Page 348 of 513
PDF/HTML Page 381 of 546
single page version

ശാദ്വലശിലീന്ധ്രശക്രഗോപാദിഭാവൈഃ പരിണമന്തേ, തഥാ യദായമാത്മാ രാഗദ്വേഷവശീകൃതഃ ശുഭാശുഭ- ഭാവേന പരിണമതി തദാ അന്യേ യോഗദ്വാരേണ പ്രവിശന്തഃ കര്മപുദ്ഗലാഃ സ്വയമേവ സമുപാത്തവൈചിത്ര്യൈ- ര്ജ്ഞാനാവരണാദിഭാവൈഃ പരിണമന്തേ . അതഃ സ്വഭാവകൃതം കര്മണാം വൈചിത്ര്യം, ന പുനരാത്മകൃതമ് ..൧൮൭..

സപദേസോ സോ അപ്പാ കസായിദോ മോഹരാഗദോസേഹിം .

തഥാ സ്വയമേവ നാനാഭേദപരിണതൈര്മൂലോത്തരപ്രകൃതിരൂപജ്ഞാനാവരണാദിഭാവൈഃ പര്യായൈരിതി . തതോ ജ്ഞായതേ യഥാ ജ്ഞാനാവരണാദികര്മണാമുത്പത്തിഃ സ്വയംകൃതാ തഥാ മൂലോത്തരപ്രകൃതിരൂപവൈചിത്ര്യമപി, ന ച ജീവകൃതമിതി ..൧൮൭.. കര്മപുദ്ഗലപരിണാമ വാസ്തവമേം സ്വയമേവ വിചിത്രതാകോ പ്രാപ്ത ഹോതേ ഹൈം . വഹ ഇസപ്രകാര ഹൈ കി — ജൈസേ, ജബ നയാ മേഘജല ഭൂമിസംയോഗരൂപ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ തബ അന്യ പുദ്ഗല സ്വയമേവ വിചിത്രതാകോ പ്രാപ്ത ഹരിയാലീ, കുകുരമുത്താ (ഛത്താ), ഔര ഇന്ദ്രഗോപ (ചാതുര്മാസമേം ഉത്പന്ന ലാല കീഡാ) ആദിരൂപ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ, ഇസീപ്രകാര ജബ യഹ ആത്മാ രാഗദ്വേഷകേ വശീഭൂത ഹോതാ ഹുആ ശുഭാശുഭഭാവരൂപ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ, തബ അന്യ, യോഗദ്വാരോംമേം പ്രവിഷ്ട ഹോതേ ഹുഏ കര്മപുദ്ഗല സ്വയമേവ വിചിത്രതാകോ പ്രാപ്ത ജ്ഞാനാവരണാദി ഭാവരൂപ പരിണമിത ഹോതേ ഹൈം .

ഇസസേ (യഹ നിശ്ചിത ഹുആ കി) കര്മോംകീ വിചിത്രതാ (വിവിധതാ)കാ ഹോനാ ൧സ്വഭാവകൃത ഹൈ, കിന്തു ആത്മകൃത നഹീം ..൧൮൭..

അബ ഐസാ സമഝാതേ ഹൈം കി അകേലാ ഹീ ആത്മാ ബംധ ഹൈ —

അന്വയാര്ഥ : — [സപ്രദേശഃ ] പ്രദേശയുക്ത [സഃ ആത്മാ ] വഹ ആത്മാ [സമയേ ] യഥാകാല [മോഹരാഗദ്വേഷൈഃ ] മോഹ – രാഗ – ദ്വേഷകേ ദ്വാരാ [കഷായിതഃ ] കഷായിത ഹോനേസേ [കര്മ -രജോഭിഃ ശ്ലിഷ്ടഃ ] കര്മരജസേ ലിപ്ത യാ ബദ്ധ ഹോതാ ഹുആ [ബംധ ഇതി പ്രരൂപിതഃ ] ‘ബംധ കഹാ ഗയാ ഹൈ ..൧൮൮..

൧. സ്വഭാവകൃത = കര്മോംകേ അപനേ സ്വഭാവസേ കിയാ ഹുആ .

Page 349 of 513
PDF/HTML Page 382 of 546
single page version

യഥാത്ര സപ്രദേശത്വേ സതി ലോധ്രാദിഭിഃ കഷായിതത്വാത് മംജിഷ്ഠരംഗാദിഭിരുപശ്ലിഷ്ടമേകം രക്തം ദൃഷ്ടം വാസഃ, തഥാത്മാപി സപ്രദേശത്വേ സതി കാലേ മോഹരാഗദ്വേഷൈഃ കഷായിതത്വാത് കര്മരജോഭി- രുപശ്ലിഷ്ട ഏകോ ബന്ധോ ദ്രഷ്ടവ്യഃ, ശുദ്ധദ്രവ്യവിഷയത്വാന്നിശ്ചയസ്യ ..൧൮൮..

അഥ പൂര്വോക്തജ്ഞാനാവരണാദിപ്രകൃതീനാം ജഘന്യോത്കൃഷ്ടാനുഭാഗസ്വരൂപം പ്രതിപാദയതി —

അണുഭാഗോ അനുഭാഗഃ ഫലദാനശക്തിവിശേഷഃ ഭവതീതി ക്രിയാധ്യാഹാരഃ . കഥമ്ഭൂതോ ഭവതി . തിവ്വോ തീവ്രഃ പ്രകൃഷ്ടഃ പരമാമൃതസമാനഃ . കാസാം സംബന്ധീ . സുഹപയഡീണം സദ്വേദ്യാദിശുഭപ്രകൃതീനാമ് . കയാ കാരണ- ഭൂതയാ . വിസോഹീ തീവ്രധര്മാനുരാഗരൂപവിശുദ്ധയാ . അസുഹാണ സംകിലേസമ്മി അസദ്വേദ്യാദ്യശുഭപ്രകൃതീനാം തു മിഥ്യാ- ത്വാദിരൂപതീവ്രസംക്ലേശേ സതി തീവ്രോ ഹാലാഹലവിഷസദൃശോ ഭവതി . വിവരീദോ ദു ജഹണ്ണോ വിപരീതസ്തു ജഘന്യോ ഗുഡനിമ്ബരൂപോ ഭവതി . ജഘന്യവിശുദ്ധയാ ജഘന്യസംക്ലേശേന ച മധ്യമവിശുദ്ധയാ മധ്യമസംക്ലേശേന തു ശുഭാ- ശുഭപ്രകൃതീനാം ഖണ്ഡശര്കരാരൂപഃ കാഞ്ജീരവിഷരൂപശ്ചേതി . ഏവംവിധോ ജഘന്യമധ്യമോത്കൃഷ്ടരൂപോനുഭാഗഃ കാസാം സംബന്ധീ ഭവതി . സവ്വപയഡീണം മൂലോത്തരപ്രകൃതിരഹിതനിജപരമാനന്ദൈകസ്വഭാവലക്ഷണസര്വപ്രകാരോപാദേയഭൂതപരമാത്മ- ദ്രവ്യാദ്ഭിന്നാനാം ഹേയഭൂതാനാം സര്വമൂലോത്തരകര്മപ്രകൃതീനാമിതി കര്മശക്തിസ്വരൂപം ജ്ഞാതവ്യമ് ..“ “ “ “ “

നയേന ബന്ധകാരണഭൂതരാഗാദിപരിണതാത്മൈവ ബന്ധോ ഭണ്യത ഇത്യാവേദയതി — സപദേസോ ലോകാകാശപ്രമിതാസംഖ്യേയ- പ്രദേശത്വാത്സപ്രദേശസ്താവദ്ഭവതി സോ അപ്പാ സ പൂര്വോക്തലക്ഷണ ആത്മാ . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടഃ . കസായിദോ

ടീകാ : — ജൈസേ ജഗതമേം വസ്ത്ര സപ്രദേശ ഹോനേസേ ലോധ, ഫി ടകരീ ആദിസേ ൧കഷായിത ഹോതാ ഹൈ, ജിസസേ വഹ മംജീഠാദികേ രംഗസേ സംബദ്ധ ഹോതാ ഹുആ അകേലാ ഹീ രംഗാ ഹുആ ദേഖാ ജാതാ ഹൈ, ഇസീപ്രകാര ആത്മാ ഭീ സപ്രദേശ ഹോനേസേ യഥാകാല മോഹ – രാഗ – ദ്വേഷകേ ദ്വാരാ കഷായിത ഹോനേസേ കര്മരജകേ ദ്വാരാ ശ്ലിഷ്ട ഹോതാ ഹുആ അകേലാ ഹീ ബംധ ഹൈ; ഐസാ ദേഖനാ (-മാനനാ) ചാഹിയേ, ക്യോംകി നിശ്ചയകാ വിഷയ ശുദ്ധ ദ്രവ്യ ഹൈ ..൧൮൮..

അബ നിശ്ചയ ഔര വ്യവഹാരകാ അവിരോധ ബതലാതേ ഹൈം : —

൧. കഷായിത = രംഗാ ഹുആ, ഉപരക്ത, മലിന .

Page 350 of 513
PDF/HTML Page 383 of 546
single page version

രാഗപരിണാമ ഏവാത്മനഃ കര്മ, സ ഏവ പുണ്യപാപദ്വൈതമ് . രാഗപരിണാമസ്യൈവാത്മാ കര്താ, തസ്യൈവോപാദാതാ ഹാതാ ചേത്യേഷ ശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാത്മകോ നിശ്ചയനയഃ . യസ്തു പുദ്ഗലപരിണാമ ആത്മനഃ കര്മ, സ ഏവ പുണ്യപാപദ്വൈതം . പുദ്ഗലപരിണാമസ്യാത്മാ കര്താ, തസ്യോപാദാതാ ഹാതാ ചേതി സോശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാത്മകോ വ്യവഹാരനയഃ . ഉഭാവപ്യേതൌ സ്തഃ, ശുദ്ധാശുദ്ധത്വേനോഭയഥാ ദ്രവ്യസ്യ പ്രതീയമാനത്വാത് . കിന്ത്വത്ര നിശ്ചയനയഃ സാധകതമത്വാദുപാത്തഃ, സാധ്യസ്യ ഹി ശുദ്ധത്വേന ദ്രവ്യസ്യ കഷായിതഃ പരിണതോ രഞ്ജിതഃ . കൈഃ . മോഹരാഗദോസേഹിം നിര്മോഹസ്വശുദ്ധാത്മതത്ത്വഭാവനാപ്രതിബന്ധിഭിര്മോഹ- രാഗദ്വൈഷൈഃ . പുനശ്ച കിംരൂപഃ . കമ്മരജേഹിം സിലിട്ഠോ കര്മരജോഭിഃ ശ്ലിഷ്ടഃ കര്മവര്ഗണായോഗ്യപുദ്ഗലരജോഭിഃ സംശ്ലിഷ്ടോ ബദ്ധഃ . ബംധോ ത്തി പരൂവിദോ അഭേദേനാത്മൈവ ബന്ധ ഇതി പ്രരൂപിതഃ. ക്വ . സമയേ പരമാഗമേ . അത്രേദം ഭണിതം ഭവതി – യഥാ വസ്ത്രം ലോധ്രാദിദ്രവ്യൈഃ കഷായിതം രഞ്ജിതം സന്മഞ്ജീഷ്ഠാദിരങ്ഗദ്രവ്യേണ രഞ്ജിതം സദഭേദേന രക്തമിത്യുച്യതേ തഥാ വസ്ത്രസ്ഥാനീയ ആത്മാ ലോധ്രാദിദ്രവ്യസ്ഥാനീയമോഹരാഗദ്വേഷൈഃ കഷായിതോ രഞ്ജിതഃ പരിണതോ മഞ്ജീഷ്ഠസ്ഥാനീയകര്മപുദ്ഗലൈഃ സംശ്ലിഷ്ടഃ സംബദ്ധഃ സന് ഭേദേപ്യഭേദോപചാരലക്ഷണേനാസദ്ഭൂതവ്യവഹാരേണ ബന്ധ ഇത്യഭിധീയതേ . കസ്മാത് . അശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാര്ഥവിഷയത്വാദസദ്ഭൂതവ്യവഹാരനയസ്യേതി ..൧൮൮.. അഥ നിശ്ചയവ്യവഹാരയോരവിരോധം ദര്ശയതി — ഏസോ ബംധസമാസോ ഏഷ ബന്ധസമാസഃ . ഏഷ ബഹുധാ പൂര്വോക്ത- പ്രകാരോ രാഗാദിപരിണതിരൂപോ ബന്ധസംക്ഷേപഃ . കേഷാം സംബന്ധീ . ജീവാണം ജീവാനാമ് . ണിച്ഛയേണ ണിദ്ദിട്ഠോ നിശ്ചയനയേന നിര്ദിഷ്ടഃ കഥിതഃ . കൈഃ കര്തൃഭൂതൈഃ . അരഹംതേഹിം അര്ഹദ്ഭിഃ നിര്ദോഷിപരമാത്മഭിഃ . കേഷാമ് .

അന്വയാര്ഥ : — [ഏഷഃ ] യഹ (പൂര്വോക്ത പ്രകാരസേ), [ജീവാനാം ] ജീവോംകേ [ബംധസമാസഃ ] ബംധകാ സംക്ഷേപ [നിശ്ചയേന ] നിശ്ചയസേ [അര്ഹദ്ഭിഃ ] അര്ഹന്തഭഗവാനനേ [യതീനാം ] യതിയോംസേ [നിര്ദിഷ്ടഃ ] കഹാ ഹൈ; [വ്യവഹാരഃ ] വ്യവഹാര [അന്യഥാ ] അന്യപ്രകാരസേ [ഭണിതഃ ] കഹാ ഹൈ ..൧൮൯..

