Pravachansar-Hindi (Malayalam transliteration). MokshamArg pragnyapan; Gatha: 232-240.

Page 428 of 513
PDF/HTML Page 461 of 546
single page version

ഭയേനാപ്രവര്തമാനസ്യാതികര്കശാചരണീഭൂയാക്രമേണ ശരീരം പാതയിത്വാ സുരലോകം പ്രാപ്യോദ്വാന്തസമസ്ത-
സംയമാമൃതഭാരസ്യ തപസോനവകാശതയാശക്യപ്രതികാരോ മഹാന് ലേപോ ഭവതി, തന്ന ശ്രേയാനപവാദ-
നിരപേക്ഷ ഉത്സര്ഗഃ . ദേശകാലജ്ഞസ്യാപി ബാലവൃദ്ധശ്രാന്തഗ്ലാനത്വാനുരോധേനാഹാരവിഹാരയോരല്പലേപത്വം

വിഗണയ്യ യഥേഷ്ടം പ്രവര്തമാനസ്യ മൃദ്വാചരണീഭൂയ സംയമം വിരാധ്യാസംയതജനസമാനീഭൂതസ്യ തദാത്വേ
തപസോനവകാശതയാശക്യപ്രതികാരോ മഹാന് ലേപോ ഭവതി, തന്ന ശ്രേയാനുത്സര്ഗനിരപേക്ഷോപവാദഃ .

അതഃ സര്വഥോത്സര്ഗാപവാദവിരോധദൌസ്ഥിത്യമാചരണസ്യ പ്രതിഷേധ്യം, തദര്ഥമേവ സര്വഥാനുഗമ്യശ്ച പരസ്പര-
സാപേക്ഷോത്സര്ഗാപവാദവിജൃമ്ഭിതവൃത്തിഃ സ്യാദ്വാദഃ ..൨൩൧..

കൃത്വാ പൂര്വകൃതപുണ്യേന ദേവലോകേ സമുത്പദ്യതേ . തത്ര സംയമാഭാവാന്മഹാന് ലേപോ ഭവതി . തതഃ കാരണാദപവാദ-

നിരപേക്ഷമുത്സര്ഗം ത്യജതി, ശുദ്ധാത്മഭാവനാസാധകമല്പലേപം ബഹുലാഭമപവാദസാപേക്ഷമുത്സര്ഗം സ്വീകരോതി . തഥൈവ

ച പൂര്വസൂത്രോക്തക്രമേണാപഹൃതസംയമശബ്ദവാച്യേപവാദേ പ്രവര്തതേ തത്ര ച പ്രവര്തമാനഃ സന് യദി കഥംചിദൌഷധ-
പഥ്യാദിസാവദ്യഭയേന വ്യാധിവ്യഥാദിപ്രതീകാരമകൃത്വാ ശുദ്ധാത്മഭാവനാം ന കരോതി തര്ഹി മഹാന് ലേപോ ഭവതി;
അഥവാ പ്രതീകാരേ പ്രവര്തമാനോപി ഹരീതകീവ്യാജേന ഗുഡഭക്ഷണവദിന്ദ്രിയസുഖലാമ്പടയേന സംയമവിരാധനാം
കരോതി തദാപി മഹാന് ലേപോ ഭവതി . തതഃ കാരണാദുത്സര്ഗനിരപേക്ഷമപവാദം ത്യക്ത്വാ ശുദ്ധാത്മഭാവനാരൂപം

ശുഭോപയോഗരൂപം വാ സംയമമവിരാധയന്നൌഷധപഥ്യാദിനിമിത്തോത്പന്നാല്പസാവദ്യമപി ബഹുഗുണരാശിമുത്സര്ഗസാപേക്ഷമ-

ദേശകാലജ്ഞകോ ഭീ, യദി വഹ ബാല – വൃദ്ധ – ശ്രാംത – ഗ്ലാനത്വകേ അനുരോധസേ, ജോ ആഹാര – വിഹാര

ഹൈ, ഉസസേ ഹോനേവാലേ അല്പലേപകേ ഭയസേ ഉസമേം പ്രവൃത്തി ന കരേ തോ (അര്ഥാത് അപവാദകേ ആശ്രയസേ
ഹോനേവാലേ അല്പബംധകേ ഭയസേ ഉത്സര്ഗകാ ഹഠ കരകേ അപവാദമേം പ്രവൃത്ത ന ഹോ തോ), അതി കര്കശ
ആചരണരൂപ ഹോകര അക്രമസേ ശരീരപാത കരകേ ദേവലോക പ്രാപ്ത കരകേ ജിസനേ സമസ്ത സംയമാമൃതകാ
സമൂഹ വമന കര ഡാലാ ഹൈ ഉസേ തപകാ അവകാശ ന രഹനേസേ, ജിസകാ പ്രതീകാര അശക്യ ഹൈ ഐസാ
മഹാന ലേപ ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ അപവാദ നിരപേക്ഷ ഉത്സര്ഗ ശ്രേയസ്കര നഹീം ഹൈ .

ദേശകാലജ്ഞകോ ഭീ, യദി വഹ ബാല – വൃദ്ധ – ശ്രാംത – ഗ്ലാനത്വകേ അനുരോധസേ ജോ ആഹാരവിഹാര ഹൈ,

ഉസസേ ഹോനേവാലേ അല്പലേപകോ ന ഗിനകര ഉസമേം ൧യഥേഷ്ട പ്രവൃത്തി കരേ തോ (അര്ഥാത് അപവാദസേ ഹോനേവാലേ

അല്പബന്ധകേ പ്രതി അസാവധാന ഹോകര ഉത്സര്ഗരൂപ ധ്യേയകോ ചൂകകര അപവാദമേം സ്വച്ഛന്ദപൂര്വക പ്രവര്തേ
തോ), മൃദു ആചരണരൂപ ഹോകര സംയമ വിരോധീകോ – അസംയതജനകേ സമാന ഹുഏ ഉസകോ – ഉസ സമയ

തപകാ അവകാശ ന രഹനേസേ, ജിസകാ പ്രതീകാര അശക്യ ഹൈ ഐസാ മഹാന് ലേപ ഹോതാ ഹൈ . ഇസലിയേ

ഉത്സര്ഗ നിരപേക്ഷ അപവാദ ശ്രേയസ്കര നഹീം ഹൈ .

ഇസസേ (ഐസാ കഹാ ഗയാ ഹൈ കി) ഉത്സര്ഗ ഔര അപവാദകേ വിരോധസേ ഹോനേവാലാ ജോ

ആചരണകാ ദുഃസ്ഥിതപനാ വഹ സര്വഥാ നിഷേധ്യ (ത്യാജ്യ) ഹൈ, ഔര ഇസീലിയേ പരസ്പര സാപേക്ഷ ഉത്സര്ഗ
ഔര അപവാദസേ ജിസകീ വൃത്തി (-അസ്തിത്വ, കാര്യ) പ്രഗട ഹോതീ ഹൈ ഐസാ സ്യാദ്വാദ സര്വഥാ അനുഗമ്യ
(അനുസരണ കരനേ യോഗ്യ) ഹൈ .

൧. യഥേഷ്ട = സ്വച്ഛംദതയാ, ഇച്ഛാകേ അനുസാര .

Page 429 of 513
PDF/HTML Page 462 of 546
single page version

“ഇത്യേവം ചരണം പുരാണപുരുഷൈര്ജുഷ്ടം വിശിഷ്ടാദരൈ-

രുത്സര്ഗാദപവാദതശ്ച വിചരദ്ബഹ്വീഃ പൃഥഗ്ഭൂമികാഃ .

ആക്രമ്യ ക്രമതോ നിവൃത്തിമതുലാം കൃത്വാ യതിഃ സര്വത-
ശ്ചിത്സാമാന്യവിശേഷഭാസിനി നിജദ്രവ്യേ കരോതു സ്ഥിതിമ് ..൧൫..

— ഇത്യാചരണപ്രജ്ഞാപനം സമാപ്തമ് .

പവാദം സ്വീകരോതീത്യഭിപ്രായഃ ..൨൩൧.. ഏവം ‘ഉവയരണം ജിണമഗ്ഗേ’ ഇത്യാദ്യേകാദശഗാഥാഭിരപവാദസ്യ വിശേഷ-

വിവരണരൂപേണ ചതുര്ഥസ്ഥലം വ്യാഖ്യാതമ് . ഇതി പൂര്വോക്തക്രമേണ ‘ണ ഹി ണിരവേക്ഖോ ചാഗോ’ ഇത്യാദിത്രിംശദ്ഗദ്ഗദ്ഗദ്ഗദ്ഗാഥാഭിഃ

സ്ഥലചതുഷ്ടയേനാപവാദനാമാ ദ്വിതീയാന്തരാധികാരഃ സമാപ്തഃ . അതഃ പരം ചതുര്ദശഗാഥാപര്യന്തം ശ്രാമണ്യാപരനാമാ

മോക്ഷമാര്ഗാധികാരഃ കഥ്യതേ . തത്ര ചത്വാരി സ്ഥലാനി ഭവന്തി . തേഷു പ്രഥമതഃ ആഗമാഭ്യാസമുഖ്യത്വേന

‘ഏയഗ്ഗഗദോ സമണോ’ ഇത്യാദി യഥാക്രമേണ പ്രഥമസ്ഥലേ ഗാഥാചതുഷ്ടയമ് . തദനന്തരം ഭേദാഭേദരത്നത്രയസ്വരൂപമേവ

മോക്ഷമാര്ഗ ഇതി വ്യാഖ്യാനരൂപേണ ‘ആഗമപുവ്വാ ദിട്ഠീ’ ഇത്യാദി ദ്വിതീയസ്ഥലേ സൂത്രചതുഷ്ടയമ് . അതഃ പരം

ദ്രവ്യഭാവസംയമകഥനരൂപേണ ‘ചാഗോ യ അണാരംഭോ’ ഇത്യാദി തൃതീയസ്ഥലേ ഗാഥാചതുഷ്ടയമ് . തദനന്തരം

ഭാവാര്ഥ : — ജബ തക ശുദ്ധോപയോഗമേം ഹീ ലീന ന ഹോ ജായാ ജായ തബ തക ശ്രമണകോ

ആചരണകീ സുസ്ഥിതികേ ലിയേ ഉത്സര്ഗ ഔര അപവാദകീ മൈത്രീ സാധനീ ചാഹിയേ . ഉസേ അപനീ

നിര്ബലതാകാ ലക്ഷ രഖേ ബിനാ മാത്ര ഉത്സര്ഗകാ ആഗ്രഹ രഖകര കേവല അതി കര്കശ ആചരണകാ ഹഠ
നഹീം കരനാ ചാഹിയേ; തഥാ ഉത്സര്ഗരൂപ ധ്യേയകോ ചൂകകര മാത്ര അപവാദകേ ആശ്രയസേ കേവല മൃദു
ആചരണരൂപ ശിഥിലതാകാ ഭീ സേവന നഹീം കരനാ ചാഹിയേ . കിന്തു ഇസ പ്രകാരകാ വര്തന കരനാ

ചാഹിയേ ജിസമേം ഹഠ ഭീ ന ഹോ ഔര ശിഥിലതാകാ ഭീ സേവന ന ഹോ . സര്വജ്ഞ ഭഗവാനകാ മാര്ഗ

അനേകാന്ത ഹൈ . അപനീ ദശാകീ ജാ ച കരകേ ജൈസേ ഭീ ലാഭ ഹോ ഉസപ്രകാരസേ വര്തന കരനേകാ

ഭഗവാനകാ ഉപദേശ ഹൈ .

അപനീ ചാഹേ ജോ (സബല യാ നിര്ബല) സ്ഥിതി ഹോ, തഥാപി ഏക ഹീ പ്രകാരസേ വര്തനാ, ഐസാ

ജിനമാര്ഗ നഹീം ഹൈ ..൨൩൧..

അബ ശ്ലോക ദ്വാരാ ആത്മദ്രവ്യമേം സ്ഥിര ഹോനേകീ ബാത കഹകര ‘ആചരണപ്രജ്ഞാപന’ പൂര്ണ കിയാ

ജാതാ ഹൈ .

അര്ഥ : — ഇസപ്രകാര വിശേഷ ആദരപൂര്വക പുരാണ പുരുഷോംകേ ദ്വാരാ സേവിത, ഉത്സര്ഗ ഔര അപവാദ

ദ്വാരാ അനേക പൃഥക് – പൃഥക് ഭൂമികാഓംമേം വ്യാപ്ത ജോ ചാരിത്ര ഉസകോ യതി പ്രാപ്ത കരകേ, ക്രമശഃ അതുല

നിവൃത്തി കരകേ, ചൈതന്യസാമാന്യ ഔര ചൈതന്യവിശേഷരൂപ ജിസകാ പ്രകാശ ഹൈ ഐസേ നിജദ്രവ്യമേം സര്വതഃ
സ്ഥിതി കരോ .

ഇസപ്രകാര ‘ആചരണ പ്രജ്ഞാപന’ സമാപ്ത ഹുആ .

★ശാര്ദൂലവിക്രീഡിത ഛംദ

Page 430 of 513
PDF/HTML Page 463 of 546
single page version

അഥ ശ്രാമണ്യാപരനാമ്നോ മോക്ഷമാര്ഗസ്യൈകാഗ്ാ്രയലക്ഷണസ്യ പ്രജ്ഞാപനമ് . തത്ര തന്മൂലസാധനഭൂതേ

പ്രഥമമാഗമ ഏവ വ്യാപാരയതി —

ഏയഗ്ഗഗദോ സമണോ ഏയഗ്ഗം ണിച്ഛിദസ്സ അത്ഥേസു .

ണിച്ഛിത്തീ ആഗമദോ ആഗമചേട്ഠാ തദോ ജേട്ഠാ ..൨൩൨..

ഐകാഗ്ാ്രയഗതഃ ശ്രമണഃ ഐകാഗ്ാ്രയം നിശ്ചിതസ്യ അര്ഥേഷു .

നിശ്ചിതിരാഗമത ആഗമചേഷ്ടാ തതോ ജ്യേഷ്ഠാ ..൨൩൨..

ശ്രമണോ ഹി താവദൈകാഗ്ാ്രയഗത ഏവ ഭവതി . ഐകാഗ്ാ്രയം തു നിശ്ചിതാര്ഥസ്യൈവ ഭവതി .

അര്ഥനിശ്ചയസ്ത്വാഗമാദേവ ഭവതി . തത ആഗമ ഏവ വ്യാപാരഃ പ്രധാനതരഃ, ന ചാന്യാ ഗതിരസ്തി .

യതോ ന ഖല്വാഗമമന്തരേണാര്ഥാ നിശ്ചേതും ശക്യന്തേ, തസ്യൈവ ഹി ത്രിസമയപ്രവൃത്തത്രിലക്ഷണസകലപദാര്ഥ-
സാര്ഥയാഥാത്മ്യാവഗമസുസ്ഥിതാന്തരംഗഗമ്ഭീരത്വാത് . ന ചാര്ഥനിശ്ചയമന്തരേണൈകാഗ്ാ്രയം സിദ്ധയേത്,

നിശ്ചയവ്യവഹാരമോക്ഷമാര്ഗോപസംഹാരമുഖ്യത്വേന ‘മുജ്ഝദി വാ’ ഇത്യാദി ചതുര്ഥസ്ഥലേ ഗാഥാദ്വയമ് . ഏവം

സ്ഥലചതുഷ്ടയേന തൃതീയാന്തരാധികാരേ സമുദായപാതനികാ . തദ്യഥാ — അഥൈകാഗ്യഗതഃ ശ്രമണോ ഭവതി .

അബ, ശ്രാമണ്യ ജിസകാ ദൂസരാ നാമ ഹൈ ഐസേ ഏകാഗ്രതാലക്ഷണവാലേ മോക്ഷമാര്ഗകാ പ്രജ്ഞാപന ഹൈ .

