೀವಿತ ಹೋನೇಸೇ ಪರಪರಿಣತಿಕಾ (-ಪರಕೋ ಪರಿಣಮಿತ ಕರನೇಕಾ) ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಕರನೇ ಪರ ಭೀ ಪದ ಪದ ಪರ ಠಗಾತಾ ಹುಆ, ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಅಜ್ಞಾನಮೇಂ ಗಿನೇ ಜಾನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಹೇಯ ಹೈ .

ಭಾವಾರ್ಥ : — ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಮೂರ್ತ ಸ್ಥೂಲ ಇನ್ದ್ರಿಯಗೋಚರ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಹೀ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನಕೇ ಅನುಸಾರ ಜಾನ ಸಕತಾ ಹೈ . ಪರೋಕ್ಷಭೂತ ವಹ ಇನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ ಇನ್ದ್ರಿಯ, ಪ್ರಕಾಶ, ಆದಿ ಬಾಹ್ಯ ಸಾಮಗ್ರೀಕೋ ಢೂಂಢನೇಕೀ ವ್ಯಗ್ರತಾಕೇ (-ಅಸ್ಥಿರತಾಕೇ) ಕಾರಣ ಅತಿಶಯ ಚಂಚಲ -ಕ್ಷುಬ್ಧ ೧. ಸ್ಪರ್ಶಾದಿಪ್ರಧಾನ = ಜಿಸಮೇಂ ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಗಂಧ ಔರ ವರ್ಣ ಮುಖ್ಯ ಹೈಂ , ಐಸೀ . ೨. ಉಪಾತ್ತ = ಪ್ರಾಪ್ತ (ಇನ್ದ್ರಿಯ, ಮನ ಇತ್ಯಾದಿ ಉಪಾತ್ತ ಪರ ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ ) ೩. ಅನುಪಾತ್ತ = ಅಪ್ರಾಪ್ತ (ಪ್ರಕಾಶ ಇತ್ಯಾದಿ ಅನುಪಾತ್ತ ಪರ ಪದಾರ್ಥ ಹೈಂ ) ೪. ವಿಕ್ಲವ = ಖಿನ್ನ; ದುಃಖೀ, ಘಬರಾಯಾ ಹುಆ

Page 97 of 513
PDF/HTML Page 130 of 546
single page version

ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಹಿ ಸ್ಪರ್ಶರಸಗನ್ಧವರ್ಣಪ್ರಧಾನಾಃ ಶಬ್ದಶ್ಚ ಗ್ರಹಣಯೋಗ್ಯಾಃ ಪುದ್ಗಲಾಃ . ಅಥೇನ್ದ್ರಿಯೈರ್ಯುಗ- ಕತಂಭೂತಮ್ . ಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಹಣಯೋಗ್ಯಇನ್ದ್ರಿಯಗ್ರಹಣಯೋಗ್ಯಮ್ . ಜಾಣದಿ ವಾ ತಂ ಣ ಜಾಣಾದಿ ಸ್ವಾವರಣಕ್ಷಯೋಪಶಮಯೋಗ್ಯಂ ಕಿಮಪಿ ಸ್ಥೂಲಂ ಜಾನಾತಿ, ವಿಶೇಷಕ್ಷಯೋಪಶಮಾಭಾವಾತ್ ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ . ಅಯಮತ್ರ ಭಾವಾರ್ಥಃ — ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ಯದ್ಯಪಿ ವ್ಯವಹಾರೇಣ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಭಣ್ಯತೇ, ತಥಾಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾಪೇಕ್ಷಯಾ ಪರೋಕ್ಷಮೇವ . ಪರೋಕ್ಷಂ ತು ಯಾವತಾಂಶೇನ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾರ್ಥಂ ನ ಜಾನಾತಿ ತಾವತಾಂಶೇನ ಚಿತ್ತಖೇದಕಾರಣಂ ಭವತಿ . ಖೇದಶ್ಚ ದುಃಖಂ, ತತೋ ದುಃಖಜನಕತ್ವಾದಿನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ಹೇಯಮಿತಿ ..೫೫.. ಅಥ ಚಕ್ಷುರಾದೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ರೂಪಾದಿಸ್ವವಿಷಯಮಪಿ ಯುಗಪನ್ನ ಜಾನಾತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಹೇಯಮಿತಿ ಹೈ, ಅಲ್ಪ ಶಕ್ತಿವಾನ ಹೋನೇಸೇ ಖೇದ ಖಿನ್ನ ಹೈ, ಪರಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಪರಿಣಮಿತ ಕರಾನೇಕಾ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಪದ ಪದ ಪರ ಠಗಾ ಜಾತಾ ಹೈ (ಕ್ಯೋಂಕಿ ಪರ ಪದಾರ್ಥ ಆತ್ಮಾಕೇ ಆಧೀನ ಪರಿಣಮಿತ ನಹೀಂ ಹೋತೇ) ಇಸಲಿಯೇ ಪರಮಾರ್ಥಸೇ ವಹ ಜ್ಞಾನ ‘ಅಜ್ಞಾನ’ ನಾಮಕೇ ಹೀ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಹೇಯ ಹೈ ..೫೫..

ಅಬ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ ಮಾತ್ರ ಅಪನೇ ವಿಷಯೋಂಮೇಂ ಭೀ ಯುಗಪತ್ ಪ್ರವೃತ್ತ ನಹೀಂ ಹೋತೀಂ, ಇಸಲಿಯೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ ಹೇಯ ಹೀ ಹೈ, ಐಸಾ ನಿಶ್ಚಯ ಕರತೇ ಹೈಂ : —

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಸ್ಪರ್ಶಃ ] ಸ್ಪರ್ಶ, [ರಸಃ ಚ ] ರಸ, [ಗಂಧಃ ] ಗಂಧ, [ವರ್ಣಃ ] ವರ್ಣ [ಶಬ್ದಃ ಚ ] ಔರ ಶಬ್ದ [ಪುದ್ಗಲಾಃ ] ಪುದ್ಗಲ ಹೈಂ, ವೇ [ಅಕ್ಷಾಣಾಂ ಭವನ್ತಿ ] ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ವಿಷಯ ಹೈಂ [ತಾನಿ ಅಕ್ಷಾಣಿ ] (ಪರನ್ತು ) ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ [ತಾನ್ ] ಉನ್ಹೇಂ (ಭೀ) [ಯುಗಪತ್ ] ಏಕ ಸಾಥ [ನ ಏವ ಗೃಹ್ಣನ್ತಿ ] ಗ್ರಹಣ ನಹೀಂ ಕರತೀಂ (ನಹೀಂ ಜಾನ ಸಕತೀಂ) ..೫೬..

ಟೀಕಾ : — ೧ಮುಖ್ಯ ಐಸೇ ಸ್ಪರ್ಶ -ರಸ -ಗಂಧ -ವರ್ಣ ತಥಾ ಶಬ್ದ — ಜೋ ಕಿ ಪುದ್ಗಲ ಹೈಂ ವೇ — ೧.* ಸ್ಪರ್ಶ, ರಸ, ಗಂಧ ಔರ ವರ್ಣ – ಯಹ ಪುದ್ಗಲಕೇ ಮುಖ್ಯ ಗುಣ ಹೈಂ .

Page 98 of 513
PDF/HTML Page 131 of 546
single page version

ಪತ್ತೇಽಪಿ ನ ಗೃಹ್ಯನ್ತೇ, ತಥಾವಿಧಕ್ಷಯೋಪಶಮನಶಕ್ತೇರಸಂಭವಾತ್ . ಇನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಂ ಹಿ ಕ್ಷಯೋಪಶಮಸಂಜ್ಞಿಕಾಯಾಃ ಪರಿಚ್ಛೇತ್ರ್ಯಾಃ ಶಕ್ತೇರನ್ತರಂಗಾಯಾಃ ಕಾಕಾಕ್ಷಿತಾರಕವತ್ ಕ್ರಮಪ್ರವೃತ್ತಿವಶಾದನೇಕತಃ ಪ್ರಕಾಶಯಿತುಮಸಮರ್ಥತ್ವಾ- ತ್ಸತ್ಸ್ವಪಿ ದ್ರವ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯದ್ವಾರೇಷು ನ ಯೌಗಪದ್ಯೇನ ನಿಖಿಲೇನ್ದ್ರಿಯಾರ್ಥಾವಬೋಧಃ ಸಿದ್ಧಯೇತ್, ಪರೋಕ್ಷತ್ವಾತ್ ..೫೬.. ನಿಶ್ಚಿನೋತಿ — ಫಾಸೋ ರಸೋ ಯ ಗಂಧೋ ವಣ್ಣೋ ಸದ್ದೋ ಯ ಪೋಗ್ಗಲಾ ಹೋಂತಿ ಸ್ಪರ್ಶರಸಗನ್ಧವರ್ಣಶಬ್ದಾಃ ಪುದ್ಗಲಾ ಮೂರ್ತಾ ಭವನ್ತಿ . ತೇ ಚ ವಿಷಯಾಃ . ಕೇಷಾಮ್ . ಅಕ್ಖಾಣಂ ಸ್ಪರ್ಶನಾದೀನ್ದ್ರಿಯಾಣಾಂ . ತೇ ಅಕ್ಖಾ ತಾನ್ಯಕ್ಷಾಣೀನ್ದ್ರಿಯಾಣೀ ಕರ್ತೃಣಿ ಜುಗವಂ ತೇ ಣೇವ ಗೇಣ್ಹಂತಿ ಯುಗಪತ್ತಾನ್ ಸ್ವಕೀಯವಿಷಯಾನಪಿ ನ ಗೃಹ್ಣನ್ತಿ ನ ಜಾನನ್ತೀತಿ . ಅಯಮತ್ರಾಭಿಪ್ರಾಯಃ — ಯಥಾ ಸರ್ವಪ್ರಕಾರೋಪಾದೇಯಭೂತಸ್ಯಾನನ್ತಸುಖಸ್ಯೋಪಾದಾನಕಾರಣಭೂತಂ ಕೇ ವಲಜ್ಞಾನಂ ಯುಗಪತ್ಸಮಸ್ತಂ ವಸ್ತು ಜಾನತ್ಸತ್ ಜೀವಸ್ಯ ಸುಖಕಾರಣಂ ಭವತಿ, ತಥೇದಮಿನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ಸ್ವಕೀಯವಿಷಯೇಽಪಿ ಯುಗಪತ್ಪರಿಜ್ಞಾನಾಭಾವಾತ್ಸುಖಕಾರಣಂ ನ ಭವತಿ ......೫೬...... ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಗ್ರಹಣ ಹೋನೇ ಯೋಗ್ಯ (-ಜ್ಞಾತ ಹೋನೇ ಯೋಗ್ಯ), ಹೈಂ . (ಕಿನ್ತು) ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ವೇ ಭೀ ಯುಗಪದ್ (ಏಕ ಸಾಥ) ಗ್ರಹಣ ನಹೀಂ ಹೋತೇ (-ಜಾನನೇಮೇಂ ನಹೀಂ ಆತೇ) ಕ್ಯೋಂಕಿ ಕ್ಷಯೋಪಶಮಕೀ ಉಸಪ್ರಕಾರಕೀ ಶಕ್ತಿ ನಹೀಂ ಹೈ . ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ಜೋ ಕ್ಷಯೋಪಶಮ ನಾಮಕೀ ಅನ್ತರಂಗ ಜ್ಞಾತೃಶಕ್ತಿ ಹೈ ವಹ ಕೌವೇಕೀ ಆಂಖಕೀ ಪುತಲೀಕೀ ಭಾಂತಿ ಕ್ರಮಿಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ ಅನೇಕತಃ ಪ್ರಕಾಶಕೇ ಲಿಯೇ (-ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಅನೇಕ ವಿಷಯೋಂಕೋ ಜಾನನೇಕೇ ಲಿಯೇ) ಅಸಮರ್ಥ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ದ್ರವ್ಯೇನ್ದ್ರಿಯದ್ವಾರೋಂಕೇ ವಿದ್ಯಮಾನ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ಸಮಸ್ತ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ವಿಷಯೋಂಕಾ (-ವಿಷಯಭೂತ ಪದಾರ್ಥೋಂಕಾ) ಜ್ಞಾನ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ನಹೀಂ ಹೋತಾ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಇನ್ದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ ಪರೋಕ್ಷ ಹೈ .