ടീകാ : — രാഗപരിണാമ ഹീ ആത്മാകാ കര്മ ഹൈ, വഹീ പുണ്യ – പാപരൂപ ദ്വൈത ഹൈ, ആത്മാ രാഗപരിണാമകാ ഹീ കര്താ ഹൈ, ഉസീകാ ഗ്രഹണ കരനേവാലാ ഹൈ ഔര ഉസീകാ ത്യാഗ കരനേവാലാ ഹൈ; — യഹ, ✽ശുദ്ധദ്രവ്യകാ നിരൂപണസ്വരൂപ നിശ്ചയനയ ഹൈ . ഔര ജോ പുദ്ഗലപരിണാമ ആത്മാകാ കര്മ ഹൈ, വഹീ പുണ്യ – പാപരൂപ ദ്വൈത ഹൈ, ആത്മാ പുദ്ഗലപരിണാമകാ കര്താ ഹൈ, ഉസകാ ഗ്രഹണ കരനേവാലാ ഔര ഛോഡനേവാലാ ഹൈ; — ഐസാ ജോ നയ വഹ ✽അശുദ്ധദ്രവ്യകേ നിരൂപണസ്വരൂപ വ്യവഹാരനയ ഹൈ . യഹ ദോനോം

✽നിശ്ചയനയ മാത്ര സ്വദ്രവ്യകേ പരിണാമകോ ബതലാതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസേ ശുദ്ധദ്രവ്യകാ കഥന കരനേവാലാ കഹാ ഹൈ,
ഔര വ്യവഹാരനയ പരദ്രവ്യകേ പരിണാമകോ ആത്മപരിണാമ ബതലാതാ ഹൈ ഇസലിയേ ഉസേ അശുദ്ധദ്രവ്യകാ കഥന
കരനേവാലാ കഹാ ഹൈ . യഹാ ശുദ്ധദ്രവ്യകാ കഥന ഏക ദ്രവ്യാശ്രിത പരിണാമകീ അപേക്ഷാസേ ജാനനാ ചാഹിയേ, ഔര അശുദ്ധദ്രവ്യകാ കഥന ഏക ദ്രവ്യകേ പരിണാമ അന്യ ദ്രവ്യമേം ആരോപിത കരനേകീ അപേക്ഷാസേ ജാനനാ ചാഹിയേ .

Page 351 of 513
PDF/HTML Page 384 of 546
single page version

ശുദ്ധത്വദ്യോതകത്വാന്നിശ്ചയനയ ഏവ സാധകതമോ, ന പുനരശുദ്ധത്വദ്യോതകോ വ്യവഹാരനയഃ ..൧൮൯..

ണ ചയദി ജോ ദു മമത്തിം അഹം മമേദം തി ദേഹദവിണേസു .

സോ സാമണ്ണം ചത്താ പഡിവണ്ണോ ഹോദി ഉമ്മഗ്ഗം ..൧൯൦.. ജദീണം ജിതേന്ദ്രിയത്വേന ശുദ്ധാത്മസ്വരൂപേ യത്നപരാണാം ഗണധരദേവാദിയതീനാമ് . വവഹാരോ ദ്രവ്യകര്മരൂപവ്യഹാരബന്ധഃ അണ്ണഹാ ഭണിദോ നിശ്ചയനയാപേക്ഷയാന്യഥാ വ്യവഹാരനയേനേതി ഭണിതഃ . കിംച രാഗാദീനേവാത്മാ കരോതി താനേവ ഭുങ്ക്തേ ചേതി നിശ്ചയനയലക്ഷണമിദമ് . അയം തു നിശ്ചയനയോ ദ്രവ്യകര്മബന്ധപ്രതിപാദകാസദ്ഭൂതവ്യവഹാര- നയാപേക്ഷയാ ശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാത്മകോ വിവക്ഷിതനിശ്ചയനയസ്തഥൈവാശുദ്ധനിശ്ചയശ്ച ഭണ്യതേ . ദ്രവ്യകര്മാണ്യാത്മാ (നയ) ഹൈം; ക്യോംകി ശുദ്ധരൂപ ഔര അശുദ്ധരൂപ — ദോനോം പ്രകാരസേ ദ്രവ്യകീ പ്രതീതി കീ ജാതീ ഹൈ . കിന്തു യഹാ നിശ്ചയനയ സാധകതമ (ഉത്കൃഷ്ട സാധക) ഹോനേസേ ✽ഗ്രഹണ കിയാ ഗയാ ഹൈ; (ക്യോംകി) സാധ്യകേ ശുദ്ധ ഹോനേസേ ദ്രവ്യകേ ശുദ്ധത്വകാ ദ്യോതക (പ്രകാശക) ഹോനേസേ നിശ്ചയനയ ഹീ സാധകതമ ഹൈ, കിന്തു അശുദ്ധത്വകാ ദ്യോതക വ്യവഹാരനയ സാധകതമ നഹീം ഹൈ ..൧൮൯..

അബ ഐസാ കഹതേ ഹൈം കി അശുദ്ധനയസേ അശുദ്ധ ആത്മാകീ ഹീ പ്രാപ്തി ഹോതീ ഹൈ : — പ്രശ്ന : — ദ്രവ്യ സാമാന്യകാ ആലമ്ബന ഹീ ഉപാദേയ ഹൈ, ഫി ര ഭീ യഹാ രാഗപരിണാമകീ ഗ്രഹണ – ത്യാഗരൂപ പര്യായോംകോ

ഉത്തര : — ‘രാഗപരിണാമകാ കര്താ ഭീ ആത്മാ ഹീ ഹൈ ഔര വീതരാഗ പരിണാമകാ ഭീ; അജ്ഞാനദശാ ഭീ ആത്മാ സ്വതംത്രതയാ

✽നിശ്ചയനയ ഉപാദേയ ഹൈ ഔര വ്യവഹാരനയ ഹേയ ഹൈ .

Page 352 of 513
PDF/HTML Page 385 of 546
single page version

യോ ഹി നാമ ശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാത്മകനിശ്ചയനയനിരപേക്ഷോശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാത്മക- വ്യവഹാരനയോപജനിതമോഹഃ സന് അഹമിദം മമേദമിത്യാത്മാത്മീയത്വേന ദേഹദ്രവിണാദൌ പരദ്രവ്യേ മമത്വം ന ജഹാതി സ ഖലു ശുദ്ധാത്മപരിണതിരൂപം ശ്രാമണ്യാഖ്യം മാര്ഗം ദൂരാദപഹായാശുദ്ധാത്മപരിണതി- രൂപമുന്മാര്ഗമേവ പ്രതിപദ്യതേ . അതോവധാര്യതേ അശുദ്ധനയാദശുദ്ധാത്മലാഭ ഏവ ..൧൯൦.. കരോതി ഭുങ്ക്തേ ചേത്യശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാത്മകാസദ്ഭൂതവ്യവഹാരനയോ ഭണ്യതേ . ഇദം നയദ്വയം താവദസ്തി . കിംത്വത്ര നിശ്ചയനയ ഉപാദേയഃ, ന ചാസദ്ഭൂതവ്യവഹാരഃ . നനു രാഗാദീനാത്മാ കരോതി ഭുങ്ക്തേ ചേത്യേവംലക്ഷണോ നിശ്ചയനയോ വ്യാഖ്യാതഃ സ കഥമുപാദേയോ ഭവതി . പരിഹാരമാഹ --രാഗദീനേവാത്മാ കരോതി, ന ച ദ്രവ്യകര്മ, രാഗാദയ ഏവ ബന്ധകാരണമിതി യദാ ജാനാതി ജീവസ്തദാ രാഗദ്വേഷാദിവികല്പജാലത്യാഗേന രാഗാദിവിനാശാര്ഥം നിജ- ശുദ്ധാത്മാനം ഭാവയതി . തതശ്ച രാഗാദിവിനാശോ ഭവതി . രാഗാദിവിനാശേ ചാത്മാ ശുദ്ധോ ഭവതി . തതഃ പരംപരയാ ശുദ്ധാത്മസാധകത്വാദയമശുദ്ധനയോപ്യുപചാരേണ ശുദ്ധനയോ ഭണ്യതേ, നിശ്ചയനയോ ഭണ്യതേ, തഥൈവോപാദേയോ ഭണ്യതേ ഇത്യഭിപ്രായഃ ..൧൮൯.. ഏവമാത്മാ സ്വപരിണാമാനാമേവ കര്താ, ന ച ദ്രവ്യകര്മണാമിതി കഥന- മുഖ്യതയാ ഗാഥാസപ്തകേന ഷഷ്ഠസ്ഥലം ഗതമ് . ഇതി ‘അരസമരൂവം’ ഇത്യാദിഗാഥാത്രയേണ പൂര്വം ശുദ്ധാത്മവ്യാഖ്യാനേ കൃതേ സതി ശിഷ്യേണ യദുക്തമമൂര്തസ്യാത്മനോ മൂര്തകര്മണാ സഹ കഥം ബന്ധോ ഭവതീതി തത്പരിഹാരാര്ഥം നയ- വിഭാഗേന ബന്ധസമര്ഥനമുഖ്യതയൈകോനവിംശതിഗാഥാഭിഃ സ്ഥലഷട്കേന തൃതീയവിശേഷാന്തരാഘികാരഃ സമാപ്തഃ . അതഃ പരം ദ്വാദശഗാഥാപര്യന്തം ചതുര്ഭിഃ സ്ഥലൈഃ ശുദ്ധാത്മാനുഭൂതിലക്ഷണാവിശേഷഭേദഭാവനാരൂപചൂലികാവ്യാഖ്യാനം

അന്വയാര്ഥ : — [യഃ തു ] ജോ [ദേഹദ്രവിണേഷു ] ദേഹ – ധനാദികമേം [അഹം മമ ഇദമ് ] ‘മൈം യഹ ഹൂ ഔര യഹ മേരാ ഹൈ’ [ഇതി മമതാം ] ഐസീ മമതാകോ [ന ത്യജതി ] നഹീം ഛോഡതാ, [സഃ ] വഹ [ശ്രാമണ്യം ത്യക്ത്വാ ] ശ്രമണതാകോ ഛോഡകര [ഉന്മാര്ഗ പ്രതിപന്നഃ ഭവതി ] ഉന്മാര്ഗകാ ആശ്രയ ലേതാ ഹൈ ..൧൯൦..

ടീകാ : — ജോ ആത്മാ ശുദ്ധദ്രവ്യകേ നിരൂപണസ്വരൂപ ൧നിശ്ചയനയസേ നിരപേക്ഷ രഹകര അശുദ്ധദ്രവ്യകേ നിരൂപണസ്വരൂപ വ്യവഹാരനയസേ ജിസേ മോഹ ഉത്പന്ന ഹുആ ഹൈ ഐസാ വര്തതാ ഹുആ ‘മൈം യഹ ഹൂ ഔര യഹ മേരാ ഹൈ’ ഇസപ്രകാര ൨ആത്മീയതാസേ ദേഹ ധനാദിക പരദ്രവ്യമേം മമത്വ നഹീം ഛോഡതാ വഹ ആത്മാ വാസ്തവമേം ശുദ്ധാത്മപരിണതിരൂപ ശ്രാമണ്യനാമക മാര്ഗകോ ദൂരസേ ഛോഡകര അശുദ്ധാത്മപരിണതിരൂപ ഉന്മാര്ഗകാ ഹീ ആശ്രയ ലേതാ ഹൈ . ഇസസേ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ കി അശുദ്ധനയസേ അശുദ്ധാത്മാകീ ഹീ പ്രാപ്തി ഹോതീ ഹൈ ..൧൯൦..

൧. നിശ്ചയനയസേ നിരപേക്ഷ = നിശ്ചയനയകേ പ്രതി ഉപേക്ഷാവാന്; ഉസേ ന ഗിനനേ – മാനനേവാലാ .

൨. ആത്മീയതാസേ = നിജരൂപസേ (അജ്ഞാനീ ജീവ ശരീര, ധന ഇത്യാദി പരദ്രവ്യകോ അപനാ മാനകര ഉസമേം മമത്വ കരതാ ഹൈ .)

Page 353 of 513
PDF/HTML Page 386 of 546
single page version

അഥ ശുദ്ധനയാത് ശുദ്ധാത്മലാഭ ഏവേത്യവധാരയതി — ണാഹം ഹോമി പരേസിം ണ മേ പരേ സന്തി ണാണമഹമേക്കോ .

യോ ഹി നാമ സ്വവിഷയമാത്രപ്രവൃത്താശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാത്മകവ്യവഹാരനയാവിരോധമധ്യസ്ഥഃ, ശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാത്മകനിശ്ചയനയാപഹസ്തിതമോഹഃ സന്, നാഹം പരേഷാമസ്മി, ന പരേ മേ സന്തീതി സ്വപരയോഃ പരസ്പരസ്വസ്വാമിസമ്ബന്ധമുദ്ധൂയ, ശുദ്ധജ്ഞാനമേവൈകമഹമിത്യനാത്മാനമുത്സൃജ്യാത്മാനമേവാത്മ- കരോതി . തത്ര ശുദ്ധാത്മഭാവനാപ്രധാനത്വേന ‘ണ ചയദി ജോ ദു മമത്തിം’ ഇത്യാദിപാഠക്രമേണ പ്രഥമസ്ഥലേ ഗാഥാ ചതുഷ്ടയമ് . തദനന്തരം ശുദ്ധാത്മോപലമ്ഭഭാവനാഫലേന ദര്ശനമോഹഗ്രന്ഥിവിനാശസ്തഥൈവ ചാരിത്രമോഹഗ്രന്ഥിവിനാശഃ ക്രമേണ തദുഭയവിനാശോ ഭവതീതി കഥനമുഖ്യത്വേന ‘ജോ ഏവം ജാണിത്താ’ ഇത്യാദി ദ്വിതീയസ്ഥലേ ഗാഥാത്രയമ് . തതഃ പരം കേവലിധ്യാനോപചാരകഥനരൂപേണ ‘ണിഹദഘണഘാദികമ്മോ’ ഇത്യാദി തൃതീയസ്ഥലേ ഗാഥാദ്വയമ് . തദനന്തരം ദര്ശനാധികാരോപസംഹാരപ്രധാനത്വേന ‘ഏവം ജിണാ ജിണിംദാ’ ഇത്യാദി ചതുര്ഥസ്ഥലേ ഗാഥാദ്വയമ് . തതഃ പരം ‘ദംസണസംസുദ്ധാണം’ ഇത്യാദി നമസ്കാരഗാഥാ ചേതി ദ്വാദശഗാഥാഭിശ്ചതുര്ഥസ്ഥലേ വിശേഷാന്തരാധികാരേ സമുദായപാതനികാ . അഥാശുദ്ധനയാദശുദ്ധാത്മലാഭ ഏവ ഭവതീത്യുപദിശതി — ണ ചയദി ജോ ദു മമത്തിം ന ത്യജതി യസ്തു മമതാമ് . മമകാരാഹംകാരാദിസമസ്തവിഭാവരഹിതസകലവിമലകേവലജ്ഞാനാദ്യനന്തഗുണസ്വരൂപ- നിജാത്മപദാര്ഥനിശ്ചലാനുഭൂതിലക്ഷണനിശ്ചയനയരഹിതത്വേന വ്യവഹാരമോഹിതഹൃദയഃ സന് മമതാം മമത്വഭാവം ന

അബ ഐസാ നിശ്ചിത കരതേ ഹൈം കി ശുദ്ധനയസേ ശുദ്ധാത്മാകീ ഹീ പ്രാപ്തി ഹോതീ ഹൈ : —

അന്വയാര്ഥ : — ‘[അഹം പരേഷാം ന ഭവാമി ] മൈം പരകാ നഹീം ഹൂ , [പരേ മേ ന സന്തി ] പര മേരേ നഹീം ഹൈം, [ജ്ഞാനമ് അഹമ് ഏകഃ ] മൈം ഏക ജ്ഞാന ഹൂ ’ [ഇതി യഃ ധ്യായതി ] ഇസപ്രകാര ജോ ധ്യാന കരതാ ഹൈ, [സഃ ധ്യാതാ ] വഹ ധ്യാതാ [ധ്യാനേ ] ധ്യാനകാലമേം [ആത്മാ ഭവതി ] ആത്മാ ഹോതാ ഹൈ ..൧൯൧..