ഉസമേം പ്രഥമ, ഉസകേ (-മോക്ഷമാര്ഗകേ) മൂല സാധനഭൂത ആഗമമേം വ്യാപാര (-പ്രവൃത്തി) കരാതേ ഹൈം : —

അന്വയാര്ഥ : — [ശ്രമണഃ ] ശ്രമണ [ഐകാഗ്രയതഃ ] ഏകാഗ്രതാകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ;

[ഐകാഗ്രയം ] ഏകാഗ്രതാ [അര്ഥേഷു നിശ്ചിതസ്യ ] പദാര്ഥോംകേ നിശ്ചയവാന്കേ ഹോതീ ഹൈ; [നിശ്ചിതിഃ ]
(പദാര്ഥോംകാ) നിശ്ചയ [ആഗമതഃ ] ആഗമ ദ്വാരാ ഹോതാ ഹൈ; [തതഃ ] ഇസലിയേ [ആഗമചേഷ്ടാ ]
ആഗമമേം വ്യാപാര [ജ്യേഷ്ഠാ ] മുഖ്യ ഹൈ ..൨൩൨..

ടീകാ : — പ്രഥമ തോ, ശ്രമണ വാസ്തവമേം ഏകാഗ്രതാകോ പ്രാപ്ത ഹീ ഹോതാ ഹൈ; ഏകാഗ്രതാ പദാര്ഥോംകേ

നിശ്ചയവാന്കേ ഹീ ഹോതീ ഹൈ; ഔര പദാര്ഥോംകാ നിശ്ചയ ആഗമ ദ്വാരാ ഹീ ഹോതാ ഹൈ; ഇസലിയേ ആഗമമേം ഹീ
വ്യാപാര പ്രധാനതര (-വിശേഷ പ്രധാന) ഹൈ; ദൂസരീ ഗതി (-അന്യ കോഈ മാര്ഗ) നഹീം ഹൈ . ഉസകാ കാരണ

യഹ ഹൈ കി : —

വാസ്തവമേം ആഗമകേ ബിനാ പദാര്ഥോംകാ നിശ്ചയ നഹീം കിയാ ജാ സകതാ; ക്യോംകി ആഗമ ഹീ,

ജിസകേ ത്രികാല (ഉത്പാദ – വ്യയ – ധ്രൌവ്യരൂപ) തീന ലക്ഷണ പ്രവര്തതേ ഹൈം ഐസേ സകലപദാര്ഥസാര്ഥകേ

യഥാതഥ്യ ജ്ഞാന ദ്വാരാ സുസ്ഥിത അംതരംഗസേ ഗമ്ഭീര ഹൈ (അര്ഥാത് ആഗമകാ ഹീ അംതരംഗ, സര്വ പദാര്ഥോംകേ

ശ്രാമണ്യ ജ്യാം ഐകാഗ്യ്രാ, നേ ഐകാഗ്യ്രാ വസ്തുനിശ്ചയേ,
നിശ്ചയ ബനേ ആഗമ വഡേ, ആഗമപ്രവര്തന മുഖ്യ ഛേ. ൨൩൨.

Page 431 of 513
PDF/HTML Page 464 of 546
single page version

യതോനിശ്ചിതാര്ഥസ്യ കദാചിന്നിശ്ചികീര്ഷാകുലിതചേതസഃ സമന്തതോ ദോലായമാനസ്യാത്യന്തതരലതയാ,
കദാചിച്ചികീര്ഷാജ്വരപരവശസ്യ വിശ്വം സ്വയം സിസൃക്ഷോര്വിശ്വവ്യാപാരപരിണതസ്യ പ്രതിക്ഷണവിജൃമ്ഭ-
മാണക്ഷോഭതയാ, കദാചിദ്ബുഭുക്ഷാഭാവിതസ്യ വിശ്വം സ്വയം ഭോഗ്യതയോപാദായ രാഗദ്വേഷദോഷകല്മാഷിത-
ചിത്തവൃത്തേരിഷ്ടാനിഷ്ടവിഭാഗേന പ്രവര്തിതദ്വൈതസ്യ പ്രതിവസ്തുപരിണമമാനസ്യാത്യന്തവിസംഷ്ഠുലതയാ, കൃത-
നിശ്ചയനിഃക്രിയനിര്ഭോഗം യുഗപദാപീതവിശ്വമപ്യവിശ്വതയൈകം ഭഗവന്തമാത്മാനമപശ്യതഃ സതതം
വൈയഗ്ാ്രയമേവ സ്യാത് . ന ചൈകാഗ്ാ്രയമന്തരേണ ശ്രാമണ്യം സിദ്ധയേത്, യതോനൈകാഗ്ാ്രയസ്യാനേകമേവേദമിതി

പശ്യതസ്തഥാപ്രത്യയാഭിനിവിഷ്ടസ്യാനേകമേവേദമിതി ജാനതസ്തഥാനുഭൂതിഭാവിതസ്യാനേകമേവേദമിതി
പ്രത്യര്ഥവികല്പവ്യാവൃത്തചേതസാ സന്തതം പ്രവര്തമാനസ്യ തഥാവൃത്തിദുഃസ്ഥിതസ്യ ചൈകാത്മപ്രതീത്യനുഭൂതി-

തച്ചൈകാഗ്യമാഗമപരിജ്ഞാനാദേവ ഭവതീതി പ്രകാശയതി — ഏയഗ്ഗഗദോ സമണോ ഐകാഗ്യഗതഃ ശ്രമണോ ഭവതി ..

അത്രായമര്ഥഃ — ജഗത്ത്രയകാലത്രയവര്തിസമസ്തദ്രവ്യഗുണപര്യായൈകസമയപരിച്ഛിത്തിസമര്ഥസകലവിമലകേവല-

ജ്ഞാനലക്ഷണനിജപരമാത്മതത്ത്വസമ്യക്ശ്രദ്ധാനജ്ഞാനാനുഷ്ഠാനരൂപമൈകാഗ്യം ഭണ്യതേ . തത്ര ഗതസ്തന്മയത്വേന പരിണതഃ

സമൂഹകേ യഥാര്ഥജ്ഞാന ദ്വാരാ സുസ്ഥിത ഹൈ ഇസലിയേ ആഗമ ഹീ സമസ്ത പദാര്ഥോംകേ യഥാര്ഥ ജ്ഞാനസേ ഗമ്ഭീര ഹൈ ) .

ഔര, പദാര്ഥോംകേ നിശ്ചയകേ ബിനാ ഏകാഗ്രതാ സിദ്ധ നഹീം ഹോതീ; ക്യോംകി, ജിസേ പദാര്ഥോംകാ

നിശ്ചയ നഹീം ഹൈ വഹ (൧) കദാചിത് നിശ്ചയ കരനേകീ ഇച്ഛാസേ ആകുലതാപ്രാപ്ത ചിത്തകേ കാരണ സര്വതഃ
ദോലായമാന (-ഡാവാ ഡോല) ഹോനേസേ അത്യന്ത തരലതാ (ചംചലതാ) പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ, (൨) കദാചിത്
കരനേകീ ഇച്ഛാരൂപ ജ്വരസേ പരവശ ഹോതാ ഹുആ വിശ്വകോ (-സമസ്ത പദാര്ഥോംകോ) സ്വയം സര്ജന
കരനേകീ ഇച്ഛാ കരതാ ഹുആ വിശ്വവ്യാപാരരൂപ (-സമസ്ത പദാര്ഥോംകീ പ്രവൃത്തിരൂപ) പരിണമിത ഹോനേസേ
പ്രതിക്ഷണ ക്ഷോഭകീ പ്രഗടതാകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ, ഔര (൩) കദാചിത് ഭോഗനേകീ ഇച്ഛാസേ ഭാവിത ഹോതാ
ഹുആ വിശ്വകോ സ്വയം ഭോഗ്യരൂപ ഗ്രഹണ കരകേ, രാഗദ്വേഷരൂപ ദോഷസേ കലുഷിത ചിത്തവൃത്തികേ കാരണ
(വസ്തുഓംമേം) ഇഷ്ട – അനിഷ്ട വിഭാഗ ദ്വാരാ ദ്വൈതകോ പ്രവര്തിത കരതാ ഹുആ പ്രത്യേക വസ്തുരൂപ പരിണമിത

ഹോനേസേ അത്യന്ത അസ്ഥിരതാകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ [-ഉപരോക്ത തീന കാരണോംസേ ] ഉസ അനിശ്ചയീ
ജീവകേ (൧) കൃതനിശ്ചയ, (൨) നിഷ്ക്രിയ ഔര (൩) നിര്ഭോഗ ഐസേ ഭഗവാന ആത്മാകോ — ജോ കി

യുഗപത് വിശ്വകോ പീ ജാനേവാലാ ഹോനേ പര ഭീ വിശ്വരൂപ ന ഹോനേസേ ഏക ഹൈ ഉസേ — നഹീം ദേഖനേസേ സതത

വ്യഗ്രതാ ഹീ ഹോതീ ഹൈ, (-ഏകാഗ്രതാ നഹീം ഹോതീ) .

ഔര ഏകാഗ്രതാകേ ബിനാ ശ്രാമണ്യ സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ; ക്യോംകി ജിസകേ ഏകാഗ്രതാ നഹീം ഹൈ വഹ

ജീവ (൧) ‘യഹ അനേക ഹീ ഹൈ’ ഐസാ ദേഖതാ (-ശ്രദ്ധാന കരതാ) ഹുആ ഉസപ്രകാരകീ പ്രതീതിമേം

അഭിനിവിഷ്ട ഹോതാ ഹൈ; (൨) ‘യഹ അനേക ഹീ ഹൈ’ ഐസാ ജാനതാ ഹുആ ഉസപ്രകാരകീ അനുഭൂതിസേ

ഭാവിത ഹോതാ ഹൈ, ഔര (൩) യഹ അനേക ഹീ ഹൈ’ ഇസപ്രകാര പ്രത്യേക പദാര്ഥകേ വികല്പസേ ഖണ്ഡിത
(-ഛിന്നഭിന്ന) ചിത്ത സഹിത സതത് പ്രവൃത്ത ഹോതാ ഹുആ ഉസപ്രകാരകീ ൨വൃത്തിസേ ദുഃസ്ഥിത ഹോതാ ഹൈ,

൧. അഭിനിവിഷ്ട = ആഗ്രഹീ, ദൃഢ . ൨. വൃത്തി = വര്തനാ; ചാരിത്ര .

Page 432 of 513
PDF/HTML Page 465 of 546
single page version

വൃത്തിസ്വരൂപസമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രപരിണതിപ്രവൃത്തദ്രശിജ്ഞപ്തിവൃത്തിരൂപാത്മതത്ത്വൈകാഗ്ാ്രയാഭാവാത് ശുദ്ധാത്മ-

തത്ത്വപ്രവൃത്തിരൂപം ശ്രാമണ്യമേവ ന സ്യാത് . അതഃ സര്വഥാ മോക്ഷമാര്ഗാപരനാമ്നഃ ശ്രാമണ്യസ്യ സിദ്ധയേ

ഭഗവദര്ഹത്സര്വജ്ഞോപജ്ഞേ പ്രകടാനേകാന്തകേതനേ ശബ്ദബ്രഹ്മണി നിഷ്ണാതേന മുമുക്ഷുണാ ഭവിതവ്യമ് ..൨൩൨..

അഥാഗമഹീനസ്യ മോക്ഷാഖ്യം കര്മക്ഷപണം ന സമ്ഭവതീതി പ്രതിപാദയതി —

ശ്രമണോ ഭവതി . ഏയഗ്ഗം ണിച്ഛിദസ്സ ഐകാഗ്ഗ്ഗ്ഗ്ഗ്ാാ
ാാ
ാ

ം പുനര്നിശ്ചിതസ്യ തപോധനസ്യ ഭവതി . കേഷു .

ടങ്കോത്കീര്ണജ്ഞായകൈകസ്വഭാവോ യോസൌ പരമാത്മപദാര്ഥസ്തത്പ്രഭൃതിഷ്വര്ഥേഷു .ണിച്ഛിത്തീ ആഗമദോ സാ ച സാ ച

പദാര്ഥനിശ്ചിത്തിരാഗമതോ ഭവതി . തഥാഹി — ജീവഭേദകര്മഭേദപ്രതിപാദകാഗമാഭ്യാസാദ്ഭഭവതി, ന കേവല-

മാഗമാഭ്യാസാത്തഥൈവാഗമപദസാരഭൂതാച്ചിദാനന്ദൈകപരമാത്മതത്ത്വപ്രകാശകാദധ്യാത്മാഭിധാനാത്പരമാഗമാച്ച പദാര്ഥ-
പരിച്ഛിത്തിര്ഭവതി . ആഗമചേട്ഠാ തദോ ജേട്ഠാ തതഃ കാരണാദേവമുക്തലക്ഷണാഗമേ പരമാഗമേ ച ചേഷ്ടാ പ്രവൃത്തിഃ ജ്യേഷ്ഠാ

ശ്രേഷ്ഠാ പ്രശസ്യേത്യര്ഥഃ ..൨൩൨.. അഥാഗമപരിജ്ഞാനഹീനസ്യ കര്മക്ഷപണം ന ഭവതീതി പ്രരൂപയതി — ആഗമഹീണോ

ഇസലിയേ ഉസേ ഏക ആത്മാകീ പ്രതീതി – അനുഭൂതി – വൃത്തിസ്വരൂപ സമ്യഗ്ദര്ശന – ജ്ഞാന – ചാരിത്ര പരിണതിരൂപ

പ്രവര്തമാന ജോ ൧ദൃശിജ്ഞപ്തി – വൃത്തിരൂപ ആത്മതത്ത്വമേം ഏകാഗ്രതാ ഹൈ ഉസകാ അഭാവ ഹോനേസേ

ശുദ്ധാത്മതത്വപ്രവൃത്തിരൂപ ശ്രാമണ്യ ഹോ (ശുദ്ധാത്മതത്വമേം പ്രവൃത്തിരൂപ മുനിപനാ ഹീ) നഹീം ഹോതാ .

ഇസസേ (ഐസാ കഹാ ഗയാ ഹൈ കി) മോക്ഷമാര്ഗ ജിസകാ ദൂസരാ നാമ ഹൈ ഐസേ ശ്രാമണ്യകീ

സര്വപ്രകാരസേ സിദ്ധി കരനേകേ ലിയേ മുമുക്ഷുകോ ഭഗവാന് അര്ഹന്ത സര്വജ്ഞസേ ഉപജ്ഞ (-സ്വയം ജാനകര കഹേ
ഗയേ) ശബ്ദബ്രഹ്മമേം — ജിസകാ കി അനേകാന്തരൂപീ കേതന (ചിഹ്ന – ധ്വജ – ലക്ഷണ) പ്രഗട ഹൈ ഉസമേം —

നിഷ്ണാത ഹോനാ ചാഹിയേ .

ഭാവാര്ഥ : — ആഗമകേ വിനാ പദാര്ഥോംകാ നിശ്ചയ നഹീം ഹോതാ, പദാര്ഥോംകേ നിശ്ചയകേ വിനാ

അശ്രദ്ധാജനിത തരലതാ, പരകര്തൃത്വാഭിലാഷാജനിത ക്ഷോഭ ഔര പരഭോക്തൃത്ത്വാഭിലാഷാജനിത അസ്ഥിരതാകേ
കാരണ ഏകാഗ്രതാ നഹീം ഹോതീ; ഔര ഏകാഗ്രതാകേ വിനാ ഏക ആത്മാമേം ശ്രദ്ധാന – ജ്ഞാന – വര്തനരൂപ

പ്രവര്തമാന ശുദ്ധാത്മപ്രവൃത്തി ന ഹോനേസേ മുനിപനാ നഹീം ഹോതാ, ഇസലിയേ മോക്ഷാര്ഥീകാ പ്രധാന കര്ത്തവ്യ

൨ശബ്ദബ്രഹ്മരൂപ ആഗമമേം പ്രവീണതാ പ്രാപ്ത കരനാ ഹീ ഹൈ ..൨൩൨..