ಭಾವಾರ್ಥ : — ಕೌವೇಕೀ ದೋ ಆಂಖೇಂ ಹೋತೀ ಹೈಂ ಕಿನ್ತು ಪುತಲೀ ಏಕ ಹೀ ಹೋತೀ ಹೈ . ಕೌವೇಕೋ ಜಿಸ ಆಂಖಸೇ ದೇಖನಾ ಹೋ ಉಸ ಆಂಖಮೇಂ ಪುತಲೀ ಆ ಜಾತೀ ಹೈ; ಉಸ ಸಮಯ ವಹ ದೂಸರೀ ಆಂಖಸೇ ನಹೀಂ ದೇಖ ಸಕತಾ . ಐಸಾ ಹೋನೇ ಪರ ಭೀ ವಹ ಪುತಲೀ ಇತನೀ ಜಲ್ದೀ ದೋನೋಂ ಆಂಖೋಂಮೇಂ ಆತೀಜಾತೀ ಹೈ ಕಿ ಲೋಗೋಂಕೋ ಐಸಾ ಮಾಲೂಮ ಹೋತಾ ಹೈ ಕಿ ದೋನೋಂ ಆಂಖೋಂಮೇಂ ದೋ ಭಿನ್ನ -ಭಿನ್ನ ಪುತಲಿಯಾಂ ಹೈಂ; ಕಿನ್ತು ವಾಸ್ತವಮೇಂ ವಹ ಏಕ ಹೀ ಹೋತೀ ಹೈ . ಐಸೀ ಹೀ ದಶಾ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನಕೀ ಹೈ . ದ್ರವ್ಯ -ಇನ್ದ್ರಿಯರೂಪೀ ದ್ವಾರ ತೋ ಪಾಂಚ ಹೈಂ, ಕಿನ್ತು ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನ ಏಕ ಸಮಯ ಏಕ ಇನ್ದ್ರಿಯ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಜಾನ ಸಕತಾ ಹೈ; ಉಸ ಸಮಯ ದೂಸರೀ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಕಾರ್ಯ ನಹೀಂ ಹೋತಾ . ಜಬ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನ ನೇತ್ರಕೇ ದ್ವಾರಾ ವರ್ಣಕೋ ದೇಖನೇಕಾ ಕಾರ್ಯ ಕರತಾ ಹೈ ತಬ ವಹ ಶಬ್ದ, ಗಂಧ, ರಸ ಯಾ ಸ್ಪರ್ಶಕೋ ನಹೀಂ ಜಾನ ಸಕತಾ; ಅರ್ಥಾತ್ ಜಬ ಉಸ ಜ್ಞಾನಕಾ ಉಪಯೋಗ ನೇತ್ರಕೇ ದ್ವಾರಾ ವರ್ಣಕೇ ದೇಖನೇಮೇಂ ಲಗಾ ಹೋತಾ ಹೈ ತಬ ಕಾನಮೇಂ ಕೌನಸೇ ಶಬ್ದ ಪಡತೇ ಹೈಂ ಯಾ ನಾಕಮೇಂ ಕೈಸೀ ಗನ್ಧ ಆತೀ ಹೈ ಇತ್ಯಾದಿ ಖ್ಯಾಲ ನಹೀಂ ರಹತಾ . ಯದ್ಯಪಿ ಜ್ಞಾನಕಾ ಉಪಯೋಗ ಏಕ ವಿಷಯಮೇಂಸೇ ದೂಸರೇಮೇಂ ಅತ್ಯನ್ತ ಶೀಘ್ರತಾಸೇ ಬದಲತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ಥೂಲದೃಷ್ಟಿಸೇ ದೇಖನೇಮೇಂ ಐಸಾ ಲಗತಾ ಹೈ ಕಿ ಮಾನೋಂ ಸಭೀ ವಿಷಯ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ಜ್ಞಾತ ಹೋತೇ ಹೋಂ, ತಥಾಪಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ದೃಷ್ಟಿಸೇ ದೇಖನೇ ಪರ ಕ್ಷಾಯೋಪಶಮಿಕ ಜ್ಞಾನ ಏಕ ಸಮಯಮೇಂ ಏಕ ಹೀ ಇನ್ದ್ರಿಯಕೇ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೋತಾ ಹುಆ ಸ್ಪಷ್ಟತಯಾ ಭಾಸಿತ ಹೋತಾ ಹೈ . ಇಸಪ್ರಕಾರ ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ ಅಪನೇ ವಿಷಯೋಂಮೇಂ ಭೀ ಕ್ರಮಶಃ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಹೋನೇಸೇ ಪರೋಕ್ಷಭೂತ ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ ಹೇಯ ಹೈ ..೫೬..

Page 99 of 513
PDF/HTML Page 132 of 546
single page version

ಆತ್ಮಾನಮೇವ ಕೇವಲಂ ಪ್ರತಿ ನಿಯತಂ ಕಿಲ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮ್ . ಇದಂ ತು ವ್ಯತಿರಿಕ್ತಾಸ್ತಿತ್ವಯೋಗಿತಯಾ ಪರದ್ರವ್ಯತಾಮುಪಗತೈರಾತ್ಮನಃ ಸ್ವಭಾವತಾಂ ಮನಾಗಪ್ಯಸಂಸ್ಪೃಶದ್ಭಿರಿನ್ದ್ರಿಯೈರುಪಲಭ್ಯೋಪಜನ್ಯಮಾನಂ ನ ನಾಮಾತ್ಮನಃ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಭವಿತುಮರ್ಹತಿ ..೫೭.. ಅಥೇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ನ ಭವತೀತಿ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಯತಿ — ಪರದವ್ವಂ ತೇ ಅಕ್ಖಾ ತಾನಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಾನ್ಯಕ್ಷಾಣೀನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ ಪರ- ದ್ರವ್ಯಂ ಭವನ್ತಿ . ಕಸ್ಯ . ಆತ್ಮನಃ . ಣೇವ ಸಹಾವೋ ತ್ತಿ ಅಪ್ಪಣೋ ಭಣಿದಾ ಯೋಽಸೌ ವಿಶುದ್ಧಜ್ಞಾನದರ್ಶನಸ್ವಭಾವ ಆತ್ಮನಃ ಸಂಬನ್ಧೀ ತತ್ಸ್ವಭಾವಾನಿ ನಿಶ್ಚಯೇನ ನ ಭಣಿತಾನೀನ್ದ್ರಿಯಾಣಿ . ಕಸ್ಮಾತ್ . ಭಿನ್ನಾಸ್ತಿತ್ವನಿಷ್ಪನ್ನತ್ವಾತ್ . ಉವಲದ್ಧಂ ತೇಹಿ ಉಪಲಬ್ಧಂ ಜ್ಞಾತಂ ಯತ್ಪಞ್ಚೇನ್ದ್ರಿಯವಿಷಯಭೂತಂ ವಸ್ತು ತೈರಿನ್ದ್ರಿಯೈಃ ಕಧಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಅಪ್ಪಣೋ ಹೋದಿ ತದ್ವಸ್ತು ಕಥಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಭವತ್ಯಾತ್ಮನೋ, ನ ಕಥಮಪೀತಿ . ತಥೈವ ಚ ನಾನಾಮನೋರಥವ್ಯಾಪ್ತಿವಿಷಯೇ ಪ್ರತಿಪಾದ್ಯಪ್ರತಿಪಾದಕಾದಿವಿಕಲ್ಪ- ಜಾಲರೂಪಂ ಯನ್ಮನಸ್ತದಪೀನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನವನ್ನಿಶ್ಚಯೇನ ಪರೋಕ್ಷಂ ಭವತೀತಿ ಜ್ಞಾತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರ್ತವ್ಯಮ್ . ಸಕಲೈಕಾಖಣ್ಡಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ-

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ತಾನಿ ಅಕ್ಷಾಣಿ ] ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾಂ [ಪರದ್ರವ್ಯಂ ] ಪರ ದ್ರವ್ಯ ಹೈಂ [ಆತ್ಮನಃ ಸ್ವಭಾವಃ ಇತಿ ] ಉನ್ಹೇಂ ಆತ್ಮಸ್ವಭಾವರೂಪ [ನ ಏವ ಭಣಿತಾನಿ ] ನಹೀಂ ಕಹಾ ಹೈ; [ತೈಃ ] ಉನಕೇ ದ್ವಾರಾ [ಉಪಲಬ್ಧಂ ] ಜ್ಞಾತ [ಆತ್ಮನಃ ] ಆತ್ಮಾಕೋ [ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ] ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ [ಕಥಂ ಭವತಿ ] ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ ?..೫೭..

