Page 208 of 513
PDF/HTML Page 241 of 546
single page version
വിസ്താര്യതേ, തഥൈകസ്യ ദ്രവ്യസ്യ സത്താഗുണഃ സദ്ദ്രവ്യം സദ്ഗുണഃ സത്പര്യായ ഇതി ത്രേധാ വിസ്താര്യതേ
യശ്ച ഹാരഃ സൂത്രം മുക്താഫലം വാ സ ന ശുക്ലോ ഗുണ ഇതീതരേതരസ്യ യസ്തസ്യാഭാവഃ സ തദഭാവ-
ലക്ഷണോതദ്ഭാവോന്യത്വനിബന്ധനഭൂതഃ, തഥൈകസ്മിന് ദ്രവ്യേ യഃ സത്താഗുണസ്തന്ന ദ്രവ്യം നാന്യോ ഗുണോ
ഭണ്യത ഇതി തദ്ഭാവസ്യ ലക്ഷണമിദമ്
അതദ്ഭാവ ഹൈ
Page 209 of 513
PDF/HTML Page 242 of 546
single page version
സ തദഭാവലക്ഷണോതദ്ഭാവോന്യത്വനിബന്ധനഭൂതഃ
വാച്യോ ന ഭവതി
‘അതദ്ഭാവ’ ഹൈ, ജോ കി അന്യത്വകാ കാരണ ഹൈ
ജ്ഞാനാദിഗുണ ഹൈ യാ സിദ്ധത്വാദി പര്യായ ഹൈ വഹ അസ്തിത്വ ഗുണ നഹീം ഹൈ
Page 210 of 513
PDF/HTML Page 243 of 546
single page version
ശുദ്ധസത്താഗുണോ വാച്യോ ന ഭവതി
ഔര സിദ്ധത്വാദി പര്യായകോ അതദ്ഭാവ ഹൈ, ജോ കി ഉനമേം അന്യത്വകാ കാരണ ഹൈ
[ഇതി നിര്ദിഷ്ടഃ ] ഐസാ (ജിനേന്ദ്രദേവ ദ്വാരാ) ദരശായാ ഗയാ ഹൈ
Page 211 of 513
PDF/HTML Page 244 of 546
single page version
ഗുണസ്യാഭാവോ ദ്രവ്യമിത്യേകസ്യാപി ദ്രവ്യസ്യാനേകത്വം സ്യാത
അതദ്ഭാവ ഹൈ; ക്യോംകി ഇതനേസേ ഹീ അന്യത്വവ്യവഹാര (-അന്യത്വരൂപ വ്യവഹാര) സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ
അഭാവ ഹോനേ പര ദ്രവ്യകാ അഭാവ ഹോ ജായഗാ;
Page 212 of 513
PDF/HTML Page 245 of 546
single page version
മിത്യത്രാപ്യപോഹരൂപത്വം സ്യാത
സത്താഗുണാദ്ഭിന്നം സത്പൃഥഗ്ദ്രവ്യാന്തരം പ്രാപ്നോതി
‘ദ്രവ്യോ സ്വഭാവേ സ്ഥിത സത് ഛേ’
Page 213 of 513
PDF/HTML Page 246 of 546
single page version
പ്രദേശേഭ്യോ ഭിന്നസ്യ മുക്തജീവദ്രവ്യസ്യാഭാവസ്തഥൈവ മുക്തജീവദ്രവ്യപ്രദേശേഭ്യോ ഭിന്നസ്യ സത്താഗുണസ്യാപ്യഭാവഃ
ഇത്യുഭയശൂന്യത്വം പ്രാപ്നോതി
പ്രയോജനാദിഭേദരൂപസ്യാതദ്ഭാവസ്യ വിവരണരൂപേണ തൃതീയാ, തസ്യൈവ ദൃഢീകരണാര്ഥം ച ചതുര്ഥീതി ദ്രവ്യഗുണ-
യോരഭേദവിഷയേ യുക്തികഥനമുഖ്യതയാ ഗാഥാചതുഷ്ടയേന പഞ്ചമസ്ഥലം ഗതമ്
സേ അവിശിഷ്ട (-സത്താസേ അഭിന്ന ഹൈ ഐസാ) ഗുണ ഹൈ
പരിണാമ ഹൈ; ക്യോംകി ദ്രവ്യകീ
Page 214 of 513
PDF/HTML Page 247 of 546
single page version
ര്ഗുണഗുണിഭാവഃ സിദ്ധയതി