അബ ആഗമഹീനകേ മോക്ഷാഖ്യ (മോക്ഷ നാമസേ കഹാ ജാനേവാലാ) കര്മക്ഷയ നഹീം ഹോതാ, ഐസാ

പ്രതിപാദന കരതേ ഹൈം : —

൧. ദൃശി = ദര്ശന .

൨. ശബ്ദബ്രഹ്മ = പരമബ്രഹ്മരൂപ വാച്യകാ വാചക ദ്രവ്യ ശ്രുത . [ഇന ഗാഥാഓംമേം സര്വജ്ഞോപജ്ഞ സമസ്ത ദ്രവ്യശ്രുതകോ

സാമാന്യതയാ ആഗമ കഹാ ഗയാ ഹൈ . കഭീ ദ്രവ്യശ്രുതകേ ‘ആഗമ’ ഔര ‘പരമാഗമ’ ഐസേ ദോ ഭേദ ഭീ കിയേ ജാതേ

ഹൈം; വഹാ ജീവഭേദോം ഔര കര്മഭേദോംകേ പ്രതിപാദക ദ്രവ്യശ്രുതകോ ‘ആഗമ’ കഹാ ജാതാ ഹൈ, ഔര സമസ്ത ദ്രവ്യശ്രുതകേ
സാരഭൂത ചിദാനന്ദ ഏക പരമാത്മതത്ത്വകേ പ്രകാശക അധ്യാത്മദ്രവ്യശ്രുതകോ ‘പരമാഗമ’ കഹാ ജാതാ ഹൈ] .]

Page 433 of 513
PDF/HTML Page 466 of 546
single page version

ആഗമഹീണോ സമണോ ണേവപ്പാണം പരം വിയാണാദി .

അവിജാണംതോ അത്ഥേ ഖവേദി കമ്മാണി കിധ ഭിക്ഖൂ ..൨൩൩..

ആഗമഹീനഃ ശ്രമണോ നൈവാത്മാനം പരം വിജാനാതി .

അവിജാനന്നര്ഥാന് ക്ഷപയതി കര്മാണി കഥം ഭിക്ഷുഃ ..൨൩൩..

ന ഖല്വാഗമമന്തരേണ പരാത്മജ്ഞാനം പരമാത്മജ്ഞാനം വാ സ്യാത്; ന ച പരാത്മജ്ഞാനശൂന്യസ്യ

പരമാത്മജ്ഞാനശൂന്യസ്യ വാ മോഹാദിദ്രവ്യഭാവകര്മണാം ജ്ഞപ്തിപരിവര്തരൂപകര്മണാം വാ ക്ഷപണം സ്യാത് . തഥാ

ഹി — ന താവന്നിരാഗമസ്യ നിരവധിഭവാപഗാപ്രവാഹവാഹിമഹാമോഹമലമലീമസസ്യാസ്യ ജഗതഃ

സമണോ ണേവപ്പാണം പരം വിയാണാദി ആഗമഹീനഃ ശ്രമണോ നൈവാത്മാനം പരം വാ വിജാനാതി; അവിജാണംതോ അത്ഥേ

അവിജാനന്നര്ഥാന്പരമാത്മാദിപദാര്ഥാന് ഖവേദി കമ്മാണി കിധ ഭിക്ഖൂ ക്ഷപയതി കര്മാണി കഥം ഭിക്ഷുഃ, ന കഥമപി

ഇതി . ഇതോ വിസ്തരഃ — ‘‘ഗുണജീവാ പജ്ജത്തീ പാണാ സണ്ണാ യ മഗ്ഗണാഓ യ . ഉവഓഗോവി യ കമസോ വീസം

തു പരൂവണാ ഭണിദാ ..’’ ഇതി ഗാഥാകഥിതാദ്യാഗമമജാനന്, തഥൈവ ‘‘ഭിണ്ണഉ ജേണ ണ ജാണിയഉ ണിയദേഹഹം

പരമത്ഥു . സോ അംധഉ അവരഹം അംധയഹം കി മ ദരിസാവഇ പംഥു..’’ ഇതി ദോഹകസൂത്രകഥിതാദ്യാഗമപദസാരഭൂതമ-

પ્ર. ૫૫

അന്വയാര്ഥ : — [ആഗമഹീനഃ ] ആഗമഹീന [ശ്രമണഃ ] ശ്രമണ [ആത്മാനം ] ആത്മാകോ

(നിജകോ) ഔര [പരം ] പരകോ [ന ഏവ വിജാനാതി ] നഹീം ജാനതാ; [അര്ഥാന് അവിജാനന് ]
പദാര്ഥോംകോ നഹീം ജാനതാ ഹുആ [ഭിക്ഷുഃ ] ഭിക്ഷു [കര്മാണി ] കര്മോംകോ [കഥം ] കിസപ്രകാര
[ക്ഷപയതി ] ക്ഷയ കരേ ? ..൨൩൩..

ടീകാ : — വാസ്തവമേം ആഗമകേ വിനാ ൧പരാത്മജ്ഞാന യാ ൨പരമാത്മജ്ഞാന നഹീം ഹോതാ; ഔര

പരാത്മജ്ഞാനശൂന്യകേ യാ പരമാത്മജ്ഞാനശൂന്യകേ മോഹാദിദ്രവ്യഭാവകര്മോംകാ യാ ൩ജ്ഞപ്തിപരിവര്തനരൂപ കര്മോംകാ

ക്ഷയ നഹീം ഹോതാ . വഹ ഇസപ്രകാര ഹൈ : —

പ്രഥമ തോ, ആഗമഹീന യഹ ജഗത — കി ജോ നിരവധി (അനാദി) ഭവസരിതാകേ പ്രവാഹകോ

ബഹാനേവാലേ മഹാമോഹമലസേ മലിന ഹൈ വഹ — ധതൂരാ പിയേ ഹുഏ മനുഷ്യകീ ഭാ തി വിവേകകേ നാശകോ പ്രാപ്ത

൧. പരാത്മജ്ഞാന = പരകാ ഔര ആത്മാകാ ജ്ഞാന; സ്വ – പരകാ ഭേദജ്ഞാന .

൨. പരമാത്മജ്ഞാന = പരമാത്മാകാ ജ്ഞാന, ‘മൈം സമസ്ത ലോകാലോകകേ ജ്ഞായക ജ്ഞാനസ്വഭാവവാലാ പരമ ആത്മാ ഹൂ ’ ഐസാ

൩. ജ്ഞപ്തിപരിവര്തന = ജ്ഞപ്തികാ ബദലനാ, ജാനനേകീ ക്രിയാകാ പരിവര്തന (ജ്ഞാനകാ ഏക ജ്ഞേയസേ ദൂസരേ ജ്ഞേയമേം ബദലനാ

സോ ജ്ഞപ്തിപരിവര്തനരൂപ കര്മ ഹൈ .)

ആഗമരഹിത ജേ ശ്രമണ തേ ജാണേ ന പരനേ, ആത്മനേ;
ഭിക്ഷു പദാര്ഥ – അജാണ തേ ക്ഷയ കര്മനോ കഈ രീത കരേ ? ൨൩൩.

Page 434 of 513
PDF/HTML Page 467 of 546
single page version

പീതോന്മത്തകസ്യേവാവകീര്ണവിവേകസ്യാവിവിക്തേന ജ്ഞാനജ്യോതിഷാ നിരൂപയതോപ്യാത്മാത്മപ്രദേശനിശ്ചിത
ശരീരാദിദ്രവ്യേഷൂപയോഗമിശ്രിതമോഹരാഗദ്വേഷാദിഭാവേഷു ച സ്വപരനിശ്ചായകാഗമോപദേശപൂര്വകസ്വാനുഭവാ-
ഭാവാദയം പരോയമാത്മേതി ജ്ഞാനം സിദ്ധയേത്; തഥാ ച ത്രിസമയപരിപാടീപ്രകടിതവിചിത്രപര്യായ-

പ്രാഗ്ഭാരാഗാധഗമ്ഭീരസ്വഭാവം വിശ്വമേവ ജ്ഞേയീകൃത്യ പ്രതപതഃ പരമാത്മനിശ്ചായകാഗമോപദേശപൂര്വക-
സ്വാനുഭവാഭാവാത് ജ്ഞാനസ്വഭാവസ്യൈകസ്യ പരമാത്മനോ ജ്ഞാനമപി ന സിദ്ധയേത് . പരാത്മ-

പരമാത്മജ്ഞാനശൂന്യസ്യ തു ദ്രവ്യകര്മാരബ്ധൈഃ ശരീരാദിഭിസ്തത്പ്രത്യയൈര്മോഹരാഗദ്വേഷാദിഭാവൈശ്ച സഹൈക്യ-
മാകലയതോ വധ്യഘാതകവിഭാഗാഭാവാന്മോഹാദിദ്രവ്യഭാവകര്മണാം ക്ഷപണം ന സിദ്ധയേത്; തഥാച

ധ്യാത്മശാസ്ത്രം ചാജാനന് പുരുഷോ രാഗാദിദോഷരഹിതാവ്യാബാധസുഖാദിഗുണസ്വരൂപനിജാത്മദ്രവ്യസ്യ ഭാവകര്മ-
ശബ്ദാഭിധേയൈ രാഗാദിനാനാവികല്പജാലൈര്നിശ്ചയേന കര്മഭിഃ സഹ ഭേദം ന ജാനാതി, തഥൈവ കര്മാരിവിധ്വംസക-

ഹോനേസേ ൧അവിവിക്ത ജ്ഞാനജ്യോതിസേ യദ്യപി ദേഖതാ ഹൈ തഥാപി, ഉസേ ൨സ്വപരനിശ്ചായക

ആഗമോപദേശപൂര്വക സ്വാനുഭവകേ അഭാവകേ കാരണ, ആത്മാമേം ഔര ആത്മപ്രദേശസ്ഥിത ശരീരാദിദ്രവ്യോംമേം
തഥാ ഉപയോഗമിശ്രിത മോഹരാഗദ്വേഷാദിഭാവോംമേം ‘യഹ പര ഹൈ ഔര യഹ ആത്മാ (-സ്വ) ഹൈ’ ഐസാ ജ്ഞാന
സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ; തഥാ ഉസേ, ൩പരമാത്മനിശ്ചായക ആഗമോപദേശപൂര്വക സ്വാനുഭവകേ അഭാവകേ കാരണ,

ജിസകേ ത്രികാല പരിപാടീമേം വിചിത്ര പര്യായോംകാ സമൂഹ പ്രഗട ഹോതാ ഹൈ ഐസേ അഗാധ – ഗമ്ഭീരസ്വഭാവ

വിശ്വകോ ജ്ഞേയരൂപ കരകേ ൪പ്രതപിത ജ്ഞാനസ്വഭാവീ ഏക പരമാത്മാകാ ജ്ഞാന ഭീ സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ .

ഔര (ഇസപ്രകാര) ജോ (൧) പരാത്മജ്ഞാനസേ തഥാ (൨) പരമാത്മജ്ഞാനസേ ശൂന്യ ഹൈ ഉസേ, (൧)

ദ്രവ്യകര്മസേ ഹോനേവാലേ ശരീരാദികേ സാഥ തഥാ ൫തത്പ്രത്യയീ മോഹരാഗദ്വേഷാദി ഭാവോംകേ സാഥ ഏകതാകാ

അനുഭവ കരനേസേ ൬വധ്യഘാതകകേ വിഭാഗകാ അഭാവ ഹോനേസേ മോഹാദിദ്രവ്യഭാവകര്മോംകാ ക്ഷയ സിദ്ധ നഹീം

ഹോതാ, തഥാ (൨) ൭ജ്ഞേയനിഷ്ഠതാസേ പ്രത്യേക വസ്തുകേ ഉത്പാദ – വിനാശരൂപ പരിണമിത ഹോനേകേ കാരണ

൧. അവിവിക്ത = അവിവേകവാലീ; വിവേക ശൂന്യ, ഭേദ – ഹീന; അഭിന്ന; ഏകമേക .

൨. സ്വപരനിശ്ചായക = സ്വപരകാ നിശ്ചയ കരാനേവാലാ (ആഗമോപദേശ സ്വപരകാ നിശ്ചയ കരാനേവാലാ ഹൈ അര്ഥാത്

സ്വപരകാ നിശ്ചയ കരനേമേം നിമിത്തഭൂത ഹൈ .)

൩. പരമാത്മനിശ്ചായക = പരമാത്മാകാ നിശ്ചയ കരനേവാലാ (അര്ഥാത് ജ്ഞാനസ്വഭാവ പരമാത്മാകാ നിശ്ചയ കരനേമേം

നിമിത്തഭൂത .)

൪. പ്രതപിത = പ്രതാപവാന് (ജ്ഞാനസ്വഭാവ പരമാത്മാ വിശ്വകോ ജ്ഞേയരൂപ കരകേ തപതാ ഹൈ — പ്രതാപവാന് വര്തതാ ഹൈ .)

൫. തത്പ്രത്യയീ = തത്സമ്ബന്ധീ, വഹ ജിസകാ നിമിത്ത ഹൈ ഐസേ .

൬. വധ്യഘാതക = ഹനന യോഗ്യ ഔര ഹനനകര്താ [ആത്മാ വധ്യ ഹൈ ഔര മോഹാദിഭാവകര്മ ഘാതക ഹൈം . മോഹാദിദ്രവ്യകര്മ

ഭീ ആത്മാകേ ഘാതമേം നിമിത്തഭൂത ഹോനേസേ ഘാതക കഹലാതേ ഹൈം .]]

൭. ജ്ഞേയനിഷ്ഠ = ജ്ഞേയോംമേം നിഷ്ഠാവാലാ; ജ്ഞേയപരായണ; ജ്ഞേയസമ്മുഖ [അനാദി സംസാരമേം ജ്ഞപ്തി ജ്ഞേയനിഷ്ഠ ഹോനേസേ വഹ പ്രത്യേക

പദാര്ഥകീ ഉത്പത്തി – വിനാശരൂപ പരിണമിത ഹോനേസേ പരിവര്തനകോ പ്രാപ്ത ഹോതീ രഹതീ ഹൈ . പരമാത്മനിഷ്ഠതാകേ ബിനാ

ജ്ഞപ്തികാ വഹ പരിവര്തന അനിവാര്യ ഹൈ .]]

Page 435 of 513
PDF/HTML Page 468 of 546
single page version

ജ്ഞേയനിഷ്ഠതയാ പ്രതിവസ്തു പാതോത്പാതപരിണതത്വേന ജ്ഞപ്തേരാസംസാരാത്പരിവര്തമാനായാഃ പരമാത്മനിഷ്ഠത്വ-
മന്തരേണാനിവാര്യപരിവര്തതയാ ജ്ഞപ്തിപരിവര്തരൂപകര്മണാം ക്ഷപണമപി ന സിദ്ധയേത് . അതഃ കര്മ-

ക്ഷപണാര്ഥിഭിഃ സര്വഥാഗമഃ പര്യുപാസ്യഃ ..൨൩൩..

അഥാഗമ ഏവൈകശ്ചക്ഷുര്മോക്ഷമാര്ഗമുപസര്പതാമിത്യനുശാസ്തി —

ആഗമചക്ഖൂ സാഹൂ ഇംദിയചക്ഖൂണി സവ്വഭൂദാണി .

ദേവാ യ ഓഹിചക്ഖൂ സിദ്ധാ പുണ സവ്വദോ ചക്ഖൂ ..൨൩൪..