ടീകാ : — ജോ ആത്മാ, മാത്ര അപനേ വിഷയമേം പ്രവര്തമാന അശുദ്ധദ്രവ്യനിരൂപണാത്മക (അശുദ്ധദ്രവ്യകേ നിരൂപണസ്വരൂപ) വ്യവഹാരനയമേം അവിരോധരൂപസേ മധ്യസ്ഥ രഹകര, ശുദ്ധദ്രവ്യകേ നിരൂപണസ്വരൂപ നിശ്ചയനയകേ ദ്വാരാ ജിസനേ മോഹകോ ദൂര കിയാ ഹൈ ഐസാ ഹോതാ ഹുആ, ‘മൈം പരകാ നഹീം ഹൂ , പര മേരേ നഹീം ഹൈം’ ഇസപ്രകാര സ്വ – പരകേ പരസ്പര ൧സ്വസ്വാമിസമ്ബന്ധകോ ഛോഡകര, ‘ശുദ്ധജ്ഞാന ഹീ

൧. ജിസ പര സ്വാമിത്വ ഹൈ വഹ പദാര്ഥ ഔര സ്വാമീകേ ബീചകേ സംബംധകോ; സ്വ – സ്വാമി സംബംധ കഹാ ജാതാ ഹൈ .

Page 354 of 513
PDF/HTML Page 387 of 546
single page version

ത്വേനോപാദായ പരദ്രവ്യവ്യാവൃത്തത്വാദാത്മന്യേവൈകസ്മിന്നഗ്രേ ചിന്താം നിരുണദ്ധി, സ ഖല്വേകാഗ്രചിന്താ- നിരോധക സ്തസ്മിന്നേകാഗ്രചിന്താനിരോധസമയേ ശുദ്ധാത്മാ സ്യാത് . അതോവധാര്യതേ ശുദ്ധനയാദേവ ശുദ്ധാത്മ- ലാഭഃ ..൧൯൧..

ഏവം ണാണപ്പാണം ദംസണഭൂദം അദിംദിയമഹത്ഥം .

ത്യജതി യഃ . കേന രൂപേണ . അഹം മമേദം തി അഹം മമേദമിതി . കേഷു വിഷയേഷു . ദേഹദവിണേസു ദേഹദ്രവ്യേഷു, ദേഹേ ദേഹോഹമിതി, പരദ്രവ്യേഷു മമേദമിതി . സോ സാമണ്ണം ചത്താ പഡിവണ്ണോ ഹോദി ഉമ്മഗ്ഗം സ ശ്രാമണ്യം ത്യക്ത്വാ പ്രതിപന്നോ ഭവത്യുന്മാര്ഗമ് . സ പുരുഷോ ജീവിതമരണലാഭാലാഭസുഖദുഃഖശത്രുമിത്രനിന്ദാപ്രശംസാദിപരമ- മാധ്യസ്ഥ്യലക്ഷണം ശ്രാമണ്യം യതിത്വം ചാരിത്രം ദൂരാദപഹായ തത്പ്രതിപക്ഷഭൂതമുന്മാര്ഗം മിഥ്യാമാര്ഗം പ്രതിപന്നോ ഭവതി . ഉന്മാര്ഗാച്ച സംസാരം പരിഭ്രമതി . തതഃ സ്ഥിതം അശുദ്ധനയാദശുദ്ധാത്മലാഭ ഏവ തതഃ സ്ഥിതം അശുദ്ധനയാദശുദ്ധാത്മലാഭ ഏവ ..൧൯൦.. അഥ ശുദ്ധ----- നയാച്ഛുദ്ധാത്മലാഭോ ഭവതീതി നിശ്ചിനോതി — ണാഹം ഹോമി പരേസിം, ണ മേ പരേ സംതി നാഹം ഭവാമി പരേഷാമ്, ന മേ പരേ സന്തീതി സമസ്തചേതനാചേതനപരദ്രവ്യേഷു സ്വസ്വാമിസമ്ബന്ധം മനോവചനകായൈഃ കൃതകാരിതാനുമതൈശ്ച ഏക മൈം ഹൂ ’ ഇസപ്രകാര അനാത്മാകോ ഛോഡകര, ആത്മാകോ ഹീ ആത്മരൂപസേ ഗ്രഹണ കരകേ, പരദ്രവ്യസേ ഭിന്നത്വകേ കാരണ ആത്മാരൂപ ഹീ ഏക ൧അഗ്രമേം ചിന്താകോ രോകതാ ഹൈ, വഹ ഏകാഗ്രചിന്താനിരോധക (-ഏക വിഷയമേം വിചാരകോ രോകനേവാലാ ആത്മാ) ഉസ ൨ഏകാഗ്രചിന്താനിരോധകേ സമയ വാസ്തവമേം ശുദ്ധാത്മാ ഹോതാ ഹൈ . ഇസസേ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ കി ശുദ്ധനയസേ ഹീ ശുദ്ധാത്മാകീ പ്രാപ്തി ഹോതീ ഹൈ ..൧൯൧..

അബ ഐസാ ഉപദേശ ദേതേ ഹൈം കി ധ്രുവത്ത്വകേ കാരണ ശുദ്ധാത്മാ ഹീ ഉപലബ്ധ കരനേ യോഗ്യ ഹൈ : —

അന്വയാര്ഥ : — [അഹമ് ] മൈം [ആത്മകം ] ആത്മാകോ [ഏവം ] ഇസപ്രകാര [ജ്ഞാനാത്മാനം ] ജ്ഞാനാത്മക, [ദര്ശനഭൂതമ് ] ദര്ശനഭൂത, [അതീന്ദ്രിയമഹാര്ഥം ] അതീന്ദ്രിയ മഹാ പദാര്ഥ [ധ്രുവമ് ] ധ്രുവ, [അചലമ് ] അചല, [അനാലമ്ബം ] നിരാലമ്ബ ഔര [ശുദ്ധമ് ] ശുദ്ധ [മന്യേ ] മാനതാ ഹൂ ..൧൯൨..

൧. അഗ്ര = വിഷയ; ധ്യേയ; ആലമ്ബന .

൨. ഏകാഗ്രചിന്താനിരോധ = ഏക ഹീ വിഷയമേം – ധ്യേയമേം – വിചാരകോ രോകനാ; [ഏകാഗ്രചിന്താനിരോധ നാമക ധ്യാന ഹൈ .]]

Page 355 of 513
PDF/HTML Page 388 of 546
single page version

ആത്മനോ ഹി ശുദ്ധ ആത്മൈവ സദഹേതുകത്വേനാനാദ്യനന്തത്വാത് സ്വതഃസിദ്ധത്വാച്ച ധ്രുവോ, ന കിംചനാപ്യന്യത് . ശുദ്ധത്വം ചാത്മനഃ പരദ്രവ്യവിഭാഗേന സ്വധര്മാവിഭാഗേന ചൈകത്വാത് . തച്ച ജ്ഞാനാത്മക- ത്വാദ്ദര്ശനഭൂതത്വാദതീന്ദ്രിയമഹാര്ഥത്വാദചലത്വാദനാലമ്ബത്വാച്ച . തത്ര ജ്ഞാനമേവാത്മനി ബിഭ്രതഃ സ്വയം ദര്ശനഭൂതസ്യ ചാതന്മയപരദ്രവ്യവിഭാഗേന സ്വധര്മാവിഭാഗേന ചാസ്ത്യേകത്വമ് . തഥാ പ്രതിനിയതസ്പര്ശരസ- ഗന്ധവര്ണഗുണശബ്ദപര്യായഗ്രാഹീണ്യനേകാനീന്ദ്രിയാണ്യതിക്രമ്യ സര്വസ്പര്ശരസഗന്ധവര്ണഗുണശബ്ദപര്യായഗ്രാഹക- സ്യൈകസ്യ സതോ മഹതോര്ഥസ്യേന്ദ്രിയാത്മകപരദ്രവ്യവിഭാഗേന സ്പര്ശാദിഗ്രഹണാത്മകസ്വധര്മാവിഭാഗേന സ്വാത്മാനുഭൂതിലക്ഷണനിശ്ചയനയബലേന പൂര്വമപഹായ നിരാകൃത്യ . പശ്ചാത് കിം കരോതി . ണാണമഹമേക്കോ ജ്ഞാനമഹമേകഃ, സകലവിമലകേവലജ്ഞാനമേവാഹം ഭാവകര്മദ്രവ്യകര്മനോകര്മരഹിതത്വേനൈകശ്ച . ഇദി ജോ ഝായദി ഇത്യനേന പ്രകാരേണ യോസൌ ധ്യായതി ചിന്തയതി ഭാവയതി . ക്ക . ഝാണേ നിജശുദ്ധാത്മധ്യാനേ സ്ഥിതഃ സോ അപ്പാണം ഹവദി ഝാദാ സ ആത്മാനം ഭവതി ധ്യാതാ . സ ചിദാനന്ദൈകസ്വഭാവപരമാത്മാനം ധ്യാതാ ഭവതീതി . തതശ്ച പരമാത്മധ്യാനാത്താദൃശമേവ പരമാത്മാനം ലഭതേ . തദപി കസ്മാത് . ഉപാദാനകാരണസദ്ദശം കാര്യമിതി വചനാത് . തതോ ജ്ഞായതേ ശുദ്ധനയാച്ഛുദ്ധാത്മലാഭ ഇതി ..൧൯൧.. അഥ ധ്രുവത്വാച്ഛുദ്ധാത്മാനമേവ ഭാവയേഹമിതി വിചാരയതി — ‘മണ്ണേ’ ഇത്യാദിപദഖണ്ഡനാരൂപേണ വ്യാഖ്യാനം ക്രിയതേ — മണ്ണേ മന്യേ ധ്യായാമി സര്വപ്രകാരോ-

ടീകാ : — ശുദ്ധാത്മാ ൧സത് ഔര ൨അഹേതുക ഹോനേസേ അനാദി – അനന്ത ഔര സ്വതഃസിദ്ധ ഹൈ, ഇസലിയേ ആത്മാകേ ശുദ്ധാത്മാ ഹീ ധ്രുവ ഹൈ, (ഉസകേ) ദൂസരാ കുഛ ഭീ ധ്രുവ നഹീം ഹൈ . ആത്മാ ശുദ്ധ ഇസലിയേ ഹൈ കി ഉസേ പരദ്രവ്യസേ വിഭാഗ (ഭിന്നത്വ) ഔര സ്വധര്മസേ അവിഭാഗ ഹൈ ഇസലിയേ ഏകത്വ ഹൈ . വഹ ഏകത്വ ആത്മാകേ (൧) ജ്ഞാനാത്മകപനേകേ കാരണ, (൨) ദര്ശനഭൂതപനേകേ കാരണ, (൩) അതീന്ദ്രിയ മഹാ പദാര്ഥപനേകേ കാരണ, (൪) അചലപനേകേ കാരണ, ഔര (൫) നിരാലമ്ബപനേകേ കാരണ ഹൈ .

ഇനമേംസേ (൧ – ൨) ജോ ജ്ഞാനകോ ഹീ അപനേമേം ധാരണ കര രഖതാ ഹൈ ഔര ജോ സ്വയം ദര്ശനഭൂത ഹൈ ഐസേ ആത്മാകാ അതന്മയ (ജ്ഞാന – ദര്ശന രഹിത ഐസാ) പരദ്രവ്യസേ ഭിന്നത്വ ഹൈ ഔര സ്വധര്മസേ അഭിന്നത്വ ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസകേ ഏകത്വ ഹൈ; (൩) ഔര ജോ പ്രതിനിശ്ചിത സ്പര്ശ – രസ – ഗംധ – വര്ണരൂപ ഗുണ തഥാ ശബ്ദരൂപ പര്യായകോ ഗ്രഹണ കരനേവാലീ അനേക ഇന്ദ്രിയോംകാ അതിക്രമ (ഉല്ലംഘന) കരകേ, സമസ്ത സ്പര്ശ – രസ – ഗംധ – വര്ണരൂപ ഗുണോം ഔര ശബ്ദരൂപ പര്യായകോ ഗ്രഹണ കരനേവാലാ ഏക സത് മഹാ പദാര്ഥ ഹൈ, ഐസേ ആത്മാകാ ഇന്ദ്രിയാത്മക പരദ്രവ്യസേ വിഭാഗ ഹൈ, ഔര സ്പര്ശാദികേ ഗ്രഹണസ്വരൂപ (ജ്ഞാനസ്വരൂപ) സ്വധര്മസേ അവിഭാഗ ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസകേ ഏകത്വ ഹൈ, (൪) ഔര ക്ഷണവിനാശരൂപസേ പ്രവര്തമാന ജ്ഞേയപര്യായോംകോ (പ്രതിക്ഷണ നഷ്ട ഹോനേവാലീ ജ്ഞാതവ്യ പര്യായോംകോ) ഗ്രഹണ കരനേ ഔര ഛോഡനേകാ

൧. സത് = വിദ്യമാന; അസ്തിത്വവാലാ; ഹോനേവാലാ .