നന്ദൈകാനുഭൂതിരൂപഃ സ്വസ്ഥഭാവസ്തസ്യോത്പാദഃ, പൂര്വോക്തവികല്പജാലവിനാശോ വ്യയഃ, തദുഭയാധാരഭൂതജീവത്വം
ധ്രൌവ്യമിത്യുക്തലക്ഷണോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യാത്മകജീവദ്രവ്യസ്യ സ്വഭാവഭൂതോ യോസൌ പരിണാമഃ
തദേവേദം വ്യാഖ്യാനമ്, ഗുണകഥനം പുനരധികമിതി താത്പര്യമ്
ദ്രവ്യവിധായക (-ദ്രവ്യകാ രചയിതാ) ഗുണ ഹീ ഹൈ
Page 215 of 513
PDF/HTML Page 248 of 546
single page version
ദ്രവ്യാത്പൃഥഗ്ഭൂതത്വേന വര്തതേ
[ദ്രവ്യത്വം പുനഃ ഭാവഃ ] ഔര ദ്രവ്യത്വ വഹ ഭാവ ഹൈ (അര്ഥാത് അസ്തിത്വ ഗുണ ഹൈ); [തസ്മാത് ] ഇസലിയേ
[ദ്രവ്യം സ്വയം സത്താ ] ദ്രവ്യ സ്വയം സത്താ (അസ്തിത്വ) ഹൈ
വര്തതാ ഹൈ ? നഹീം ഹീ വര്തതാ
Page 216 of 513
PDF/HTML Page 249 of 546
single page version
ന വിദ്യതേ
സഹാവേ ഇതി പാഠാന്തരമ്
സദ്ഭാവസംബദ്ധ ഔര അസദ്ഭാവസംബദ്ധ ഉത്പാദകോ [സദാ ലഭതേ ] സദാ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ
Page 217 of 513
PDF/HTML Page 250 of 546
single page version
ഹേമവത
പര്യായനിഷ്പാദികാ വ്യതിരേകവ്യക്തീസ്താസ്താഃ സംക്രാമതോ ഹേമ്നഃ സദ്ഭാവനിബദ്ധ ഏവ പ്രാദുര്ഭാവഃ
പര്യായനിഷ്പാദികാഭിര്വ്യതിരേകവ്യക്തിഭിസ്താഭിസ്താഭിഃ പ്രഭവാവസാനവര്ജിതാ യൌഗപദ്യപ്രവൃത്താ ദ്രവ്യ-
സദ്ഭാവസംബദ്ധ ഉത്പാദ (സത് -ഉത്പാദ, വിദ്യമാനകാ ഉത്പാദ) ഹൈ
ബാജൂബംധ ഇത്യാദി പര്യായ ജിതനേ സ്ഥായീ, ക്രമശഃ പ്രവര്തമാന, ബാജൂബംധ ഇത്യാദി പര്യായോംകീ ഉത്പാദക
ഉന -ഉന വ്യതിരേകവ്യക്തിയോംകോ പ്രാപ്ത ഹോനേവാലേ സുവര്ണകാ സദ്ഭാവസംബദ്ധ ഹീ ഉത്പാദ ഹൈ
ഉത്പത്തിവിനാശ രഹിത, യുഗപത് പ്രവര്തമാന, ദ്രവ്യകീ ഉത്പാദക അന്വയശക്തിയോംകോ പ്രാപ്ത ഹോനേവാലേ
Page 218 of 513
PDF/HTML Page 251 of 546
single page version
യൌഗപദ്യപ്രവൃത്താ ഹേമനിഷ്പാദികാ അന്വയശക്തിഃ സംക്രാമതോ ഹേമ്നോസദ്ഭാവനിബദ്ധ ഏവ പ്രാദുര്ഭാവഃ
മാസാദ്യാന്വയശക്തിത്വമാപന്നാഃ പര്യായാന് ദ്രവീകുര്യുഃ, തഥാംഗദാദിപര്യായനിഷ്പാദികാഭിസ്താഭി-
സ്താഭിര്വ്യതിരേകവ്യക്തിഭിര്യൌഗപദ്യപ്രവൃത്തിമാസാദ്യാന്വയശക്തിത്വമാപന്നാഭിരംഗദാദിപര്യായാ അപി ഹേമീ-
ക്രിയേരന്
ജിതനീ ടികനേവാലീ, യുഗപത് പ്രവര്തമാന, സുവര്ണകീ ഉത്പാദക അന്വയശക്തിയോംകോ പ്രാപ്ത സുവര്ണകേ