സ്വകീയപരമാത്മതത്ത്വസ്യ ജ്ഞാനാവരണാദിദ്രവ്യകര്മഭിരപി സഹ പൃഥക്ത്വം ന വേത്തി, തഥാചാശരീരലക്ഷണശുദ്ധാത്മ-

പദാര്ഥസ്യ ശരീരാദിനോകര്മഭിഃ സഹാന്യത്വം ന ജാനാതി . ഇത്ഥംഭൂതഭേദജ്ഞാനാഭാവാദ്ദേഹസ്ഥമപി നിജശുദ്ധാത്മാനം ന

രോചതേ, സമസ്തരാഗാദിപരിഹാരേണ ന ച ഭാവയതി . തതശ്ച കഥം കര്മക്ഷയോ ഭവതി, ന കഥമപീതി . തതഃ

കാരണാന്മോക്ഷാര്ഥിനാ പരമാഗമാഭ്യാസ ഏവ കര്തവ്യ ഇതി താത്പര്യാര്ഥഃ ..൨൩൩.. അഥ മോക്ഷമാര്ഗാര്ഥിനാമാഗമ

അനാദി സംസാരസേ പരിവര്തനകോ പാനേവാലീ ജോ ജ്ഞപ്തി, ഉസകാ പരിവര്തന പരമാത്മനിഷ്ഠതാകേ അതിരിക്ത
അനിവാര്യ ഹോനേസേ, ജ്ഞപ്തിപരിവര്തനരൂപ കര്മോംകാ ക്ഷയ ഭീ സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ . ഇസലിയേ കര്മക്ഷയാര്ഥിയോംകോ

സര്വപ്രകാരസേ ആഗമകീ പര്യുപാസനാ കരനാ യോഗ്യ ഹൈ .

ഭാവാര്ഥ : — ആഗമകീ പര്യുപാസനാസേ രഹിത ജഗതകോ ആഗമോപദേശപൂര്വക സ്വാനുഭവ ന

ഹോനേസേ ‘യഹ ജോ അമൂര്തിക ആത്മാ ഹൈ സോ മൈം ഹൂ , ഔര യേ സമാനക്ഷേത്രാവഗാഹീ ശരീരാദിക വഹ പര ഹൈം’
ഇസീപ്രകാര ‘യേ ജോ ഉപയോഗ ഹൈ സോ മൈം ഹൂ ഔര യേ ഉപയോഗമിശ്രിത മോഹരാഗദ്വേഷാദിഭാവ ഹൈം സോ പര ഹൈ’
ഇസപ്രകാര സ്വ – പരകാ ഭേദജ്ഞാന നഹീം ഹോതാ ഥാ ഉസേ ആഗമോപദേശപൂര്വക സ്വാനുഭവ ന ഹോനേസേ ‘മൈം

ജ്ഞാനസ്വഭാവീ ഏക പരമാത്മാ ഹൂ ’ ഐസാ പരമാത്മജ്ഞാന ഭീ നഹീം ഹോതാ .

ഇസപ്രകാര ജിസേ (൧) സ്വ – പര ജ്ഞാന തഥാ (൨) പരമാത്മജ്ഞാന നഹീം ഹൈ ഉസേ, (൧) ഹനന

ഹോനേ യോഗ്യ സ്വകാ ഔര ഹനനേവാലേ മോഹാദിദ്രവ്യഭാവകര്മരൂപ പരകാ ഭേദജ്ഞാന ന ഹോനേസേ
മോഹാദിദ്രവ്യഭാവകര്മോംകാ ക്ഷയ നഹീം ഹോതാ, തഥാ (൨) പരമാത്മനിഷ്ഠതാകേ അഭാവകേ കാരണ ജ്ഞപ്തികാ
പരിവര്തന നഹീം ടലനേസേ ജ്ഞപ്തിപരിവര്തനരൂപ കര്മോംകാ ഭീ ക്ഷയ നഹീം ഹോതാ .

ഇസലിയേ മോക്ഷാര്ഥിയോംകോ സര്വപ്രകാരസേ സര്വജ്ഞകഥിത ആഗമകാ സേവന കരനാ ചാഹിയേ ..൨൩൩..

അബ, മോക്ഷമാര്ഗ പര ചലനേവാലോംകോ ആഗമ ഹീ ഏക ചക്ഷു ഹൈ ഐസാ ഉപദേശ കരതേ ഹൈം : —

മുനിരാജ ആഗമചക്ഷു നേ സൌ ഭൂത ഇന്ദ്രിയചക്ഷു ഛേ,
ഛേ ദേവ അവധിചക്ഷു നേ സര്വത്രചക്ഷു സിദ്ധ ഛേ . ൨൩൪.

Page 436 of 513
PDF/HTML Page 469 of 546
single page version

ആഗമചക്ഷുഃ സാധുരിന്ദ്രിയചക്ഷൂംഷി സര്വഭൂതാനി .

ദേവാശ്ചാവധിചക്ഷുഷഃ സിദ്ധാഃ പുനഃ സര്വതശ്ചക്ഷുഷഃ ..൨൩൪..

ഇഹ താവദ്ഭഗവന്തഃ സിദ്ധാ ഏവ ശുദ്ധജ്ഞാനമയത്വാത്സര്വതശ്ചക്ഷുഷഃ, ശേഷാണി തു സര്വാണ്യപി

ഭൂതാനി മൂര്തദ്രവ്യാവസക്തദ്രഷ്ടിത്വാദിന്ദ്രിയചക്ഷൂംഷി . ദേവാസ്തു സൂക്ഷ്മത്വവിശിഷ്ടമൂര്തദ്രവ്യഗ്രാഹിത്വാദ-

വധിചക്ഷുഷഃ, അഥ ച തേപി രൂപിദ്രവ്യമാത്രദ്രഷ്ടത്വേനേന്ദ്രിയചക്ഷുര്ഭ്യോവിശിഷ്യമാണാ ഇന്ദ്രിയചക്ഷുഷ ഏവ .

ഏവമമീഷു സമസ്തേഷ്വപി സംസാരിഷു മോഹോപഹതതയാ ജ്ഞേയനിഷ്ഠേഷു സത്സു ജ്ഞാനനിഷ്ഠത്വമൂല-
ശുദ്ധാത്മതത്ത്വസംവേദനസാധ്യം സര്വതശ്ചക്ഷുസ്ത്വം ന സിദ്ധയേത് . അഥ തത്സിദ്ധയേ ഭഗവന്തഃ ശ്രമണാ

ആഗമചക്ഷുഷോ ഭവന്തി . തേന ജ്ഞേയജ്ഞാനയോരന്യോന്യസംവലനേനാശക്യവിവേചനത്വേ സത്യപി സ്വപര-

ഏവ ദ്രഷ്ടിരിത്യാഖ്യാതി — ആഗമചക്ഖൂ ശുദ്ധാത്മാദിപദാര്ഥപ്രതിപാദകപരമാഗമചക്ഷുഷോ ഭവന്തി . കേ തേ . സാഹൂ

നിശ്ചയരത്നത്രയാധാരേണ നിജശുദ്ധാത്മസാധകാഃ സാധവഃ . ഇംദിയചക്ഖൂണി നിശ്ചയേനാതീന്ദ്രിയാമൂര്തകേവലജ്ഞാനാദി-

ഗുണസ്വരൂപാണ്യപി വ്യവഹാരേണാനാദികര്മബന്ധവശാദിന്ദ്രിയാധീനത്വേനേന്ദ്രിയചക്ഷൂംഷി ഭവന്തി . കാനി കര്തൄണി .

സവ്വഭൂദാണി സര്വഭൂതാനി സര്വസംസാരിജീവാ ഇത്യര്ഥഃ . ദേവാ യ ഓഹിചക്ഖൂ ദേവാ അപി ച സൂക്ഷ്മമൂര്ത-

പുദ്ഗലദ്രവ്യവിഷയാവധിചക്ഷുഷഃ . സിദ്ധാ പുണ സവ്വദോ ചക്ഖൂ സിദ്ധാഃ പുനഃ ശുദ്ധബുദ്ധൈകസ്വഭാവജീവലോകാകാശ-

പ്രമിതശുദ്ധാസംഖ്യേയസര്വപ്രദേശചക്ഷുഷ ഇതി . അനേന കിമുക്തം ഭവതി . സര്വശുദ്ധാത്മപ്രദേശേ ലോചനോത്പത്തിനിമിത്തം

അന്വയാര്ഥ : — [സാധുഃ ] സാധു [ആഗമചക്ഷുഃ ] ആഗമചക്ഷു (-ആഗമരൂപ ചക്ഷുവാലേ)

ഹൈം, [സര്വഭൂതാനി ] സര്വപ്രാണീ [ഇന്ദ്രിയ ചക്ഷൂംഷി ] ഇന്ദ്രിയചക്ഷുവാലേ ഹൈം, [ദേവാഃ ച ] ദേവ
[അവധിചക്ഷുഷഃ ] അവധിചക്ഷു ഹൈം [പുനഃ ] ഔര [സിദ്ധാഃ ] സിദ്ധ [സര്വതഃ ചക്ഷുഷഃ ] സര്വതഃചക്ഷു

(-സര്വ ഓരസേ ചക്ഷുവാലേ അര്ഥാത് സര്വാത്മപ്രദേശോസേ ചക്ഷുവാന്) ഹൈം ..൨൩൪..

ടീകാ : — പ്രഥമ തോ ഇസ ലോകമേം ഭഗവന്ത സിദ്ധ ഹീ ശുദ്ധജ്ഞാനമയ ഹോനേസേ സര്വതഃ ചക്ഷു ഹൈം,

ഔര ശേഷ ‘സഭീ ഭൂത (-ജീവ), മൂര്ത ദ്രവ്യോംമേം ഹീ ഉനകീ ദൃഷ്ടി ലഗനേസേ ഇന്ദ്രിയചക്ഷു ഹൈം . ദേവ സൂക്ഷ്മത്വ-

വിശിഷ്ട മൂര്ത ദ്രവ്യോംകോ ഗ്രഹണ കരതേ ഹൈം ഇസലിയേ വേ അവധിചക്ഷു ഹൈം; അഥവാ വേ ഭീ, മാത്ര രൂപീ ദ്രവ്യോംകോ
ദേഖതേ ഹൈം ഇസലിയേ ഉന്ഹേം ഇന്ദ്രിയചക്ഷുവാലോംസേ അലഗ ന കിയാ ജായ തോ, ഇന്ദ്രിയചക്ഷു ഹീ ഹൈം .’ ഇസപ്രകാര

യഹ സഭീ സംസാരീ മോഹസേ ൧ഉപഹത ഹോനേകേ കാരണ ജ്ഞേയനിഷ്ഠ ഹോനേസേ, ജ്ഞാനനിഷ്ഠതാകാ മൂല ജോ ശുദ്ധാത്മ-

തത്ത്വകാ സംവേദന ഉസസേ സാധ്യ (-സധനേവാലാ) ഐസാ സര്വതഃ ചക്ഷുപനാ ഉനകേ സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ .

അബ, ഉസ (സര്വതഃചക്ഷുപനേ) കീ സിദ്ധികേ ലിയേ ഭഗവംത ശ്രമണ ആഗമചക്ഷു ഹോതേ ഹൈം .

യദ്യപി ജ്ഞേയ ഔര ജ്ഞാനകാ പാരസ്പരിക മിലന ഹോ ജാനേസേ ഉന്ഹേം ഭിന്ന കരനാ അശക്യ ഹൈ (അര്ഥാത് ജ്ഞേയ
ജ്ഞാനമേം ജ്ഞാത ന ഹോം ഐസാ കരനാ അശക്യ ഹൈ ) തഥാപി വേ ഉസ ആഗമചക്ഷുസേ സ്വപരകാ വിഭാഗ കരകേ,
മഹാമോഹകോ ജിനനേ ഭേദ ഡാലാ ഹൈ ഐസേ വര്തതേ ഹുഏ പരമാത്മാകോ പാകര, സതത ജ്ഞാനനിഷ്ഠ ഹീ രഹതേ ഹൈം .

൧. ഉപഹത = ഘായല, അശുദ്ധ, മലിന, ഭ്രഷ്ട .

Page 437 of 513
PDF/HTML Page 470 of 546
single page version

വിഭാഗമാരചയ്യ നിര്ഭിന്നമഹാമോഹാഃ സന്തഃ പരമാത്മാനമവാപ്യ സതതം ജ്ഞാനനിഷ്ഠാ ഏവാവതിഷ്ഠന്തേ .

അതഃ സര്വമപ്യാഗമചക്ഷുഷൈവ മുമുക്ഷൂണാം ദ്രഷ്ടവ്യമ് ..൨൩൪..

അഥാഗമചക്ഷുഷാ സര്വമേവ ദ്രശ്യത ഏവേതി സമര്ഥയതി —

സവ്വേ ആഗമസിദ്ധാ അത്ഥാ ഗുണപജ്ജഏഹിം ചിത്തേഹിം .

ജാണംതി ആഗമേണ ഹി പേച്ഛിത്താ തേ വി തേ സമണാ ..൨൩൫..

സര്വേ ആഗമസിദ്ധാ അര്ഥാ ഗുണപര്യായൈശ്ചിത്രൈഃ .

ജാനന്ത്യാഗമേന ഹി ദ്രഷ്ടവാ താനപി തേ ശ്രമണാഃ ..൨൩൫..

ആഗമേന താവത്സര്വാണ്യപി ദ്രവ്യാണി പ്രമീയന്തേ, വിസ്പഷ്ടതര്കണസ്യ സര്വദ്രവ്യാണാമ-

വിരുദ്ധത്വാത്; വിചിത്രഗുണപര്യായവിശിഷ്ടാനി ച പ്രതീയന്തേ, സഹക്രമപ്രവൃത്താനേകധര്മവ്യാപകാ-

പരമാഗമോപദേശാദുത്പന്നം നിര്വികാരം മോക്ഷാര്ഥിഭിഃ സ്വസംവേദനജ്ഞാനമേവ ഭാവനീയമിതി ..൨൩൪.. അഥാഗമ-

ലോചനേന സര്വം ദ്രശ്യത ഇതി പ്രജ്ഞാപയതി — സവ്വേ ആഗമസിദ്ധാ സര്വേപ്യാഗമസിദ്ധാ ആഗമേന ജ്ഞാതാഃ . കേ തേ .

അത്ഥാ വിശുദ്ധജ്ഞാനദര്ശനസ്വഭാവോ യോസൌ പരമാത്മപദാര്ഥസ്തത്പ്രഭൃതയോര്ഥാഃ . കഥം സിദ്ധാഃ . ഗുണപജ്ജഏഹിം

ഇസസേ (ഐസാ കഹാ ജാതാ ഹൈ കി) മുമുക്ഷുഓംകോ സബ കുഛ ആഗമരൂപ ചക്ഷു ദ്വാരാ ഹീ ദേഖനാ

ചാഹിയേ ..൨൩൪..

അബ, യഹ സമര്ഥന കരതേ ഹൈം കി ആഗമരൂപ ചക്ഷുസേ സബ കുഛ ദിഖാഈ ദേതാ ഹീ ഹൈ : —

അന്വയാര്ഥ : — [സര്വേ അര്ഥാഃ ] സമസ്ത പദാര്ഥ [ചിത്രൈഃ ഗുണപര്യായൈഃ ] വിചിത്ര

(അനേക പ്രകാരകീ) ഗുണപര്യായോം സഹിത [ആഗമസിദ്ധാഃ ] ആഗമസിദ്ധ ഹൈം . [താന് അപി ] ഉന്ഹേം ഭീ

[തേ ശ്രമണാഃ ] വേ ശ്രമണ [ആഗമേന ഹി ദൃഷ്ടാ ] ആഗമ ദ്വാരാ വാസ്തവമേം ദേഖകര [ജാനന്തി ] ജാനതേ
ഹൈം ..൨൩൫..