ಟೀಕಾ : — ಜೋ ಕೇವಲ ಆತ್ಮಾಕೇ ಪ್ರತಿ ಹೀ ನಿಯತ ಹೋ ವಹ (ಜ್ಞಾನ) ವಾಸ್ತವಮೇಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಹೈ . ಯಹ (ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ) ತೋ, ಜೋ ಭಿನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವವಾಲೀ ಹೋನೇಸೇ ಪರದ್ರವ್ಯತ್ವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಈ ಹೈ, ಔರ ಆತ್ಮಸ್ವಭಾವತ್ವಕೋ ಕಿಂಚಿತ್ಮಾತ್ರ ಸ್ಪರ್ಶ ನಹೀಂ ಕರತೀಂ (ಆತ್ಮಸ್ವಭಾವರೂಪ ಕಿಂಚಿತ್ಮಾತ್ರ ಭೀ ನಹೀಂ ಹೈಂ ) ಐಸೀ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಉಪಲಬ್ಧಿ ಕರಕೇ (-ಐಸೀ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಜಾನಕರ) ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ವಹ (ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನ) ಆತ್ಮಾಕೇ ಲಿಯೇ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ನಹೀಂ ಹೋ ಸಕತಾ .

Page 100 of 513
PDF/HTML Page 133 of 546
single page version

ಯತ್ತು ಖಲು ಪರದ್ರವ್ಯಭೂತಾದನ್ತಃಕರಣಾದಿನ್ದ್ರಿಯಾತ್ಪರೋಪದೇಶಾದುಪಲಬ್ಧೇಃ ಸಂಸ್ಕಾರಾದಾಲೋಕಾದೇರ್ವಾ ಪ್ರತಿಭಾಸಮಯಪರಮಜ್ಯೋತಿಃಕಾರಣಭೂತೇ ಸ್ವಶುದ್ಧಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಭಾವನಾಸಮುತ್ಪನ್ನಪರಮಾಹ್ಲಾದೈಕಲಕ್ಷಣಸುಖಸಂವಿತ್ತ್ಯಾಕಾರ- ಪರಿಣತಿರೂಪೇ ರಾಗಾದಿವಿಕಲ್ಪೋಪಾಧಿರಹಿತೇ ಸ್ವಸಂವೇದನಜ್ಞಾನೇ ಭಾವನಾ ಕರ್ತವ್ಯಾ ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೫೭.. ಅಥ ಪುನರಪಿ ಪ್ರಕಾರಾನ್ತರೇಣ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಪರೋಕ್ಷಲಕ್ಷಣಂ ಕಥಯತಿ — ಜಂ ಪರದೋ ವಿಣ್ಣಾಣಂ ತಂ ತು ಪರೋಕ್ಖಂ ತಿ ಭಣಿದಂ ಯತ್ಪರತಃ ಸಕಾಶಾದ್ವಿಜ್ಞಾನಂ ಪರಿಜ್ಞಾನಂ ಭವತಿ ತತ್ಪುನಃ ಪರೋಕ್ಷಮಿತಿ ಭಣಿತಮ್ . ಕೇಷು ವಿಷಯೇಷು . ಅಟ್ಠೇಸು ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥೇಷು . ಜದಿ ಪರದ್ರವ್ಯರೂಪ ಇನ್ದ್ರಿಯೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಜಾನತಾ ಹೈ ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ನಹೀಂ ಹೈ ..೫೭..

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಪರತಃ ] ಪರಕೇ ದ್ವಾರಾ ಹೋನೇವಾಲಾ [ಯತ್ ] ಜೋ [ಅರ್ಥೇಷು ವಿಜ್ಞಾನಂ ] ಪದಾರ್ಥ ಸಮ್ಬನ್ಧೀ ವಿಜ್ಞಾನ ಹೈ [ತತ್ ತು ] ವಹ ತೋ [ಪರೋಕ್ಷಂ ಇತಿ ಭಣಿತಂ ] ಪರೋಕ್ಷ ಕಹಾ ಗಯಾ ಹೈ, [ಯದಿ ] ಯದಿ [ಕೇವಲೇನ ಜೀವೇಣ ] ಮಾತ್ರ ಜೀವಕೇ ದ್ವಾರಾ ಹೀ [ಜ್ಞಾತಂ ಭವತಿ ಹಿ ] ಜಾನಾ ಜಾಯೇ ತೋ [ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ] ವಹ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಹೈ ..೫೮..

ಟೀಕಾ : — ನಿಮಿತ್ತತಾಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ (ನಿಮಿತ್ತರೂಪ ಬನೇ ಹುಏ) ಐಸೇ ಜೋ ಪರದ್ರವ್ಯಭೂತ ಅಂತಃಕರಣ (ಮನ), ಇನ್ದ್ರಿಯ, ೧ಪರೋಪದೇಶ, ೨ಉಪಲಬ್ಧಿ, ೩ಸಂಸ್ಕಾರ ಯಾ ೪ಪ್ರಕಾಶಾದಿಕ ಹೈಂ ಉನಕೇ ದ್ವಾರಾ ಹೋನೇವಾಲಾ ೧. ಪರೋಪದೇಶ = ಅನ್ಯಕಾ ಉಪದೇಶ. ೨. ಉಪಲಬ್ಧಿ = ಜ್ಞಾನಾವರಣೀಯ ಕರ್ಮಕೇ ಕ್ಷಯೋಪಶಮಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಜಾನನೇಕೀ ಶಕ್ತಿ . (ಯಹ ‘ಲಬ್ಧ’

ಶಕ್ತಿ ಜಬ ‘ಉಪರ್ಯುಕ್ತ’ ಹೋತೀ ಹೈ, ತಭೀ ಪದಾರ್ಥ ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ .) ೩. ಸಂಸ್ಕಾರ = ಪೂರ್ವ ಜ್ಞಾತ ಪದಾರ್ಥಕೀ ಧಾರಣಾ. ೪. ಚಕ್ಷುಇನ್ದ್ರಿಯ ದ್ವಾರಾ ರೂಪೀ ಪದಾರ್ಥಕೋ ದೇಖನೇಮೇಂ ಪ್ರಕಾಶ ಭೀ ನಿಮಿತ್ತರೂಪ ಹೋತಾ ಹೈ.

ಅರ್ಥೋ ತಣುಂ ಜೇ ಜ್ಞಾನ ಪರತಃ ಥಾಯ ತೇಹ ಪರೋಕ್ಷ ಛೇ; ಜೀವಮಾತ್ರಥೀ ಜ ಜಣಾಯ ಜೋ , ತೋ ಜ್ಞಾನ ತೇ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಛೇ. ೫೮.

Page 101 of 513
PDF/HTML Page 134 of 546
single page version

ನಿಮಿತ್ತತಾಮುಪಗತಾತ್ ಸ್ವವಿಷಯಮುಪಗತಸ್ಯಾರ್ಥಸ್ಯ ಪರಿಚ್ಛೇದನಂ ತತ್ ಪರತಃ ಪ್ರಾದುರ್ಭವತ್ಪರೋಕ್ಷಮಿತ್ಯಾ- ಲಕ್ಷ್ಯತೇ . ಯತ್ಪುನರನ್ತಃಕರಣಮಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪರೋಪದೇಶಮುಪಲಬ್ಧಿಂ ಸಂಸ್ಕಾರಮಾಲೋಕಾದಿಕಂ ವಾ ಸಮಸ್ತಮಪಿ ಪರದ್ರವ್ಯಮನಪೇಕ್ಷ್ಯಾತ್ಮಸ್ವಭಾವಮೇವೈಕಂ ಕಾರಣತ್ವೇನೋಪಾದಾಯ ಸರ್ವದ್ರವ್ಯಪರ್ಯಾಯಜಾತಮೇಕಪದ ಏವಾಭಿವ್ಯಾಪ್ಯ ಪ್ರವರ್ತಮಾನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದನಂ ತತ್ ಕೇವಲಾದೇವಾತ್ಮನಃ ಸಂಭೂತತ್ವಾತ್ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಿತ್ಯಾಲಕ್ಷ್ಯತೇ . ಇಹ ಹಿ ಸಹಜಸೌಖ್ಯಸಾಧನೀಭೂತಮಿದಮೇವ ಮಹಾಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮಭಿಪ್ರೇತಮಿತಿ ..೫೮..