൨. അഹേതുക = ജിസകാ കോഈ കാരണ നഹീം ഹൈ ഐസാ; അകാരണ .

൩. പ്രതിനിശ്ചിത = പ്രതിനിയത . (പ്രത്യേക ഇന്ദ്രിയ അപനേ – അപനേ നിയത വിഷയകോ ഗ്രഹണ കരതീ ഹൈ; ജൈസേ ചക്ഷു വര്ണകോ ഗ്രഹണ കരതീ ഹൈ .)

Page 356 of 513
PDF/HTML Page 389 of 546
single page version

ചാസ്ത്യേകത്വമ് . തഥാ ക്ഷണക്ഷയപ്രവൃത്തപരിച്ഛേദ്യപര്യായഗ്രഹണമോക്ഷണാഭാവേനാചലസ്യ പരിച്ഛേദ്യപര്യായാത്മക- പരദ്രവ്യവിഭാഗേന തത്പ്രത്യയപരിച്ഛേദാത്മക സ്വധര്മാവിഭാഗേന ചാസ്ത്യേക ത്വമ് . തഥാ നിത്യപ്രവൃത്തപരിച്ഛേദ്യ- ദ്രവ്യാലമ്ബനാഭാവേനാനാലമ്ബസ്യ പരിച്ഛേദ്യപരദ്രവ്യവിഭാഗേന തത്പ്രത്യയപരിച്ഛേദാത്മകസ്വധര്മാവിഭാഗേന ചാസ്ത്യേകത്വമ് . ഏവം ശുദ്ധ ആത്മാ, ചിന്മാത്രശുദ്ധനയസ്യ താവന്മാത്രനിരൂപണാത്മകത്വാത് . അയമേക ഏവ ച ധ്രുവത്വാദുപലബ്ധവ്യഃ . കിമന്യൈരധ്വനീനാംഗസംഗച്ഛമാനാനേകമാര്ഗപാദപച്ഛായാസ്ഥാനീയൈരധ്രുവൈഃ ..൧൯൨.. പാദേയത്വേന ഭാവയേ . സ കഃ . അഹം അഹം കര്താ . കം കര്മതാപന്നമ് . അപ്പഗം സഹജപരമാഹ്നാ----- ദൈകലക്ഷണനിജാത്മാനമ് . കിംവിശിഷ്ടമ് . സുദ്ധം രാഗാദിസമസ്തവിഭാവരഹിതമ് . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടമ് . ധുവം ടങ്കോത്കീര്ണജ്ഞായകൈകസ്വഭാവത്വേന ധ്രുവമവിനശ്വരമ് . പുനരപി കഥംഭൂതമ് . ഏവം ണാണപ്പാണം ദംസണഭൂദം ഏവം ബഹുവിധപൂര്വോക്തപ്രകാരേണാഖണ്ഡൈകജ്ഞാനദര്ശനാത്മകമ് . പുനശ്ച കിംരൂപമ് . അദിംദിയം അതീന്ദ്രിയം, മൂര്തവിനശ്വരാ- നേകേന്ദ്രിയരഹിതത്വേനാമൂര്താവിനശ്വരേകാതീന്ദ്രിയസ്വഭാവമ് . പുനശ്ച കീദ്രശമ് . മഹത്ഥം മോക്ഷലക്ഷണമഹാപുരുഷാര്ഥ- സാധകത്വാന്മഹാര്ഥമ് . പുനരപി കിംസ്വഭാവമ് . അചലം അതിചപലചഞ്ചലമനോവാക്കായവ്യാപാരരഹിതത്വേന സ്വസ്വരൂപേ നിശ്ചലം സ്ഥിരമ് . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടമ് . അണാലംബം സ്വാധീനദ്രവ്യത്വേന സാലമ്ബനം ഭരിതാവസ്ഥമപി സമസ്തപരാധീനപരദ്രവ്യാലമ്ബനരഹിതത്വേന നിരാലമ്ബനമിത്യര്ഥഃ ..൧൯൨.. അഥാത്മനഃ പൃഥഗ്ഭൂതം ദേഹാദികമ-അഥാത്മനഃ പൃഥഗ്ഭൂതം ദേഹാദികമ- അഭാവ ഹോനേസേ ജോ അചല ഹൈ ഐസേ ആത്മാകോ ജ്ഞേയപര്യായസ്വരൂപ പരദ്രവ്യസേ വിഭാഗ ഹൈ ഔര നിത്യരൂപസേ പ്രവര്തമാന (ശാശ്വത ഐസാ) ജ്ഞേയദ്രവ്യോംകേ ആലമ്ബനകാ അഭാവ ഹോനേസേ ജോ നിരാലമ്ബ ഹൈ ഐസേ ആത്മാകാ ജ്ഞേയ പരദ്രവ്യോംസേ വിഭാഗ ഹൈ ഔര തന്നിമിത്തക ജ്ഞാനസ്വരൂപ സ്വധര്മസേ അവിഭാഗ ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസകേ ഏകത്വ ഹൈ .

ഇസപ്രകാര ആത്മാ ശുദ്ധ ഹൈ ക്യോംകി ചിന്മാത്ര ശുദ്ധനയ ഉതനാ ഹീ മാത്ര നിരൂപണസ്വരൂപ ഹൈ (അര്ഥാത് ചൈതന്യമാത്ര ശുദ്ധനയ ആത്മാകോ മാത്ര ശുദ്ധ ഹീ നിരൂപിത കരതാ ഹൈ ) . ഔര യഹ ഏക ഹീ (യഹ ശുദ്ധാത്മാ ഏക ഹീ) ധ്രുവത്വകേ കാരണ ഉപലബ്ധ കരനേ യോഗ്യ ഹൈ . കിസീ പഥികകേ ശരീരകേ അംഗോംകേ സാഥ സംസര്ഗമേം ആനേവാലീ മാര്ഗകേ വൃക്ഷോംകീ അനേക ഛായാകേ സമാന അന്യ ജോ അധ്രുവ (-അന്യ ജോ അധ്രുവ പദാര്ഥ) ഉനസേ ക്യാ പ്രയോജന ഹൈ ?

ഭാവാര്ഥ : — ആത്മാ (൧) ജ്ഞാനാത്മക, (൨) ദര്ശനരൂപ, (൩) ഇന്ദ്രിയോംകേ വിനാ ഹീ സബകോ ജാനനേവാലാ മഹാ പദാര്ഥ, (൪) ജ്ഞേയ – പരപര്യായോംകാ ഗ്രഹണ – ത്യാഗ ന കരനേസേ അചല ഔര (൫) ജ്ഞേയ – പരദ്രവ്യോംകാ ആലമ്ബന ന ലേനേസേ നിരാലമ്ബ ഹൈ; ഇസലിയേ വഹ ഏക ഹൈ .

ഇസപ്രകാര ഏക ഹോനേസേ വഹ ശുദ്ധ ഹൈ . ഐസാ ശുദ്ധാത്മാ ധ്രുവ ഹോനേസേ, വഹീ ഏക ഉപലബ്ധ കരനേ യോഗ്യ ഹൈ ..൧൯൨..

൧തന്നിമിത്തക ജ്ഞാനസ്വരൂപ സ്വധര്മസേ അവിഭാഗ ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസകേ ഏകത്വ ഹൈ; (൫) ഔര

൧. ജ്ഞേയ പര്യായേം ജിസകീ നിമിത്ത ഹൈം ഐസാ ജോ ജ്ഞാന, ഉസ – സ്വരൂപ സ്വധര്മസേ (ജ്ഞാനസ്വരൂപ നിജധര്മസേ) ആത്മാകീ അഭിന്നതാ ഹൈ .

Page 357 of 513
PDF/HTML Page 390 of 546
single page version

അഥാധ്രുവത്വാദാത്മനോന്യന്നോപലഭനീയമിത്യുപദിശതി —

ആത്മനോ ഹി പരദ്രവ്യാവിഭാഗേന പരദ്രവ്യോപരജ്യമാനസ്വധര്മവിഭാഗേന ചാശുദ്ധത്വനിബന്ധനം ന കിംചനാപ്യന്യദസദ്ധേതുമത്ത്വേനാദ്യന്തവത്ത്വാത്പരതഃസിദ്ധത്വാച്ച ധ്രുവമസ്തി . ധ്രുവ ഉപയോഗാത്മാ ശുദ്ധ ആത്മൈവ . അതോധ്രുവം ശരീരാദികമുപലഭ്യമാനമപി നോപലഭേ, ശുദ്ധാത്മാനമുപലഭേ ധ്രുവമ് ..൧൯൩.. ധ്രുവത്വാന്ന ഭാവനീയമിത്യാഖ്യാതി — ണ സംതി ധുവാ ധ്രുവാ അവിനശ്വരാ നിത്യാ ന സന്തി . കസ്യ . ജീവസ്സ ജീവസ്യ . കേ തേ . ദേഹാ വാ ദവിണാ വാ ദേഹാ വാ ദ്രവ്യാണി വാ, സര്വപ്രകാരശുചിഭൂതാദ്ദേഹരഹിതാത്പരമാത്മനോ

അബ, ഐസാ ഉപദേശ ദേതേ ഹൈം കി അധ്രുവപനേകേ കാരണ ആത്മാകേ അതിരിക്ത ദൂസരാ കുഛ ഭീ ഉപലബ്ധ കരനേ യോഗ്യ നഹീം ഹൈ : —

അന്വയാര്ഥ : — [ദേഹാഃ വാ ] ശരീര, [ദ്രവിണാനി വാ ] ധന, [സുഖദുഃഖേ ] സുഖ -ദുഃഖ [വാ അഥ ] അഥവാ [ശത്രുമിത്രജനാഃ ] ശത്രുമിത്രജന (യഹ കുഛ) [ജീവസ്യ ] ജീവകേ [ധ്രുവാഃ ന സന്തി ] ധ്രുവ നഹീം ഹൈം; [ധ്രുവഃ ] ധ്രുവ തോ [ഉപയോഗാത്മകഃ ആത്മാ ] ഉപയോഗാത്മക ആത്മാ ഹൈ ..൧൯൩..

ടീകാ : — ജോ പരദ്രവ്യസേ അഭിന്ന ഹോനേകേ കാരണ ഔര പരദ്രവ്യകേ ദ്വാരാ ൧ഉപരക്ത ഹോനേവാലേ സ്വധര്മസേ ഭിന്ന ഹോനേകേ കാരണ ആത്മാകോ അശുദ്ധപനേകാ കാരണ ഹൈ, ഐസാ (ആത്മാകേ അതിരിക്ത) ദൂസരാ കോഈ ഭീ ധ്രുവ നഹീം ഹൈ, ക്യോംകി വഹ ൨അസത് ഔര ൩ഹേതുമാന് ഹോനേസേ ആദി – അന്തവാലാ ഔര പരതഃസിദ്ധ ഹൈ; ധ്രുവ തോ ഉപയോഗാത്മക ശുദ്ധ ആത്മാ ഹീ ഹൈ . ഐസാ ഹോനേസേ മൈം ഉപലഭ്യമാന അധ്രുവ ഐസേ ശരീരാദികോ — വേ ഉപലബ്ധ ഹോനേ പര ഭീ — ഉപലബ്ധ നഹീം കരതാ, ഔര ധ്രുവ ഐസേ ശുദ്ധാത്മാകോ ഉപലബ്ധ കരതാ ഹൂ ..൧൯൩..

൧. ഉപരക്ത = മലിന; വികാരീ [പരദ്രവ്യകേ നിമിത്തസേ ആത്മാകാ സ്വധര്മ ഉപരക്ത ഹോതാ ഹൈ .]]

൨. അസത് = അസ്തിത്വ രഹിത (അനിത്യ); [ധന – ദേഹാദിക പുദ്ഗല പര്യായ ഹൈം, ഇസലിയേ അസത് ഹൈം, ഇസീലിയേ ആദിഅന്തവാലീ ഹൈം .]]

൩. ഹേതുമാന് = സഹേതുക; ജിസകീ ഉത്പത്തിമേം കോഈ ഭീ നിമിത്ത ഹോ ഐസാ . [ദേഹ – ധനാദികീ ഉത്പത്തിമേം കോഈ ഭീ നിമിത്ത ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ വേ പരതഃ സിദ്ധ ഹൈം; സ്വതഃ സിദ്ധ നഹീം .]

