Pravachansar-Hindi (Malayalam transliteration). Gatha: 17-28 ; Gnan adhikar.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 4 of 28

 

Page 28 of 513
PDF/HTML Page 61 of 546
single page version

അഥ സ്വായംഭുവസ്യാസ്യ ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവലാഭസ്യാത്യന്തമനപായിത്വം കഥംചിദുത്പാദ-
വ്യയധ്രൌവ്യയുക്തത്വം ചാലോചയതി
ഭംഗവിഹൂണോ യ ഭവോ സംഭവപരിവജ്ജിദോ വിണാസോ ഹി .
വിജ്ജദി തസ്സേവ പുണോ ഠിദിസംഭവണാസസമവാഓ ..൧൭..
കേവലജ്ഞാനോത്പത്തിപ്രസ്താവേ യതോ ഭിന്നകാരകം നാപേക്ഷതേ തതഃ സ്വയംഭൂര്ഭവതീതി ഭാവാര്ഥഃ ..൧൬.. ഏവം
സര്വജ്ഞമുഖ്യത്വേന പ്രഥമഗാഥാ . സ്വയംഭൂമുഖ്യത്വേന ദ്വിതീയാ ചേതി പ്രഥമസ്ഥലേ ഗാഥാദ്വയം ഗതമ് .. അഥാസ്യ
ഭഗവതോ ദ്രവ്യാര്ഥികനയേന നിത്യത്വേപി പര്യായാര്ഥികനയേനാനിത്യത്വമുപദിശതിഭംഗവിഹൂണോ യ ഭവോ ഭങ്ഗ-
വിഹീനശ്ച ഭവഃ ജീവിതമരണാദിസമതാഭാവലക്ഷണപരമോപേക്ഷാസംയമരൂപശുദ്ധോപയോഗേനോത്പന്നോ യോസൌ ഭവഃ
കേവലജ്ഞാനോത്പാദഃ
. സ കിംവിശിഷ്ടഃ . ഭങ്ഗവിഹിനോ വിനാശരഹിതഃ . സംഭവപരിവജ്ജിദോ വിണാസോ ത്തി
സംഭവപരിവര്ജിതോ വിനാശ ഇതി . യോസൌ മിഥ്യാത്വരാഗാദിസംസരണരൂപസംസാരപര്യായസ്യ വിനാശഃ .
സഹായതാ നഹീം കര സകതീ . ഇസലിയേ കേവലജ്ഞാന പ്രാപ്തികേ ഇച്ഛുക ആത്മാകോ ബാഹ്യ സാമഗ്രീകീ
അപേക്ഷാ രഖകര പരതംത്ര ഹോനാ നിരര്ഥക ഹൈ . ശുദ്ധോപയോഗമേം ലീന ആത്മാ സ്വയം ഹീ ഛഹ കാരകരൂപ
ഹോകര കേവലജ്ഞാന പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ . വഹ ആത്മാ സ്വയം അനന്തശക്തിവാന ജ്ഞായകസ്വഭാവസേ സ്വതന്ത്ര
ഹൈ ഇസലിഏ സ്വയം ഹീ കര്താ ഹൈ; സ്വയം അനന്തശക്തിവാലേ കേവലജ്ഞാനകോ പ്രാപ്ത കരനേസേ കേവലജ്ഞാന കര്മ
ഹൈ, അഥവാ കേവലജ്ഞാനസേ സ്വയം അഭിന്ന ഹോനേസേ ആത്മാ സ്വയം ഹീ കര്മ ഹൈ; അപനേ അനന്ത ശക്തിവാലേ
പരിണമന സ്വഭാവരൂപ ഉത്കൃഷ്ട സാധനസേ കേവലജ്ഞാനകോ പ്രഗട കരതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ആത്മാ സ്വയം ഹീ
കരണ ഹൈ; അപനേകോ ഹീ കേവലജ്ഞാന ദേതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ആത്മാ സ്വയം ഹീ സമ്പ്രദാന ഹൈ; അപനേമേംസേ മതി
ശ്രുതാദി അപൂര്ണ ജ്ഞാന ദൂര കരകേ കേവലജ്ഞാന പ്രഗട കരതാ ഹൈ, ഇസലിയേ ഔര സ്വയം സഹജ ജ്ഞാന
സ്വഭാവകേ ദ്വാരാ ധ്രുവ രഹതാ ഹൈ ഇസലിയേ സ്വയം ഹീ അപാദാന ഹൈ, അപനേമേം ഹീ അര്ഥാത് അപനേ ഹീ ആധാരസേ
കേവലജ്ഞാന പ്രഗട കരതാ ഹൈ, ഇസലിയേ സ്വയം ഹീ അധികരണ ഹൈ
. ഇസപ്രകാര സ്വയം ഛഹ കാരകരൂപ
ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ വഹ ‘സ്വയംഭൂ’ കഹലാതാ ഹൈ . അഥവാ, അനാദികാലസേ അതി ദൃഢ ബ ധേ ഹുഏ
(ജ്ഞാനാവരണ, ദര്ശനാവരണ, മോഹനീയ ഔര അംതരായരൂപ) ദ്രവ്യ തഥാ ഭാവ ഘാതികര്മോംകോ നഷ്ട കരകേ
സ്വയമേവ ആവിര്ഭൂത ഹുആ അര്ഥാത് കിസീകീ സഹായതാകേ ബിനാ അപനേ ആപ ഹീ സ്വയം പ്രഗട ഹുആ
ഇസലിയേ ‘സ്വയംഭൂ’ കഹലാതാ ഹൈ
..൧൬..
അബ ഇസ സ്വയംഭൂകേ ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവകീ പ്രാപ്തികേ അത്യന്ത അവിനാശീപനാ ഔര കഥംചിത്
(കോഈ പ്രകാരസേ) ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യയുക്തതാകാ വിചാര കരതേ ഹൈം :
വ്യയഹീന ഛേ ഉത്പാദ നേ ഉത്പാദഹീന വിനാശ ഛേ,
തേനേ ജ വളീ ഉത്പാദധ്രൌവ്യവിനാശനോ സമവായ ഛേ
.൧൭.