ಕೇವಲೇಣ ಣಾದಂ ಹವದಿ ಹಿ ಯದಿ ಕೇವಲೇನಾಸಹಾಯೇನ ಜ್ಞಾತಂ ಭವತಿ ಹಿ ಸ್ಫು ಟಮ್ . ಕೇನ ಕರ್ತೃಭೂತೇನ . ಜೀವೇಣ ಜೀವೇನ . ತರ್ಹಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಭವತೀತಿ . ಅತೋ ವಿಸ್ತರಃ — ಇನ್ದ್ರಿಯಮನಃಪರೋಪದೇಶಾಲೋಕಾದಿಬಹಿರಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಭೂತಾತ್ತಥೈವ ಚ ಜ್ಞಾನಾವರಣೀಯಕ್ಷಯೋಪಶಮಜನಿತಾರ್ಥಗ್ರಹಣಶಕ್ತಿರೂಪಾಯಾ ಉಪಲಬ್ಧೇರರ್ಥಾವಧಾರಣರೂಪಸಂಸ್ಕಾರಾಚ್ಚಾನ್ತರಙ್ಗಕಾರಣಭೂತಾತ್- ಸಕಾಶಾದುತ್ಪದ್ಯತೇ ಯದ್ವಿಜ್ಞಾನಂ ತತ್ಪರಾಧೀನತ್ವಾತ್ಪರೋಕ್ಷಮಿತ್ಯುಚ್ಯತೇ . ಯದಿ ಪುನಃ ಪೂರ್ವೋಕ್ತಸಮಸ್ತಪರದ್ರವ್ಯಮನಪೇಕ್ಷ್ಯ ಕೇವಲಾಚ್ಛುದ್ಧಬುದ್ಧೈಕಸ್ವಭಾವಾತ್ಪರಮಾತ್ಮನಃ ಸಕಾಶಾತ್ಸಮುತ್ಪದ್ಯತೇ ತತೋಽಕ್ಷನಾಮಾನಮಾತ್ಮಾನಂ ಪ್ರತೀತ್ಯೋತ್ಪದ್ಯಮಾನತ್ವಾ- ತ್ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಭವತೀತಿ ಸೂತ್ರಾಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೫೮.. ಏವಂ ಹೇಯಭೂತೇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಕಥನಮುಖ್ಯತಯಾ ಗಾಥಾಚತುಷ್ಟಯೇನ ತೃತೀಯಸ್ಥಲಂ ಗತಮ್ . ಅಥಾಭೇದನಯೇನ ಪಞ್ಚವಿಶೇಷಣವಿಶಿಷ್ಟಂ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇವ ಸುಖಮಿತಿ ಪ್ರತಿಪಾದಯತಿ — ಜಾದಂ ಜಾತಂ ಜೋ ಸ್ವವಿಷಯಭೂತ ಪದಾರ್ಥಕಾ ಜ್ಞಾನ, ವಹ ಪರಕೇ ದ್ವಾರಾ ೧ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇಸೇ ‘ಪರೋಕ್ಷ’-ಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಜಾನಾ ಜಾತಾ ಹೈ, ಔರ ಅಂತಃಕರಣ, ಇನ್ದ್ರಿಯ, ಪರೋಪದೇಶ, ಉಪಲಬ್ಧಿ ಸಂಸ್ಕಾರ ಯಾ ಪ್ರಕಾಶಾದಿಕ — ಸಬ ಪರದ್ರವ್ಯಕೀ ಅಪೇಕ್ಷಾ ರಖೇ ಬಿನಾ ಏಕಮಾತ್ರ ಆತ್ಮಸ್ವಭಾವಕೋ ಹೀ ಕಾರಣರೂಪಸೇ ಗ್ರಹಣ ಕರಕೇ ಸರ್ವ ದ್ರವ್ಯ -ಪರ್ಯಾಯೋಂಕೇ ಸಮೂಹಮೇಂ ಏಕ ಸಮಯ ಹೀ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋಕರ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ ಜ್ಞಾನ ವಹ ಕೇವಲ ಆತ್ಮಾಕೇ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋನೇಸೇ ‘ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ’ ಕೇ ರೂಪಮೇಂ ಜಾನಾ ಜಾತಾ ಹೈ .

ಯಹಾಂ (ಇಸ ಗಾಥಾಮೇಂ ) ಸಹಜ ಸುಖಕಾ ಸಾಧನಭೂತ ಐಸಾ ಯಹೀ ಮಹಾಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಜ್ಞಾನ ಇಚ್ಛನೀಯ ಮಾನಾ ಗಯಾ ಹೈ — ಉಪಾದೇಯ ಮಾನಾ ಗಯಾ ಹೈ (ಐಸಾ ಆಶಯ ಸಮಝನಾ) ..೫೮.. ೧ ಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ = ಪ್ರಗಟ ಉತ್ಪನ್ನ .

ಸ್ವಯಮೇವ ಜಾತ, ಸಮಂತ, ಅರ್ಥ ಅನಂತಮಾಂ ವಿಸ್ತೃತ ನೇ ಅವಗ್ರಹ -ಈಹಾದಿ ರಹಿತ, ನಿರ್ಮಲ ಜ್ಞಾನ ಸುಖ ಏಕಾಂತ ಛೇ. ೫೯.

Page 102 of 513
PDF/HTML Page 135 of 546
single page version

ಸ್ವಯಂ ಜಾತತ್ವಾತ್, ಸಮನ್ತತ್ವಾತ್, ಅನನ್ತಾರ್ಥವಿಸ್ತೃತತ್ವಾತ್, ವಿಮಲತ್ವಾತ್, ಅವಗ್ರಹಾದಿ- ರಹಿತತ್ವಾಚ್ಚ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಜ್ಞಾನಂ ಸುಖಮೈಕಾನ್ತಿಕಮಿತಿ ನಿಶ್ಚೀಯತೇ, ಅನಾಕುಲತ್ವೈಕಲಕ್ಷಣತ್ವಾತ್ಸೌಖ್ಯಸ್ಯ . ಯತೋ ಹಿ ಪರತೋ ಜಾಯಮಾನಂ ಪರಾಧೀನತಯಾ, ಅಸಮಂತಮಿತರದ್ವಾರಾವರಣೇನ, ಕತಿಪಯಾರ್ಥಪ್ರವೃತ್ತಮಿತರಾರ್ಥ- ಬುಭುತ್ಸಯಾ, ಸಮಲಮಸಮ್ಯಗವಬೋಧೇನ, ಅವಗ್ರಹಾದಿಸಹಿತಂ ಕ್ರಮಕೃತಾರ್ಥಗ್ರಹಣಖೇದೇನ ಪರೋಕ್ಷಂ ಜ್ಞಾನಮತ್ಯನ್ತ- ಉತ್ಪನ್ನಮ್ . ಕಿಂ ಕರ್ತೃ . ಣಾಣಂ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮ್ . ಕಥಂ ಜಾತಮ್ . ಸಯಂ ಸ್ವಯಮೇವ . ಪುನರಪಿ ಕಿಂವಿಶಿಷ್ಟಮ್ . ಸಮಂತಂ ಪರಿಪೂರ್ಣಮ್ . ಪುನರಪಿ ಕಿಂರೂಪಮ್ . ಅಣಂತತ್ಥವಿತ್ಥಡಂ ಅನನ್ತಾರ್ಥವಿಸ್ತೀರ್ಣಮ್ . ಪುನಃ ಕೀದೃಶಮ್ . ವಿಮಲಂ ಸಂಶಯಾದಿಮಲ-

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಸ್ವಯಂ ಜಾತಂ ] ಅಪನೇ ಆಪ ಹೀ ಉತ್ಪನ್ನ [ಸಮಂತಂ ] ಸಮಂತ (ಸರ್ವ ಪ್ರದೇಶೋಂಸೇ ಜಾನತಾ ಹುಆ) [ಅನನ್ತಾರ್ಥವಿಸ್ತೃತಂ ] ಅನನ್ತ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ವಿಸ್ತೃತ [ವಿಮಲಂ ] ವಿಮಲ [ತು ] ಔರ [ಅವಗ್ರಹಾದಿಭಿಃ ರಹಿತಂ ] ಅವಗ್ರಹಾದಿಸೇ ರಹಿತ — [ಜ್ಞಾನಂ ] ಐಸಾ ಜ್ಞಾನ [ಐಕಾನ್ತಿಕಂ ಸುಖಂ ] ಐಕಾನ್ತಿಕ ಸುಖ ಹೈ [ಇತಿ ಭಣಿತಂ ] ಐಸಾ (ಸರ್ವಜ್ಞದೇವನೇ) ಕಹಾ ಹೈ ..೫೯..

ಟೀಕಾ : — (೧) ‘ಸ್ವಯಂ ಉತ್ಪನ್ನ’ ಹೋನೇಸೇ, (೨) ‘ಸಮಂತ’ ಹೋನೇಸೇ, (೩) ‘ಅನನ್ತ -ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ವಿಸ್ತೃತ’ ಹೋನೇಸೇ, (೪) ‘ವಿಮಲ’ ಹೋನೇಸೇ ಔರ (೫) ‘ಅವಗ್ರಹಾದಿ ರಹಿತ’ ಹೋನೇಸೇ, ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಜ್ಞಾನ ೨ಐಕಾನ್ತಿಕ ಸುಖ ಹೈ ಯಹ ನಿಶ್ಚಿತ ಹೋತಾ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ಏಕ ಮಾತ್ರ ಅನಾಕುಲತಾ ಹೀ ಸುಖಕಾ ಲಕ್ಷಣ ಹೈ .