Page 358 of 513
PDF/HTML Page 391 of 546
single page version

അമുനാ യഥോദിതേന വിധിനാ ശുദ്ധാത്മാനം ധ്രുവമധിഗച്ഛതസ്തസ്മിന്നേവ പ്രവൃത്തേഃ ശുദ്ധാത്മത്വം സ്യാത്; തതോനന്തശക്തിചിന്മാത്രസ്യ പരമസ്യാത്മന ഏകാഗ്രസംചേചേതനലക്ഷണം ധ്യാനം സ്യാത്; തതഃ വിലക്ഷണാ ഔദാരികാദിപഞ്ചദേഹാസ്തഥൈവ ച പഞ്ചേന്ദ്രിയഭോഗോപഭോഗസാധകാനി പരദ്രവ്യാണി ച . ന കേവലം ദേഹാദയോ ധ്രുവാ ന ഭവന്തി, സുഹദുക്ഖാ വാ നിര്വികാരപരമാനന്ദൈകലക്ഷണസ്വാത്മോത്ഥസുഖാമൃതവിലക്ഷണാനി സാംസാരികസുഖദുഃഖാനി വാ . അധ അഹോ ഭവ്യാഃ സത്തുമിത്തജണാ ശത്രുമിത്രാദിഭാവരഹിതാദാത്മനോ ഭിന്നാഃ ശത്രു- മിത്രാദിജനാശ്ച . യദ്യേതത് സര്വമധ്രുവം തര്ഹി കിം ധ്രുവമിതി ചേത് . ധുവോ ധ്രുവഃ ശാശ്വതഃ . സ കഃ . അപ്പാ നിജാത്മാ . കിംവിശിഷ്ടഃ . ഉവഓഗപ്പഗോ ത്രൈലോക്യോദരവിവരവര്തിത്രികാലവിഷയസമസ്തദ്രവ്യഗുണപര്യായയുഗപത്- പരിച്ഛിത്തിസമര്ഥകേവലജ്ഞാനദര്ശനോപയോഗാത്മക ഇതി . ഏവമധ്രുവത്വം ജ്ഞാത്വാ ധ്രുവസ്വഭാവേ സ്വാത്മനി ഭാവനാ കര്തവ്യേതി താത്പര്യമ് ..൧൯൩.. ഏവമശുദ്ധനയാദശുദ്ധാത്മലാഭോ ഭവതീതി കഥനേന പ്രഥമഗാഥാ . ശുദ്ധനയാച്ഛുദ്ധാത്മലാഭോ ഭവതീതി കഥനേന ദ്വിതീയാ . ധ്രുവത്വാദാത്മൈവ ഭാവനീയ ഇതി പ്രതിപാദനേന തൃതീയാ . ആത്മാനോന്യദധ്രുവം ന ഭാവനീയമിതി കഥനേന ചതുര്ഥീ ചേതി ശുദ്ധാത്മവ്യാഖ്യാനമുഖ്യത്വേന പ്രഥമസ്ഥലേ ഗാഥാചതുഷ്ടയം ഗതമ് . അഥൈവം പൂര്വോക്തപ്രകാരേണ ശുദ്ധാത്മോപലമ്ഭേ സതി കിം ഫലം ഭവതീതി പ്രശ്നേ പ്രത്യുത്തരമാഹ — ഝാദി ധ്യായതി ജോ യഃ കര്താ . കമ് . അപ്പഗം നിജാത്മാനമ് . കഥംഭൂതമ് . പരം

ഇസപ്രകാര ശുദ്ധാത്മാകീ ഉപലബ്ധിസേ ക്യാ ഹോതാ ഹൈ വഹ അബ നിരൂപണ കരതേ ഹൈം : —

അന്വയാര്ഥ : — [യഃ ] ജോ [ഏവം ജ്ഞാത്വാ ] ഐസാ ജാനകര [വിശുദ്ധാത്മാ ] വിശുദ്ധാത്മാ ഹോതാ ഹുആ [പരമാത്മാനം ] പരമ ആത്മാകാ [ധ്യായതി ] ധ്യാന കരതാ ഹൈ, [സഃ ] വഹ – [സാകാരഃ അനാകാരഃ ] സാകാര ഹോ യാ അനാകാര — [മോഹദുര്ഗ്രംഥിം ] മോഹദുര്ഗ്രംഥികാ [ക്ഷപയതി ] ക്ഷയ കരതാ ഹൈ ..൧൯൪..

ടീകാ : — ഇസ യഥോക്ത വിധികേ ദ്വാരാ ജോ ശുദ്ധാത്മാകോ ധ്രുവ ജാനതാ ഹൈ, ഉസേ ഉസീമേം പ്രവൃത്തികേ ദ്വാരാ ശുദ്ധാത്മത്വ ഹോതാ ഹൈ; ഇസലിയേ അനന്തശക്തിവാലേ ൧ചിന്മാത്ര പരമ ആത്മാകാ

൧. ചിന്മാത്ര = ചൈതന്യമാത്ര [പരമ ആത്മാ കേവല ചൈതന്യമാത്ര ഹൈ, ജോ കി അനന്ത ശക്തിവാലാ ഹൈ .]]

Page 359 of 513
PDF/HTML Page 392 of 546
single page version

സാകാരോപയുക്തസ്യാനാകാരോപയുക്തസ്യ വാവിശേഷേണൈകാഗ്രചേതനപ്രസിദ്ധേരാസംസാരബദ്ധദൃഢതരമോഹദുര്ഗ്രന്ഥേരുദ്- ഗ്രഥനം സ്യാത് . അതഃ ശുദ്ധാത്മോപലമ്ഭസ്യ മോഹഗ്രന്ഥിഭേദഃ ഫലമ് ..൧൯൪..

പരമാനന്തജ്ഞാനാദിഗുണാധാരത്വാത്പരമുത്കൃഷ്ടമ് . കിം കൃത്വാ പൂര്വമ് . ഏവം ജാണിത്താ ഏവം പൂര്വോക്തപ്രകാരേണ സ്വാത്മോ- പലമ്ഭലക്ഷണസ്വസംവേദനജ്ഞാനേന ജ്ഞാത്വാ . കഥംഭൂതഃ സന് ധ്യായതി . വിസുദ്ധപ്പാ ഖ്യാതിപൂജാലാഭാദിസമസ്ത- മനോരഥജാലരഹിതത്വേന വിശുദ്ധാത്മാ സന് . പുനരപി കഥംഭൂതഃ സാഗാരോണാഗാരോ സാഗാരോനാഗാരഃ . അഥവാ സാകാരാനാകാരഃ . സഹാകാരേണ വികല്പേന വര്തതേ സാകാരോ ജ്ഞാനോപയോഗഃ, അനാകാരോ നിര്വികല്പോ ദര്ശനോപയോഗ- സ്താഭ്യാം യുക്തഃ സാകാരാനാകാരഃ . അഥവാ സാകാരഃ സവികല്പോ ഗൃഹസ്ഥഃ, അനാകാരോ നിര്വികല്പസ്തപോധനഃ . അഥവാ സഹാകാരേണ ലിങ്ഗേന ചിഹ്നേന വര്തതേ സാകാരോ യതിഃ, അനാകാരശ്ചിഹ്നരഹിതോ ഗൃഹസ്ഥഃ . ഖവേദി സോ മോഹദുഗ്ഗംഠിം യ ഏവംഗുണവിശിഷ്ടഃ ക്ഷപയതി സ മോഹദുര്ഗ്രന്ഥിമ് . മോഹ ഏവ ദുര്ഗ്രന്ഥിഃ മോഹദുര്ഗ്രന്ഥിഃ ശുദ്ധാത്മരുചി- പ്രതിബന്ധകോ ദര്ശനമോഹസ്തമ് . തതഃ സ്ഥിതമേതത് --ആത്മോപലമ്ഭസ്യ മോഹഗ്രന്ഥിവിനാശ ഏവ ഫലമ് ..൧൯൪.. ഉപയോഗവാലേകോ യാ അനാകാര (നിര്വികല്പ) ഉപയോഗവാലേകോ — ദോനോംകോ അവിശേഷരൂപസേ ഏകാഗ്രസംചേതനകീ പ്രസിദ്ധി ഹോനേസേ – അനാദി സംസാരസേ ബ ധീ ഹുഈ അതിദൃഢ മോഹദുര്ഗ്രംഥി (മോഹകീ ദുഷ്ട ഗാ ഠ) ഛൂട ജാതീ ഹൈ .

ഇസസേ (ഐസാ കഹാ ഗയാ ഹൈ കി) മോഹഗ്രംഥി ഭേദ ( ദര്ശനമോഹരൂപീ ഗാ ഠകാ ടൂടനാ) വഹ ശുദ്ധാത്മാകീ ഉപലബ്ധികാ ഫല ഹൈ ..൧൯൪..

അബ, മോഹഗ്രംഥി ടൂടനേസേ ക്യാ ഹോതാ ഹൈ സോ കഹതേ ഹൈം : —

അന്വയാര്ഥ : — [യഃ ] ജോ [നിഹതമോഹഗ്രംഥീ ] മോഹഗ്രംഥികോ നഷ്ട കരകേ, [രാഗപ്രദ്വേഷൌ ക്ഷപയിത്വാ ] രാഗ – ദ്വേഷകാ ക്ഷയ കരകേ, [സമസുഖദുഃഖഃ ] സമസുഖ – ദുഃഖ ഹോതാ ഹുആ [ശ്രാമണ്യേ ഭവേത് ] ശ്രമണതാ (മുനിത്വ) മേം പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ, [സഃ ] വഹ [അക്ഷയം സൌഖ്യം ] അക്ഷയ സൌഖ്യകോ

൧ഏകാഗ്രസംചേതനലക്ഷണ ധ്യാന ഹോതാ ഹൈ; ഔര ഇസലിയേ (ഉസ ധ്യാനകേ കാരണ) സാകാര (സവികല്പ)

൧. ഏക അഗ്രകാ (വിഷയകാ, ധ്യേയകാ) സംചേതന അര്ഥാത് അനുഭവന ധ്യാനകാ ലക്ഷണ ഹൈ .

Page 360 of 513
PDF/HTML Page 393 of 546
single page version

മോഹഗ്രന്ഥിക്ഷപണാദ്ധി തന്മൂലരാഗദ്വേഷക്ഷപണം; തതഃ സമസുഖദുഃഖസ്യ പരമമാധ്യസ്ഥലക്ഷണേ ശ്രാമണ്യേ ഭവനം; തതോനാകുലത്വലക്ഷണാക്ഷയസൌഖ്യലാഭഃ . അതോ മോഹഗ്രന്ഥിഭേദാദക്ഷയസൌഖ്യം ഫലമ് ..൧൯൫..

അഥൈകാഗ്രസംചേതനലക്ഷണം ധ്യാനമശുദ്ധത്വമാത്മനോ നാവഹതീതി നിശ്ചിനോതി —

അഥ ദര്ശനമോഹഗ്രന്ഥിഭേദാത്കിം ഭവതീതി പ്രശ്നേ സമാധാനം ദദാതി — ജോ ണിഹദമോഹഗംഠീ യഃ പൂര്വസൂത്രോക്ത- പ്രകാരേണ നിഹതദര്ശനമോഹഗ്രന്ഥിര്ഭൂത്വാ രാഗപദോസേ ഖവീയ നിജശുദ്ധാത്മനിശ്ചലാനുഭൂതിലക്ഷണവീതരാഗചാരിത്ര- പ്രതിബന്ധകൌ ചരിത്രമോഹസംജ്ഞൌ രാഗദ്വേഷൌ ക്ഷപയിത്വാ . ക്വ . സാമണ്ണേ സ്വസ്വഭാവലക്ഷണേ ശ്രാമണ്യേ . പുനരപി കിം കൃത്വാ . ഹോജ്ജം ഭൂത്വാ . കിംവിശിഷ്ടഃ . സമസുഹദുക്ഖോ നിജശുദ്ധാത്മസംവിത്തിസമുത്പന്നരാഗാദിവികല്പോപാധി- രഹിതപരമസുഖാമൃതാനുഭവേന സാംസാരികസുഖദുഃഖോത്പന്നഹര്ഷവിഷാദരഹിതത്വാത്സമസുഖദുഃഖഃ . സോ സോക്ഖം അക്ഖയം ലഹദി സ ഏവംഗുണവിശിഷ്ടോ ഭേദജ്ഞാനീ സൌഖ്യമക്ഷയം ലഭതേ . തതോ ജ്ഞായതേ ദര്ശനമോഹക്ഷയാച്ചാരിത്രമോഹസംജ്ഞ- രാഗദ്വേഷവിനാശസ്തതശ്ച സുഖദുഃഖാദിമാധ്യസ്ഥ്യലക്ഷണശ്രാമണ്യയയയയേവസ്ഥാനം തേനാക്ഷയസുഖലാഭോ ഭവതീതി ..൧൯൫.. അഥ നിജശുദ്ധാത്മൈകാഗ്ഗ്ഗ്ഗ്ഗ്ര്ര്ര്ര്രയലക്ഷണധ്യാനമാത്മനോത്യന്തവിശുദ്ധിം കരോതീത്യാവേദയതി — ജോ ഖവിദമോഹകലുസോ യഃ ക്ഷപിതമോഹകലുഷഃ, മോഹോ ദര്ശനമോഹഃ കലുഷശ്ചാരിത്രമോഹഃ, പൂര്വസൂത്രദ്വയകഥിതക്രമേണ ക്ഷപിതമോഹകലുഷൌ യേന [ലഭതേ ] പ്രാപ്ത ക രതാ ഹൈ ..൧൯൫..

ടീകാ : — മോഹഗ്രംഥികാ ക്ഷയ കരനേസേ, മോഹഗ്രംഥി ജിസകാ മൂല ഹൈ ഐസേ രാഗ – ദ്വേഷകാ, ക്ഷയ ഹോതാ ഹൈ; ഉസസേ (രാഗ – ദ്വേഷകാ ക്ഷയ ഹോനേസേ), സുഖ – ദുഃഖ സമാന ഹൈം ഐസേ ജീവകാ പരമ മധ്യസ്ഥതാ ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസീ ശ്രമണതാമേം പരിണമന ഹോതാ ഹൈ; ഔര ഉസസേ (ശ്രാമണ്യമേം പരിണമനസേ) അനാകുലതാ ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസേ അക്ഷയ സുഖകീ പ്രാപ്തി ഹോതീ ഹൈ .

ഇസസേ (ഐസാ കഹാ ഹൈ കി) മോഹരൂപീ ഗ്രംഥികേ ഛേദനസേ അക്ഷയ സൌഖ്യരൂപ ഫല ഹോതാ

അബ, ൧ഏകാഗ്രസംചേതന ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ, ഐസാ ധ്യാന ആത്മാമേം അശുദ്ധതാ നഹീം ലാതാ ഐസാ നിശ്ചിത കരതേ ഹൈം : —

൧. ഏകാഗ്ര = ജിസകാ ഏക ഹീ വിഷയ (ആലംബന) ഹോ ഐസാ .