ടീകാ : — പ്രഥമ തോ, ആഗമ ദ്വാരാ സഭീ ദ്രവ്യ പ്രമേയ (ജ്ഞേയ) ഹോതേ ഹൈം, ക്യോംകി സര്വദ്രവ്യ

വിസ്പഷ്ട തര്കണാസേ അവിരുദ്ധ ഹൈം, ( – സര്വ ദ്രവ്യ ആഗമാനുസാര ജോ വിശേഷ സ്പഷ്ട തര്ക ഉസകേ സാഥ

മേലവാലേ ഹൈം, അര്ഥാത് വേ ആഗമാനുസാര വിസ്പഷ്ട വിചാരസേ ജ്ഞാത ഹോം ഐസേ ഹൈം ) . ഔര ആഗമസേ വേ ദ്രവ്യ

വിചിത്ര ഗുണപര്യായവാലേ പ്രതീത ഹോതേ ഹൈം, ക്യോംകി ആഗമകോ സഹപ്രവൃത്ത ഔര ക്രമപ്രവൃത്ത അനേക ധര്മോംമേം

സൌ ചിത്ര ഗുണപര്യായയുക്ത പദാര്ഥ ആഗമസിദ്ധ ഛേ;
തേ സര്വനേ ജാണേ ശ്രമണ ഏ ദേഖീനേ ആഗമ വഡേ. ൨൩൫.

Page 438 of 513
PDF/HTML Page 471 of 546
single page version

നേകാന്തമയത്വേനൈവാഗമസ്യ പ്രമാണത്വോപപത്തേഃ . അതഃ സര്വേര്ഥാ ആഗമസിദ്ധാ ഏവ ഭവന്തി . അഥ തേ

ശ്രമണാനാം ജ്ഞേയത്വമാപദ്യന്തേ സ്വയമേവ, വിചിത്രഗുണപര്യായവിശിഷ്ടസര്വദ്രവ്യവ്യാപകാനേകാന്താത്മക-
ശ്രുതജ്ഞാനോപയോഗീഭൂയ വിപരിണമനാത് . അതോ ന കിംചിദപ്യാഗമചക്ഷുഷാമദ്രശ്യം സ്യാത് ..൨൩൫..

അഥാഗമജ്ഞാനതത്പൂര്വതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനതദുഭയപൂര്വസംയതത്വാനാം യൌഗപദ്യസ്യ മോക്ഷമാര്ഗത്വം നിയമയതി —

ആഗമപുവ്വാ ദിട്ഠീ ണ ഭവദി ജസ്സേഹ സംജമോ തസ്സ .

ണത്ഥീദി ഭണദി സുത്തം അസംജദോ ഹോദി കിധ സമണോ ..൨൩൬..

ചിത്തേഹിം വിചിത്രഗുണപര്യായൈഃ സഹ . ജാണംതി ജാനന്തി . കാന് . തേ വി താന് പൂര്വോക്താര്ഥഗുണപര്യായാന് . കിം കൃത്വാ

പൂര്വമ് . പേച്ഛിത്താ ദ്രഷ്ടവാ ജ്ഞാത്വാ . കേന . ആഗമേണ ഹി ആഗമേനൈവ . അയമത്രാര്ഥഃ — പൂര്വമാഗമം പഠിത്വാ

പശ്ചാജ്ജാനന്തി . തേ സമണാ തേ ശ്രമണാ ഭവന്തീതി . അത്രേദം ഭണിതം ഭവതി — സര്വേ ദ്രവ്യഗുണപര്യായാഃ പരമാഗമേന

ജ്ഞായന്തേ . കസ്മാത് . ആഗമസ്യ പരോക്ഷരൂപേണ കേവലജ്ഞാനസമാനത്വാത് . പശ്ചാദാഗമാധാരേണ സ്വസംവേദനജ്ഞാനേ ജാതേ

സ്വസംവേദനജ്ഞാനബലേന കേവലജ്ഞാനേ ച ജാതേ പ്രത്യക്ഷാ അപി ഭവന്തി . തതഃകാരണാദാഗമചക്ഷുഷാ പരംപരയാ സര്വം

ദ്രശ്യം ഭവതീതി ..൨൩൫.. ഏവമാഗമാഭ്യാസകഥനരൂപേണ പ്രഥമസ്ഥലേ സൂത്രചതുഷ്ടയം ഗതമ് . അഥാഗമപരിജ്ഞാന-

തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനതദുഭയപൂര്വകസംയതത്വത്രയസ്യ മോക്ഷമാര്ഗത്വം നിയമയതി — ആഗമപുവ്വാ ദിട്ഠീ ണ ഭവദി ജസ്സേഹ

വ്യാപക (-അനേക ധര്മോംകോ കഹനേവാലാ) ൧അനേകാന്തമയ ഹോനേസേ ആഗമകോ പ്രമാണതാകീ ഉപപത്തി

ഹൈ (അര്ഥാത് ആഗമ പ്രമാണഭൂത സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ ) . ഇസസേ സഭീ പദാര്ഥ ആഗമസിദ്ധ ഹീ ഹൈം . ഔര

വേ ശ്രമണോംകോ സ്വയമേവ ജ്ഞേയഭൂത ഹോതേ ഹൈം, ക്യോംകി ശ്രമണ വിചിത്രഗുണപര്യായവാലേ സര്വദ്രവ്യോംമേം വ്യാപക
(-സര്വദ്രവ്യോംകോ ജാനനേവാലേ) അനേകാന്താത്മക ൨ശ്രുതജ്ഞാനോപയോഗരൂപ ഹോകര പരിണമിത ഹോതേ ഹൈം .

ഇസസേ (ഐസാ കഹാ ഹൈ കി) ആഗമചക്ഷുഓംകോ (-ആഗമരൂപ ചക്ഷുവാലോംകോ) കുഛ ഭീ

അദൃശ്യ നഹീം ഹൈ ..൨൩൫..

അബ, ആഗമജ്ഞാന, തത്പൂര്വക തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന ഔര തദുഭയപൂര്വക സംയതത്ത്വകീ യുഗപതതാകോ

മോക്ഷമാര്ഗപനാ ഹോനേകാ നിയമ കരതേ ഹൈം . [അര്ഥാത് ഐസാ നിയമ സിദ്ധ കരതേ ഹൈം കി — ൧ – ആഗമജ്ഞാന,

൨ – തത്പൂര്വക തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന ഔര ൩ – ഉന ദോനോം പൂര്വക സംയതപനാ ഇന തീനോംകാ സാഥ ഹോനാ ഹീ

മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ ] : —

൧. അനേകാന്ത = അനേക അന്ത; അനേക ധര്മ . [ദ്രവ്യശ്രുത അനേകാന്തമയ ഹൈ; സര്വദ്രവ്യോംകേ ഏക ഹീ സാഥ ഔര ക്രമശഃ

പ്രവര്തമാന അനേക ധര്മോംമേം വ്യാപ്ത (ഉന്ഹേം കഹനേവാലേ) അനേക ധര്മ ദ്രവ്യശ്രുതമേം ഹൈം .]]

൨. ശ്രുതജ്ഞാനോപയോഗ അനേകാന്താത്മക ഹൈ . സര്വ ദ്രവ്യോംകേ അനേക ധര്മോംമേം വ്യാപ്ത (ഉന്ഹേം ജാനനേവാലേ അനേക ധര്മ

ഭാവശ്രുതജ്ഞാനമേം ഹൈം ) .

ദൃഷ്ടി ന ആഗമപൂര്വികാ തേ ജീവനേ സംയമ നഹീം

— ഏ സൂത്ര കേരും ഛേ വചന; മുനി കേമ ഹോയ അസംയമീ ? ൨൩൬.

Page 439 of 513
PDF/HTML Page 472 of 546
single page version

ആഗമപൂര്വാ ദ്രഷ്ടിര്ന ഭവതി യസ്യേഹ സംയമസ്തസ്യ .

നാസ്തീതി ഭണതി സൂത്രമസംയതോ ഭവതി കഥം ശ്രമണഃ ..൨൩൬..

ഇഹ ഹി സര്വസ്യാപി സ്യാത്കാരകേതനാഗമപൂര്വികയാ തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനലക്ഷണയാ ദ്രഷ്ടയാ ശൂന്യസ്യ

സ്വപരവിഭാഗാഭാവാത് കായകഷായൈഃ സഹൈക്യമധ്യവസതോനിരുദ്ധവിഷയാഭിലാഷതയാ ഷഡ്ജീവനികായ-

ഘാതിനോ ഭൂത്വാ സര്വതോപി കൃതപ്രവൃത്തേഃ സര്വതോ നിവൃത്ത്യഭാവാത്തഥാ പരമാത്മജ്ഞാനാഭാവാദ് ജ്ഞേയചക്ര-
ക്രമാക്രമണനിരര്ഗലജ്ഞപ്തിതയാ ജ്ഞാനരൂപാത്മതത്ത്വൈകാഗ്ാ്രയപ്രവൃത്ത്യഭാവാച്ച സംയമ ഏവ ന താവത് സിദ്ധയേത് .

ആഗമപൂര്വികാ ദ്രഷ്ടിഃ സമ്യക്ത്വം നാസ്തി യസ്യേഹ ലോകേ സംജമോ തസ്സ ണത്ഥി സംയമസ്തസ്യ നാസ്തി ഇദി ഭണദി

ഇത്യേവം ഭണതി കഥയതി . കിം കര്തൃ . സുത്തം സൂത്രമാഗമഃ . അസംജദോ ഹോദി കിധ സമണോ അസംയതഃ സന്

ശ്രമണസ്തപോധനഃ കഥം ഭവതി, ന കഥമപീതി . തഥാഹി — യദി നിര്ദോഷിനിജപരമാത്മൈവോപാദേയ ഇതി രുചിരൂപം

സമ്യക്ത്വം നാസ്തി തര്ഹി പരമാഗമബലേന വിശദൈകജ്ഞാനരൂപമാത്മാനം ജാനന്നപി സമ്യഗ്ദ്രഷ്ടിര്ന ഭവതി, ജ്ഞാനീ ച

ന ഭവതി, തദ്ദ്വയാഭാവേ സതി പഞ്ചേന്ദ്രിയവിഷയാഭിലാഷഷഡ്ജീവവധവ്യാവൃത്തോപി സംയതോ ന ഭവതി . തതഃ

അന്വയാര്ഥ : — [ഇഹ ] ഇസ ലോകമേം [യസ്യ ] ജിസകീ [ആഗമപൂര്വാ ദൃഷ്ടിഃ ]

ആഗമപൂര്വക ദൃഷ്ടി (ദര്ശന) [ന ഭവതി ] നഹീം ഹൈ [തസ്യ ] ഉസകേ [സംയമഃ ] സംയമ [നാസ്തി ]
നഹീം ഹൈ, [ഇതി ] ഇസപ്രകാര [സൂത്രം ഭണതി ] സൂത്ര കഹതാ ഹൈ; ഔര [അസംയതഃ ] അസംയത വഹ
[ശ്രമണഃ ] ശ്രമണ [കഥം ഭവതി ] കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ ? ..൨൩൬..

ടീകാ : — ഇസ ലോകമേം വാസ്തവമേം, സ്യാത്കാര ജിസകാ ചിഹ്ന ഹൈ ഐസേ ആഗമപൂര്വക

൧തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനലക്ഷണവാലീ ദൃഷ്ടിസേ ജോ ശൂന്യ ഹൈ ഉന സഭീകോ പ്രഥമ തോ സംയമ ഹീ സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ,

ക്യോംകി (൧) സ്വപരകേ വിഭാഗകേ അഭാവകേ കാരണ കായാ ഔര കഷായോംകേ സാഥ ഏകതാകാ
അധ്യവസായ കരനേവാലേ ഐസേ വേ ജീവ, ൨വിഷയോംകീ അഭിലാഷാകാ നിരോധ നഹീം ഹോനേസേ ഛഹ

ജീവനികായകേ ഘാതീ ഹോകര സര്വതഃ (സബ ഓര സേ) പ്രവൃത്തി കരതേ ഹൈം, ഇസലിയേ ഉനകേ സര്വതഃ
നിവൃത്തികാ അഭാവ ഹൈ . (അര്ഥാത് കിസീ ഭീ ഓരസേ – കിംചിത്മാത്ര ഭീ നിവൃത്തി നഹീം ഹൈ ), തഥാപി

(൨) ഉനകേ പരമാത്മജ്ഞാനകേ അഭാവകേ കാരണ ജ്ഞേയസമൂഹകോ ക്രമശഃ ജാനനേവാലീ ൩നിരര്ഗല ജ്ഞപ്തി

൧. തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനലക്ഷണവാലീ = തത്ത്വാര്ഥകാ ശ്രദ്ധാന ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസീ . [സമ്യഗ്ദര്ശനകാ ലക്ഷണ

തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന ഹൈ . വഹ ആഗമപൂര്വക ഹോതാ ഹൈ . ആഗമകാ ചിഹ്ന ‘സ്യാത്’ കാര ഹൈ] .]

൨. ജിന ജീവോംകോ സ്വപരകാ ഭേദജ്ഞാന നഹീം ഹൈ ഉനകേ ഭലേ ഹീ കദാചിത് പംചേന്ദ്രിയോംകേ വിഷയോംകാ സംയോഗ ദിഖാഈ

ന ദേതാ ഹോ, ഛഹ ജീവനികായകീ ദ്രവ്യഹിംസാ ന ദിഖാഈ ദേതീ ഹോ ഔര ഇസപ്രകാര സംയോഗസേ നിവൃത്തി ദിഖാഈ ദേതീ
ഹോ, തഥാപി കായാ ഔര കഷായകേ സാഥ ഏകത്വ മാനനേവാലേ ഉന ജീവോംകേ വാസ്തവമേം പംചേന്ദ്രിയകേ വിഷയോംകീ
അഭിലാഷാകാ നിരോധ നഹീം ഹൈ, ഹിംസാകാ കിംചിത്മാത്ര അഭാവ നഹീം ഹൈ ഔര ഇസീപ്രകാര പരഭാവസേ കിംചിത്മാത്ര
നിവൃത്തി നഹീം ഹൈ .

൩. നിരര്ഗല = നിരംകുശ; സംയമരഹിത; സ്വച്ഛന്ദീ .

Page 440 of 513
PDF/HTML Page 473 of 546
single page version

അസിദ്ധസംയമസ്യ തു സുനിശ്ചിതൈകാഗ്ാ്രയഗതത്വരൂപം മോക്ഷമാര്ഗാപരനാമ ശ്രാമണ്യമേവ ന സിദ്ധയേത് . അത

ആഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം യൌഗപദ്യസ്യൈവ മോക്ഷമാര്ഗത്വം നിയമ്യേത ..൨൩൬..

അഥാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാമയൌഗപദ്യസ്യ മോക്ഷമാര്ഗത്വം വിഘടയതി —

ണ ഹി ആഗമേണ സിജ്ഝദി സദ്ദഹണം ജദി വി ണത്ഥി അത്ഥേസു .

സദ്ദഹമാണോ അത്ഥേ അസംജദോ വാ ണ ണിവ്വാദി ..൨൩൭..

ന ഹ്യാഗമേന സിദ്ധയതി ശ്രദ്ധാനം യദ്യപി നാസ്ത്യര്ഥേഷു .

ശ്രദ്ദധാന അര്ഥാനസംയതോ വാ ന നിര്വാതി ..൨൩൭..

സ്ഥിതമേതത് – പരമാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വത്രയമേവ മുക്തികാരണമിതി ..൨൩൬.. അഥാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥ-

ശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം യൌഗപദ്യാഭാവേ മോക്ഷോ നാസ്തീതി വ്യവസ്ഥാപയതി — ണ ഹി ആഗമേണ സിജ്ഝദി ആഗമജനിത-

പരമാത്മജ്ഞാനേന ന സിദ്ധയതി, സദ്ദഹണം ജദി വി ണത്ഥി അത്ഥേസു ശ്രദ്ധാനം യദി ച നാസ്തി പരമാത്മാദിപദാര്ഥേഷു .