ದ್ವಾರೋಂಕೇ ಆವರಣಕೇ ಕಾರಣ (೩) ‘ಮಾತ್ರ ಕುಛ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ಪ್ರವರ್ತಮಾನ’ ಹೋತಾ ಹುಆ ಅನ್ಯ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಜಾನನೇಕೀ ಇಚ್ಛಾಕೇ ಕಾರಣ, (೪) ‘ಸಮಲ’ ಹೋನೇಸೇ ಅಸಮ್ಯಕ್ ಅವಬೋಧಕೇ ಕಾರಣ ( — ಕರ್ಮಮಲಯುಕ್ತ ಹೋನೇಸೇ ಸಂಶಯ -ವಿಮೋಹ -ವಿಭ್ರಮ ಸಹಿತ ಜಾನನೇಕೇ ಕಾರಣ), ಔರ (೫) ‘ಅವಗ್ರಹಾದಿ ಸಹಿತ’ ಹೋನೇಸೇ ಕ್ರಮಶಃ ಹೋನೇವಾಲೇ ೫ಪದಾರ್ಥಗ್ರಹಣಕೇ ಖೇದಕೇ ಕಾರಣ (-ಇನ ಕಾರಣೋಂಕೋ ಲೇಕರ), ಪರೋಕ್ಷ ಜ್ಞಾನ ಅತ್ಯನ್ತ ೧. ಸಮನ್ತ = ಚಾರೋಂ ಓರ -ಸರ್ವ ಭಾಗೋಂಮೇಂ ವರ್ತಮಾನ; ಸರ್ವ ಆತ್ಮಪ್ರದೇಶೋಂಸೇ ಜಾನತಾ ಹುಆ; ಸಮಸ್ತ; ಸಮ್ಪೂರ್ಣ, ಅಖಣ್ಡ . ೨. ಐಕಾನ್ತಿಕ = ಪರಿಪೂರ್ಣ; ಅನ್ತಿಮ, ಅಕೇಲಾ; ಸರ್ವಥಾ . ೩. ಪರೋಕ್ಷ ಜ್ಞಾನ ಖಂಡಿತ ಹೈ ಅರ್ಥಾತ್ ವಹ ಅಮುಕ ಪ್ರದೇಶೋಂಕೇ ದ್ವಾರಾ ಹೀ ಜಾನತಾ ಹೈ; ಜೈಸೇ -ವರ್ಣ ಆಂಖ ಜಿತನೇ ಪ್ರದೇಶೋಂಕೇ

ದ್ವಾರಾ ಹೀ (ಇನ್ದ್ರಿಯಜ್ಞಾನಸೇ) ಜ್ಞಾತ ಹೋತಾ ಹೈ; ಅನ್ಯ ದ್ವಾರ ಬನ್ದ ಹೈಂ . ೪. ಇತರ = ದೂಸರೇ; ಅನ್ಯ; ಉಸಕೇ ಸಿವಾಯಕೇ . ೫. ಪದಾರ್ಥಗ್ರಹಣ ಅರ್ಥಾತ್ ಪದಾರ್ಥಕಾ ಬೋಧ ಏಕ ಹೀ ಸಾಥ ನ ಹೋನೇ ಪರ ಅವಗ್ರಹ, ಈಹಾ ಇತ್ಯಾದಿ ಕ್ರಮಪೂರ್ವಕ ಹೋನೇಸೇ ಖೇದ

Page 103 of 513
PDF/HTML Page 136 of 546
single page version

ಮಾಕುಲಂ ಭವತಿ . ತತೋ ನ ತತ್ ಪರಮಾರ್ಥತಃ ಸೌಖ್ಯಮ್ . ಇದಂ ತು ಪುನರನಾದಿಜ್ಞಾನಸಾಮಾನ್ಯ- ಸ್ವಭಾವಸ್ಯೋಪರಿ ಮಹಾವಿಕಾಶೇನಾಭಿವ್ಯಾಪ್ಯ ಸ್ವತ ಏವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತತ್ವಾತ್ಸ್ವಯಂ ಜಾಯಮಾನಮಾತ್ಮಾಧೀನತಯಾ, ಸಮನ್ತಾತ್ಮಪ್ರದೇಶಾನ್ ಪರಮಸಮಕ್ಷಜ್ಞಾನೋಪಯೋಗೀಭೂಯಾಭಿವ್ಯಾಪ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥಿತತ್ವಾತ್ಸಮನ್ತಮ್ ಅಶೇಷದ್ವಾರಾ- ಪಾವರಣೇನ, ಪ್ರಸಭಂ ನಿಪೀತಸಮಸ್ತವಸ್ತುಜ್ಞೇಯಾಕಾರಂ ಪರಮಂ ವೈಶ್ವರೂಪ್ಯಮಭಿವ್ಯಾಪ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥಿತತ್ವಾದನನ್ತಾರ್ಥ- ವಿಸ್ತೃತಂ ಸಮಸ್ತಾರ್ಥಾಬುಭುತ್ಸಯಾ, ಸಕಲಶಕ್ತಿಪ್ರತಿಬನ್ಧಕಕರ್ಮಸಾಮಾನ್ಯನಿಷ್ಕ್ರಾನ್ತತಯಾ ಪರಿಸ್ಪಷ್ಟ- ಪ್ರಕಾಶಭಾಸ್ವರಂ ಸ್ವಭಾವಮಭಿವ್ಯಾಪ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥಿತತ್ವಾದ್ವಿಮಲಂ ಸಮ್ಯಗವಬೋಧೇನ, ಯುಗಪತ್ಸಮರ್ಪಿತ- ತ್ರೈಸಮಯಿಕಾತ್ಮಸ್ವರೂಪಂ ಲೋಕಾಲೋಕಮಭಿವ್ಯಾಪ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥಿತತ್ವಾದವಗ್ರಹಾದಿರಹಿತಂ ಕ್ರಮಕೃತಾರ್ಥಗ್ರಹಣ- ಖೇದಾಭಾವೇನ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಜ್ಞಾನಮನಾಕುಲಂ ಭವತಿ . ತತಸ್ತತ್ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಂ ಖಲು ಸೌಖ್ಯಮ್ ..೫೯.. ರಹಿತಮ್ . ಪುನರಪಿ ಕೀದೃಕ್ . ರಹಿಯಂ ತು ಓಗ್ಗಹಾದಿಹಿಂ ಅವಗ್ರಹಾದಿರಹಿತಂ ಚೇತಿ . ಏವಂ ಪಞ್ಚವಿಶೇಷಣವಿಶಿಷ್ಟಂ ಯತ್ಕೇವಲಜ್ಞಾನಂ ಸುಹಂ ತಿ ಏಗಂತಿಯಂ ಭಣಿದಂ ತತ್ಸುಖಂ ಭಣಿತಮ್ . ಕಥಂಭೂತಮ್ . ಐಕಾನ್ತಿಕಂ ನಿಯಮೇನೇತಿ . ತಥಾಹಿ — ಪರನಿರಪೇಕ್ಷತ್ವೇನ ಚಿದಾನನ್ದೈಕಸ್ವಭಾವಂ ನಿಜಶುದ್ಧಾತ್ಮಾನಮುಪಾದಾನಕಾರಣಂ ಕೃತ್ವಾ ಸಮುತ್ಪದ್ಯಮಾನತ್ವಾತ್ಸ್ವಯಂ ಜಾಯಮಾನಂ ಆಕುಲ ಹೈ; ಇಸಲಿಯೇ ವಹ ಪರಮಾರ್ಥಸೇ ಸುಖ ನಹೀಂ ಹೈ .

ಔರ ಯಹ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಜ್ಞಾನ ತೋ ಅನಾಕುಲ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ — (೧) ಅನಾದಿ ಜ್ಞಾನಸಾಮಾನ್ಯರೂಪ ಸ್ವಭಾವ ಪರ ಮಹಾ ವಿಕಾಸಸೇ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋಕರ ಸ್ವತಃ ಹೀ ರಹನೇಸೇ ‘ಸ್ವಯಂ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೋತಾ ಹೈ,’ ಇಸಲಿಯೇ ಆತ್ಮಾಧೀನ ಹೈ, (ಔರ ಆತ್ಮಾಧೀನ ಹೋನೇಸೇ ಆಕುಲತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ); (೨) ಸಮಸ್ತ ಆತ್ಮಪ್ರದೇಶೋಂಮೇಂ ಪರಮ ೧ಸಮಕ್ಷ ಜ್ಞಾನೋಪಯೋಗರೂಪ ಹೋಕರ, ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋನೇಸೇ ‘ಸಮಂತ ಹೈ’, ಇಸಲಿಯೇ ಅಶೇಷ ದ್ವಾರ ಖುಲೇ ಹುಏ ಹೈಂ (ಔರ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಕೋಈ ದ್ವಾರ ಬನ್ದ ನ ಹೋನೇಸೇ ಆಕುಲತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ); (೩) ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುಓಂಕೇ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರೋಂಕೋ ಸರ್ವಥಾ ಪೀ ಜಾನೇಸೇ ೨ಪರಮ ವಿವಿಧತಾಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋಕರ ರಹನೇಸೇ ‘ಅನನ್ತ ಪದಾರ್ಥೋಂಮೇಂ ವಿಸ್ತೃತ ಹೈ,’ ಇಸಲಿಯೇ ಸರ್ವ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೋ ಜಾನನೇಕೀ ಇಚ್ಛಾಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ (ಔರ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಕಿಸೀ ಪದಾರ್ಥಕೋ ಜಾನನೇಕೀ ಇಚ್ಛಾ ನ ಹೋನೇಸೇ ಆಕುಲತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ); (೪) ಸಕಲ ಶಕ್ತಿಕೋ ರೋಕನೇವಾಲಾ ಕರ್ಮಸಾಮಾನ್ಯ (ಜ್ಞಾನಮೇಂಸೇ) ನಿಕಲ ಜಾನೇಸೇ (ಜ್ಞಾನ) ಅತ್ಯನ್ತ ಸ್ಪಷ್ಟ ಪ್ರಕಾಶಕೇ ದ್ವಾರಾ ಪ್ರಕಾಶಮಾನ (-ತೇಜಸ್ವೀ) ಸ್ವಭಾವಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋಕರ ರಹನೇಸೇ ‘ವಿಮಲ ಹೈ’ ಇಸಲಿಯೇ ಸಮ್ಯಕ್ರೂಪಸೇ (-ಬರಾಬರ) ಜಾನತಾ ಹೈ (ಔರ ಇಸಪ್ರಕಾರ ಸಂಶಯಾದಿ ರಹಿತತಾಸೇ ಜಾನನೇಕೇ ಕಾರಣ ಆಕುಲತಾ ನಹೀಂ ಹೋತೀ); ತಥಾ (೫) ಜಿನನೇ ತ್ರಿಕಾಲಕಾ ಅಪನಾ ಸ್ವರೂಪ ಯುಗಪತ್ ಸಮರ್ಪಿತ ಕಿಯಾ ಹೈ (-ಏಕ ಹೀ ಸಮಯ ಬತಾಯಾ ಹೈ) ಐಸೇ ಲೋಕಾಲೋಕಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋಕರ ರಹನೇಸೇ ‘ಅವಗ್ರಹಾದಿ ರಹಿತ ಹೈ’ ಇಸಲಿಯೇ ಕ್ರಮಶಃ ಹೋನೇವಾಲೇ ಪದಾರ್ಥ ಗ್ರಹಣಕೇ ಖೇದಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ . — ಇಸಪ್ರಕಾರ (ಉಪರೋಕ್ತ ಪಾಂಚ ಕಾರಣೋಂಸೇ) ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಜ್ಞಾನ ಅನಾಕುಲ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ವಾಸ್ತವಮೇಂ ವಹ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ ಸುಖ ಹೈ . ೧. ಸಮಕ್ಷ = ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ೨. ಪರಮವಿವಿಧತಾ = ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥಸಮೂಹ ಜೋ ಕಿ ಅನನ್ತ ವಿವಿಧತಾಮಯ ಹೈ