Page 29 of 513
PDF/HTML Page 62 of 546
single page version

ഭങ്ഗവിഹീനശ്ച ഭവഃ സംഭവപരിവര്ജിതോ വിനാശോ ഹി .
വിദ്യതേ തസ്യൈവ പുനഃ സ്ഥിതിസംഭവനാശസമവായഃ ..൧൭..
അസ്യ ഖല്വാത്മനഃ ശുദ്ധോപയോഗപ്രസാദാത് ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവേന യോ ഭവഃ സ പുനസ്തേന രൂപേണ
പ്രലയാഭാവാദ്ഭംഗവിഹീനഃ . യസ്ത്വശുദ്ധാത്മസ്വഭാവേന വിനാശഃ സ പുനരുത്പാദാഭാവാത്സംഭവപരിവര്ജിതഃ .
അതോസ്യ സിദ്ധത്വേനാനപായിത്വമ് . ഏവമപി സ്ഥിതിസംഭവനാശസമവായോസ്യ ന വിപ്രതിഷിധ്യതേ,
ഭംഗരഹിതോത്പാദേന സംഭവവര്ജിതവിനാശേന തദ്ദ്വയാധാരഭൂതദ്രവ്യേണ ച സമവേതത്വാത..൧൭..
കിംവിശിഷ്ടഃ . സംഭവവിഹീനഃ നിര്വികാരാത്മതത്ത്വവിലക്ഷണരാഗാദിപരിണാമാഭാവാദുത്പത്തിരഹിതഃ . തസ്മാജ്ജ്ഞായതേ
തസ്യൈവ ഭഗവതഃ സിദ്ധസ്വരൂപതോ ദ്രവ്യാര്ഥികനയേന വിനാശോ നാസ്തി . വിജ്ജദി തസ്സേവ പുണോ ഠിദിസംഭവ-
ണാസസമവാഓ വിദ്യതേ തസ്യൈവ പുനഃ സ്ഥിതിസംഭവനാശസമവായഃ . തസ്യൈവ ഭഗവതഃ പര്യായാര്ഥികനയേന
അന്വയാര്ഥ :[ഭങ്ഗവിഹിനഃ ച ഭവഃ ] ഉസകേ (ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവകോ പ്രാപ്ത ആത്മാകേ)
വിനാശ രഹിത ഉത്പാദ ഹൈ, ഔര [സംഭവപരിവര്ജിതഃ വിനാശഃ ഹി ] ഉത്പാദ രഹിത വിനാശ ഹൈ . [തസ്യ
ഏവ പുനഃ ] ഉസകേ ഹീ ഫി ര [സ്ഥിതിസംഭവനാശസമവായഃ വിദ്യതേ ] സ്ഥിതി, ഉത്പാദ ഔര വിനാശകാ
സമവായ മിലാപ, ഏകത്രപനാ വിദ്യമാന ഹൈ
..൧൭..
ടീകാ :വാസ്തവമേം ഇസ (ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവകോ പ്രാപ്ത) ആത്മാകേ ശുദ്ധോപയോഗകേ പ്രസാദസേ
ഹുആ ജോ ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവസേ (ശുദ്ധാത്മസ്വഭാവരൂപസേ) ഉത്പാദ ഹൈ വഹ, പുനഃ ഉസരൂപസേ പ്രലയകാ
അഭാവ ഹോനേസേ വിനാശ രഹിത ഹൈ; ഔര (ഉസ ആത്മാകേ ശുദ്ധോപയോഗകേ പ്രസാദസേ ഹുആ) ജോ
അശുദ്ധാത്മസ്വഭാവസേ വിനാശ ഹൈ വഹ പുനഃ ഉത്പത്തികാ അഭാവ ഹോനേസേ, ഉത്പാദ രഹിത ഹൈ
. ഇസസേ (യഹ
കഹാ ഹൈ കി) ഉസ ആത്മാകേ സിദ്ധരൂപസേ അവിനാശീപന ഹൈ . ഐസാ ഹോനേ പര ഭീ ആത്മാകേ ഉത്പാദ,
വ്യയ ഔര ധ്രൌവ്യകാ സമവായ വിരോധകോ പ്രാപ്ത നഹീം ഹോതാ, ക്യോംകി വഹ വിനാശ രഹിത ഉത്പാദകേ സാഥ,
ഉത്പാദ രഹിത വിനാശകേ സാഥ ഔര ഉന ദോനോംകേ ആധാരഭൂത ദ്രവ്യകേ സാഥ സമവേത (തന്മയതാസേ യുക്ത
-ഏകമേക) ഹൈ
.
ഭാവാര്ഥ :സ്വയംഭൂ സര്വജ്ഞ ഭഗവാനകേ ജോ ശുദ്ധാത്മ സ്വഭാവ ഉത്പന്ന ഹുആ വഹ കഭീ നഷ്ട
നഹീം ഹോതാ, ഇസലിയേ ഉനകേ വിനാശരഹിത ഉത്പാദ ഹൈ; ഔര അനാദി അവിദ്യാ ജനിത വിഭാവ പരിണാമ
ഏക ബാര സര്വഥാ നാശകോ പ്രാപ്ത ഹോനേകേ ബാദ ഫി ര കഭീ ഉത്പന്ന നഹീം ഹോതേ, ഇസലിയേ ഉനകേ ഉത്പാദ
രഹിത വിനാശ ഹൈ
. ഇസപ്രകാര യഹാ യഹ കഹാ ഹൈ കി വേ സിദ്ധരൂപസേ അവിനാശീ ഹൈ . ഇസപ്രകാര
അവിനാശീ ഹോനേപര ഭീ വേ ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യയുക്ത ഹൈം; ക്യോംകി ശുദ്ധ പര്യായകീ അപേക്ഷാസേ ഉനകേ
ഉത്പാദ ഹൈ, അശുദ്ധ പര്യായകീ അപേക്ഷാസേ വ്യയ ഹൈ ഔര ഉന ദോനോംകേ ആധാരഭൂത ആത്മത്വകീ അപേക്ഷാസേ
ധ്രൌവ്യ ഹൈ
..൧൭..