സദ്ദഹമാണോ അത്ഥേ ശ്രദ്ദധാനോ വാ ചിദാനന്ദൈകസ്വഭാവനിജപരമാത്മാദിപദാര്ഥാന്, അസംജദോ വാ ണ ണിവ്വാദി വിഷയ-

കഷായാധീനത്വേനാസംയതോ വാ ന നിര്വാതി, നിര്വാണം ന ലഭത ഇതി . തഥാഹി – യഥാ പ്രദീപസഹിതപുരുഷസ്യ

കൂപപതനപ്രസ്താവേ കൂപപതനാന്നിവര്തനം മമ ഹിതമിതി നിശ്ചയരൂപം ശ്രദ്ധാനം യദി നാസ്തി തദാ തസ്യ പ്രദീപഃ കിം
കരോതി, ന കിമപി . തഥാ ജീവസ്യാപി പരമാഗമാധാരേണ സകലപദാര്ഥജ്ഞേയാകാരകരമ്ബിതവിശദൈകജ്ഞാനരൂപം

ഹോനേസേ ജ്ഞാനരൂപ ആത്മതത്ത്വമേം ഏകാഗ്രതാകീ പ്രവൃത്തികാ അഭാവ ഹൈ . (ഇസപ്രകാര ഉനകേ സംയമ സിദ്ധ

നഹീം ഹോതാ) ഔര (-ഇസപ്രകാര) ജിനകേ സംയമ സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ ഉന്ഹേം ൧സുനിശ്ചിത

ഐകാഗ്യ്രാപരിണതതാരൂപ ശ്രാമണ്യ ഹീ – ജിസകാ ദൂസരാ നാമ മോക്ഷമാര്ഗ ഹൈ വഹീ — സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ .

ഇസസേ ആഗമജ്ഞാന – തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന ഔര സംയതത്ത്വകേ യുഗപതപനേകോ ഹീ മോക്ഷമാര്ഗപനാ ഹോനേകാ

നിയമ ഹോതാ ഹൈ ..൨൩൬..

അബ, ഐസാ സിദ്ധ കരതേ ഹൈം കി — ആഗമജ്ഞാന – തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന ഔര സംയതത്ത്വകേ

അയുഗപത്പനേകോ മോക്ഷമാര്ഗത്വ ഘടിത നഹീം ഹോതാ : —

അന്വയാര്ഥ : — [ആഗമേന ] ആഗമസേ, [യദി അപി ] യദി [അര്ഥേഷു ശ്രദ്ധാനം നാസ്തി ]

പദാര്ഥോംകാ ശ്രദ്ധാന ന ഹോ തോ, [ന ഹി സിദ്ധയതി ] സിദ്ധി (മുക്തി) നഹീം ഹോതീ; [അര്ഥാന് ശ്രദ്ധധാനഃ ]
പദാര്ഥോംകാ ശ്രദ്ധാന കരനേവാലാ ഭീ [അസംയതഃ വാ ] യദി അസംയത ഹോ തോ [ന നിര്വാതി ] നിര്വാണകോ
പ്രാപ്ത നഹീം ഹോതാ ..൨൩൭..

൧. സുനിശ്ചിത = ദൃഢ . (ദൃഢതാപൂര്വക ഏകാഗ്രതാമേം പരിണമിത ഹോനാ സോ ശ്രാമണ്യ ഹൈ .)

സിദ്ധി നഹി ആഗമ ഥകീ, ശ്രദ്ധാ ന ജോ അര്ഥീ തണീ;
നിര്വാണ നഹി അര്ഥോ തണീ ശ്രദ്ധാഥീ, ജോ സംയമ നഹീം. ൨൩൭.

Page 441 of 513
PDF/HTML Page 474 of 546
single page version

ശ്രദ്ധാനശൂന്യേനാഗമജനിതേന ജ്ഞാനേന, തദവിനാഭാവിനാ ശ്രദ്ധാനേന ച സംയമശൂന്യേന, ന

താവത്സിദ്ധയതി . തഥാ ഹി — ആഗമബലേന സക ലപദാര്ഥാന് വിസ്പഷ്ടം തര്കയന്നപി, യദി സക ല-

പദാര്ഥജ്ഞേയാകാരകരമ്ബിതവിശദൈകജ്ഞാനാകാരമാത്മാനം ന തഥാ പ്രത്യേതി, തദാ യഥോദിതാത്മനഃ ശ്രദ്ധാന-
ശൂന്യതയാ യഥോദിതമാത്മാനമനനുഭവന് കഥം നാമ ജ്ഞേയനിമഗ്നോ ജ്ഞാനവിമൂഢോ ജ്ഞാനീ സ്യാത് .

അജ്ഞാനിനശ്ച ജ്ഞേയദ്യോതകോ ഭവന്നപ്യാഗമഃ കിം കുര്യാത് . തതഃ ശ്രദ്ധാനശൂന്യാദാഗമാന്നാസ്തി സിദ്ധിഃ .

കിംച, സകലപദാര്ഥജ്ഞേയാകാരകരമ്ബിതവിശദൈകജ്ഞാനാകാരമാത്മാനം ശ്രദ്ദധാനോപ്യനുഭവന്നപി, യദി
സ്വസ്മിന്നേവ സംയമ്യ ന വര്തയതി, തദാനാദിമോഹരാഗദ്വേഷവാസനോപജനിതപരദ്രവ്യചങ്ക്രമണസ്വൈരിണ്യാ-
ശ്ചിദ്വൃത്തേഃ സ്വസ്മിന്നേവ സ്ഥാനാന്നിര്വാസനനിഷ്കമ്പൈകതത്ത്വമൂര്ച്ഛിതചിദ്വൃത്ത്യഭാവാത്കഥം നാമ സംയതഃ സ്യാത് .

സ്വാത്മാനം ജാനതോപി മമാത്മൈവോപാദേയ ഇതി നിശ്ചയരൂപം യദി ശ്രദ്ധാനം നാസ്തി തദാ തസ്യ പ്രദീപസ്ഥാനീയ
ആഗമഃ കിം കരോതി, ന കിമപി . യഥാ വാ സ ഏവ പ്രദീപസഹിതപുരുഷഃ സ്വകീയപൌരുഷബലേന കൂപപതനാദ്യദി

ന നിവര്തതേ തദാ തസ്യ ശ്രദ്ധാനം പ്രദീപോ ദ്രഷ്ടിര്വാ കിം കരോതി, ന കിമപി . തഥായം ജീവഃ

പ്ര. ൫൬

ടീകാ : — ആഗമജനിത ജ്ഞാനസേ, യദി വഹ ശ്രദ്ധാനശൂന്യ ഹോ തോ സിദ്ധി നഹീം ഹോതീ; തഥാ

ഉസകേ (-ആഗമജ്ഞാനകേ) വിനാ ജോ നഹീം ഹോതാ ഐസേ ശ്രദ്ധാനസേ ഭീ യദി വഹ (ശ്രദ്ധാന) സംയമശൂന്യ
ഹോ തോ സിദ്ധി നഹീം ഹോതീ . വഹ ഇസപ്രകാര : —

ആഗമബലസേ സകല പദാര്ഥോംകീ വിസ്പഷ്ട ൧തര്കണാ കരതാ ഹുആ ഭീ യദി ജീവ സകല

പദാര്ഥോംകേ ജ്ഞേയാകാരോംകേ സാഥ ൨മിലിത ഹോനേവാലാ വിശദ ഏക ജ്ഞാന ജിസകാ ആകാര ഹൈ ഐസേ

ആത്മാകോ ഉസപ്രകാരസേ പ്രതീത നഹീം കരതാ തോ യഥോക്ത ആത്മാകേ ശ്രദ്ധാനസേ ശൂന്യ ഹോനേകേ കാരണ ജോ
യഥോക്ത ആത്മാകാ അനുഭവ നഹീം കരതാ ഐസാ വഹ ജ്ഞേയനിമഗ്ന ജ്ഞാനവിമൂഢ ജീവ കൈസേ ജ്ഞാനീ ഹോഗാ ?
(നഹീം ഹോഗാ, വഹ അജ്ഞാനീ ഹീ ഹോഗാ .) ഔര അജ്ഞാനീകോ, ജ്ഞേയദ്യോതക ഹോനേ പര ഭീ, ആഗമ ക്യാ

കരേഗാ ? (-ആഗമ ജ്ഞേയോംകാ പ്രകാശക ഹോനേ പര ഭീ വഹ അജ്ഞാനീകേ ലിയേ ക്യാ കര സകതാ ഹൈ ?)
ഇസലിയേ ശ്രദ്ധാനശൂന്യ ആഗമസേ സിദ്ധി നഹീം ഹോതീ .

ഔര, സകല പദാര്ഥോംകേ ജ്ഞേയാകാരോംകേ സാഥ മിലിത ഹോതാ ഹുആ വിശദ ഏക ജ്ഞാന ജിസകാ

ആകാര ഹൈ ഐസേ ആത്മാകാ ശ്രദ്ധാന കരതാ ഹുആ ഭീ, അനുഭവ കരതാ ഹുആ ഭീ യദി ജീവ അപനേമേം
ഹീ സംയമിത (-അംകുശിത) ഹോകര നഹീം രഹതാ, തോ അനാദി മോഹരാഗദ്വേഷകീ വാസനാസേ ജനിത ജോ
പരദ്രവ്യമേം ഭ്രമണ ഉസകേ കാരണ ജോ സ്വൈരിണീ (-സ്വച്ഛംദീ, വ്യഭിചാരിണീ) ഹൈ ഐസീ ചിദ്വൃത്തി (-

ചൈതന്യകീ പരിണതി) അപനേമേം ഹീ രഹനേസേ, വാസനാരഹിത നിഷ്കംപ ഏക തത്ത്വമേം ലീന ചിദ്വൃത്തികാ
അഭാവ ഹോനേസേ, വഹ കൈസേ സംയത ഹോഗാ ? (നഹീം ഹോഗാ, അസംയത ഹീ ഹോഗാ) ഔര അസംയതകോ, യഥോക്ത

൧. തര്കണാ = വിചാരണാ; യുക്തി ഇത്യാദികേ ആശ്രയവാലാ ജ്ഞാന .

൨. മിലിത ഹോനേ വാലാ = മിശ്രിത ഹോനേവാലാ; സംബംധകോ പ്രാപ്ത; അര്ഥാത് ഉന്ഹേം ജാനനേവാലാ . [സമസ്ത പദാര്ഥോംകേ

ജ്ഞേയാകാര ജിസമേം പ്രതിബിംബിത ഹോതേ ഹൈം അര്ഥാത് ഉന്ഹേം ജാനതാ ഹൈ ഐസാ സ്പഷ്ട ഏക ജ്ഞാന ഹീ ആത്മാകാ രൂപ ഹൈ .]]

Page 442 of 513
PDF/HTML Page 475 of 546
single page version

അസംയതസ്യ ച യഥോദിതാത്മതത്ത്വപ്രതീതിരൂപം ശ്രദ്ധാനം യഥോദിതാത്മതത്ത്വാനുഭൂതിരൂപം ജ്ഞാനം വാ കിം
കുര്യാത് . തതഃ സംയമശൂന്യാത് ശ്രദ്ധാനാത് ജ്ഞാനാദ്വാ നാസ്തി സിദ്ധിഃ . അത ആഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥ-

ശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാമയൌഗപദ്യസ്യ മോക്ഷമാര്ഗത്വം വിഘടേതൈവ ..൨൩൭..

അഥാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം യൌഗപദ്യേപ്യാത്മജ്ഞാനസ്യ മോക്ഷമാര്ഗസാധകതമത്വം

ദ്യോതയതി —

ജം അണ്ണാണീ കമ്മം ഖവേദി ഭവസയസഹസ്സകോഡീഹിം .

തം ണാണീ തിഹിം ഗുത്തോ ഖവേദി ഉസ്സാസമേത്തേണ ..൨൩൮..

യദജ്ഞാനീ കര്മ ക്ഷപയതി ഭവശതസഹസ്രകോടിഭിഃ .

തജ്ജ്ഞാനീ ത്രിഭിര്ഗുപ്തഃ ക്ഷപയത്യുച്ഛ്വാസമാത്രേണ ..൨൩൮..

ശ്രദ്ധാനജ്ഞാനസഹിതോപി പൌരുഷസ്ഥാനീയചാരിത്രബലേന രാഗാദിവികല്പരൂപാദസംയമാദ്യദി ന നിവര്തതേ തദാ തസ്യ
ശ്രദ്ധാനം ജ്ഞാനം വാ കിം കുര്യാത്, ന കിമപീതി . അതഃ ഏതദായാതി – പരമാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം

മധ്യേ ദ്വയേനൈകേന വാ നിര്വാണം നാസ്തി, കിംതു ത്രയേണേതി ..൨൩൭.. ഏവം ഭേദാഭേദരത്നത്രയാത്മകമോക്ഷമാര്ഗ-

സ്ഥാപനമുഖ്യത്വേന ദ്വിതീയസ്ഥലേ ഗാഥാചതുഷ്ടയം ഗതമ് . കിംച ബഹിരാത്മാവസ്ഥാന്തരാത്മാവസ്ഥാപരമാത്മാവസ്ഥാ-

മോക്ഷാവസ്ഥാത്രയം തിഷ്ഠതി . അവസ്ഥാത്രയേനുഗതാകാരം ദ്രവ്യം തിഷ്ഠതി . ഏവം പരസ്പരസാപേക്ഷദ്രവ്യപര്യായാത്മകോ

ജീവപദാര്ഥഃ. തത്ര മോക്ഷകാരണം ചിന്ത്യതേ . മിഥ്യാത്വരാഗാദിരൂപാ ബഹിരാത്മാവസ്ഥാ താവദശുദ്ധാ, മുക്തികാരണം

ആത്മതത്ത്വകീ പ്രതീതിരൂപ ശ്രദ്ധാന യാ യഥോക്ത ആത്മതത്ത്വകീ അനുഭൂതിരൂപ ജ്ഞാന ക്യാ കരേഗാ ?
ഇസലിയേ സംയമശൂന്യ ശ്രദ്ധാനസേ യാ ജ്ഞാനസേ സിദ്ധി നഹീം ഹോതീ .

ഇസസേ ആഗമജ്ഞാന – തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന – സംയതത്ത്വകേ അയുഗപത്പനേകോ മോക്ഷമാര്ഗപനാ ഘടിത നഹീം

ഹോതാ ..൨൩൭..

അബ, ആഗമജ്ഞാന – തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന – സംയതത്ത്വകാ യുഗപത്പനാ ഹോനേ പര ഭീ, ആത്മജ്ഞാന

മോക്ഷമാര്ഗകാ സാധകതമ (ഉത്കൃഷ്ട സാധക) ഹൈ ഐസാ സമഝാതേ ഹൈം : —

അന്വയാര്ഥ : — [യത് കര്മ ] ജോ കര്മ [അജ്ഞാനീ ] അജ്ഞാനീ [ഭവശതസഹസ്രകോടിഭിഃ ]

ലക്ഷകോടി ഭവോംമേം [ക്ഷപയതി ] ഖപാതാ ഹൈ, [തത് ] വഹ കര്മ [ജ്ഞാനീ ] ജ്ഞാനീ [ത്രിഭിഃ ഗുപ്തഃ ] തീന
പ്രകാര (മന – വചന – കായ) സേ ഗുപ്ത ഹോനേസേ [ഉച്ഛ്വാസമാത്രേണ ] ഉച്ഛ്വാസമാത്രമേം [ക്ഷപയതി ] ഖപാ

ദേതാ ഹൈ ..൨൩൮..