Page 361 of 513
PDF/HTML Page 394 of 546
single page version

ആത്മനോ ഹി പരിക്ഷപിതമോഹകലുഷസ്യ തന്മൂലപരദ്രവ്യപ്രവൃത്ത്യഭാവാദ്വിഷയവിരക്തത്വം സ്യാത്; തതോധികരണഭൂതദ്രവ്യാന്തരാഭാവാദുദധിമധ്യപ്രവൃത്തൈകപോതപതത്രിണ ഇവ അനന്യശരണസ്യ മനസോ നിരോധഃ സ്യാത്; തതസ്തന്മൂലചംചലത്വവിലയാദനന്തസഹജചൈതന്യാത്മനി സ്വഭാവേ സമവസ്ഥാനം സ്യാത് . തത്തു സ്വരൂപപ്രവൃത്താനാകുലൈകാഗ്രസംചേതനത്വാത് ധ്യാനമിത്യുപഗീയതേ . അതഃ സ്വഭാവാവസ്ഥാനരൂപത്വേന ധ്യാനമാത്മനോനന്യത്വാത് നാശുദ്ധത്വായേതി ..൧൯൬.. സ ഭവതി ക്ഷപിതമോഹകലുഷഃ . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടഃ . വിസയവിരത്തോ മോഹകലുഷരഹിതസ്വാത്മസംവിത്തിസമുത്പന്ന- സുഖസുധാരസാസ്വാദബലേന കലുഷമോഹോദയജനിതവിഷയസുഖാകാങ്ക്ഷാരഹിതത്വാദ്വിഷയവിരക്തഃ . പുനരപി കഥംഭൂതഃ . സമവട്ഠിദോ സമ്യഗവസ്ഥിതഃ . ക്വ . സഹാവേ നിജപരമാത്മദ്രവ്യസ്വഭാവേ . കിം കൃത്വാ പൂര്വമ് . മണോ ണിരുംഭിത്താ വിഷയകഷായോത്പന്നവികല്പജാലരൂപം മനോ നിരുധ്യ നിശ്ചലം കൃത്വാ . സോ അപ്പാണം ഹവദി ഝാദാ സ ഏവംഗുണയുക്തഃ പുരുഷഃ സ്വാത്മാനം ഭവതി ധ്യാതാ . തേനൈവ ശുദ്ധാത്മധ്യാനേനാത്യന്തികീം മുക്തിലക്ഷണാം ശുദ്ധിം ലഭത

അന്വയാര്ഥ : — [യഃ ] ജോ [ക്ഷപിതമോഹകലുഷഃ ] മോഹമലകാ ക്ഷയ കരകേ, [വിഷയവിരക്തഃ ] വിഷയസേ വിരക്ത ഹോകര, [മനഃ നിരുധ്യ ] മനകാ നിരോധ കരകേ, [സ്വഭാവേ സമവസ്ഥിതഃ ] സ്വഭാവമേം സമവസ്ഥിത ഹൈ, [സഃ ] വഹ [ആത്മാനം ] ആത്മാകാ [ധ്യാതാ ഭവതി ] ധ്യാന കരനേവാലാ ഹൈ ..൧൯൬..

ടീകാ : — ജിസനേ മോഹമലകാ ക്ഷയ കിയാ ഹൈ ഐസേ ആത്മാകേ, മോഹമല ജിസകാ മൂല ഹൈ ഐസീ ൧പരദ്രവ്യപ്രവൃത്തികാ അഭാവ ഹോനേസേ വിഷയവിരക്തതാ ഹോതീ ഹൈ; (ഉസസേ അര്ഥാത് വിഷയ വിരക്ത ഹോനേസേ), സമുദ്രകേ മധ്യഗത ജഹാജകേ പക്ഷീകീ ഭാ തി, അധികരണഭൂത ദ്രവ്യാന്തരോംകാ അഭാവ ഹോനേസേ ജിസേ അന്യ കോഈ ശരണ നഹീം രഹാ ഹൈ ഐസേ മനകാ നിരോധ ഹോതാ ഹൈ . (അര്ഥാത് ജൈസേ സമുദ്രകേ ബീചമേം പഹു ചേ ഹുഏ കിസീ ഏകാകീ ജഹാജ പര ബൈഠേ ഹുഏ പക്ഷീകോ ഉസ ജഹാജകേ അതിരിക്ത അന്യ കിസീ ജഹാജകാ, വൃക്ഷകാ യാ ഭൂമി ഇത്യാദികാ ആധാര ന ഹോനേസേ ദൂസരാ കോഈ ശരണ നഹീം ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസകാ ഉഡനാ ബന്ദ ഹോ ജാതാ ഹൈ, ഉസീ പ്രകാര വിഷയവിരക്തതാ ഹോനേസേ മനകോ ആത്മദ്രവ്യകേ അതിരിക്ത കിന്ഹീം അന്യദ്രവ്യോംകാ ആധാര നഹീം രഹതാ ഇസലിയേ ദൂസരാ കോഈ ശരണ ന രഹനേസേ മന നിരോധകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ ); ഔര ഇസലിയേ (അര്ഥാത് മനകാ നിരോധ ഹോനേസേ), മന ജിസകാ മൂല ഹൈ ഐസീ ചംചലതാകാ വിലയ ഹോനേകേ കാരണ അനന്തസഹജ – ചൈതന്യാത്മക സ്വഭാവമേം ൨സമവസ്ഥാന ഹോതാ ഹൈ വഹ സ്വഭാവസമവസ്ഥാന തോ സ്വരൂപമേം പ്രവര്തമാന, അനാകുല, ഏകാഗ്ര സംചേതന ഹോനേസേ ഉസേ ധ്യാന കഹാ ജാതാ ഹൈ .

ഇസസേ (യഹ നിശ്ചിത ഹുആ കി – ) ധ്യാന, സ്വഭാവസമവസ്ഥാനരൂപ ഹോനേകേ കാരണ ആത്മാസേ പ്ര. ൪൬

൧. പരദ്രവ്യ പ്രവൃത്തി = പരദ്രവ്യമേം പ്രവര്തന . ൨. സമവസ്ഥാന = സ്ഥിരതയാ – ദൃഢതയാ രഹനാ – ടികനാ .

Page 362 of 513
PDF/HTML Page 395 of 546
single page version

അഥോപലബ്ധശുദ്ധാത്മാ സകലജ്ഞാനീ കിം ധ്യായതീതി പ്രശ്നമാസൂത്രയതി —

ലോകോ ഹി മോഹസദ്ഭാവേ ജ്ഞാനശക്തിപ്രതിബന്ധകസദ്ഭാവേ ച സതൃഷ്ണത്വാദപ്രത്യക്ഷാര്ഥത്വാ- ഇതി . തതഃ സ്ഥിതം ശുദ്ധാത്മധ്യാനാജ്ജീവോ വിശുദ്ധോ ഭവതീതി . കിംച ധ്യാനേന കിലാത്മാ ശുദ്ധോ ജാതഃ തത്ര വിഷയേ ചതുര്വിധവ്യാഖ്യാനം ക്രിയതേ . തഥാഹി — ധ്യാനം ധ്യാനസന്താനസ്തഥൈവ ധ്യാനചിന്താ ധ്യാനാന്വയ- സൂചനമിതി . തത്രൈകാഗ്രചിന്താനിരോധോ ധ്യാനമ് . തച്ച ശുദ്ധാശുദ്ധരൂപേണ ദ്വിധാ . അഥ ധ്യാനസന്താനഃ കഥ്യതേ — യത്രാന്തര്മുഹൂര്തപര്യന്തം ധ്യാനം, തദനന്തരമന്തര്മുഹൂര്തപര്യന്തം തത്ത്വചിന്താ, പുനരപ്യന്തര്മുഹൂര്തപര്യന്തം ധ്യാനം, പുനരപി തത്ത്വചിന്തേതി പ്രമത്താപ്രമത്തഗുണസ്ഥാനവദന്തര്മുഹൂര്തേന്തര്മുഹൂര്തേ ഗതേ സതി പരാവര്തനമസ്തി സ ധ്യാനസന്താനോ ഭണ്യതേ . സ ച ധര്മ്യധ്യാനസംബന്ധീ . ശുക്ലധ്യാനം പുനരുപശമശ്രേണിക്ഷപകശ്രേണ്യാരോഹണേ ഭവതി . തത്ര ചാല്പകാലത്വാത്പരാവര്തനരൂപധ്യാനസന്താനോ ന ഘടതേ . ഇദാനീം ധ്യാനചിന്താ കഥ്യതേ – യത്ര ധ്യാനസന്താന- വദ്ധയാനപരാവര്തോ നാസ്തി, ധ്യാനസംബന്ധിനീ ചിന്താസ്തി, തത്ര യദ്യപി ക്വാപി കാലേ ധ്യാനം കരോതി തഥാപി സാ ധ്യാനചിന്താ ഭണ്യതേ . അഥ ധ്യാനാന്വയസൂചനം കഥ്യതേ — യത്ര ധ്യാനസാമഗ്രീഭൂതാ ദ്വാദശാനുപ്രേക്ഷാ അന്യദ്വാ ധ്യാനസംബന്ധി സംവേഗവൈരാഗ്യവചനം വ്യാഖ്യാനം വാ തത് ധ്യാനാന്വയസൂചനമിതി . അന്യഥാ വാ ചതുര്വിധം ധ്യാനവ്യാഖ്യാനം – ധ്യാതാ ധ്യാനം ഫലം ധ്യേയമിതി . അഥവാര്തരൌദ്രധര്മ്യശുക്ലവിഭേദേന ചതുര്വിധം ധ്യാനവ്യാഖ്യാനം അനന്യ ഹോനേസേ അശുദ്ധതാകാ കാരണ നഹീം ഹോതാ ..൧൯൬..

അബ, സൂത്രദ്വാരാ ഐസാ പ്രശ്ന കരതേ ഹൈം കി ജിനനേ ശുദ്ധാത്മാകോ ഉപലബ്ധ കിയാ ഹൈ ഐസേ സകലജ്ഞാനീ (സര്വജ്ഞ) ക്യാ ധ്യാതേ ഹൈം ? : —

അന്വയാര്ഥ : — [നിഹതഘനഘാതികര്മാ ] ജിനനേ ഘനഘാതികര്മകാ നാശ കിയാ ഹൈ, [പ്രത്യക്ഷം സര്വഭാവതത്വജ്ഞഃ ] ജോ സര്വ പദാര്ഥോംകേ സ്വരൂപകോ പ്രത്യക്ഷ ജാനതേ ഹൈം ഔര [ജ്ഞേയാന്തഗതഃ ] ജോ ജ്ഞേയോംകേ പാരകോ പ്രാപ്ത ഹൈം, [അസംദേഹഃ ശ്രമണഃ ] ഐസേ സംദേഹ രഹിത ശ്രമണ [കമ് അര്ഥം ] കിസ പദാര്ഥകോ [ധ്യായതി ] ധ്യാതേ ഹൈം ? ..൧൯൭..

ടീകാ : — ലോകകോ (൧) മോഹകാ സദ്ഭാവ ഹോനേസേ തഥാ (൨) ജ്ഞാനശക്തികേ

൧. ജ്ഞാനാവരണീയ കര്മ ജ്ഞാനശക്തികാ പ്രതിബംധക അര്ഥാത് ജ്ഞാനകേ രുകനേമേം നിമിത്തഭൂത ഹൈ .

Page 363 of 513
PDF/HTML Page 396 of 546
single page version

നവച്ഛിന്നവിഷയത്വാഭ്യാം ചാഭിലഷിതം ജിജ്ഞാസിതം സന്ദിഗ്ധം ചാര്ഥം ധ്യായന് ദൃഷ്ടഃ, ഭഗവാന് സര്വജ്ഞസ്തു നിഹതഘനഘാതികര്മതയാ മോഹാഭാവേ ജ്ഞാനശക്തിപ്രതിബന്ധകാഭാവേ ച നിരസ്തതൃഷ്ണത്വാത്പ്രത്യക്ഷസര്വഭാവ- തത്ത്വജ്ഞേയാന്തഗതത്വാഭ്യാം ച നാഭിലഷതി, ന ജിജ്ഞാസതി, ന സന്ദിഹ്യതി ച; കുതോഭിലഷിതോ ജിജ്ഞാസിതഃ സന്ദിഗ്ധശ്ചാര്ഥഃ . ഏവം സതി കിം ധ്യായതി ..൧൯൭.. തദന്യത്ര കഥിതമാസ്തേ ..൧൯൬.. ഏവമാത്മപരിജ്ഞാനാദ്ദര്ശനമോഹക്ഷപണം ഭവതീതി കഥനരൂപേണ പ്രഥമഗാഥാ, ദര്ശനമോഹക്ഷയാച്ചാരിത്രമോഹക്ഷപണം ഭവതീതി കഥനേന ദ്വിതീയാ, തദുഭയക്ഷയേണ മോക്ഷോ ഭവതീതി പ്രതിപാദനേന തൃതീയാ ചേത്യാത്മോപലമ്ഭഫലകഥനരൂപേണ ദ്വിതീയസ്ഥലേ ഗാഥാത്രയം ഗതമ് . അഥോപലബ്ധശുദ്ധാത്മതത്ത്വസകലജ്ഞാനീ കിം ധ്യായതീതി പ്രശ്നമാക്ഷേപദ്വാരേണ പൂര്വപക്ഷം വാ കരോതി — ണിഹദഘണഘാദികമ്മോ പൂര്വസൂത്രോദിതനിശ്ചലനിജ- പരമാത്മതത്ത്വപരിണതിരൂപശുദ്ധധ്യാനേന നിഹതഘനഘാതികര്മാ . പച്ചക്ഖം സവ്വഭാവതച്ചണ്ഹൂ പ്രത്യക്ഷം യഥാ ഭവതി തഥാ സര്വഭാവതത്ത്വജ്ഞഃ സര്വപദാര്ഥപരിജ്ഞാതസ്വരൂപഃ . ണേയംതഗദോ ജ്ഞേയാന്തഗതഃ ജ്ഞേയഭൂതപദാര്ഥാനാം പരിച്ഛിത്തിരൂപേണ പാരംഗതഃ. ഏവംവിശേഷണത്രയവിശിഷ്ടഃ സമണോ ജീവിതമരണാദിസമഭാവപരിണതാത്മസ്വരൂപഃ ശ്രമണോ മഹാശ്രമണഃ ഹൈ ഔര വഹ വിഷയകോ ൧അവച്ഛേദപൂര്വക നഹീം ജാനതാ, ഇസലിയേ വഹ (ലോക) ൨അഭിലഷിത, നാശ കിയാ ജാനേസേ (൧) മോഹകാ അഭാവ ഹോനേകേ കാരണ തഥാ (൨) ജ്ഞാനശക്തികേ പ്രതിബന്ധക കാ അഭാവ ഹോനേസേ, (൧) തൃഷ്ണാ നഷ്ട കീ ഗഈ ഹൈ തഥാ (൨) സമസ്ത പദാര്ഥോംകാ സ്വരൂപ പ്രത്യക്ഷ ഹൈ തഥാ ജ്ഞേയോംകാ പാര പാ ലിയാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഭഗവാന സര്വജ്ഞദേവ അഭിലാഷാ നഹീം കരതേ, ജിജ്ഞാസാ നഹീം കരതേ ഔര സംദേഹ നഹീം കരതേ; തബ ഫി ര (ഉനകേ) അഭിലഷിത, ജിജ്ഞാസിത ഔര സംദിഗ്ധ പദാര്ഥ കഹാ സേ ഹോ സകതാ ഹൈ ? ഐസാ ഹൈ തബ ഫി ര വേ ക്യാ ധ്യാതേ ഹൈം ?