Page 30 of 513
PDF/HTML Page 63 of 546
single page version

അഥോത്പാദാദിത്രയം സര്വദ്രവ്യസാധാരണത്വേന ശുദ്ധാത്മനോപ്യവശ്യംഭാവീതി വിഭാവയതി
ഉപ്പാദോ യ വിണാസോ വിജ്ജദി സവ്വസ്സ അട്ഠജാദസ്സ .
പജ്ജാഏണ ദു കേണവി അട്ഠോ ഖലു ഹോദി സബ്ഭൂദോ ..൧൮..
ഉത്പാദശ്ച വിനാശോ വിദ്യതേ സര്വസ്യാര്ഥജാതസ്യ .
പര്യായേണ തു കേനാപ്യര്ഥഃ ഖലു ഭവതി സദ്ഭൂതഃ ..൧൮..
യഥാ ഹി ജാത്യജാമ്ബൂനദസ്യാംഗദപര്യായേണോത്പത്തിദ്രര്ഷ്ടാ, പൂര്വവ്യവസ്ഥിതാംഗുലീയകാദിപര്യായേണ ച
വിനാശഃ, പീതതാദിപര്യായേണ തൂഭയത്രാപ്യുത്പത്തിവിനാശാവനാസാദയതഃ ധ്രുവത്വമ്; ഏവമഖിലദ്രവ്യാണാം
ശുദ്ധവ്യഞ്ജനപര്യായാപേക്ഷയാ സിദ്ധപര്യായേണോത്പാദഃ, സംസാരപര്യായേണ വിനാശഃ, കേവലജ്ഞാനാദിഗുണാധാരദ്രവ്യത്വേന
ധ്രൌവ്യമിതി
. തതഃ സ്ഥിതം ദ്രവ്യാര്ഥികനയേന നിത്യത്വേപി പര്യായാര്ഥികനയേനോത്പാദവ്യയധ്രൌവ്യത്രയം
സംഭവതീതി ..൧൭.. അഥോത്പാദാദിത്രയം യഥാ സുവര്ണാദിമൂര്തപദാര്ഥേഷു ദൃശ്യതേ തഥൈവാമൂര്തേപി സിദ്ധസ്വരൂപേ
വിജ്ഞേയം പദാര്ഥത്വാദിതി നിരൂപയതിഉപ്പാദോ യ വിണാസോ വിജ്ജദി സവ്വസ്സ അട്ഠജാദസ്സ ഉത്പാദശ്ച വിനാശശ്ച
വിദ്യതേ താവത്സര്വസ്യാര്ഥജാതസ്യ പദാര്ഥസമൂഹസ്യ . കേന കൃത്വാ . പജ്ജാഏണ ദു കേണവി പര്യായേണ തു കേനാപി
വിവക്ഷിതേനാര്ഥവ്യഞ്ജനരൂപേണ സ്വഭാവവിഭാവരൂപേണ വാ . സ ചാര്ഥഃ കിംവിശിഷ്ടഃ . അട്ഠോ ഖലു ഹോദി സബ്ഭൂദോ
അര്ഥഃ ഖലു സ്ഫു ടം സത്താഭൂതഃ സത്തായാ അഭിന്നോ ഭവതീതി . തഥാഹിസുവര്ണഗോരസമൃത്തികാപുരുഷാദിമൂര്ത-
പദാര്ഥേഷു യഥോത്പാദാദിത്രയം ലോകേ പ്രസിദ്ധം തഥൈവാമൂര്തേപി മുക്തജീവേ . യദ്യപി ശുദ്ധാത്മരുചിപരിച്ഛിത്തി-
൧. അവശ്യമ്ഭാവീ = ജരൂര ഹോനേവാലാ; അപരിഹാര്യ്യ .
ഉത്പാദ തേമ വിനാശ ഛേ സൌ കോഈ വസ്തുമാത്രനേ,
വളീ കോഈ പര്യയഥീ ദരേക പദാര്ഥ ഛേ സദ്ഭൂത ഖരേ
.൧൮.
അബ, ഉത്പാദ ആദി തീനോം (ഉത്പാദ, വ്യയ ഔര ധ്രൌവ്യ) സര്വ ദ്രവ്യോംകേ സാധാരണ ഹൈ ഇസലിയേ
ശുദ്ധ ആത്മാ (കേവലീ ഭഗവാന ഔര സിദ്ധ ഭഗവാന) കേ ഭീ അവശ്യമ്ഭാവീ ഹൈ ഐസാ വ്യക്ത
കരതേ ഹൈം :
അന്വയാര്ഥ :[ഉത്പാദഃ ] കിസീ പര്യായസേ ഉത്പാദ [വിനാശഃ ച ] ഔര കിസീ പര്യായസേ
വിനാശ [സര്വസ്യ ] സര്വ [അര്ഥജാതസ്യ ] പദാര്ഥമാത്രകേ [വിദ്യതേ ] ഹോതാ ഹൈ; [കേന അപി പര്യായേണ
തു ]
ഔര കിസീ പര്യായസേ [അര്ഥഃ ] പദാര്ഥ [സദ്ഭൂതഃ ഖലു ഭവതി ] വാസ്തവമേം ധ്രുവ ഹൈ
..൧൮..
ടീകാ :ജൈസേ ഉത്തമ സ്വര്ണകീ ബാജൂബന്ദരൂപ പര്യായസേ ഉത്പത്തി ദിഖാഈ ദേതീ ഹൈ, പൂര്വ
അവസ്ഥാരൂപസേ വര്തനേവാലീ അ ഗൂഠീ ഇത്യാദിക പര്യായസേ വിനാശ ദേഖാ ജാതാ ഹൈ ഔര പീലാപന ഇത്യാദി

Page 31 of 513
PDF/HTML Page 64 of 546
single page version

നിശ്ചലാനുഭൂതിലക്ഷണസ്യ സംസാരാവസാനോത്പന്നകാരണസമയസാരപര്യായസ്യ വിനാശോ ഭവതി തഥൈവ കേവല-
ജ്ഞാനാദിവ്യക്തിരൂപസ്യ കാര്യസമയസാരപര്യായസ്യോത്പാദശ്ച ഭവതി, തഥാപ്യുഭയപര്യായപരിണതാത്മദ്രവ്യത്വേന