അജ്ഞാനീ ജേ കര്മോ ഖപാവേ ലക്ഷ കോടി ഭവോ വഡേ,
തേ കര്മ ജ്ഞാനീ ത്രിഗുപ്ത ബസ ഉച്ഛ്വാസമാത്രഥീ ക്ഷയ കരേ. ൨൩൮.

Page 443 of 513
PDF/HTML Page 476 of 546
single page version

യദജ്ഞാനീ കര്മ ക്രമപരിപാടയാ ബാലതപോവൈചിത്ര്യോപക്രമേണ ച പച്യമാനമുപാത്തരാഗദ്വേഷതയാ

സുഖദുഃഖാദിവികാരഭാവപരിണതഃ പുനരാരോപിതസന്താനം ഭവശതസഹസ്രകോടീഭിഃ കഥംചന നിസ്തരതി,
തദേവ ജ്ഞാനീ സ്യാത്കാരകേതനാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വയൌഗപദ്യാതിശയപ്രസാദാസാദിതശുദ്ധ-
ജ്ഞാനമയാത്മതത്ത്വാനുഭൂതിലക്ഷണജ്ഞാനിത്വസദ്ഭാവാത്കായവാങ്മനഃകര്മോപരമപ്രവൃത്തത്രിഗുപ്തത്വാത് പ്രചണ്ഡോപ-

ന ഭവതി . മോക്ഷാവസ്ഥാ ശുദ്ധാ ഫലഭൂതാ, സാ ചാഗ്രേ തിഷ്ഠതി . ഏതാഭ്യാം ദ്വാഭ്യാം ഭിന്നാ യാന്തരാത്മാവസ്ഥാ

സാ മിഥ്യാത്വരാഗാദിരഹിതത്വേന ശുദ്ധാ . യഥാ സൂക്ഷ്മനിഗോതജ്ഞാനേ ശേഷാവരണേ സത്യപി ക്ഷയോപശമജ്ഞാനാവരണം

നാസ്തി തഥാത്രാപി കേവലജ്ഞാനാവരണേ സത്യപ്യേകദേശക്ഷയോപശമജ്ഞാനാപേക്ഷയാ നാസ്ത്യാവരണമ് . യാവതാംശേന

നിരാവരണാ രാഗാദിരഹിതത്വേന ശുദ്ധാ ച താവതാംശേന മോക്ഷകാരണം ഭവതി . തത്ര ശുദ്ധപാരിണാമികഭാവരൂപം

പരമാത്മദ്രവ്യം ധ്യേയം ഭവതി, തച്ച തസ്മാദന്തരാത്മധ്യാനാവസ്ഥാവിശേഷാത്കഥംചിദ്ഭിന്നമ് . യദൈകാന്തേനാഭിന്നം

ഭവതി തദാ മോക്ഷേപി ധ്യാനം പ്രാപ്നോതി, അഥവാസ്യ ധ്യാനപര്യായസ്യ വിനാശേ സതി തസ്യ പാരിണാമിക-
ഭാവസ്യാപി വിനാശഃ പ്രാപ്നോതി . ഏവം ബഹിരാത്മാന്തരാത്മപരമാത്മകഥനരൂപേണ മോക്ഷമാര്ഗോ ജ്ഞാതവ്യഃ . അഥ

പരമാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം ഭേദരത്നത്രയരൂപാണാം മേലാപകേപി, യദഭേദരത്നത്രയാത്മകം നിര്വികല്പ-
സമാധിലക്ഷണമാത്മജ്ഞാനം, നിശ്ചയേന തദേവ മുക്തികാരണമിതി പ്രതിപാദയതി — ജം അണ്ണാണീ കമ്മം ഖവേദി

നിര്വികല്പസമാധിരൂപനിശ്ചയരത്നത്രയാത്മകവിശിഷ്ടഭേദജ്ഞാനാഭാവാദജ്ഞാനീ ജീവോ യത്കര്മ ക്ഷപയതി . കാഭിഃ

കരണഭൂതാഭിഃ . ഭവസയസഹസ്സകോഡീഹിം ഭവശതസഹസ്രകോടിഭിഃ . തം ണാണീ തിഹിം ഗുത്തോ തത്കര്മ ജ്ഞാനീ ജീവസ്ത്രി-

ഗുപ്തിഗുപ്തഃ സന് ഖവേദി ഉസ്സാസമേത്തേണ ക്ഷപയത്യുച്ഛ്വാസമാത്രേണേതി . തദ്യഥാ — ബഹിര്വിഷയേ പരമാഗമാഭ്യാസബലേന

യത്സമ്യക്പരിജ്ഞാനം തഥൈവ ശ്രദ്ധാനം വ്രതാദ്യനുഷ്ഠാനം ചേതി ത്രയം, തത്ത്രയാധാരേണോത്പന്നം സിദ്ധജീവവിഷയേ സമ്യക്-
പരിജ്ഞാനം ശ്രദ്ധാനം തദ്ഗുണസ്മരണാനുകൂലമനുഷ്ഠാനം ചേതി ത്രയം, തത്ത്രയാധാരേണോത്പന്നം വിശദാഖണ്ഡൈകജ്ഞാനാകാരേ
സ്വശുദ്ധാത്മനി പരിച്ഛിത്തിരൂപം സവികല്പജ്ഞാനം സ്വശുദ്ധാത്മോപാദേയഭൂതരുചിവികല്പരൂപം സമ്യഗ്ദര്ശനം തത്രൈവാത്മനി
രാഗാദിവികല്പനിവൃത്തിരൂപം സവികല്പചാരിത്രമിതി ത്രയമ് . തത്ത്രയപ്രസാദേനോത്പന്നം യന്നിര്വികല്പസമാധിരൂപം

നിശ്ചയരത്നത്രയലക്ഷണം വിശിഷ്ടസ്വസംവേദനജ്ഞാനം തദഭാവാദജ്ഞാനീ ജീവോ ബഹുഭവകോടിഭിര്യത്കര്മ ക്ഷപയതി,

ടീകാ : — ജോ കര്മ (അജ്ഞാനീകോ) ക്രമപരിപാടീസേ തഥാ അനേക പ്രകാരകേ ബാലതപാദിരൂപ

ഉദ്യമസേ പകതേ ഹുഏ, രാഗദ്വേഷകോ ഗ്രഹണ കിയാ ഹോനേസേ സുഖദുഃഖാദി വികാരഭാവരൂപ പരിണമിത ഹോനേസേ
പുനഃ സംതാനകോ ആരോപിത കരതാ ജായ ഇസപ്രകാര, ലക്ഷകോടിഭവോം ദ്വാരാ ചാഹേ ജിസപ്രകാര (-മഹാ
കഷ്ടസേ) അജ്ഞാനീ പാര കര ജാതാ ഹൈ, വഹീ കര്മ, (ജ്ഞാനീകോ സ്യാത്കാരകേതന ആഗമജ്ഞാന,
തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന ഔര സംയതത്ത്വകേ യുഗപത്പനേകേ അതിശയപ്രസാദസേ പ്രാപ്ത കീ ഹുഈ ശുദ്ധജ്ഞാനമയ
ആത്മതത്ത്വകീ അനുഭൂതി ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസേ ജ്ഞാനീപനകേ സദ്ഭാവകേ കാരണ കായ – വചന – മനകേ

കര്മോംകേ ൧ഉപരമസേ ത്രിഗുപ്തിതാ പ്രവര്തമാന ഹോനേസേ പ്രചണ്ഡ ഉദ്യമ സേ പകതാ ഹുആ, രാഗദ്വേഷകേ ഛോഡനേസേ

സമസ്ത സുഖദുഃഖാദി വികാര അത്യന്ത നിരസ്ത ഹുആ ഹോനേസേ പുനഃസംതാനകോ ആരോപിത ന കരതാ ജായ

൧. ഉപരമ = വിരാമ, അടക ജാനാ വഹ, രുക ജാനാ വഹ; [ജ്ഞാനീകേ ജ്ഞാനീപനകേ കാരണ കായ – വചന – മന സംബംധീ

കാര്യ രുക ജാനേസേ ത്രിഗുപ്തതാ പ്രവര്തതീ ഹൈ .]]

Page 444 of 513
PDF/HTML Page 477 of 546
single page version

ക്രമപച്യമാനമപഹസ്തിതരാഗദ്വേഷതയാ ദൂരനിരസ്തസമസ്തസുഖദുഃഖാദിവികാരഃ പുനരനാരോപിതസന്താന-
മുച്ഛ്വാസമാത്രേണൈവ ലീലയൈവ പാതയതി . അത ആഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വയൌഗപദ്യേപ്യാത്മ-

ജ്ഞാനമേവ മോക്ഷമാര്ഗസാധകതമമനുമന്തവ്യമ് ..൨൩൮..

അഥാത്മജ്ഞാനശൂന്യസ്യ സര്വാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം യൌഗപദ്യമപ്യകിം ചിത്ക ര-

മിത്യനുശാസ്തി —

പരമാണുപമാണം വാ മുച്ഛാ ദേഹാദിഏസു ജസ്സ പുണോ .

വിജ്ജദി ജദി സോ സിദ്ധിം ണ ലഹദി സവ്വാഗമധരോ വി ..൨൩൯..

തത്കര്മ ജ്ഞാനീ ജീവഃ പൂര്വോക്തജ്ഞാനഗുണസദ്ഭാവാത് ത്രിഗുപ്തിഗുപ്തഃ സന്നുച്ഛ്വാസമാത്രേണ ലീലയൈവ ക്ഷപയതീതി .

തതോ ജ്ഞായതേ പരമാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം ഭേദരത്നത്രയരൂപാണാം സദ്ഭാവേപ്യഭേദരത്നത്രയരൂപസ്യ സ്വ-
സംവേദനജ്ഞാനസ്യൈവ പ്രധാനത്വമിതി ..൨൩൮.. അഥ പൂര്വസൂത്രോക്താത്മജ്ഞാനരഹിതസ്യ സര്വാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന-

ഇസപ്രകാര ഉച്ഛ്വാസമാത്രമേം ഹീ ലീലാസേ ഹീ ജ്ഞാനീ നഷ്ട കര ദേതാ ഹൈ .

ഇസസേ ആഗമജ്ഞാന, തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന ഔര സംയതത്ത്വകാ യുഗപത്പനാ ഹോനേ പര ഭീ ആത്മജ്ഞാനകോ

ഹീ മോക്ഷമാര്ഗകാ സാധകതമ സംമത കരനാ .

ഭാവാര്ഥ : — അജ്ഞാനീകേ ക്രമശഃ തഥാ ബാലതപാദിരൂപ ഉദ്യമസേ കര്മ പകതേ ഹൈം ഔര

൧ജ്ഞാനീപനകേ കാരണ ഹോനേവാലേ ത്രിഗുപ്തതാരൂപ പ്രചണ്ഡ ഉദ്യമസേ കര്മ പകതേ ഹൈം; ഇസലിയേ

അജ്ഞാനീ ജിസ കര്മകോ അനേക ൨ശത – സഹസ്ര – കോടി ഭവോംമേം മഹാകഷ്ടസേ ഉല്ലംഘന (പാര) കര പാതാ

ഹൈ വഹീ കര്മ ജ്ഞാനീ ഉച്ഛ്വാസമാത്രമേം ഹീ, കൌതുകമാത്രമേം ഹീ നഷ്ട കര ഡാലതാ ഹൈ . ഔര അജ്ഞാനീകേ

വഹ കര്മ, സുഖദുഃഖാദിവികാരരൂപ പരിണമനകേ കാരണ, പുനഃ നൂതന കര്മരൂപ സംതതികോ ഛോഡതാ ജാതാ
ഹൈ തഥാ ജ്ഞാനീകേ സുഖദുഃഖാദിവികാരരൂപ പരിണമന ന ഹോനേസേ വഹ ക ര്മ പുനഃ നൂതന കര്മരൂപ സംതതികോ
നഹീം ഛോഡതാ ജാതാ .

ഇസലിയേ ആത്മജ്ഞാന ഹീ മോക്ഷമാര്ഗകാ സാധകതമ ഹൈ ..൨൩൮..

അബ, ഐസാ ഉപദേശ കരതേ ഹൈം കി – ആത്മജ്ഞാനശൂന്യകേ സര്വ ആഗമജ്ഞാന, തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന തഥാ

സംയതത്ത്വകാ യുഗപത്പനാ ഭീ അകിംചിത്കര ഹൈ, (അര്ഥാത് കുഛ ഭീ നഹീം കര സകതാ) : —

൧. ജ്ഞാനീപന = ആഗമജ്ഞാന – തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന – സംയതത്ത്വകേ യുഗപത്പനേകേ അതിശയ പ്രസാദസേ പ്രാപ്ത ശുദ്ധജ്ഞാനമയ

ആത്മതത്ത്വകീ അനുഭൂതി ജ്ഞാനീപനകാ ലക്ഷണ ഹൈ .

൨. ശത – സഹസ്ര – കോടി = ൧൦൦ × ൧൦൦൦ × ൧൦൦൦൦൦൦൦

അണുമാത്ര പണ മൂര്ഛാ തണോ സദ്ഭാവ ജോ ദേഹാദികേ,
തോ സര്വആഗമധര ഭലേ പണ നവ ലഹേ സിദ്ധത്വനേ. ൨൩൯.

Page 445 of 513
PDF/HTML Page 478 of 546
single page version

പരമാണുപ്രമാണം വാ മൂര്ച്ഛാ ദേഹാദികേഷു യസ്യ പുനഃ .

വിദ്യതേ യദി സ സിദ്ധിം ന ലഭതേ സര്വാഗമധരോപി ..൨൩൯..

യദി കരതലാമലകീകൃതസകലാഗമസാരതയാ ഭൂതഭവദ്ഭാവി ച സ്വോചിതപര്യായവിശിഷ്ടമ-

ശേഷദ്രവ്യജാതം ജാനന്തമാത്മാനം ജാനന് ശ്രദ്ദധാനഃ സംയമയംശ്ചാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം
യൌഗപദ്യേപി മനാങ്മോഹമലോപലിപ്തത്വാത് യദാ ശരീരാദിമൂര്ച്ഛോപരക്തതയാ നിരുപരാഗോപയോഗപരിണതം

കൃത്വാ ജ്ഞാനാത്മാനമാത്മാനം നാനുഭവതി തദാ താവന്മാത്രമോഹമലകലംക കീലികാകീലിതൈഃ കര്മ-
ഭിരവിമുച്യമാനോ ന സിദ്ധയതി . അത ആത്മജ്ഞാനശൂന്യമാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വയൌഗ-

പദ്യമപ്യകിംചിത്കരമേവ ..൨൩൯..

സംയതത്വാനാം യൌഗപദ്യമപ്യകിംചിത്കരമിത്യുപദിശതി — പരമാണുപമാണം വാ മുച്ഛാ ദേഹാദിഏസു ജസ്സ പുണോ വിജ്ജദി ജദി

പരമാണുമാത്രം വാ മൂര്ച്ഛാ ദേഹാദികേഷു വിഷയേസു യസ്യ പുരുഷസ്യ പുനര്വിദ്യതേ യദി ചേത്, സോ സിദ്ധിം ണ ലഹദി
സ സിദ്ധിം മുക്തിം ന ലഭതേ . കഥംഭൂതഃ . സവ്വാഗമധരോ വി സര്വാഗമധരോപീതി . അയമത്രാര്ഥഃ — സര്വാഗമജ്ഞാന-

തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം യൌഗപദ്യേ സതി യസ്യ ദേഹാദിവിഷയേ സ്തോകമപി മമത്വം വിദ്യതേ തസ്യ പൂര്വസൂത്രോക്തം
നിര്വികല്പസമാധിലക്ഷണം നിശ്ചയരത്നത്രയാത്മകം സ്വസംവേദനജ്ഞാനം നാസ്തീതി ..൨൩൯.. അഥ ദ്രവ്യഭാവ-

സംയമസ്വരൂപം കഥയതി —

അന്വയാര്ഥ : — [പുനഃ ] ഔര [യദി ] യദി [യസ്യ ] ജിസകേ [ദേഹാദികേഷു ] ശരീരാദികേ

പ്രതി [പരമാണുപ്രമാണം വാ ] പരമാണുമാത്ര ഭീ [മൂര്ച്ഛാ ] മൂര്ച്ഛാ [വിദ്യതേ ] വര്തതീ ഹോ തോ [സഃ ] വഹ
[സര്വാഗമധരഃ അപി ] ഭലേ ഹീ സര്വാഗമകാ ധാരീ ഹോ തഥാപി [സിദ്ധിം ന ലഭതേ ] സിദ്ധികോ പ്രാപ്ത
നഹീം ഹോതാ ..൨൩൯..