അസദ്ഭാവയുക്ത ഹീ ഉത്പാദ ഹൈ
പര്യായോംകോ ദ്രവ്യ കരതാ ഹൈ (-പര്യായോംകീ വിവക്ഷാകേ സമയ ഭീ വ്യതിരേകവ്യക്തിയാ അന്വയശക്തിരൂപ
ബനതീ ഹുഈ പര്യായോംകോ ദ്രവ്യരൂപ കരതീ ഹൈം ); ജൈസേ ബാജൂബംധ ആദി പര്യായോംകോ ഉത്പന്ന കരനേവാലീ വേ-
വേ വ്യതിരേകവ്യക്തിയാ യുഗപത് പ്രവൃത്തി പ്രാപ്ത കരകേ അന്വയശക്തിപനേകോ പ്രാപ്ത കരതീ ഹുഈ ബാജുബംധ
ഇത്യാദി പര്യായോംകോ സുവര്ണ കരതാ ഹൈ തദ്നുസാര
ഹോതീ ഹുഈ, ദ്രവ്യകോ പര്യായേം (-പര്യായരൂപ) കരതീ ഹൈം; ജൈസേ സുവര്ണകീ ഉത്പാദക അന്വയശക്തിയാ
ഉത്പാദ (അസത് -ഉത്പാദ, അവിദ്യമാനകാ ഉത്പാദ) ഹൈ
Page 219 of 513
PDF/HTML Page 252 of 546
single page version
പര്യായമാത്ര (-പര്യായമാത്രരൂപ) കരതീ ഹൈം
ദ്രവ്യ തോ തീനോം കാലമേം വിദ്യമാന ഹൈ); ഇസലിയേ ദ്രവ്യാര്ഥിക നയസേ തോ ദ്രവ്യകോ സത് -ഉത്പാദ ഹൈ; ഔര
ജബ ദ്രവ്യകോ ഗൌണ കരകേ പര്യായോംകാ മുഖ്യതയാ കഥന കിയാ ജാതാ ഹൈ തബ ജോ വിദ്യമാന നഹീം ഥാ
വഹ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ (ക്യോംകി വര്തമാന പര്യായ ഭൂതകാലമേം വിദ്യമാന നഹീം ഥീ), ഇസലിയേ പര്യായാര്ഥിക
നയസേ ദ്രവ്യകേ അസത് -ഉത്പാദ ഹൈ
വിവക്ഷാകേ സമയ ഭീ സത് -ഉത്പാദമേം, ജോ ദ്രവ്യ ഹൈ വേ ഹീ പര്യായേം ഹീ ഹൈം
Page 220 of 513
PDF/HTML Page 253 of 546
single page version
വശ്യമേവ ഭവിഷ്യതി
[പുനഃ ] പരന്തു [ഭൂത്വാ ] മനുഷ്യ ദേവാദി ഹോകര [കിം ] ക്യാ വഹ [ദ്രവ്യത്വം പ്രജഹാതി ] ദ്രവ്യത്വകോ
ഛോഡ ദേതാ ഹൈ ? [ന ജഹത് ] നഹീം ഛോഡതാ ഹുആ വഹ [അന്യഃ കഥം ഭവതി ] അന്യ കൈസേ ഹോ സകതാ
ഹൈ ? (അര്ഥാത് വഹ അന്യ നഹീം, വഹകാ വഹീ ഹൈ
അന്വയശക്തി തോ അപതിത -അവിനഷ്ട -നിശ്ചല ഹോനേസേ ദ്രവ്യ വഹകാ വഹീ ഹൈ, അന്യ നഹീം
ദ്രവ്യാപേക്ഷാസേ അനന്യപനാ ഹോനേസേ, ഉസകേ സത് -ഉത്പാദ ഹൈ,
Page 221 of 513
PDF/HTML Page 254 of 546
single page version
യദ്യപി നിശ്ചയേന മനുഷ്യപര്യായേ ദേവപര്യായേ ച സമാനം തഥാപി മനുജോ ദേവോ ന ഭവതി
പ്രകാരകീ സത്താ) ജിസകേ പ്രഗട ഹൈ ഐസാ വഹ (ജീവ), വഹീ ന ഹോ ?
പൂര്വഭവമേം മനുഷ്യ ഥാ ഔര അമുക ഭവമേം തിര്യംച ഥാ’ ഐസാ ജ്ഞാന ഹോ സകതാ ഹൈ
ജാതാ,
ഹോതാ ഹുആ [അനന്യ ഭാവം കഥം ലഭതേ ] അനന്യഭാവകോ കൈസേ പ്രാപ്ത ഹോ സകതാ ഹൈ ?