Page 104 of 513
PDF/HTML Page 137 of 546
single page version

ಅಥ ಕೇವಲಸ್ಯಾಪಿ ಪರಿಣಾಮದ್ವಾರೇಣ ಖೇದಸ್ಯ ಸಂಭವಾದೈಕಾನ್ತಿಕಸುಖತ್ವಂ ನಾಸ್ತೀತಿ ಪ್ರತ್ಯಾಚಷ್ಟೇ —

ಅತ್ರ ಕೋ ಹಿ ನಾಮ ಖೇದಃ, ಕಶ್ಚ ಪರಿಣಾಮಃ ಕಶ್ಚ ಕೇವಲಸುಖಯೋರ್ವ್ಯತಿರೇಕಃ, ಯತಃ ಕೇವಲಸ್ಯೈಕಾನ್ತಿಕ ಸುಖತ್ವಂ ನ ಸ್ಯಾತ್ . ಖೇದಸ್ಯಾಯತನಾನಿ ಘಾತಿಕರ್ಮಾಣಿ, ನ ನಾಮ ಕೇವಲಂ ಪರಿಣಾಮ- ಸತ್, ಸರ್ವಶುದ್ಧಾತ್ಮಪ್ರದೇಶಾಧಾರತ್ವೇನೋತ್ಪನ್ನತ್ವಾತ್ಸಮಸ್ತಂ ಸರ್ವಜ್ಞಾನಾವಿಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದಪರಿಪೂರ್ಣಂ ಸತ್, ಸಮಸ್ತಾವರಣ- ಕ್ಷಯೇನೋತ್ಪನ್ನತ್ವಾತ್ಸಮಸ್ತಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥಗ್ರಾಹಕತ್ವೇನ ವಿಸ್ತೀರ್ಣಂ ಸತ್, ಸಂಶಯವಿಮೋಹವಿಭ್ರಮರಹಿತತ್ವೇನ ಸೂಕ್ಷ್ಮಾದಿಪದಾರ್ಥ- ಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿವಿಷಯೇಽತ್ಯನ್ತವಿಶದತ್ವಾದ್ವಿಮಲಂ ಸತ್, ಕ್ರಮಕರಣವ್ಯವಧಾನಜನಿತಖೇದಾಭಾವಾದವಗ್ರಹಾದಿರಹಿತಂ ಚ ಸತ್, ಯದೇವಂ ಪಞ್ಚವಿಶೇಷಣವಿಶಿಷ್ಟಂ ಕ್ಷಾಯಿಕಜ್ಞಾನಂ ತದನಾಕುಲತ್ವಲಕ್ಷಣಪರಮಾನನ್ದೈಕರೂಪಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಸುಖಾತ್ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣ- ಪ್ರಯೋಜನಾದಿಭೇದೇಽಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನಾಭಿನ್ನತ್ವಾತ್ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕಸುಖಂ ಭಣ್ಯತೇ – ಇತ್ಯಭಿಪ್ರಾಯಃ ..೫೯.. ಅಥಾನನ್ತಪದಾರ್ಥ- ಪರಿಚ್ಛೇದನಾತ್ಕೇವಲಜ್ಞಾನೇಽಪಿ ಖೇದೋಽಸ್ತೀತಿ ಪೂರ್ವಪಕ್ಷೇ ಸತಿ ಪರಿಹಾರಮಾಹ – ಜಂ ಕೇವಲಂ ತಿ ಣಾಣಂ ತಂ ಸೋಕ್ಖಂ

ಅಬ, ಐಸೇ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕಾ ಖಂಡನ ಕರತೇ ಹೈಂ ಕಿ ‘ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕೋ ಭೀ ಪರಿಣಾಮಕೇ ದ್ವಾರಾ ೧ಖೇದಕಾ ಸಮ್ಭವ ಹೋನೇಸೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಐಕಾನ್ತಿಕ ಸುಖ ನಹೀಂ ಹೈ : —

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಯತ್ ] ಜೋ [ಕೇವಲಂ ಇತಿ ಜ್ಞಾನಂ ] ‘ಕೇವಲ’ ನಾಮಕಾ ಜ್ಞಾನ ಹೈ [ತತ್ ಸೌಖ್ಯಂ ] ವಹ ಸುಖ ಹೈ [ಪರಿಣಾಮಃ ಚ ] ಪರಿಣಾಮ ಭೀ [ಸಃ ಚ ಏವ ] ವಹೀ ಹೈ [ತಸ್ಯ ಖೇದಃ ನ ಭಣಿತಃ ] ಉಸೇ ಖೇದ ನಹೀಂ ಕಹಾ ಹೈ (ಅರ್ಥಾತ್ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇಂ ಸರ್ವಜ್ಞದೇವನೇ ಖೇದ ನಹೀಂ ಕಹಾ) [ಯಸ್ಮಾತ್ ] ಕ್ಯೋಂಕಿ [ಘಾತೀನಿ ] ಘಾತಿಕರ್ಮ [ಕ್ಷಯಂ ಜಾತಾನಿ ] ಕ್ಷಯಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಏ ಹೈಂ ..೬೦..

ಟೀಕಾ : — ಯಹಾಂ (ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕೇ ಸಮ್ಬನ್ಧಮೇಂ), ಖೇದ ಕ್ಯಾ, (೨) ಪರಿಣಾಮ ಕ್ಯಾ ತಥಾ (೩) ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಔರ ಸುಖಕಾ ವ್ಯತಿರೇಕ (-ಭೇದ) ಕ್ಯಾ, ಕಿ ಜಿಸಸೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕೋ ಐಕಾನ್ತಿಕ ಸುಖತ್ವ ನ ಹೋ ? ೧. ಖೇದ = ಥಕಾವಟ; ಸಂತಾಪ; ದುಃಖ

Page 105 of 513
PDF/HTML Page 138 of 546
single page version

ಮಾತ್ರಮ್ . ಘಾತಿಕರ್ಮಾಣಿ ಹಿ ಮಹಾಮೋಹೋತ್ಪಾದಕತ್ವಾದುನ್ಮತ್ತಕವದತಸ್ಮಿಂಸ್ತದ್ಬುದ್ಧಿಮಾಧಾಯ ಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯಮರ್ಥಂ ಪ್ರತ್ಯಾತ್ಮಾನಂ ಯತಃ ಪರಿಣಾಮಯನ್ತಿ, ತತಸ್ತಾನಿ ತಸ್ಯ ಪ್ರತ್ಯರ್ಥಂ ಪರಿಣಮ್ಯ ಪರಿಣಮ್ಯ ಶ್ರಾಮ್ಯತಃ ಖೇದನಿದಾನತಾಂ ಪ್ರತಿಪದ್ಯನ್ತೇ . ತದಭಾವಾತ್ಕುತೋ ಹಿ ನಾಮ ಕೇವಲೇ ಖೇದಸ್ಯೋದ್ಭೇದಃ . ಯತಶ್ಚ ತ್ರಿಸಮಯಾ- ವಚ್ಛಿನ್ನಸಕಲಪದಾರ್ಥಪರಿಚ್ಛೇದ್ಯಾಕಾರವೈಶ್ವರೂಪ್ಯಪ್ರಕಾಶನಾಸ್ಪದೀಭೂತಂ ಚಿತ್ರಭಿತ್ತಿಸ್ಥಾನೀಯಮನನ್ತಸ್ವರೂಪಂ ಸ್ವಯಮೇವ ಪರಿಣಮತ್ ಕೇವಲಮೇವ ಪರಿಣಾಮಃ, ತತಃ ಕುತೋಽನ್ಯಃ ಪರಿಣಾಮೋ ಯದ್ದ್ವಾರೇಣ ಖೇದಸ್ಯಾತ್ಮ- ಲಾಭಃ . ಯತಶ್ಚ ಸಮಸ್ತಸ್ವಭಾವಪ್ರತಿಘಾತಾಭಾವಾತ್ಸಮುಲ್ಲಸಿತನಿರಂಕು ಶಾನನ್ತಶಕ್ತಿತಯಾ ಸಕಲಂ ತ್ರೈಕಾಲಿಕಂ ಲೋಕಾಲೋಕಾಕಾರಮಭಿವ್ಯಾಪ್ಯ ಕೂಟಸ್ಥತ್ವೇನಾತ್ಯನ್ತನಿಷ್ಪಕಮ್ಪಂ ವ್ಯವಸ್ಥಿತತ್ವಾದನಾಕುಲತಾಂ ಯತ್ಕೇವಲಮಿತಿ ಜ್ಞಾನಂ ತತ್ಸೌಖ್ಯಂ ಭವತಿ, ತಸ್ಮಾತ್ ಖೇದೋ ತಸ್ಸ ಣ ಭಣಿದೋ ತಸ್ಯ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಖೇದೋ ದುಃಖಂ ನ ಭಣಿತಮ್ . ತದಪಿ ಕಸ್ಮಾತ್ . ಜಮ್ಹಾ ಘಾದೀ ಖಯಂ ಜಾದಾ ಯಸ್ಮಾನ್ಮೋಹಾದಿಘಾತಿಕರ್ಮಾಣಿ ಕ್ಷಯಂ ಗತಾನಿ . ತರ್ಹಿ ತಸ್ಯಾನನ್ತಪದಾರ್ಥಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಪರಿಣಾಮೋ ದುಃಖಕಾರಣಂ ಭವಿಷ್ಯತಿ . ನೈವಮ್ . ಪರಿಣಮಂ ಚ ಸೋ ಚೇವ ತಸ್ಯ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸಂಬನ್ಧೀ ಪರಿಣಾಮಶ್ಚ ಸ ಏವ ಸುಖರೂಪ ಏವೇತಿ . ಇದಾನೀಂ ವಿಸ್ತರಃ — ಜ್ಞಾನದರ್ಶನಾವರಣೋದಯೇ ಸತಿ ಯುಗಪದರ್ಥಾನ್ ಜ್ಞಾತುಮಶಕ್ಯತ್ವಾತ್ ಕ್ರಮಕರಣವ್ಯವಧಾನಗ್ರಹಣೇ ಖೇದೋ ಭವತಿ, ಆವರಣದ್ವಯಾಭಾವೇ ಸತಿ ಯುಗಪದ್ಗ್ರಹಣೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಖೇದೋ ನಾಸ್ತೀತಿ ಸುಖಮೇವ . ತಥೈವ ತಸ್ಯ ಭಗವತೋ ಜಗತ್ತ್ರಯಕಾಲತ್ರಯವರ್ತಿಸಮಸ್ತಪದಾರ್ಥ- ಯುಗಪತ್ಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಸಮರ್ಥಮಖಣ್ಡೈಕರೂಪಂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಮಯಂ ಸ್ವರೂಪಂ ಪರಿಣಮತ್ಸತ್ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇವ ಪರಿಣಾಮೋ, ನ