ടീകാ : — സകല ആഗമകേ സാരകോ ഹസ്താമലകവത് കരനേസേ (-ഹഥേലീമേം രക്ഖേ ഹുഏ

ആംവലേകേ സമാന സ്പഷ്ട ജ്ഞാന ഹോനേസേ) ജോ പുരുഷ ഭൂത – വര്തമാന – ഭാവീ ൧സ്വോചിത പര്യായോംകേ സാഥ

അശേഷ ദ്രവ്യസമൂഹകോ ജാനനേവാലേ ആത്മാകോ ജാനതാ ഹൈ, ശ്രദ്ധാന കരതാ ഹൈ ഔര സംയമിത രഖതാ ഹൈ,
ഉസ പുരുഷകേ ആഗമജ്ഞാന – തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന – സംയതത്ത്വകാ യുഗപത്പനാ ഹോനേ പര ഭീ, യദി വഹ

കിംചിത്മാത്ര ഭീ മോഹമലസേ ലിപ്ത ഹോനേസേ ശരീരാദികേ പ്രതി (തത്സംബംധീ) മൂര്ച്ഛാസേ ൨ഉപരക്ത രഹനേസേ,

൩നിരുപരാഗ ഉപയോഗമേം പരിണത കരകേ ജ്ഞാനാത്മക ആത്മാകാ അനുഭവ നഹീം കരതാ, തോ വഹ പുരുഷ മാത്ര

ഉതനേ (കുഛ) മോഹമലകലംകരൂപ കീലേകേ സാഥ ബ ധേ ഹുഏ കര്മോംസേ ന ഛൂടതാ ഹുആ സിദ്ധ നഹീം
ഹോതാ .

ഇസലിയേ ആത്മജ്ഞാനശൂന്യ ആഗമജ്ഞാന – തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന – സംയതത്ത്വകാ യുഗപത്പനാ ഭീ

൧. സ്വോചിത = അപനേകോ ഉചിത, അപനേ – അപനേ യോഗ്യ . [ആത്മാകാ സ്വഭാവ ത്രികാലകീ സ്വോചിത പര്യായോം സഹിത

സമസ്ത ദ്രവ്യോംകോ ജാനനാ ഹൈ .]]

൨. ഉപരക്ത = മലിന; വികാരീ . ൩. നിരുപരാഗ = ഉപരാഗ രഹിത; നിര്മല; നിര്വികാര; ശുദ്ധ .

Page 446 of 513
PDF/HTML Page 479 of 546
single page version

അഥാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വയൌഗപദ്യാത്മജ്ഞാനയൌഗപദ്യം സാധയതി —

പംചസമിദോ തിഗുത്തോ പംചേംദിയസംവുഡോ ജിദകസാഓ .

ദംസണണാണസമഗ്ഗോ സമണോ സോ സംജദോ ഭണിദോ ..൨൪൦..

പഞ്ചസമിതസ്ത്രിഗുപ്തഃ പഞ്ചേന്ദ്രിയസംവൃതോ ജിതകഷായഃ .

ദര്ശനജ്ഞാനസമഗ്രഃ ശ്രമണഃ സ സംയതോ ഭണിതഃ ..൨൪൦..

യഃ ഖല്വനേകാന്തകേതനാഗമജ്ഞാനബലേന സകലപദാര്ഥജ്ഞേയാകാരകരംബിതവിശദൈകജ്ഞാനാകാര-

മാത്മാനം ശ്രദ്ദധാനോനുഭവംശ്ചാത്മന്യേവ നിത്യനിശ്ചലാം വൃത്തിമിച്ഛന് സമിതിപംചകാംകു ശിതപ്രവൃത്തിപ്രവര്തിത-

ചാഗോ യ അണാരംഭോ വിസയവിരാഗോ ഖഓ കസായാണം .

സോ സംജമോ ത്തി ഭണിദോ പവ്വജ്ജാഏ വിസേസേണ ..“൩൫..

ചാഗോ യ നിജശുദ്ധാത്മപരിഗ്രഹം കൃത്വാ ബാഹ്യാഭ്യന്തരപരിഗ്രഹനിവൃത്തിസ്ത്യാഗഃ . അണാരംഭോ നിഃക്രിയനിജ-

ശുദ്ധാത്മദ്രവ്യേ സ്ഥിത്വാ മനോവചനകായവ്യാപാരനിവൃത്തിരനാരമ്ഭഃ . വിസയവിരാഗോ നിര്വിഷയസ്വാത്മഭാവനോത്ഥസുഖേ

തൃപ്തിം കൃത്വാ പഞ്ചേന്ദ്രിയസുഖാഭിലാഷത്യാഗോ വിഷയവിരാഗഃ. ഖഓ കസായാണം നിഃകഷായശുദ്ധാത്മഭാവനാബലേന

ക്രോധാദികഷായത്യാഗഃ കഷായക്ഷയഃ . സോ സംജമോ ത്തി ഭണിദോ സ ഏവംഗുണവിശിഷ്ടഃ സംയമ ഇതി ഭണിതഃ .

പവ്വജ്ജാഏ വിസേസേണ സാമാന്യേനാപി താവദിദം സംയമലക്ഷണം, പ്രവ്രജ്യായാം തപശ്ചരണാവസ്ഥായാം വിശേഷേണേതി .

അത്രാഭ്യന്തരശുദ്ധാത്മസംവിത്തിര്ഭാവസംയമോ, ബഹിരങ്ഗനിവൃത്തിശ്ച ദ്രവ്യസംയമ ഇതി ..“൩൫.. അഥാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥ-

അകിംചിത്കര ഹീ ഹൈ ..൨൩൯..

അബ ആഗമജ്ഞാന – തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന – സംയതത്ത്വകേ യുഗപത്പനേകേ സാഥ ആത്മജ്ഞാനകേ

യുഗപത്പനേകോ സാധതേ ഹൈം; (അര്ഥാത് ആഗമജ്ഞാന, തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന ഔര സംയതത്ത്വ — ഇസ ത്രികകേ സാഥ

ആത്മജ്ഞാനകേ യുഗപത്പനേകോ സിദ്ധ കരതേ ഹൈം ) : —

അന്വയാര്ഥ : — [പംചസമിതിഃ ] പാ ച സമിതിയുക്ത, [പംചേന്ദ്രിയ -സംവൃതഃ ] പാംച ഇന്ദ്രിയോംകാ

സംവരവാലാ [ത്രിഗുപ്തഃ ] തീന ഗുപ്തി സഹിത, [ജിതകഷായഃ ] കഷായോംകോ ജീതനേവാലാ,
[ദര്ശനജ്ഞാനസമഗ്രഃ ] ദര്ശനജ്ഞാനസേ പരിപൂര്ണ — [ശ്രമണഃ ] ഐസാ ജോ ശ്രമണ [സഃ ] വഹ [സംയതഃ ]

സംയത [ഭണിതഃ ] കഹാ ഗയാ ഹൈ ..൨൪൦..

ടീകാ : — ജോ പുരുഷ അനേകാന്തകേതന ആഗമജ്ഞാനകേ ബലസേ, സകല പദാര്ഥോംകേ

ജ്ഞേയാകാരോംകേ സാഥ മിലിത ഹോതാ ഹുആ, വിശദ ഏക ജ്ഞാന ജിസകാ ആകാര ഹൈ ഐസേ ആത്മാകാ ശ്രദ്ധാന

ജേ പംചസമിത, ത്രിഗുപ്ത, ഇന്ദ്രിനിരോധീ, വിജയീ കഷായനോ,
പരിപൂര്ണ ദര്ശനജ്ഞാനഥീ തേ ശ്രമണനേ സംയത കഹ്യോ. ൨൪൦.

Page 447 of 513
PDF/HTML Page 480 of 546
single page version

സംയമസാധനീകൃതശരീരപാത്രഃ ക്രമേണ നിശ്ചലനിരുദ്ധപംചേന്ദ്രിയദ്വാരതയാ സമുപരതകായവാങ്മനോവ്യാപാരോ
ഭൂത്വാ ചിദ്വൃത്തേഃ പരദ്രവ്യചംങ്ക്ര മണനിമിത്തമത്യന്തമാത്മനാ സമമന്യോന്യസംവലനാദേകീഭൂതമപി
സ്വഭാവഭേദാത്പരത്വേന നിശ്ചിത്യാത്മനൈവ കുശലോ മല്ല ഇവ സുനിര്ഭരം നിഷ്പീഡയ നിഷ്പീഡയ
കഷായചക്രമക്രമേണ ജീവം ത്യാജയതി, സ ഖലു സകലപരദ്രവ്യശൂന്യോപി വിശുദ്ധദൃശിജ്ഞപ്തിമാത്ര-
സ്വഭാവഭൂതാവസ്ഥാപിതാത്മതത്ത്വോപജാതനിത്യനിശ്ചലവൃത്തിതയാ സാക്ഷാത്സംയത ഏവ സ്യാത് . തസ്യൈവ

ചാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാനസംയതത്വയൌഗപദ്യാത്മജ്ഞാനയൌഗപദ്യം സിദ്ധയതി ..൨൪൦..

ശ്രദ്ധാനസംയതത്വാനാം ത്രയാണാം യത്സവികല്പം യൌഗപദ്യം തഥാ നിര്വികല്പാത്മജ്ഞാനം ചേതി ദ്വയോഃ സംഭവം ദര്ശയതി —

പംചസമിദോ വ്യവഹാരേണ പഞ്ചസമിതിഭിഃ സമിതഃ സംവൃതഃ പഞ്ചസമിതഃ, നിശ്ചയേന തു സ്വസ്വരൂപേ സമ്യഗിതോ

ഗതഃ പരിണതഃ സമിതഃ . തിഗുത്തോ വ്യവഹാരേണ മനോവചനകായനിരോധത്രയേണ ഗുപ്തഃ ത്രിഗുപ്തഃ, നിശ്ചയേന സ്വസ്വരൂപേ

ഗുപ്തഃ പരിണതഃ . പംചേംദിയസംവുഡോ വ്യവഹാരേണ പഞ്ചേന്ദ്രിയവിഷയവ്യാവൃത്ത്യാ സംവൃതഃ പഞ്ചേന്ദ്രിയസംവൃതഃ, നിശ്ചയേന

വാതീന്ദ്രിയസുഖസ്വാദരതഃ . ജിദകസാഓ വ്യവഹാരേണ ക്രോധാദികഷായജയേന ജിതകഷായഃ, നിശ്ചയേന

ചാകഷായാത്മഭാവനാരതഃ . ദംസണണാണസമഗ്ഗോ അത്ര ദര്ശനശബ്ദേന നിജശുദ്ധാത്മശ്രദ്ധാനരൂപം സമ്യഗ്ദര്ശനം ഗ്രാഹ്യമ്,

ജ്ഞാനശബ്ദേന തു സ്വസംവേദനജ്ഞാനമിതി; താഭ്യാം സമഗ്രോ ദര്ശനജ്ഞാനസമഗ്രഃ . സമണോ സോ സംജദോ ഭണിദോ സ

ഏവംഗുണവിശിഷ്ടഃ ശ്രമണ സംയത ഇതി ഭണിതഃ . അത ഏതദായാതം – വ്യവഹാരേണ യദ്ബഹിര്വിഷയേ വ്യാഖ്യാനം കൃതം

തേന സവികല്പം സമ്യഗ്ദര്ശനജ്ഞാനചാരിത്രത്രയയൌഗപദ്യം ഗ്രാഹ്യമ്; അഭ്യന്തരവ്യാഖ്യാനേന തു നിര്വികല്പാത്മജ്ഞാനം
ഗ്രാഹ്യമിതി സവികല്പയൌഗപദ്യം നിര്വികല്പാത്മജ്ഞാനം ച ഘടത ഇതി ..൨൪൦.. അഥാഗമജ്ഞാനതത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന-

സംയതത്വലക്ഷണേന വികല്പത്രയയൌഗപദ്യേന തഥാ നിര്വികല്പാത്മജ്ഞാനേന ച യുക്തോ യോസൌ സംയതസ്തസ്യ കിം
ലക്ഷണമിത്യുപദിശതി . ഇത്യുപദിശതി കോര്ഥഃ ഇതി പൃഷ്ടേ പ്രത്യുത്തരം ദദാതി . ഏവം പ്രശ്നോത്തരപാതനികാപ്രസ്താവേ

൧. മര്ദന കര കരകേ = ദബാ ദബാകേ, കചര കചരകേ, ദമന കരകേ .

൨. ആത്മതത്ത്വകാ സ്വഭാവ വിശുദ്ധദര്ശനജ്ഞാനമാത്ര ഹൈ .

ഔര അനുഭവ കരതാ ഹുആ ആത്മാമേം ഹീ നിത്യനിശ്ചല വൃത്തികോ ഇച്ഛതാ ഹുആ, സംയമകേ സാധനരൂപ
ബനായേ ഹുഏ ശരീരപാത്രകോ പാ ച സമിതിയോംസേ അംകുശിത പ്രവൃത്തി ദ്വാരാ പ്രവര്തിത കരതാ ഹുആ, ക്രമശഃ
പംചേന്ദ്രിയോംകേ നിശ്ചല നിരോധ ദ്വാരാ ജിസകേ കായ – വചന – മനകാ വ്യാപാര വിരാമകോ പ്രാപ്ത ഹുആ ഹൈ ഐസാ

ഹോകര, ചിദ്വൃത്തികേ ലിയേ പരദ്രവ്യമേം ഭ്രമണകാ നിമിത്ത ജോ കഷായസമൂഹ വഹ ആത്മാകേ സാഥ അന്യോന്യ
മിലനകേ കാരണ അത്യന്ത ഏകരൂപ ഹോ ജാനേ പര ഭീ സ്വഭാവഭേദകേ കാരണ ഉസേ പരരൂപസേ നിശ്ചിത
കരകേ ആത്മാസേ ഹീ കുശല മല്ലകീ ഭാ തി അത്യന്ത ൧മര്ദന കര കരകേ അക്രമസേ ഉസേ മാര ഡാലതാ

ഹൈ, വഹ പുരുഷ വാസ്തവമേം, സകല പരദ്രവ്യസേ ശൂന്യ ഹോനേ പര ഭീ ൨വിശുദ്ധ ദര്ശനജ്ഞാനമാത്ര സ്വഭാവരൂപസേ

രഹനേവാലേ ആത്മതത്ത്വ (-സ്വദ്രവ്യ) മേം നിത്യനിശ്ചല പരിണതി ഉത്പന്ന ഹോനേസേ, സാക്ഷാത് സംയത ഹീ ഹൈ .

ഔര ഉസേ ഹീ ആഗമജ്ഞാന – തത്ത്വാര്ഥശ്രദ്ധാന – സംയതത്ത്വകേ യുഗപത്പനേകാ തഥാ ആത്മജ്ഞാനകാ യുഗപത്പനാ

സിദ്ധ ഹോതാ ഹൈ ..൨൪൦..

< Previous Page Next Page >