Page 188 of 513
PDF/HTML Page 221 of 546
single page version
ച പരസ്പരാനുസ്യൂതിസൂത്രിതൈകപ്രവാഹതയാതദുഭയാത്മക ഇതി
വത്
നിത്യവൃത്തിനിവര്തമാനേ ദ്രവ്യേ സമസ്തേഷ്വപി സ്വാവസരേഷൂച്ചകാസത്സു പരിണാമേഷൂത്തരോത്തരേഷ്വവസരേഷൂത്തരോത്തര-
പരിണാമാനാമുദയനാത്പൂര്വപൂര്വപരിണാമാനാമനുദയനാത
അനുഭയസ്വരൂപ ഹൈ
പ്രഗട ഹോതേ ഹൈം ഇസലിയേ, ഔര പഹലേ -പഹലേകേ മോതീ പ്രഗട നഹീം ഹോതേ ഇസലിയേ, തഥാ സര്വത്ര പരസ്പര
അനുസ്യൂതികാ രചയിതാ സൂത്ര അവസ്ഥിത ഹോനേസേ ത്രിലക്ഷണത്വ പ്രസിദ്ധികോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ
ഹൈം ഇസലിയേ, ഔര പഹലേ -പഹലേകേ പരിമാമ നഹീം പ്രഗട ഹോതേ ഹൈം ഇസലിയേ, തഥാ സര്വത്ര പരസ്പര
അനുസ്യൂതി രചനേവാലാ പ്രവാഹ അവസ്ഥിത ഹോനേസേ ത്രിലക്ഷണപനാ പ്രസിദ്ധികോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ
Page 189 of 513
PDF/HTML Page 222 of 546
single page version
കഥനേന തൃതീയാ, ഉത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യത്വേപി സത്തൈവ ദ്രവ്യം ഭണ്യത ഇതി കഥനേന ചതുര്ഥീതി ഗാഥാചതുഷ്ടയേന
പ്രത്യേക പരിണാമ ഉത്പാദ -വിനാശസേ രഹിത ഏകരൂപ
ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യാത്മക ഹൈ
ഉത്പാദ [അപി ച ] തഥാ [ഭങ്ഗഃ ] ഭംഗ [ധ്രൌവ്യേണ അര്ഥേന വിനാ ] ധ്രൌവ്യ പദാര്ഥകേ ബിനാ [ന ]
നഹീം ഹോതേ
ഉത്പാദ തേമ ജ ഭംഗ, ധ്രൌവ്യ -പദാര്ഥ വിണ വര്തേ നഹീം. ൧൦൦
Page 190 of 513
PDF/HTML Page 223 of 546
single page version
ഭാസനാത
തര്ഹ്യുപാദാനകാരണരഹിതാനാം ഖപുഷ്പാദീനാമപ്യുത്പാദോ ഭവതു
(അര്ഥാത് നാശ അന്യഭാവകേ ഉത്പാദരൂപ സ്വഭാവസേ പ്രകാശിത ഹൈ
‘‘വ്യതിരേകാണാമന്വയാനതിക്രമണാത്
Page 191 of 513
PDF/HTML Page 224 of 546
single page version
അന്യ ഹൈ, സംഹാര അന്യ ഹൈ, സ്ഥിതി അന്യ ഹൈ
ഉച്ഛേദ ഹോഗാ
Page 192 of 513
PDF/HTML Page 225 of 546
single page version
മവശ്യമനുമന്തവ്യമ്
കിസീ ഭാവകാ സംഹാര ഹീ നഹീം ഹോഗാ,
ജായഗാ
ജായ,
ത്രിലക്ഷണതാരൂപ
സകതാ
Page 193 of 513
PDF/HTML Page 226 of 546
single page version
വസ്ഥാരൂപേണ സ്ഥിതിരിത്യുക്തലക്ഷണാസ്ത്രയോ ഭങ്ഗാഃ കര്താരഃ
[തസ്മാത് ] ഇസലിയേ [സര്വം ] വഹ സബ [ദ്രവ്യം ഭവതി ] ദ്രവ്യ ഹൈ
പര്യായേം ദ്രവ്യകേ ആശ്രയസേ ഹൈം); ഇസലിയേ യഹ സബ ഏക ഹീ ദ്രവ്യ ഹൈ, ദ്രവ്യാന്തര നഹീം
നേ പര്യയോ ദ്രവ്യേ നിയമഥീ, സര്വ തേഥീ ദ്രവ്യ ഛേ.