ഛോഡതാ ഹോനേസേ അനന്യ
Page 222 of 513
PDF/HTML Page 255 of 546
single page version
ദ്രവ്യസ്യാസദുത്പാദഃ
മന്യന്ന സ്യാത
ഉത്പാദ ഹോതാ ഹൈ ഉസമേം പര്യായഭൂത സ്വവ്യതിരേകവ്യക്തികാ പഹലേ അസത്പനാ ഹോനേസേ, പര്യായേം അന്യ ഹീ
ഹൈം
മനുഷ്യാദി പര്യായേം ഉത്പന്ന ഹോതീ ഹൈം ഐസാ ജീവ ദ്രവ്യ ഭീ
ഉന പര്യായോംകാ കര്താ സുവര്ണ ഭീ അന്യ ഹൈ, ഇസീപ്രകാര മനുഷ്യ, ദേവ ഇത്യാദി പര്യായേം അന്യ ഹൈം, ഇസലിയേ
ഉന പര്യായോംകാ കര്താ ജീവദ്രവ്യ ഭീ പര്യായാപേക്ഷാസേ അന്യ ഹൈ
വേ പര്യായേം അന്യ അന്യ ഹൈം
Page 223 of 513
PDF/HTML Page 256 of 546
single page version
അന്യ ഹൈ, [തത്കാലേ തന്മയത്വാത് ] ക്യോംകി ഉസ സമയ തന്മയ ഹോനേസേ [അനന്യത് ] (ദ്രവ്യ പര്യായോംസേ)
അനന്യ ഹൈ
ഛേ അന്യ, ജേഥീ തേ സമയ തദ്രൂപ ഹോഈ അനന്യ ഛേ. ൧൧൪
Page 224 of 513
PDF/HTML Page 257 of 546
single page version
മനുഷ്യദേവസിദ്ധത്വപര്യായാത്മകേഷു വിശേഷേഷു വ്യവസ്ഥിതം ജീവസാമാന്യമേകമവലോകയതാമനവ-
ലോകിതവിശേഷാണാം തത്സര്വം ജീവദ്രവ്യമിതി പ്രതിഭാതി
സിദ്ധത്വപര്യായാത്മകാന് വിശേഷാനനേകാനവലോകയതാമനവലോകിതസാമാന്യാനാമന്യദന്യത്പ്രതിഭാതി,
ദ്രവ്യസ്യ തത്തദ്വിശേഷകാലേ തത്തദ്വിശേഷേഭ്യസ്തന്മയത്വേനാനന്യത്വാത
തദാ നാരകതിര്യങ്മനുഷ്യദേവസിദ്ധത്വപര്യായേഷു വ്യവസ്ഥിതം ജീവസാമാന്യം ജീവസാമാന്യേ ച വ്യവസ്ഥിതാ
നാരകതിര്യങ്മനുഷ്യദേവസിദ്ധത്വപര്യായാത്മകാ വിശേഷാശ്ച തുല്യകാലമേവാവലോക്യന്തേ
ജീവോംകോ ‘വഹ സബ ജീവ ദ്രവ്യ ഹൈ’ ഐസാ ഭാസിത ഹോതാ ഹൈ
നാരകപനാ, തിര്യംചപനാ, മനുഷ്യപനാ, ദേവപനാ ഔര സിദ്ധപനാ
ഹൈ, ക്യോംകി ദ്രവ്യ ഉന -ഉന വിശേഷോംകേ സമയ തന്മയ ഹോനേസേ ഉന -ഉന വിശേഷോംസേ അനന്യ ഹൈ
ഉന പര്യായരൂപ വിശേഷോംകേ സമയ തന്മയ ഹോനേസേ ഉനസേ അനന്യ ഹൈ
(-ദ്രവ്യാര്ഥിക തഥാ പര്യായാര്ഥിക ചക്ഷുഓംകേ) ദേഖാ ജാതാ ഹൈ തബ നാരകപനാ, തിര്യംചപനാ, മനുഷ്യപനാ,
ദേവപനാ ഔര സിദ്ധപനാ പര്യായോംമേം രഹനേവാലാ ജീവസാമാന്യ തഥാ ജീവസാമാന്യമേം രഹനേവാലാ
നാരകപനാ -തിര്യംചപനാ -മനുഷ്യപനാ -ദേവപനാ ഔര സിദ്ധത്വപര്യായസ്വരൂപ വിശേഷ തുല്യകാലമേം ഹീ
(ഏക ഹീ സാഥ) ദിഖാഈ ദേതേ ഹൈം