ഭാവാര്ഥ : — ലോകകേ (ജഗത്കേ സാമാന്യ ജീവ സമുദായകേ) മോഹകര്മകാ സദ്ഭാവ ഹോനേസേ വഹ തൃഷ്ണാ സഹിത ഹൈ, ഇസലിയേ ഉസേ ഇഷ്ട പദാര്ഥകീ അഭിലാഷാ ഹോതീ ഹൈ; ഔര ഉസകേ ജ്ഞാനാവരണീയ കര്മകാ സദ്ഭാവ ഹോനേസേ വഹ ബഹുതസേ പദാര്ഥോംകോ തോ ജാനതാ ഹീ നഹീം ഹൈ തഥാ ജിസ പദാര്ഥകോ ജാനതാ ഹൈ ഉസേ ഭീ പൃഥക്കരണ പൂര്വക — സൂക്ഷ്മതാസേ — സ്പഷ്ടതാസേ നഹീം ജാനതാ ഇസലിയേ ഉസേ അജ്ഞാത പദാര്ഥകോ ജാനനേകീ ഇച്ഛാ (ജിജ്ഞാസാ) ഹോതീ ഹൈ, ഔര അസ്പഷ്ടതയാ ജാനേ ഹുഏ പദാര്ഥകേ സംബംധമേം സംദേഹ ഹോതാ ഹൈ . ഐസാ ഹോനേസേ ഉസകേ അഭിലഷിത, ജിജ്ഞാസിത ഔര സംദിഗ്ധ പദാര്ഥകാ ധ്യാന സംഭവിത ഹോതാ ഹൈ . പരന്തു സര്വജ്ഞ ഭഗവാനകേ തോ മോഹകര്മകാ അഭാവ ഹോനേസേ വേ തൃഷ്ണാരഹിത ഹൈം, ഇസലിയേ ഉനകേ അഭിലാഷാ നഹീം ഹൈ; ഔര ഉനകേ ജ്ഞാനാവരണീയ കര്മകാ അഭാവ ഹോനേസേ വേ സമസ്ത പദാര്ഥോംകോ ജാനതേ ഹൈം തഥാ പ്രത്യേക പദാര്ഥകോ അത്യന്ത സ്പഷ്ടതാപൂര്വക — പരിപൂര്ണതയാ ജാനതേ ഹൈം ഇസലിയേ ഉന്ഹേം ജിജ്ഞാസാ യാ സന്ദേഹ നഹീം ഹൈ . ഇസപ്രകാര ഉന്ഹേം കിസീ പദാര്ഥകേ പ്രതി അഭിലാഷാ, ജിജ്ഞാസാ യാ സന്ദേഹ നഹീം ഹോതാ; തബ ഫി ര ഉന്ഹേം കിസ പദാര്ഥകാ ധ്യാന ഹോതാ ഹൈ ? ..൧൯൭..

൩ജിജ്ഞാസിത ഔര ൪സംദിഗ്ധ പദാര്ഥകാ ധ്യാന കരതാ ഹുആ ദിഖാഈ ദേതാ ഹൈ; പരന്തു ഘനഘാതികര്മകാ

൧. അവച്ഛേദപൂര്വക = പൃഥക്കരണ കരകേ; സൂക്ഷ്മതാസേ; വിശേഷതാസേ; സ്പഷ്ടതാസേ . ൨. അഭിലഷിത = ജിസകീ ഇച്ഛാ – ചാഹ ഹോ വഹ . ൩. ജിജ്ഞാസിത = ജിസകീ ജിജ്ഞാസാ ജാനനേകീ ഇച്ഛാ ഹോ വഹ . ൪. സംദിഗ്ധ = ജിനമേം സംദേഹ ഹോ – സംശയ ഹോ .

Page 364 of 513
PDF/HTML Page 397 of 546
single page version

അയമാത്മാ യദൈവ സഹജസൌഖ്യജ്ഞാനബാധായതനാനാമസാര്വദിക്കാസകലപുരുഷസൌഖ്യജ്ഞാനാ- സര്വജ്ഞഃ ഝാദി കമട്ഠം ധ്യായതി കമര്ഥമിതി പ്രശ്നഃ . അഥവാ കമര്ഥം ധ്യായതി, ന കമപീത്യാക്ഷേപഃ . കഥംഭൂതഃ സന് . അസംദേഹോ അസന്ദേഹഃ സംശയാദിരഹിത ഇതി . അയമത്രാര്ഥഃ – യഥാ കോപി ദേവദത്തോ വിഷയസുഖനിമിത്തം വിദ്യാരാധനാധ്യാനം കരോതി, യദാ വിദ്യാ സിദ്ധാ ഭവതി തത്ഫലഭൂതം വിഷയസുഖം ച സിദ്ധം ഭവതി തദാരാധനാധ്യാനം ന കരോതി, തഥായം ഭഗവാനപി കേവലജ്ഞാനവിദ്യാനിമിത്തം തത്ഫലഭൂതാനന്തസുഖനിമിത്തം ച പൂര്വം ഛദ്മസ്ഥാവസ്ഥായാം ശുദ്ധാത്മഭാവനാരൂപം ധ്യാനം കൃതവാന്, ഇദാനീം തദ്ധയാനേന കേവലജ്ഞാനവിദ്യാ സിദ്ധാ തത്ഫലഭൂതമനന്തസുഖം ച സിദ്ധമ്; കിമര്ഥം ധ്യാനം കരോതീതി പ്രശ്നഃ ആക്ഷേപോ വാ; ദ്വിതീയം ച കാരണം – പരോക്ഷേര്ഥേ ധ്യാനം ഭവതി, ഭഗവതഃ സര്വം പ്രത്യക്ഷം, കഥം ധ്യാനമിതി പൂര്വപക്ഷദ്വാരേണ ഗാഥാ ഗതാ ..൧൯൭.. അഥാത്ര പൂര്വപക്ഷേ പരിഹാരം ദദാതി — ഝാദി ധ്യായതി ഏകാകാരസമരസീഭാവേന പരിണമത്യനുഭവതി . സ കഃ

അബ, സൂത്ര ദ്വാരാ (ഉപരോക്ത ഗാഥാകേ പ്രശ്നകാ) ഉത്തര ദേതേ ഹൈം കി — ജിസനേ ശുദ്ധാത്മാകോ ഉപലബ്ധ കിയാ ഹൈ വഹ സകലജ്ഞാനീ (സര്വജ്ഞ ആത്മാ) ഇസ (പരമ സൌഖ്യ) കാ ധ്യാന കരതാ ഹൈ : —

അന്വയാര്ഥ : — [അനക്ഷഃ ] അനിന്ദ്രിയ ഔര [അക്ഷാതീതഃ ഭൂതഃ ] ഇന്ദ്രിയാതീത ഹുആ ആത്മാ [സര്വാബാധവിയുക്തഃ ] സര്വ ബാധാ രഹിത ഔര [സമംതസര്വാക്ഷസൌഖ്യജ്ഞാനാഢയഃ ] സമ്പൂര്ണ ആത്മാമേം സമംത (സര്വപ്രകാരകേ, പരിപൂര്ണ) സൌഖ്യ തഥാ ജ്ഞാനസേ സമൃദ്ധ വര്തതാ ഹുആ [പരം സൌഖ്യം ] പരമ സൌഖ്യകാ [ധ്യായതി ] ധ്യാന കരതാ ഹൈ ..൧൯൮..

ടീകാ : — ജബ യഹ ആത്മാ, ജോ സഹജ സുഖ ഔര ജ്ഞാനകീ ബാധാകേ ൧ആയതന ഹൈം (ഐസീ) തഥാ ജോ ൨അസകല ആത്മാമേം ൩അസര്വപ്രകാരകേ സുഖ ഔര ജ്ഞാനകേ ആയതന ഹൈം ഐസീ

൧ ആയതന = നിവാസ; സ്ഥാന .

൨ അസകല ആത്മാമേം = ആത്മാകേ സര്വ പ്രദേശോംമേം നഹീം കിന്തു ഥോഡേ ഹീ പ്രദേശോംമേം .

൩ അസര്വപ്രകാരകേ = സഭീ പ്രകാരകേ നഹീം കി ന്തു അമുക ഹീ പ്രകാരകേ; അപൂര്ണ [യഹ അപൂര്ണ സുഖ പരമാര്ഥതഃ സുഖാഭാസ ഹോനേ പര ഭീ, ഉസേ ‘സുഖ’ കഹനേകീ അപാരമാര്ഥിക രൂഢി ഹൈ .]]

Page 365 of 513
PDF/HTML Page 398 of 546
single page version

യതനാനാം ചാക്ഷാണാമഭാവാത്സ്വയമനക്ഷത്വേന വര്തതേ തദൈവ പരേഷാമക്ഷാതീതോ ഭവന് നിരാബാധ- സഹജസൌഖ്യജ്ഞാനത്വാത് സര്വാബാധവിയുക്തഃ, സാര്വദിക്കസകലപുരുഷസൌഖ്യജ്ഞാനപൂര്ണത്വാത്സമന്തസര്വാക്ഷ- സൌഖ്യജ്ഞാനാഢയശ്ച ഭവതി . ഏവംഭൂതശ്ച സര്വാഭിലാഷജിജ്ഞാസാസന്ദേഹാസമ്ഭവേപ്യപൂര്വമനാകുലത്വലക്ഷണം പരമസൌഖ്യം ധ്യായതി . അനാകുലത്വസംഗതൈകാഗ്രസംചേതനമാത്രേണാവതിഷ്ഠത ഇതി യാവത് . ഈദൃശ- മവസ്ഥാനം ച സഹജജ്ഞാനാനന്ദസ്വഭാവസ്യ സിദ്ധത്വസ്യ സിദ്ധിരേവ ..൧൯൮.. കര്താ . ഭഗവാന് . കിം ധ്യായതി . സോക്ഖം സൌഖ്യമ് . കിംവിശിഷ്ടമ് . പരം ഉത്കൃഷ്ടം, സര്വാത്മപ്രദേശാഹ്ലാദക- പരമാനന്തസുഖമ് . കസ്മിന്പ്രസ്താവേ . യസ്മിന്നേവ ക്ഷണേ ഭൂദോ ഭൂതഃ സംജാതഃ . കിംവിശിഷ്ടഃ . അക്ഖാതീദോ അക്ഷാതീതഃ ഇന്ദ്രിയരഹിതഃ . ന കേവലം സ്വയമതീന്ദ്രിയോ ജാതഃ പരേഷാം ച അണക്ഖോ അനക്ഷഃ ഇന്ദ്രിയവിഷയോ ന ഭവതീത്യര്ഥഃ . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടഃ . സവ്വാബാധവിജുത്തോ പ്രാകൃതലക്ഷണബലേന ബാധാശബ്ദസ്യ ഹ്ര്ര്ര്ര്രസ്വത്വം സര്വാബാധാ- വിയുക്ത : . ആസമന്താദ്ബാധാഃ പീഡാ ആബാധാഃ സര്വാശ്ച താ ആബാധാശ്ച സര്വാബാധാസ്താഭിര്വിയുക്തോ രഹിതഃ സര്വാബാധാവിയുക്ത : . പുനശ്ച കിംരൂപഃ . സമംതസവ്വക്ഖസോക്ഖണാണഡ്ഢോ സമന്തതഃ സാമസ്ത്യേന സ്പര്ശനാദി- സര്വാക്ഷസൌഖ്യജ്ഞാനാഢയഃ . സമന്തതഃ സര്വാത്മപ്രദേശൈര്വാ സ്പര്ശനാദിസര്വേന്ദ്രിയാണാം സമ്ബന്ധിത്വേന യേ ജ്ഞാനസൌഖ്യേ ദ്വേ താഭ്യാമാഢയഃ പരിപൂര്ണഃ ഇത്യര്ഥഃ . തദ്യഥാ — അയം ഭഗവാനേകദേശോദ്ഭവസാംസാരികജ്ഞാനസുഖകാരണഭൂതാനി സര്വാത്മപ്രദേശോദ്ഭവസ്വാഭാവികാതീന്ദ്രിയജ്ഞാനസുഖവിനാശകാനി ച യാനീന്ദ്രിയാണി നിശ്ചയരത്നത്രയാത്മക കാരണ- ഇന്ദ്രിയോംകേ അഭാവകേ കാരണ സ്വയം ‘അനിന്ദ്രിയ’ രൂപസേ വര്തതാ ഹൈ, ഉസീ സമയ വഹ ദൂസരോംകോ ‘ഇന്ദ്രിയാതീത’ (ഇന്ദ്രിയഅഗോചര) വര്തതാ ഹുആ, നിരാബാധ സഹജസുഖ ഔര ജ്ഞാനവാലാ ഹോനേസേ ‘സര്വബാധാ രഹിത’ തഥാ സകല ആത്മാമേം സര്വപ്രകാരകേ (പരിപൂര്ണ) സുഖ ഔര ജ്ഞാനസേ പരിപൂര്ണ ഹോനേസേ ‘സമസ്ത ആത്മാമേം സംമത സൌഖ്യ ഔര ജ്ഞാനസേ സമൃദ്ധ’ ഹോതാ ഹൈ . ഇസപ്രകാരകാ വഹ ആത്മാ സര്വ അഭിലാഷാ, ജിജ്ഞാസാ ഔര സംദേഹകാ അസംഭവ ഹോനേ പര ഭീ അപൂര്വ ഔര അനാകുലത്വലക്ഷണ പരമസൌഖ്യകാ ധ്യാന കരതാ ഹൈ; അര്ഥാത് അനാകുലത്വസംഗത ഏക ‘അഗ്ര’കേ സംചേതനമാത്രരൂപസേ അവസ്ഥിത രഹതാ ഹൈ, (അര്ഥാത് അനാകുലതാകേ സാഥ രഹനേവാലേ ഏക ആത്മാരൂപീ വിഷയകേ അനുഭവനരൂപ ഹീ മാത്ര സ്ഥിത രഹതാ ഹൈ ) ഔര ഐസാ അവസ്ഥാന സഹജജ്ഞാനാനന്ദസ്വഭാവ സിദ്ധത്വകീ സിദ്ധി ഹീ ഹൈ (അര്ഥാത് ഇസപ്രകാര സ്ഥിത രഹനാ, സഹജജ്ഞാന ഔര ആനന്ദ ജിസകാ സ്വഭാവ ഹൈ ഐസേ സിദ്ധത്വകീ പ്രാപ്തി ഹീ ഹൈ .)