ധ്രൌവ്യത്വം പദാര്ഥത്വാദിതി
. അഥവാ യഥാ ജ്ഞേയപദാര്ഥാഃ പ്രതിക്ഷണം ഭങ്ഗത്രയേണ പരിണമന്തി തഥാ ജ്ഞാനമപി
പരിച്ഛിത്ത്യപേക്ഷയാ ഭങ്ഗത്രയേണ പരിണമതി . ഷട്സ്ഥാനഗതാഗുരുലഘുകഗുണവൃദ്ധിഹാന്യപേക്ഷയാ വാ ഭങ്ഗത്രയമവ-
ബോദ്ധവ്യമിതി സൂത്രതാത്പര്യമ് ..൧൮.. ഏവം സിദ്ധജീവേ ദ്രവ്യാര്ഥികനയേന നിത്യത്വേപി വിവക്ഷിതപര്യായേണോത്പാദ-
വ്യയധ്രൌവ്യസ്ഥാപനരൂപേണ ദ്വിതീയസ്ഥലേ ഗാഥാദ്വയം ഗതമ് . അഥ തം പൂര്വോക്തസര്വജ്ഞം യേ മന്യന്തേ തേ സമ്യഗ്ദൃഷ്ടയോ
ഭവന്തി, പരമ്പരയാ മോക്ഷം ച ലഭന്ത ഇതി പ്രതിപാദയതി
തം സവ്വട്ഠവരിട്ഠം ഇട്ഠം അമരാസുരപ്പഹാണേഹിം .
യേ സദ്ദഹംതി ജീവാ തേസിം ദുക്ഖാണി ഖീയംതി ..“൧..
തം സവ്വട്ഠവരിട്ഠം തം സര്വാര്ഥവരിഷ്ഠം ഇട്ഠം ഇഷ്ടമഭിമതം . കൈഃ . അമരാസുരപ്പഹാണേഹിം അമരാസുരപ്രധാനൈഃ . യേ
സദ്ദഹംതി യേ ശ്രദ്ദധതി രോചന്തേ ജീവാ ഭവ്യജീവാഃ . തേസിം തേഷാമ് . ദുക്ഖാണി വീതരാഗപാരമാര്ഥിക-
സുഖവിലക്ഷണാനി ദുഃഖാനി . ഖീയംതി വിനാശം ഗച്ഛന്തി, ഇതി സൂത്രാര്ഥഃ ..



.. ഏവം
കേനചിത്പര്യായേണോത്പാദഃ കേനചിദ്വിനാശഃ കേനചിദ്ധ്ര്രൌവ്യമിത്യവബോദ്ധവ്യമ് . അതഃ ശുദ്ധാത്മനോപ്യുത്പാ-
ദാദിത്രയരൂപം ദ്രവ്യലക്ഷണഭൂതമസ്തിത്വമവശ്യംഭാവി ..൧൮..
പര്യായസേ ദോനോംമേം (ബാജൂബന്ദ ഔര അ ഗൂഠീ മേം) ഉത്പത്തി -വിനാശകോ പ്രാപ്ത ന ഹോനേസേ ധ്രൌവ്യത്വ ദിഖാഈ
ദേതാ ഹൈ
. ഇസപ്രകാര സര്വ ദ്രവ്യോംകേ കിസീ പര്യായസേ ഉത്പാദ, കിസീ പര്യായസേ വിനാശ ഔര കിസീ
പര്യായസേ ധ്രൌവ്യ ഹോതാ ഹൈ, ഐസാ ജാനനാ ചാഹിഏ . ഇസസേ (യഹ കഹാ ഗയാ ഹൈ കി) ശുദ്ധ ആത്മാകേ
ഭീ ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണഭൂത ഉത്പാദ, വ്യയ, ധ്രൌവ്യരൂപ അസ്തിത്വ അവശ്യമ്ഭാവീ ഹൈ .
ഭാവാര്ഥ :ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ അസ്തിത്വ ഹൈ ഔര അസ്തിത്വ ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യരൂപ ഹൈ .
ഇസലിയേ കിസീ പര്യായസേ ഉത്പാദ, കിസീ പര്യായസേ വിനാശ ഔര കിസീ പര്യായസേ ധ്രൌവ്യത്വ പ്രത്യേക
പദാര്ഥകേ ഹോതാ ഹൈ
.
പ്രശ്ന :‘ദ്രവ്യകാ അസ്തിത്വ ഉത്പാദാദിക തീനോംസേ ക്യോം കഹാ ഹൈ ? ഏകമാത്ര ധ്രൌവ്യസേ ഹീ
കഹനാ ചാഹിയേ; ക്യോംകി ജോ ധ്രുവ രഹതാ ഹൈ വഹ സദാ ബനാ രഹ സകതാ ഹൈ ?’
ഉത്തര :യദി പദാര്ഥ ധ്രുവ ഹീ ഹോ തോ മിട്ടീ, സോനാ, ദൂധ ഇത്യാദി സമസ്ത പദാര്ഥ ഏക ഹീ
സാമാന്യ ആകാരസേ രഹനാ ചാഹിയേ; ഔര ഘഡാ, കുംഡല, ദഹീ ഇത്യാദി ഭേദ കഭീ ന ഹോനാ ചാഹിയേ .
കിന്തു ഐസാ നഹീം ഹോതാ അര്ഥാത് ഭേദ തോ അവശ്യ ദിഖാഈ ദേതേ ഹൈം . ഇസലിയേ പദാര്ഥ സര്വഥാ ധ്രുവ ന
രഹകര കിസീ പര്യായസേ ഉത്പന്ന ഔര കിസീ പര്യായസേ നഷ്ട ഭീ ഹോതേ ഹൈം . യദി ഐസാ ന മാനാ ജായേ
തോ സംസാരകാ ഹീ ലോപ ഹോ ജായേ .
൧. ഐസീ ജോ ജോ ഗാഥായേം ശ്രീ അമൃതചംദ്രാചാര്യവിരചിത തത്ത്വപ്രദീപികാ ടീകാമേം നഹീം ലേകിന ശ്രീ ജയസേനാചാര്യദേവ
വിരചിത താത്പര്യവൃത്തി ടീകാമേം ഹൈ ഉന ഗാഥാഓംകേ അംതമേം () കരകേ ഉന ഗാഥാഓംകോ അലഗ നംബര ദിയേ ഹൈ.