Page 194 of 513
PDF/HTML Page 227 of 546
single page version
പര്യായൈരാലമ്ബിതമേവ പ്രതിഭാതി
ദ്രവ്യസ്യോച്ഛിദ്യമാനോത്പദ്യമാനാവതിഷ്ഠമാനഭാവലക്ഷണാസ്ത്രയോംശാ ഭംഗോത്പാദധ്രൌവ്യലക്ഷണൈരാത്മധര്മൈരാ-
ലമ്ബിതാഃ സമമേവ പ്രതിഭാന്തി
ഭങ്ഗസ്തദുഭയാധാരാത്മദ്രവ്യത്വാവസ്ഥാരൂപപര്യായേണ ധ്രൌവ്യം ചേത്യുക്തലക്ഷണസ്വകീയസ്വകീയപര്യായേഷു
ദേതാ ഹൈ, ഇസീപ്രകാര സമുദായീ ദ്രവ്യ പര്യായോംകാ സമുദായസ്വരൂപ ഹോനേസേ പര്യായോംകേ ദ്വാരാ ആലമ്ബിത
ഹീ ഭാസിത ഹോതാ ഹൈ
നഷ്ട ഹോതാ ഹുആ ഭാവ, ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹുആ ഭാവ, ഔര അവസ്ഥിത രഹനേവാലാ ഭാവ;
ജായ തോ സാരാ
Page 195 of 513
PDF/HTML Page 228 of 546
single page version
ദ്രവ്യം ഭവതി
ജായഗാ) അഥവാ അസത്കാ ഉത്പാദ ഹോ ജായഗാ; (൩) യദി ദ്രവ്യകാ ഹീ ധ്രൌവ്യ മാനാ ജായ തോ
ക്രമശഃ ഹോനേവാലേ ഭാവോംകേ അഭാവകേ കാരണ ദ്രവ്യകാ അഭാവ ആയഗാ, അഥവാ ക്ഷണികപനാ ഹോഗാ
അംകുര ഔര വൃക്ഷത്വസേ ഭിന്ന പദാര്ഥരൂപ നഹീം ഹൈ
Page 196 of 513
PDF/HTML Page 229 of 546
single page version
യശ്ച നാശക്ഷണഃ സ തൂത്പദ്യാവസ്ഥായ ച നശ്യതോ ജന്മക്ഷണഃ സ്ഥിതിക്ഷണശ്ച ന ഭവതി;
ഭിപ്രായഃ
പൃഥക് ഹീ ഹോതാ ഹൈ); ജോ സ്ഥിതിക്ഷണ ഹോ വഹ ദോനോംകേ അന്തരാലമേം (ഉത്പാദക്ഷണ ഔര
നാശക്ഷണകേ ബീച) ദൃഢതയാ രഹതാ ഹൈ, ഇസലിയേ (വഹ) ജന്മക്ഷണ ഔര നാശക്ഷണ നഹീം ഹൈ; ഔര
ജോ നാശക്ഷണ ഹൈ വഹ,
Page 197 of 513
PDF/HTML Page 230 of 546
single page version
രൂഢസ്യ മൃത്തികാത്വസ്യ സ്ഥിതിക്ഷണഃ, തഥാ അന്തരംഗബഹിരംഗസാധനാരോപ്യമാണസംസ്കാരസന്നിധൌ യ
ഏവോത്തരപര്യായസ്യ ജന്മക്ഷണഃ, സ ഏവ പ്രാക്തനപര്യായസ്യ നാശക്ഷണഃ, സ ഏവ ച കോടിദ്വയാധിരൂഢസ്യ
ദ്രവ്യത്വസ്യ സ്ഥിതിക്ഷണഃ
ഹോതാ ഹൈ, സ്വയം ഹീ ധ്രുവ രഹതാ ഹൈ ഔര സ്വയം ഹീ നാശകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ !’ കിന്തു ഐസാ തോ
മാനാ നഹീം ഗയാ ഹൈ; (ക്യോംകി യഹ സ്വീകാര ഔര സിദ്ധ കിയാ ഗയാ ഹൈ കി) പര്യായോംകേ ഹീ