(೧) ಖೇದಕೇ ಆಯತನ (-ಸ್ಥಾನ) ಘಾತಿಕರ್ಮ ಹೈಂ, ಕೇವಲ ಪರಿಣಾಮಮಾತ್ರ ನಹೀಂ . ಘಾತಿಕರ್ಮ ಮಹಾ ಮೋಹಕೇ ಉತ್ಪಾದಕ ಹೋನೇಸೇ ಧತೂರೇಕೀ ಭಾಂತಿ ೧ಅತತ್ಮೇಂ ತತ್ ಬುದ್ಧಿ ಧಾರಣ ಕರವಾಕರ ಆತ್ಮಾಕೋ ಜ್ಞೇಯಪದಾರ್ಥಕೇ ಪ್ರತಿ ಪರಿಣಮನ ಕರಾತೇ ಹೈಂ; ಇಸಲಿಯೇ ವೇ ಘಾತಿಕರ್ಮ, ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪದಾರ್ಥಕೇ ಪ್ರತಿ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋ- ಹೋಕರ ಥಕನೇವಾಲೇ ಆತ್ಮಾಕೇ ಲಿಯೇ ಖೇದಕೇ ಕಾರಣ ಹೋತೇ ಹೈಂ . ಉನಕಾ (ಘಾತಿಕರ್ಮೋಂಕಾ) ಅಭಾವ ಹೋನೇಸೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇಂ ಖೇದ ಕಹಾಂಸೇ ಪ್ರಗಟ ಹೋಗಾ ? (೨) ಔರ ತೀನಕಾಲರೂಪ ತೀನ ಭೇದ ಜಿಸಮೇಂ ಕಿಯೇ ಜಾತೇ ಹೈಂ ಐಸೇ ಸಮಸ್ತ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೀ ಜ್ಞೇಯಾಕಾರರೂಪ (ವಿವಿಧತಾಕೋ ಪ್ರಕಾಶಿತ ಕರನೇಕಾ ಸ್ಥಾನಭೂತ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ, ಚಿತ್ರಿತ್ ದೀವಾರಕೀ ಭಾಂತಿ, ಸ್ವಯಂ) ಹೀ ಅನನ್ತಸ್ವರೂಪ ಸ್ವಯಮೇವ ಪರಿಣಮಿತ ಹೋನೇಸೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಹೀ ಪರಿಣಾಮ ಹೈ . ಇಸಲಿಯೇ ಅನ್ಯ ಪರಿಣಾಮ ಕಹಾಂ ಹೈಂ ಕಿ ಜಿನಸೇ ಖೇದಕೀ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಹೋ ? (೩) ಔರ, ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಸಮಸ್ತ ಸ್ವಭಾವಪ್ರತಿಘಾತಕೇ೨ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ ನಿರಂಕುಶ ಅನನ್ತ ಶಕ್ತಿಕೇ ಉಲ್ಲಸಿತ ಹೋನೇಸೇ ಸಮಸ್ತ ತ್ರೈಕಾಲಿಕ ಲೋಕಾಲೋಕಕೇ -ಆಕಾರಮೇಂ ವ್ಯಾಪ್ತ ಹೋಕರ ೩ಕೂಟಸ್ಥತಯಾ ಅತ್ಯನ್ತ ನಿಷ್ಕಂಪ ಹೈ, ೧. ಅತತ್ಮೇಂ ತತ್ಬುದ್ಧಿ = ವಸ್ತು ಜಿಸಸ್ವರೂಪ ನಹೀಂ ಹೈ ಉಸ ಸ್ವರೂಪ ಹೋನೇಕೀ ಮಾನ್ಯತಾ; ಜೈಸೇ ಕಿ — ಜಡಮೇಂ ಚೇತನಬುದ್ಧಿ

(ಅರ್ಥಾತ್ ಜಡಮೇಂ ಚೇತನಕೀ ಮಾನ್ಯತಾ) ದುಃಖಮೇಂ ಸುಖಬುದ್ಧಿ ವಗೈರಹ . ೨. ಪ್ರತಿಘಾತ = ವಿಘ್ನ; ರುಕಾವಟ; ಹನನ; ಘಾತ . ೩. ಕೂಟಸ್ಥ = ಸದಾ ಏಕರೂಪ ರಹನೇವಾಲಾ; ಅಚಲ (ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಸರ್ವಥಾ ಅಪರಿಣಾಮೀ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕಿನ್ತು ವಹ ಏಕ ಜ್ಞೇಯಸೇ

ಪ್ರ. ೧೪

Page 106 of 513
PDF/HTML Page 139 of 546
single page version

ಸೌಖ್ಯಲಕ್ಷಣ -ಭೂತಾಮಾತ್ಮನೋಽವ್ಯತಿರಿಕ್ತಾಂ ಬಿಭ್ರಾಣಂ ಕೇವಲಮೇವ ಸೌಖ್ಯಮ್, ತತಃ ಕುತಃ ಕೇವಲಸುಖಯೋರ್ವ್ಯತಿರೇಕಃ . ಅತಃ ಸರ್ವಥಾ ಕೇವಲಂ ಸುಖಮೈಕಾನ್ತಿಕಮನುಮೋದನೀಯಮ್ ..೬೦.. ಚ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದ್ಭಿನ್ನಪರಿಣಾಮೋಽಸ್ತಿ ಯೇನ ಖೇದೋ ಭವಿಷ್ಯತಿ . ಅಥವಾ ಪರಿಣಾಮವಿಷಯೇ ದ್ವಿತೀಯವ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ಕ್ರಿಯತೇ ---ಯುಗಪದನನ್ತಪದಾರ್ಥಪರಿಚ್ಛಿತ್ತಿಪರಿಣಾಮೇಽಪಿ ವೀರ್ಯಾನ್ತರಾಯನಿರವಶೇಷಕ್ಷಯಾದನನ್ತವೀರ್ಯತ್ವಾತ್ ಖೇದಕಾರಣಂ ನಾಸ್ತಿ, ತಥೈವ ಚ ಶುದ್ಧಾತ್ಮಸರ್ವಪ್ರದೇಶೇಷು ಸಮರಸೀಭಾವೇನ ಪರಿಣಮಮಾನಾನಾಂ ಸಹಜಶುದ್ಧಾನನ್ದೈಕಲಕ್ಷಣಸುಖ- ರಸಾಸ್ವಾದಪರಿಣತಿರೂಪಾಮಾತ್ಮನಃ ಸಕಾಶಾದಭಿನ್ನಾಮನಾಕುಲತಾಂ ಪ್ರತಿ ಖೇದೋ ನಾಸ್ತಿ . ಸಂಜ್ಞಾಲಕ್ಷಣಪ್ರಯೋಜನಾದಿ- ಭೇದೇಽಪಿ ನಿಶ್ಚಯೇನಾಭೇದರೂಪೇಣ ಪರಿಣಮಮಾನಂ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇವ ಸುಖಂ ಭಣ್ಯತೇ . ತತಃ ಸ್ಥಿತಮೇತತ್ಕೇವಲಜ್ಞಾನಾದ್ಭಿನ್ನಂ ಸುಖಂ ನಾಸ್ತಿ . ತತ ಏವ ಕೇವಲಜ್ಞಾನೇ ಖೇದೋ ನ ಸಂಭವತೀತಿ ..೬೦.. ಅಥ ಪುನರಪಿ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಸ್ಯ ಸುಖಸ್ವರೂಪತಾಂ ಪ್ರಕಾರಾನ್ತರೇಣ ದೃಢಯತಿ — ಣಾಣಂ ಅತ್ಥಂತಗಯಂ ಜ್ಞಾನಂ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮರ್ಥಾನ್ತಗತಂ ಜ್ಞೇಯಾನ್ತಪ್ರಾಪ್ತಂ . ಲೋಯಾಲೋಏಸು ವಿತ್ಥಡಾ ಇಸಲಿಯೇ ಆತ್ಮಾಸೇ ಅಭಿನ್ನ ಐಸಾ ಸುಖ -ಲಕ್ಷಣಭೂತ ಅನಾಕುಲತಾಕೋ ಧಾರಣ ಕರತಾ ಹುಆ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಹೀ ಸುಖ ಹೈ, ಇಸಲಿಯೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಔರ ಸುಖಕಾ ವ್ಯತಿರೇಕ ಕಹಾಂ ಹೈ ?