Page 32 of 513
PDF/HTML Page 65 of 546
single page version

അഥാസ്യാത്മനഃ ശുദ്ധോപയോഗാനുഭാവാത്സ്വയംഭുവോ ഭൂതസ്യ കഥമിന്ദ്രിയൈര്വിനാ ജ്ഞാനാനന്ദാവിതി
സംദേഹമുദസ്യതി
പക്ഖീണഘാദികമ്മോ അണംതവരവീരിഓ അഹിയതേജോ .
ജാദോ അദിംദിഓ സോ ണാണം സോക്ഖം ച പരിണമദി ..൧൯..
നിര്ദോഷിപരമാത്മശ്രദ്ധാനാന്മോക്ഷോ ഭവതീതി കഥനരൂപേണ തൃതീയസ്ഥലേ ഗാഥാ ഗതാ .. അഥാസ്യാത്മനോ
നിര്വികാരസ്വസംവേദനലക്ഷണശുദ്ധോപയോഗപ്രഭാവാത്സര്വജ്ഞത്വേ സതീന്ദ്രിയൈര്വിനാ കഥം ജ്ഞാനാനന്ദാവിതി പൃഷ്ടേ പ്രത്യുത്തരം
ദദാതി
പക്ഖീണഘാദികമ്മോ ജ്ഞാനാദ്യനന്തചതുഷ്ടയസ്വരൂപപരമാത്മദ്രവ്യഭാവനാലക്ഷണശുദ്ധോപയോഗബലേന പ്രക്ഷീണ-
ഘാതികര്മാ സന് . അണംതവരവീരിഓ അനന്തവരവീര്യഃ . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടഃ . അഹിയതേജോ അധികതേജാഃ . അത്ര
തേജഃ ശബ്ദേന കേവലജ്ഞാനദര്ശനദ്വയം ഗ്രാഹ്യമ് . ജാദോ സോ സ പൂര്വോക്തലക്ഷണ ആത്മാ ജാതഃ സംജാതഃ . കഥംഭൂതഃ .
അണിംദിയോ അനിന്ദ്രിയ ഇന്ദ്രിയവിഷയവ്യാപാരരഹിതഃ . അനിന്ദ്രിയഃ സന് കിം കരോതി . ണാണം സോക്ഖം ച പരിണമദി
കേവലജ്ഞാനമനന്തസൌഖ്യം ച പരിണമതീതി . തഥാഹിഅനേന വ്യാഖ്യാനേന കിമുക്തം ഭവതി . ആത്മാ
ഇസപ്രകാര പ്രത്യേക ദ്രവ്യ ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യമയ ഹൈ, ഇസലിയേ മുക്ത ആത്മാകേ ഭീ
ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യ അവശ്യ ഹോതേ ഹൈം . യദി സ്ഥൂലതാസേ ദേഖാ ജായേ തോ സിദ്ധ പര്യായകാ ഉത്പാദ
ഔര സംസാര പര്യായകാ വ്യയ ഹുആ തഥാ ആത്മത്വ ധ്രുവ ബനാ രഹാ . ഇസ അപേക്ഷാസേ മുക്ത
ആത്മാകേ ഭീ ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യ ഹോതാ ഹൈ . അഥവാ മുക്ത ആത്മാകാ ജ്ഞാന ജ്ഞേയ പദാര്ഥോംകേ
ആകാരരൂപ ഹുആ കരതാ ഹൈ ഇസലിയേ സമസ്ത ജ്ഞേയ പദാര്ഥോമേം ജിസ ജിസ പ്രകാരസേ ഉത്പാദാദിക
ഹോതാ ഹൈ ഉസ -ഉസ പ്രകാരസേ ജ്ഞാനമേം ഉത്പാദാദിക ഹോതാ രഹതാ ഹൈ, ഇസലിയേ മുക്ത ആത്മാകേ സമയ
സമയ പര ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യ ഹോതാ ഹൈ
. അഥവാ അധിക സൂക്ഷ്മതാസേ ദേഖാ ജായേ തോ,
അഗുരുലഘുഗുണമേം ഹോനേവാലീ ഷടഗുനീ ഹാനീ വൃദ്ധികേ കാരണ മുക്ത ആത്മാകോ സമയ സമയ പര
ഉത്പാദ -വ്യയ -ധ്രൌവ്യമയ വര്തതാ ഹൈ
. യഹാ ജൈസേ സിദ്ധഭഗവാനകേ ഉത്പാദാദി കഹേ ഹൈം ഉസീപ്രകാര
കേവലീ ഭഗവാനകേ ഭീ യഥായോഗ്യ സമഝ ലേനാ ചാഹിയേ ..൧൮..
അബ, ശുദ്ധോപയോഗകേ പ്രഭാവസേ സ്വയംഭൂ ഹുഏ ഇസ (പൂര്വോക്ത) ആത്മാകേ ഇന്ദ്രിയോംകേ ബിനാ
ജ്ഞാന ഔര ആനന്ദ കൈസേ ഹോതാ ഹൈ ? ഐസേ സംദേഹകാ നിവാരണ കരതേ ഹൈം :
പ്രക്ഷീണഘാതികര്മ, അനഹദവീര്യ, അധികപ്രകാശ നേ
ഇന്ദ്രിയ -അതീത ഥയേല ആത്മാ ജ്ഞാനസൌഖ്യേ പരിണമേ
.൧൯.