ഉത്പാദാദി ഹൈം; (തബ ഫി ര) വഹാ ക്ഷണഭേദ -കഹാ സേ ഹോ സകതാ ഹൈ ? യഹ സമഝതേ ഹൈം :
വഹീ ദോനോം
ഹോതാ ഹൈ വഹീ പൂര്വ പര്യായകാ നാശ ക്ഷണ ഹോതാ ഹൈ, ഔര വഹീ ദോനോം കോടിയോംമേം രഹനേവാലേ
ദ്രവ്യത്വകാ സ്ഥിതിക്ഷണ ഹോതാ ഹൈ
(സഭീ ഏക സാഥ) ഏക സമയമേം ഹീ ദേഖേ ജാതേ ഹൈം; ഇസീപ്രകാര ഉത്തര പര്യായമേം, പൂര്വ പര്യായമേം
ഔര ദ്രവ്യത്വമേം ഉത്പാദ, വ്യയ ഔര ധ്രൌവ്യ പ്രത്യേകതയാ (ഏക -ഏക) പ്രവര്തമാന ഹോനേ പര ഭീ
Page 198 of 513
PDF/HTML Page 231 of 546
single page version
സമയ ഏവാവലോക്യന്തേ
ര്ഥാന്തരമ്
ഉത്പാദ, വ്യയ ഔര ധ്രൌവ്യ ദ്രവ്യ ഹീ ഹൈം, അന്യ പദാര്ഥ നഹീം
[തദപി ] ഫി ര ഭീ [ദ്രവ്യം ] ദ്രവ്യ [പ്രണഷ്ടം ന ഏവ ] ന തോ നഷ്ട ഹൈ, [ഉത്പന്നം ന ] ന ഉത്പന്ന ഹൈ (-
വഹ ധ്രുവ ഹൈ
പണ ദ്രവ്യ തോ നഥീ നഷ്ട കേ ഉത്പന്ന ദ്രവ്യ നഥീ തഹീം
Page 199 of 513
PDF/HTML Page 232 of 546
single page version
സമാനജാതീയാ ദ്രവ്യപര്യായാ വിനശ്യന്തി പ്രജായന്തേ ച, സമാനജാതീനി ദ്രവ്യാണി ത്വവിനഷ്ടാനു-
ത്പന്നാന്യേവാവതിഷ്ഠന്തേ
സര്വേപ്യസമാനജാതീയാ ദ്രവ്യപര്യായാ വിനശ്യന്തി പ്രജായന്തേ ച, അസമാനജാതീനി ദ്രവ്യാണി
ത്വവിനഷ്ടാനുത്പന്നാന്യേവാവതിഷ്ഠന്തേ
ദ്വയണുകാദിസ്ക ന്ധരൂപസ്വജാതീയവിഭാവദ്രവ്യപര്യായാണാം വിനാശോത്പാദേപി നിശ്ചയേന ന ചോത്പന്നം ന ച
വിനഷ്ടമിതി
അവിനഷ്ട ഔര അനുത്പന്ന ഹീ രഹതേ ഹൈം (-ധ്രുവ ഹൈം )
അവിനഷ്ട ഔര അനുത്പന്ന ഹീ രഹതേ ഹൈം, ഇസീപ്രകാര സഭീ അസമാനജാതീയ ദ്രവ്യ -പര്യായേം വിനഷ്ട ഹോ ജാതീ
ഹൈം ഔര ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈം, പരന്തു അസമാനജാതീയ ദ്രവ്യ തോ അവിനഷ്ട ഔര അനുത്പന്ന ഹീ രഹതേ ഹൈം
Page 200 of 513
PDF/HTML Page 233 of 546
single page version
ഹീ ഏക ഗുണപര്യായമേംസേ അന്യ ഗുണപര്യായരൂപ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ, ഔര ഉസകീ സത്താ ഗുണപര്യായോംകീ
സത്താകേ സാഥ അവിശിഷ്ട