Page 225 of 513
PDF/HTML Page 258 of 546
single page version
പ്രതിപാദനേന ചതുര്ഥീതി സദുത്പാദാസദുത്പാദവ്യാഖ്യാനമുഖ്യതയാ ഗാഥാചതുഷ്ടയേന സപ്തമസ്ഥലം ഗതമ്
പ്രകാരകാ വിരോധ നഹീം ഹൈ
ചക്ഷുസേ ദേഖനേ പര ദ്രവ്യകേ പര്യായരൂപ വിശേഷ ജ്ഞാത ഹോതേ ഹൈം, ഇസലിയേ ദ്രവ്യ അന്യ -അന്യ ഭാസിത
ഹോതാ ഹൈ
Page 226 of 513
PDF/HTML Page 259 of 546
single page version
പരരൂപേണ ൨, സ്വപരരൂപയൌഗപദ്യേന ൩, സ്വപരരൂപക്ര മേണ ൪, സ്വരൂപസ്വപരരൂപയൌഗപദ്യാഭ്യാം ൫,
പരരൂപസ്വപരരൂപയൌഗപദ്യാഭ്യാം ൬, സ്വരൂപപരരൂപസ്വപരരൂപയൌഗപദ്യൈഃ ൭, ആദിശ്യമാനസ്യ സ്വരൂപേണ
ശുദ്ധചൈതന്യം ഭാവശ്ചേത്യുക്തലക്ഷണദ്രവ്യാദിചതുഷ്ടയ ഇതി പ്രഥമഭങ്ഗഃ ൧
പര്യായസേ ‘അവക്തവ്യ’ ഹൈ, [കേനചിത് പര്യായേണ തു തദുഭയം ] ഔര കിസീ പര്യായസേ ‘അസ്തി-
നാസ്തി’ [വാ ] അഥവാ [അന്യത് ആദിഷ്ടമ് ] കിസീ പര്യായസേ അന്യ തീന ഭംഗരൂപ കഹാ
ഗയാ ഹൈ
സ്വരൂപ -പരരൂപകീ യുഗപത് അപേക്ഷാസേ ‘സ്യാത് അസ്തി -അവക്തവ്യ’; (൬) പരരൂപകീ ഔര
സ്വരൂപ -പരരൂപകീ യുഗപത് അപേക്ഷാസേ ‘സ്യാത് നാസ്തി’, അവക്തവ്യ; ഔര (൭) സ്വരൂപകീ,
പരരൂപകീ തഥാ സ്വരൂപ -പരരൂപകീ യുഗപത് അപേക്ഷാസേ ‘സ്യാത് അസ്തി -നാസ്തി -അവക്തവ്യ’ ഹൈ
പര്യായരൂപസേ പരിണത വര്തമാന സമയ വഹ കാല ഹൈ, ഔര ശുദ്ധ ചൈതന്യ വഹ ഭാവ ഹൈ
Page 227 of 513
PDF/HTML Page 260 of 546
single page version
സ്വരൂപസ്വപരരൂപയൌഗപദ്യാഭ്യാം സതോ വക്തുമശക്യസ്യ ച, പരരൂപസ്വപരരൂപയൌഗപദ്യാഭ്യാമസതോ വക്തുമ-
ശക്യസ്യ ച, സ്വരൂപപരരൂപസ്വപരരൂപയൌഗപദ്യൈഃ സതോസതോ വക്തുമശക്യസ്യ ചാനന്തധര്മണോ ദ്രവ്യസ്യൈ-
കൈകം ധര്മമാശ്രിത്യ വിവക്ഷിതാവിവക്ഷിതവിധിപ്രതിഷേധാഭ്യാമവതരന്തീ സപ്തഭംഗികൈവകാരവിശ്രാന്തമ-
സ്യാദസ്തിനാസ്ത്യേവാവക്തവ്യമ്
തന്നയസപ്തഭങ്ഗീജ്ഞാപനാര്ഥമിതി ഭാവാര്ഥഃ
ഔര പരരൂപസേ ക്രമശഃ ‘സത് ഔര അസത്’ ഹൈ; (൫) ജോ സ്വരൂപസേ, ഔര സ്വരൂപ -പരരൂപസേ
യുഗപത് ‘സത് ഔര അവക്തവ്യ’ ഹൈ; (൬) ജോ പരരൂപസേ, ഔര സ്വരൂപ -പരരൂപസേ യുഗപത്
‘അസത് ഔര അവക്തവ്യ’ ഹൈ; തഥാ (൭) ജോ സ്വരൂപസേ പര -രൂപ ഔര സ്വരൂപ -പരരൂപസേ
യുഗപത് ‘സത്’, ‘അസത്’ ഔര ‘അവക്തവ്യ’ ഹൈ