Page 33 of 513
PDF/HTML Page 66 of 546
single page version

പ്രക്ഷീണഘാതികര്മാ അനന്തവരവീര്യോധികതേജാഃ .
ജാതോതീന്ദ്രിയഃ സ ജ്ഞാനം സൌഖ്യം ച പരിണമതി ..൧൯..
അയം ഖല്വാത്മാ ശുദ്ധോപയോഗസാമര്ഥ്യാത് പ്രക്ഷീണഘാതികര്മാ, ക്ഷായോപശമികജ്ഞാന-
ദര്ശനാസംപൃക്തത്വാദതീന്ദ്രിയോ ഭൂതഃ സന്നിഖിലാന്തരായക്ഷയാദനന്തവരവീര്യഃ, കൃത്സ്നജ്ഞാനദര്ശനാവരണ-
പ്രലയാദധിക കേ വലജ്ഞാനദര്ശനാഭിധാനതേജാഃ, സമസ്തമോഹനീയാഭാവാദത്യന്തനിര്വികാരശുദ്ധചൈതന്യ-
സ്വഭാവമാത്മാനമാസാദയന് സ്വയമേവ സ്വപരപ്രകാശകത്വലക്ഷണം ജ്ഞാനമനാകു ലത്വലക്ഷണം സൌഖ്യം ച
ഭൂത്വാ പരിണമതേ
. ഏവമാത്മനോ ജ്ഞാനാനന്ദൌ സ്വഭാവ ഏവ . സ്വഭാവസ്യ തു പരാനപേക്ഷത്വാദിന്ദ്രിയൈ-
ര്വിനാപ്യാത്മനോ ജ്ഞാനാനന്ദൌ സംഭവതഃ ..൧൯..
താവന്നിശ്ചയേനാനന്തജ്ഞാനസുഖസ്വഭാവോപി വ്യവഹാരേണ സംസാരാവസ്ഥായാം കര്മപ്രച്ഛാദിതജ്ഞാനസുഖഃ സന്
പശ്ചാദിന്ദ്രിയാധാരേണ കിമപ്യല്പജ്ഞാനം സുഖം ച പരിണമതി
. യദാ പുനര്നിര്വികല്പസ്വസംവിത്തിബലേന കര്മാഭാവോ
ഭവതി തദാ ക്ഷയോപശമാഭാവാദിന്ദ്രിയാണി ന സന്തി സ്വകീയാതീന്ദ്രിയജ്ഞാനം സുഖം ചാനുഭവതി . തതഃ സ്ഥിതം
ഇന്ദ്രിയാഭാവേപി സ്വകീയാനന്തജ്ഞാനം സുഖം ചാനുഭവതി . തദപി കസ്മാത് . സ്വഭാവസ്യ പരാപേക്ഷാ
നാസ്തീത്യഭിപ്രായഃ ..൧൯.. അഥാതീന്ദ്രിയത്വാദേവ കേവലിനഃ ശരീരാധാരോദ്ഭൂതം ഭോജനാദിസുഖം ക്ഷുധാദിദുഃഖം ച
നാസ്തീതി വിചാരയതിസോക്ഖം വാ പുണ ദുക്ഖം കേവലണാണിസ്സ ണത്ഥി സുഖം വാ പുനര്ദുഃഖം വാ കേവലജ്ഞാനിനോ
൧. അധിക = ഉത്കൃഷ്ട; അസാധാരണ; അത്യന്ത . ൨. അനപേക്ഷ = സ്വതംത്ര; ഉദാസീന; അപേക്ഷാ രഹിത .
પ્ર. ૫
അന്വയാര്ഥ :[പ്രക്ഷീണഘാതികര്മാ ] ജിസകേ ഘാതികര്മ ക്ഷയ ഹോ ചുകേ ഹൈം, [അതീന്ദ്രിയഃ
ജാതഃ ] ജോ അതീന്ദ്രിയ ഹോ ഗയാ ഹൈ, [അനന്തവരവീര്യഃ ] അനന്ത ജിസകാ ഉത്തമ വീര്യ ഹൈ ഔര
[അധികതേജാഃ ]
അധിക ജിസകാ (കേവലജ്ഞാന ഔര കേവലദര്ശനരൂപ) തേജ ഹൈ [സഃ ] ഐസാ വഹ
(സ്വയംഭൂ ആത്മാ) [ജ്ഞാനം സൌഖ്യം ച ] ജ്ഞാന ഔര സുഖരൂപ [പരിണമതി ] പരിണമന കരതാ ഹൈ ..൧൯..
ടീകാ :ശുദ്ധോപയോഗകേ സാമര്ഥ്യസേ ജിസകേ ഘാതികര്മ ക്ഷയകോ പ്രാപ്ത ഹുഏ ഹൈം,
ക്ഷായോപശമിക ജ്ഞാന -ദര്ശനകേ സാഥ അസംപൃക്ത (സംപര്ക രഹിത) ഹോനേസേ ജോ അതീന്ദ്രിയ ഹോ ഗയാ ഹൈ,
സമസ്ത അന്തരായകാ ക്ഷയ ഹോനേസേ അനന്ത ജിസകാ ഉത്തമ വീര്യ ഹൈ, സമസ്ത ജ്ഞാനാവരണ ഔര
ദര്ശനാവരണകാ പ്രലയ ഹോ ജാനേസേ അധിക ജിസകാ കേവലജ്ഞാന ഔര കേവലദര്ശന നാമക തേജ ഹൈ
ഐസാ യഹ (സ്വയംഭൂ) ആത്മാ, സമസ്ത മോഹനീയകേ അഭാവകേ കാരണ അത്യംത നിര്വികാര ശുദ്ധ ചൈതന്യ
സ്വഭാവവാലേ ആത്മാകാ (അത്യന്ത നിര്വികാര ശുദ്ധ ചൈതന്യ ജിസകാ സ്വഭാവ ഹൈ ഐസേ ആത്മാകാ )
അനുഭവ കരതാ ഹുആ സ്വയമേവ സ്വപരപ്രകാശകതാ ലക്ഷണ ജ്ഞാന ഔര അനാകുലതാ ലക്ഷണ സുഖ ഹോകര
പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ
. ഇസ പ്രകാര ആത്മാകാ, ജ്ഞാന ഔര ആനന്ദ സ്വഭാവ ഹീ ഹൈ . ഔര സ്വഭാവ പരസേ
അനപേക്ഷ ഹോനേകേ കാരണ ഇന്ദ്രിയോംകേ ബിനാ ഭീ ആത്മാകേ ജ്ഞാന ഔര ആനന്ദ ഹോതാ ഹൈ .