ദ്വാരാ അപനീ സത്താകാ അനുഭവ കരതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഹരിതഭാവ ഔര പീതഭാവകേ സാഥ
Page 201 of 513
PDF/HTML Page 234 of 546
single page version
ഗുണം പരിണമത്പൂര്വോത്തരാവസ്ഥാവസ്ഥിതഗുണാഭ്യാം താഭ്യാമനുഭൂതാത്മസത്താകം പൂര്വോത്തരാവസ്ഥാവസ്ഥിത-
ഗുണാഭ്യാം സമമവിശിഷ്ടസത്താകതയൈകമേവ ദ്രവ്യം, ന ദ്രവ്യാന്തരമ്
സഹകാരഫലം, തഥൈവോത്പദ്യമാനമുത്തരാവസ്ഥാവസ്ഥിതഗുണേന വ്യയമാനം പൂര്വാവസ്ഥാവസ്ഥിതഗുണേനാവതിഷ്ഠമാനം
ദ്രവ്യത്വഗുണേനോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാണ്യേകദ്രവ്യപര്യായദ്വാരേണ ദ്രവ്യം ഭവതി
തേപി ദ്രവ്യമേവ ഭവന്തി
ഔര ഉത്തര അവസ്ഥാമേം അവസ്ഥിത ഉന ഗുണോംകേ ദ്വാരാ അപനീ സത്താകാ അനുഭവ കരതാ ഹൈ,
ഇസലിയേ പൂര്വ ഔര ഉത്തര അവസ്ഥാമേം അവസ്ഥിത ഗുണോംകേ സാഥ അവശിഷ്ട സത്താവാലാ ഹോനേസേ ഏക
ഹീ ദ്രവ്യ ഹൈ, ദ്രവ്യാന്തര നഹീം
ഹൈ, ഇസലിയേ പൂര്വ ഔര ഉത്തര ഗുണപര്യായോംകേ സാഥ അഭിന്ന അസ്തിത്വ ഹോനേസേ ഏക ഹീ ദ്രവ്യ ഹൈ
ദ്രവ്യാന്തര നഹീം; അര്ഥാത് വേ വേ ഗുണപര്യായേം ഔര ദ്രവ്യ ഏക ഹീ ദ്രവ്യരൂപ ഹൈം, ഭിന്ന -ഭിന്ന ദ്രവ്യ
നഹീം ഹൈം
അവസ്ഥാമേം അവസ്ഥിത ഗുണസേ ഉത്പന്ന, പൂര്വ അവസ്ഥാമേം അവസ്ഥിത ഗുണസേ നഷ്ട ഔര ദ്രവ്യത്വ ഗുണസേ
സ്ഥിര ഹോനേസേ, ദ്രവ്യ ഏകദ്രവ്യപര്യായകേ ദ്വാരാ ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യ ഹൈ
Page 202 of 513
PDF/HTML Page 235 of 546
single page version
ഹരിതഗുണം ത്യക്ത്വാ പാണ്ഡുരഗുണാന്തരമാമ്രഫലമിവേതി ഭാവാര്ഥഃ
ഭവതി ] വഹ സത്താസേ അന്യ (പൃഥക്) ഹോ ! (സോ ഭീ കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ ?) [തസ്മാത് ] ഇസലിയേ
[ദ്രവ്യം സ്വയം ] ദ്രവ്യ സ്വയം ഹീ [സത്താ ] ഹൈ
Page 203 of 513
PDF/HTML Page 236 of 546
single page version
പ്രയോജന ഹൈ ഐസീ
സ്വയം സ്ഥിര (-വിദ്യമാന) രഹതാ ഹുആ, ഇതനാ ഹീ മാത്ര ജിസകാ പ്രയോജന ഹൈ ഐസീ സത്താകോ ഉദിത
(സിദ്ധ) കരതാ ഹൈ
സമഝനാ ചാഹിയേ
Page 204 of 513