ഭാവാര്ഥ : — ൧൯൭വീം ഗാഥാമേം പ്രശ്ന ഉപസ്ഥിത കിയാ ഗയാ ഥാ കി സര്വജ്ഞഭഗവാനകോ കിസീ പദാര്ഥകേ പ്രതി അഭിലാഷാ, ജിജ്ഞാസാ യാ സന്ദേഹ നഹീം ഹൈ തബ ഫി ര വേ കിസ പദാര്ഥകാ ധ്യാന കരതേ ഹൈം ? ഉസകാ ഉത്തര ഇസ ഗാഥാമേം ഇസപ്രകാര ദിയാ ഗയാ ഹൈ കി : — ഏക അഗ്ര (വിഷയ) കാ സംവേദന ധ്യാന ഹൈ . സര്വ ആത്മപ്രദേശോംമേം പരിപൂര്ണ ആനന്ദ ഔര ജ്ഞാനസേ ഭരേ ഹുഏ സര്വജ്ഞ ഭഗവാന പരമാനന്ദസേ അഭിന്ന ഐസേ നിജാത്മാരൂപീ ഏക വിഷയകാ സംവേദന കരതേ ഹൈം ഇസലിയേ ഉനകേ പരമാനന്ദകാ ധ്യാന ഹൈ, അര്ഥാത് വേ പരമസൌഖ്യകാ ധ്യാന കരതേ ഹൈം ..൧൯൮..

Page 366 of 513
PDF/HTML Page 399 of 546
single page version

യതഃ സര്വ ഏവ സാമാന്യചരമശരീരാസ്തീര്ഥകരാഃ അചരമശരീരാ മുമുക്ഷവശ്ചാമുനൈവ യഥോദി- തേന ശുദ്ധാത്മതത്ത്വപ്രവൃത്തിലക്ഷണേന വിധിനാ പ്രവൃത്തമോക്ഷസ്യ മാര്ഗമധിഗമ്യ സിദ്ധാ ബഭൂവുഃ, ന പുനരന്യഥാപി, തതോവധാര്യതേ കേവലമയമേക ഏവ മോക്ഷസ്യ മാര്ഗോ, ന ദ്വിതീയ ഇതി . അലം ച സമയസാരബലേനാതിക്രാമതി വിനാശയതി യദാ തസ്മിന്നേവ ക്ഷണേ സമസ്തബാധാരഹിതഃ സന്നതീന്ദ്രിയമനന്ത- മാത്മോത്ഥസുഖം ധ്യായത്യനുഭവതി പരിണമതി . തതോ ജ്ഞായതേ കേവലിനാമന്യച്ചിന്താനിരോധലക്ഷണം ധ്യാനം നാസ്തി, കിംത്വിദമേവ പരമസുഖാനുഭവനം വാ ധ്യാനകാര്യഭൂതാം കര്മനിര്ജരാം ദൃഷ്ടവാ ധ്യാനശബ്ദേനോപചര്യതേ . യത്പുനഃ സയോഗികേവലിനസ്തൃതീയശുക്ലധ്യാനമയോഗികേവലിനശ്ചതുര്ഥശുക്ലധ്യാനം ഭവതീത്യുക്തം തദുപചാരേണ ജ്ഞാതവ്യമിതി സൂത്രാഭിപ്രായഃ ..൧൯൮.. ഏവം കേവലീ കിം ധ്യായതീതി പ്രശ്നമുഖ്യത്വേന പ്രഥമഗാഥാ . പരമസുഖം ധ്യായത്യനുഭവതീതി പരിഹാരമുഖ്യത്വേന ദ്വിതീയാ ചേതി ധ്യാനവിഷയപൂര്വപക്ഷപരിഹാരദ്വാരേണ തൃതീയസ്ഥലേ ഗാഥാദ്വയം ഗതമ് . അഥായമേവ നിജശുദ്ധാത്മോപലബ്ധിലക്ഷണമോക്ഷമാര്ഗോ, നാന്യ ഇതി വിശേഷേണ സമര്ഥയതി — ജാദാ ജാതാ ഉത്പന്നാഃ . കഥംഭൂതാഃ. സിദ്ധാ സിദ്ധാഃ സിദ്ധപരമേഷ്ഠിനോ മുക്താത്മാന ഇത്യര്ഥഃ . കേ കര്താരഃ . ജിണാ ജിനാഃ അനാഗാരകേവലിനഃ . ജിണിംദാ ന കേവലം ജിനാ ജിനേന്ദ്രാശ്ച തീര്ഥകരപരമദേവാഃ . കഥംഭൂതാഃ സന്തഃ ഏതേ സിദ്ധാ

അബ, യഹ നിശ്ചിത കരതേ ഹൈം കി – ‘യഹീ (പൂര്വോക്ത ഹീ) ശുദ്ധ ആത്മാകീ ഉപലബ്ധി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ, ഐസാ മോക്ഷകാ മാര്ഗ ഹൈ’ : —

അന്വയാര്ഥ : — [ജിനാഃ ജിനേന്ദ്രാഃ ശ്രമണാഃ ] ജിന, ജിനേന്ദ്ര ഔര ശ്രമണ (അര്ഥാത് സാമാന്യകേവലീ, തീര്ഥംകര ഔര മുനി) [ഏവം ] ഇസ (പൂര്വോക്ത ഹീ) പ്രകാരസേ [മാര്ഗ സമുത്ഥിതാഃ ] മാര്ഗമേം ആരൂഢ ഹോതേ ഹുഏ [സിദ്ധാഃ ജാതാഃ ] സിദ്ധ ഹുഏ [നമോസ്തു ] നമസ്കാര ഹോ [തേഭ്യഃ ] ഉന്ഹേം [ച ] ഔര [തസ്മൈ നിര്വാണമാര്ഗായ ] ഉസ നിര്വാണമാര്ഗകോ ..൧൯൯..

ടീകാ : — സഭീ സാമാന്യ ചരമശരീരീ, തീര്ഥംകര ഔര അചരമശരീരീ മുമുക്ഷു ഇസീ യഥോക്ത ശുദ്ധാത്മതത്ത്വപ്രവൃത്തിലക്ഷണ (ശുദ്ധാത്മതത്ത്വമേം പ്രവൃത്തി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസീ) വിധിസേ പ്രവര്തമാന മോക്ഷമാര്ഗകോ പ്രാപ്ത കരകേ സിദ്ധ ഹുഏ; കിന്തു ഐസാ നഹീം ഹൈ കി കിസീ ദൂസരീ വിധിസേ ഭീ സിദ്ധ ഹുഏ

Page 367 of 513
PDF/HTML Page 400 of 546
single page version

പ്രപംചേന . തേഷാം ശുദ്ധാത്മതത്ത്വപ്രവൃത്താനാം സിദ്ധാനാം തസ്യ ശുദ്ധാത്മതത്ത്വപ്രവൃത്തിരൂപസ്യ മോക്ഷമാര്ഗസ്യ ച പ്രത്യസ്തമിതഭാവ്യഭാവകവിഭാഗത്വേന നോആഗമഭാവനമസ്കാരോസ്തു . അവധാരിതോ മോക്ഷമാര്ഗഃ, കൃത്യമനുഷ്ഠീയതേ ..൧൯൯..

അഥോപസമ്പദ്യേ സാമ്യമിതി പൂര്വപ്രതിജ്ഞാം നിര്വഹന് മോക്ഷമാര്ഗഭൂതാം സ്വയമപി ശുദ്ധാത്മ- പ്രവൃത്തിമാസൂത്രയതി — തമ്ഹാ തഹ ജാണിത്താ അപ്പാണം ജാണഗം സഭാവേണ .

ജാതാഃ . മഗ്ഗം സമുട്ഠിദാ നിജപരമാത്മതത്ത്വാനുഭൂതിലക്ഷണമാര്ഗം മോക്ഷമാര്ഗം സമുത്ഥിതാ ആശ്രിതാഃ . കേന . ഏവം പൂര്വം ബഹുധാ വ്യാഖ്യാതക്രമേണ . ന കേവലം ജിനാ ജിനേന്ദ്രാ അനേന മാര്ഗേണ സിദ്ധാ ജാതാഃ, സമണാ സുഖദുഃഖാദി- സമതാഭാവനാപരിണതാത്മതത്ത്വലക്ഷണാഃ ശേഷാ അചരമദേഹശ്രമണാശ്ച . അചരമദേഹാനാം കഥം സിദ്ധത്വമിതി ചേത് . ‘‘തവസിദ്ധേ ണയസിദ്ധേ സംജമസിദ്ധേ ചരിത്തസിദ്ധേ യ . ണാണമ്മി ദംസണമ്മി യ സിദ്ധേ സിരസാ ണമംസാമി ..’’’’’’ ഇതി ഗാഥാകഥിതക്രമേണൈകദേശേന . ണമോത്ഥു തേസിം നമോസ്തു തേഭ്യഃ . അനന്തജ്ഞാനാദിസിദ്ധഗുണസ്മരണരൂപോ ഭാവനമസ്കാരോസ്തു, തസ്സ യ ണിവ്വാണമഗ്ഗസ്സ തസ്മൈ നിര്വികാരസ്വസംവിത്തിലക്ഷണനിശ്ചയരത്നത്രയാത്മക - ഹോം . ഇസസേ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ കി കേവല യഹ ഏക ഹീ മോക്ഷകാ മാര്ഗ ഹൈ, ദൂസരാ നഹീം . — അധിക വിസ്താരസേ ബസ ഹോ ! ഉസ ശുദ്ധാത്മതത്ത്വമേം പ്രവര്തേ ഹുഏ സിദ്ധോംകോ തഥാ ഉസ ശുദ്ധാത്മതത്ത്വപ്രവൃത്തിരൂപ മോക്ഷമാര്ഗകോ, ജിസമേംസേ ൧ഭാവ്യ ഔര ഭാവകകാ വിഭാഗ അസ്ത ഹോ ഗയാ ഹൈ ഐസാ നോആഗമഭാവനമസ്കാര ഹോ ! മോക്ഷമാര്ഗ അവധാരിത കിയാ ഹൈ, കൃത്യ കിയാ ജാ രഹാ ഹൈ, (അര്ഥാത് മോക്ഷമാര്ഗ നിശ്ചിത കിയാ ഹൈ ഔര ഉസമേം) പ്രവര്തന കര രഹേ ഹൈം ..൧൯൯..

അബ, ‘സാമ്യകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൂ ’ ഐസീ (പാ ചവീം ഗാഥാമേം കീ ഗഈ) പൂര്വപ്രതിജ്ഞാകാ നിര്വഹണ കരതേ ഹുഏ (ആചാര്യദേവ) സ്വയം ഭീ മോക്ഷമാര്ഗഭൂത ശുദ്ധാത്മപ്രവൃത്തി കരതേ ഹൈം : —

അന്വയാര്ഥ : — [തസ്മാത് ] ഐസാ ഹോനേസേ (അര്ഥാത് ശുദ്ധാത്മാമേം പ്രവൃത്തികേ ദ്വാരാ ഹീ മോക്ഷ ഹോതാ ഹോനേസേ) [തഥാ ] ഇസപ്രകാര [ആത്മാനം ] ആത്മാകോ [സ്വഭാവേന ജ്ഞായകം ] സ്വഭാവസേ ജ്ഞായക [ജ്ഞാത്വാ ] ജാനകര [നിര്മമത്വേ ഉപസ്ഥിതഃ ] മൈം നിര്മമത്വമേം സ്ഥിത രഹതാ ഹുആ [മമതാം പരിവര്ജയാമി ] മമതാകാ പരിത്യാഗ കരതാ ഹൂ ..൨൦൦..

൧. ഭാവ്യ = ഘ്യേയ; ഭാവക = ധ്യാതാ; ഭാവ്യ -ഭാവകകേ അര്ഥകേ ലിയേ ദേഖോ പൃ൦ ൬ മേം ഫു ടനോട .