Page 34 of 513
PDF/HTML Page 67 of 546
single page version

അഥാതീന്ദ്രിയത്വാദേവ ശുദ്ധാത്മനഃ ശാരീരം സുഖദുഃഖം നാസ്തീതി വിഭാവയതി
സോക്ഖം വാ പുണ ദുക്ഖം കേവലണാണിസ്സ ണത്ഥി ദേഹഗദം .
ജമ്ഹാ അദിംദിയത്തം ജാദം തമ്ഹാ ദു തം ണേയം ..൨൦..
നാസ്തി . കഥംഭൂതമ് . ദേഹഗദം ദേഹഗതം ദേഹാധാരജിഹ്വേന്ദ്രിയാദിസമുത്പന്നം കവലാഹാരാദിസുഖമ്, അസാതോദയജനിതം
ക്ഷുധാദിദുഃഖം ച . കസ്മാന്നാസ്തി . ജമ്ഹാ അദിംദിയത്തം ജാദം യസ്മാന്മോഹാദിഘാതികര്മാഭാവേ പഞ്ചേന്ദ്രിയ-
വിഷയവ്യാപാരരഹിതത്വം ജാതമ് . തമ്ഹാ ദു തം ണേയം തസ്മാദതീന്ദ്രിയത്വാദ്ധേതോരതീന്ദ്രിയമേവ തജ്ജ്ഞാനം സുഖം ച
ജ്ഞേയമിതി . തദ്യഥാലോഹപിണ്ഡസംസര്ഗാഭാവാദഗ്നിര്യഥാ ഘനഘാതപിട്ടനം ന ലഭതേ തഥായമാത്മാപി ലോഹപിണ്ഡ-
സ്ഥാനീയേന്ദ്രിയഗ്രാമാഭാവാത് സാംസാരികസുഖദുഃഖം നാനുഭവതീത്യര്ഥഃ . കശ്ചിദാഹകേവലിനാം ഭുക്തിരസ്തി,
ഔദാരികശരീരസദ്ഭാവാത് . അസദ്വേദ്യകര്മോദയസദ്ഭാവാദ്വാ . അസ്മദാദിവത് . പരിഹാരമാഹതദ്ഭഗവതഃ ശരീര-
മൌദാരികം ന ഭവതി കിംതു പരമൌദാരികമ് . തഥാ ചോക്തം‘‘ശുദ്ധസ്ഫ ടികസംകാശം തേജോമൂര്തിമയം വപുഃ . ജായതേ
ക്ഷീണദോഷസ്യ സപ്തധാതുവിവര്ജിതമ്’’ .. യച്ചോക്തമസദ്വേദ്യോദയസദ്ഭാവാത്തത്ര പരിഹാരമാഹയഥാ വ്രീഹ്യാദിബീജം
ജലസഹകാരികാരണസഹിതമങ്കകകകകുുുുുരാദികാര്യം ജനയതി തഥൈവാസദ്വേദ്യകര്മ മോഹനീയസഹകാരികാരണസഹിതം ക്ഷുധാദി-
കാര്യമുത്പാദയതി . ക സ്മാത് . ‘മോഹസ്സ ബലേണ ഘാദദേ ജീവം’ ഇതി വചനാത് . യദി പുനര്മോഹാഭാവേപി
ക്ഷുധാദിപരീഷഹം ജനയതി തര്ഹി വധരോഗാദിപരീഷഹമപി ജനയതു, ന ച തഥാ . തദപി കസ്മാത് .
‘ഭുക്ത്യുപസര്ഗാഭാവാത്’ ഇതി വചനാത് . അന്യദപി ദൂഷണമസ്തി . യദി ക്ഷുധാബാധാസ്തി തര്ഹി
ക്ഷുധാക്ഷീണശക്തേരനന്തവീര്യം നാസ്തി . തഥൈവ ക്ഷുധാദുഃഖിതസ്യാനന്തസുഖമപി നാസ്തി . ജിഹ്വേന്ദ്രിയപരിച്ഛിത്തി-
രൂപമതിജ്ഞാനപരിണതസ്യ കേവലജ്ഞാനമപി ന സംഭവതി . അഥവാ അന്യദപി കാരണമസ്തി . അസദ്വേദ്യോദയാപേക്ഷയാ
സദ്വേദ്യോദയോനന്തഗുണോസ്തി . തതഃ കാരണാത് ശര്കരാരാശിമധ്യേ നിമ്ബകണികാവദസദ്വേദ്യോദയോ വിദ്യമാനോപി
ന ജ്ഞായതേ . തഥൈവാന്യദപി ബാധകമസ്തിയഥാ പ്രമത്തസംയതാദിതപോധനാനാം വേദോദയേ വിദ്യമാനേപി
മന്ദമോഹോദയത്വാദഖണ്ഡബ്രഹ്മചാരിണാം സ്ത്രീപരീഷഹബാധാ നാസ്തി, യഥൈവ ച നവഗ്രൈവേയകാദ്യഹമിന്ദ്രദേവാനാം
ഭാവാര്ഥ :ആത്മാകോ ജ്ഞാന ഔര സുഖരൂപ പരിണമിത ഹോനേമേം ഇന്ദ്രിയാദിക പര നിമിത്തോംകീ
ആവശ്യക താ നഹീം ഹൈ; ക്യോംകി ജിസകാ ലക്ഷണ അര്ഥാത് സ്വരൂപ സ്വപരപ്രകാശകതാ ഹൈ ഐസാ ജ്ഞാന ഔര
ജിസകാ ലക്ഷണ അനാകുലതാ ഹൈ ഐസാ സുഖ ആത്മാകാ സ്വഭാവ ഹീ ഹൈ
..൧൯..
അബ അതീന്ദ്രിയതാകേ കാരണ ഹീ ശുദ്ധ ആത്മാകേ (കേവലീ ഭഗവാനകേ) ശാരീരിക സുഖ ദുഃഖ
നഹീം ഹൈ യഹ വ്യക്ത കരതേ ഹൈം :
ക ഈ ദേഹഗത നഥീ സുഖ കേ നഥീ ദുഃഖ കേവളജ്ഞാനീനേ,
ജേഥീ അതീന്ദ്രിയതാ ഥഈ തേ കാരണേ ഏ ജാണജേ
.൨൦.