PDF/HTML Page 237 of 546
single page version
സമവായം കരോതു, ന ച തഥാ
ഇസലിയേ വേ ഏക നഹീം ഹൈം
Page 205 of 513
PDF/HTML Page 238 of 546
single page version
ദ്രവ്യസ്യ ഗുണിന ഇതി തയോര്ന പ്രദേശവിഭാഗഃ
യച്ച കിലാഖിലേന്ദ്രിയഗ്രാമഗോചരീഭൂതമുത്തരീയം ഭവതി, ന ഖലു സ ഏകചക്ഷുരിന്ദ്രിയവിഷയമാപദ്യമാനഃ
സമസ്തേതരേന്ദ്രിയഗ്രാമഗോചരമതിക്രാന്തഃ ശുക്ലോ ഗുണോ ഭവതീതി തയോസ്തദ്ഭാവസ്യാഭാവഃ; തഥാ യാ
ഉസീപ്രകാര ദ്രവ്യമേം സത്താ ഹൈ
വസ്ത്ര നഹീം ഹൈ; ഔര ജോ സമസ്ത ഇന്ദ്രിയസമൂഹകോ ഗോചര ഹോനേവാലാ വസ്ത്ര ഹൈ വഹ ഏക ചക്ഷുഇന്ദ്രിയകേ
വിഷയമേം ആനേവാലാ തഥാ അന്യ സമസ്ത ഇന്ദ്രിയോംകേ സമൂഹകോ ഗോചര ന ഹോനേവാലാ ഐസാ ശുക്ലത്വ
ഗുണ നഹീം ഹൈ, ഇസലിയേ ഉനകേ തദ്ഭാവകാ അഭാവ ഹൈ; ഇസീപ്രകാര,
Page 206 of 513
PDF/HTML Page 239 of 546
single page version
ന ഖലു തദനാശ്രിത്യ വര്തി ഗുണവദനേകഗുണസമുദിതം വിശേഷ്യം വിധീയമാനം വൃത്തിമത്സ്വരൂപം ച ദ്രവ്യം
ഭവതി; യത്തു കിലാനാശ്രിത്യ വര്തി ഗുണവദനേകഗുണസമുദിതം വിശേഷ്യം വിധീയമാനം വൃത്തിമത്സ്വരൂപം ച
ദ്രവ്യം ഭവതി, ന ഖലു സാശ്രിത്യ വര്തിനീ നിര്ഗുണൈകഗുണസമുദിതാ വിശേഷണം വിധായികാ വൃത്തിസ്വരൂപാ
ച സത്താ ഭവതീതി തയോസ്തദ്ഭാവസ്യാഭാവഃ
കിസീകേ ആശ്രിത രഹനേവാലീ, നിര്ഗുണ, ഏക ഗുണസേ നിര്മിത, വിശേഷണ, വിധായക ഔര വൃത്തിസ്വരൂപ
ഐസീ സത്താ നഹീം ഹൈ, ഇസലിയേ ഉനകേ തദ്ഭാവകാ അഭാവ ഹൈ
സ്പര്ശ കിയാ ജാതാ ഹൈ
നഹീം ഹൈ
വിശേഷതാഓംസേ ജ്ഞാത ഹോതീ ഹുഈ, ഉന ഭേദോംസേ ഭേദിത ഹോതീ ഹുഈ ഏക പദാര്ഥ ഹൈ; ഔര ജൈസേ ജ്ഞാന, ദര്ശന, ചാരിത്ര,
വീര്യ ഇത്യാദി ആത്മാകേ വിശേഷണ ഹൈ ഔര ആത്മാ ഉന വിശേഷണോംസേ വിശേഷിത ഹോതാ ഹുആ (ലക്ഷിത, ഭേദിത,
പഹചാനാ ജാതാ ഹുആ) പദാര്ഥ ഹൈ, ഉസീപ്രകാര സത്താ വിശേഷണ ഹൈ ഔര ദ്രവ്യ വിശേഷ്യ ഹൈ
Page 207 of 513
PDF/HTML Page 240 of 546
single page version
ഗുണീ -രൂപസേ അനേക ഹീ ഹൈ, ഐസാ അര്ഥ ഹൈ
ഹോതീ
(കഥംചിത്) ദ്രവ്യ ഗുണരൂപ നഹീം ഹൈ ഔര ഗുണ വഹ ദ്രവ്യരൂപ നഹീം ഹൈ