ಇಸಸೇ, ಯಹ ಸರ್ವಥಾ ಅನುಮೋದನ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ (-ಆನನ್ದಸೇ ಸಂಮತ ಕರನೇ ಯೋಗ್ಯ ಹೈ) ಕಿ ‘ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಐಕಾನ್ತಿಕ ಸುಖ ಹೈ’ .

ಭಾವಾರ್ಥ : — ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇಂ ಭೀ ಪರಿಣಾಮ ಹೋತೇ ರಹನೇಸೇ ವಹಾಂ ಭೀ ಥಕಾನ ಲಗೇಗೀ ಔರ ಇಸಲಿಯೇ ದುಃಖ ಹೋಗಾ ಅತಃ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಐಕಾನ್ತಿಕ ಸುಖ ಕೈಸೇ ಹೋ ಸಕತಾ ಹೈ? ಐಸೀ ಶಂಕಾಕಾ ಸಮಾಧಾನ ಯಹಾಂ ಕಿಯಾ ಗಯಾ ಹೈ : —

(೧) ಪರಿಣಾಮ ಮಾತ್ರ ಥಕಾವಟ ಯಾ ದುಃಖಕಾ ಕಾರಣ ನಹೀಂ ಹೈ, ಕಿನ್ತು ಘಾತಿಕರ್ಮೋಂಕೇ ನಿಮಿತ್ತಸೇ ಹೋನೇವಾಲಾ ಪರೋನ್ಮುಖ ಪರಿಣಾಮ ಥಕಾವಟ ಯಾ ದುಃಖಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ, ಕೇವಲಜ್ಞಾನಮೇಂ ಘಾತಿಕರ್ಮ ಅವಿದ್ಯಮಾನ ಹೋನೇಸೇ ವಹಾಂ ಥಕಾವಟ ಯಾ ದುಃಖ ನಹೀಂ ಹೈ . (೨) ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಸ್ವಯಂ ಹೀ ಪರಿಣಮನಶೀಲ ಹೈ; ಪರಿಣಮನ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಹೈ ಉಪಾಧಿ ನಹೀಂ . ಯದಿ ಪರಿಣಾಮಕಾ ನಾಶ ಹೋ ಜಾಯೇ ತೋ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕಾ ಹೀ

ಇಸಪ್ರಕಾರ (೧) ಘಾತಿಕರ್ಮೋಂಕೇ ಅಭಾವಕೇ ಕಾರಣ, (೨) ಪರಿಣಮನ ಕೋಈ ಉಪಾಧಿ ನ ಹೋನೇಸೇ ಔರ (೩) ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ನಿಷ್ಕಂಪ -ಸ್ಥಿರ -ಅನಾಕುಲ ಹೋನೇಸೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ ಸುಖಸ್ವರೂಪ ಹೀ ಹೈ ..೬೦..

Page 107 of 513
PDF/HTML Page 140 of 546
single page version

ಸ್ವಭಾವಪ್ರತಿಘಾತಾಭಾವಹೇತುಕಂ ಹಿ ಸೌಖ್ಯಮ್ . ಆತ್ಮನೋ ಹಿ ದೃಶಿಜ್ಞಪ್ತೀ ಸ್ವಭಾವಃ, ತಯೋರ್ಲೋಕಾ- ಲೋಕವಿಸ್ತೃತತ್ವೇನಾರ್ಥಾನ್ತಗತತ್ವೇನ ಚ ಸ್ವಚ್ಛನ್ದವಿಜೃಮ್ಭಿತತ್ವಾದ್ಭವತಿ ಪ್ರತಿಘಾತಾಭಾವಃ . ತತಸ್ತದ್ಧೇತುಕಂ ಸೌಖ್ಯಮಭೇದವಿವಕ್ಷಾಯಾಂ ಕೇವಲಸ್ಯ ಸ್ವರೂಪಮ್ . ಕಿಂಚ ಕೇವಲಂ ಸೌಖ್ಯಮೇವ; ಸರ್ವಾನಿಷ್ಟಪ್ರಹಾಣಾತ್, ದಿಟ್ಠೀ ಲೋಕಾಲೋಕಯೋರ್ವಿಸ್ತೃತಾ ದೃಷ್ಟಿಃ ಕೇವಲದರ್ಶನಮ್ . ಣಟ್ಠಮಣಿಟ್ಠಂ ಸವ್ವಂ ಅನಿಷ್ಟಂ ದುಃಖಮಜ್ಞಾನಂ ಚ ತತ್ಸರ್ವಂ ನಷ್ಟಂ . ಇಟ್ಠಂ ಪುಣ ಜಂ ಹಿ ತಂ ಲದ್ಧಂ ಇಷ್ಟಂ ಪುನರ್ಯದ್ ಜ್ಞಾನಂ ಸುಖಂ ಚ ಹಿ ಸ್ಫು ಟಂ ತತ್ಸರ್ವಂ ಲಬ್ಧಮಿತಿ . ತದ್ಯಥಾ – ಸ್ವಭಾವಪ್ರತಿಘಾತಾಭಾವ- ಹೇತುಕಂ ಸುಖಂ ಭವತಿ . ಸ್ವಭಾವೋ ಹಿ ಕೇವಲಜ್ಞಾನದರ್ಶನದ್ವಯಂ, ತಯೋಃ ಪ್ರತಿಘಾತ ಆವರಣದ್ವಯಂ, ತಸ್ಯಾಭಾವಃ ಕೇವಲಿನಾಂ, ತತಃ ಕಾರಣಾತ್ಸ್ವಭಾವಪ್ರತಿಘಾತಾಭಾವಹೇತುಕಮಕ್ಷಯಾನನ್ತಸುಖಂ ಭವತಿ . ಯತಶ್ಚ ಪರಮಾನನ್ದೈಕಲಕ್ಷಣ-

ಅಬ, ಪುನಃ ‘ಕೇವಲ (ಅರ್ಥಾತ್ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ) ಸುಖಸ್ವರೂಪ ಹೈ’ ಐಸಾ ನಿರೂಪಣ ಕರತೇ ಹುಏ ಉಪಸಂಹಾರ ಕರತೇ ಹೈಂ : —

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ : — [ಜ್ಞಾನಂ ] ಜ್ಞಾನ [ಅರ್ಥಾನ್ತಗತಂ ] ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಪಾರಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೈ [ದೃಷ್ಟಿಃ ] ಔರ ದರ್ಶನ [ಲೋಕಾಲೋಕೇಷು ವಿಸ್ತೃತಾಃ ] ಲೋಕಾಲೋಕಮೇಂ ವಿಸ್ತೃತ ಹೈ; [ಸರ್ವಂ ಅನಿಷ್ಟಂ ] ಸರ್ವ ಅನಿಷ್ಟ [ನಷ್ಟಂ ] ನಷ್ಟ ಹೋ ಚುಕಾ ಹೈ [ಪುನಃ ] ಔರ [ಯತ್ ತು ] ಜೋ [ಇಷ್ಟಂ ] ಇಷ್ಟ ಹೈ [ತತ್ ] ವಹ ಸಬ [ಲಬ್ಧಂ ] ಪ್ರಾಪ್ತ ಹುಆ ಹೈ . [ಇಸಲಿಯೇ ಕೇವಲ (ಅರ್ಥಾತ್ ಕೇವಲಜ್ಞಾನ) ಸುಖಸ್ವರೂಪ ಹೈ .] ..೬೧..

ಟೀಕಾ : — ಸುಖಕಾ ಕಾರಣ ಸ್ವಭಾವಪ್ರತಿಘಾತಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ . ಆತ್ಮಾಕಾ ಸ್ವಭಾವ ದರ್ಶನ- ಜ್ಞಾನ ಹೈ; (ಕೇವಲದಶಾಮೇಂ) ಉನಕೇ (-ದರ್ಶನ -ಜ್ಞಾನಕೇ) ಪ್ರತಿಘಾತಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ, ಕ್ಯೋಂಕಿ ದರ್ಶನ ಲೋಕಾಲೋಕಮೇಂ ವಿಸ್ತೃತ ಹೋನೇಸೇ ಔರ ಜ್ಞಾನ ಪದಾರ್ಥೋಂಕೇ ಪಾರಕೋ ಪ್ರಾಪ್ತ ಹೋನೇಸೇ ವೇ (ದರ್ಶನ -ಜ್ಞಾನ) ಸ್ವಚ್ಛನ್ದತಾಪೂರ್ವಕ (-ಸ್ವತಂತ್ರತಾಪೂರ್ವಕ, ಬಿನಾ ಅಂಕುಶ, ಕಿಸೀಸೇ ಬಿನಾ ದಬೇ) ವಿಕಸಿತ ಹೈಂ (ಇಸಪ್ರಕಾರ ದರ್ಶನ -ಜ್ಞಾನರೂಪ ಸ್ವಭಾವಕೇ ಪ್ರತಿಘಾತಕಾ ಅಭಾವ ಹೈ) ಇಸಲಿಯೇ ಸ್ವಭಾವಕೇ ಪ್ರತಿಘಾತಕಾ ಅಭಾವ ಜಿಸಕಾ ಕಾರಣ ಹೈ ಐಸಾ ಸುಖ ಅಭೇದವಿವಕ್ಷಾಸೇ ಕೇವಲಜ್ಞಾನಕಾ ಸ್ವರೂಪ ಹೈ .

ಅರ್ಥಾನ್ತಗತ ಛೇ ಜ್ಞಾನ, ಲೋಕಾಲೋಕವಿಸ್ತೃತ ದೃಷ್ಟಿ ಛೇ; ಛೇ ನಷ್ಟ ಸರ್ವ ಅನಿಷ್ಟ ನೇ ಜೇ ಇಷ್ಟ ತೇ ಸೌ ಪ್ರಾಪ್ತ ಛೇ. ೬೧.