Page 35 of 513
PDF/HTML Page 68 of 546
single page version

സൌഖ്യം വാ പുനര്ദുഃഖം കേവലജ്ഞാനിനോ നാസ്തി ദേഹഗതമ് .
യസ്മാദതീന്ദ്രിയത്വം ജാതം തസ്മാത്തു തജ്ജ്ഞേയമ് ..൨൦..
വേദോദയേ വിദ്യമാനേപി മന്ദമോഹോദയേന സ്ത്രീവിഷയബാധാ നാസ്തി, തഥാ ഭഗവത്യസദ്വേദ്യോദയേ വിദ്യമാനേപി
നിരവശേഷമോഹാഭാവാത് ക്ഷുധാബാധാ നാസ്തി
. യദി പുനരുച്യതേ ഭവദ്ഭി :::::മിഥ്യാദൃഷ്ടയാദിസയോഗ-
കേവലിപര്യന്താസ്ത്രയോദശഗുണസ്ഥാനവര്തിനോ ജീവാ ആഹാരകാ ഭവന്തീത്യാഹാരകമാര്ഗണായാമാഗമേ ഭണിതമാസ്തേ,
തതഃ കാരണാത് കേവലിനാമാഹാരോസ്തീതി
. തദപ്യയുക്തമ് . ‘‘ണോകമ്മ -കമ്മഹാരോ കവലാഹാരോ യ
ലേപ്പമാഹാരോ . ഓജമണോ വി യ കമസോ ആഹാരോ ഛവ്വിഹോ ണേയോ’’ .. ഇതി ഗാഥാകഥിതക്രമേണ യദ്യപി
ഷട്പ്രകാര ആഹാരോ ഭവതി തഥാപി നോകര്മാഹാരാപേക്ഷയാ കേവലിനാമാഹാരകത്വമവബോദ്ധവ്യമ് . ന ച
കവലാഹാരാപേക്ഷയാ . തഥാഹിസൂക്ഷ്മാഃ സുരസാഃ സുഗന്ധാ അന്യമനുജാനാമസംഭവിനഃ കവലാഹാരം വിനാപി
കിഞ്ചിദൂനപൂര്വകോടിപര്യന്തം ശരീരസ്ഥിതിഹേതവഃ സപ്തധാതുരഹിതപരമൌദാരികശരീരനോകര്മാഹാരയോഗ്യാ ലാഭാന്ത-
രായകര്മനിരവശേഷക്ഷയാത് പ്രതിക്ഷണം പുദ്ഗലാ ആസ്രവന്തീതി നവകേവലലബ്ധിവ്യാഖ്യാനകാലേ ഭണിതം തിഷ്ഠതി
.
തതോ ജ്ഞായതേ നോകര്മാഹാരാപേക്ഷയാ കേവലിനാമാഹാരകത്വമ് . അഥ മതമ്ഭവദീയകല്പനയാ ആഹാരാനാഹാരകത്വം
നോകര്മാഹാരാപേക്ഷയാ, ന ച കവലാഹാരാപേക്ഷയാ ചേതി കഥം ജ്ഞായതേ . നൈവമ് . ‘‘ഏകം ദ്വൌ ത്രീന് വാനാഹാരകഃ’’
ഇതി തത്ത്വാര്ഥേ കഥിതമാസ്തേ . അസ്യ സൂത്രസ്യാര്ഥഃ കഥ്യതേഭവാന്തരഗമനകാലേ വിഗ്രഹഗതൌ ശരീരാഭാവേ സതി
നൂതനശരീരധാരണാര്ഥം ത്രയാണാം ശരീരാണാം ഷണ്ണാം പര്യാപ്തീനാം യോഗ്യപുദ്ഗലപിണ്ഡഗ്രഹണം നോകര്മാഹാര ഉച്യതേ .
ച വിഗ്രഹഗതൌ കര്മാഹാരേ വിദ്യമാനേപ്യേകദ്വിത്രിസമയപര്യന്തം നാസ്തി . തതോ നോകര്മാഹാരാപേക്ഷയാഹാരാ-
നാഹാരകത്വമാഗമേ ജ്ഞായതേ . യദി പുനഃ കവലാഹാരാപേക്ഷയാ തര്ഹി ഭോജനകാലം വിഹായ സര്വദൈവാനാഹാരക ഏവ,
സമയത്രയനിയമോ ന ഘടതേ . അഥ മതമ്കേവലിനാം കവലാഹാരോസ്തി മനുഷ്യത്വാത് വര്തമാനമനുഷ്യവത് .
തദപ്യയുക്ത മ് . തര്ഹി പൂര്വകാലപുരുഷാണാം സര്വജ്ഞത്വം നാസ്തി, രാമരാവണാദിപുരുഷാണാം ച വിശേഷസാമര്ഥ്യം നാസ്തി
വര്തമാനമനുഷ്യവത് . ന ച തഥാ . കിംച ഛദ്മസ്ഥതപോധനാ അപി സപ്തധാതുരഹിതപരമൌദാരികശരീരാഭാവേ ‘ഛട്ഠോ
ത്തി പഢമസണ്ണാ’ ഇതി വചനാത് പ്രമത്തസംയതഷഷ്ഠഗുണസ്ഥാനവര്തിനോ യദ്യപ്യാഹാരം ഗൃഹ്ണന്തി തഥാപി ജ്ഞാനസംയമ-
ധ്യാനസിദ്ധയര്ഥം, ന ച ദേഹമമത്വാര്ഥമ്
. ഉക്തം ച‘‘കായസ്ഥിത്യര്ഥമാഹാരഃ കായോ ജ്ഞാനാര്ഥമിഷ്യതേ . ജ്ഞാനം
കര്മവിനാശായ തന്നാശേ പരമം സുഖമ്’’ .. ‘‘ണ ബലാഉസാഹണട്ഠം ണ സരീരസ്സ യ ചയട്ഠ തേജട്ഠം . ണാണട്ഠ
സംജമട്ഠം ഝാണട്ഠം ചേവ ഭുംജംതി ..’’ തസ്യ ഭഗവതോ ജ്ഞാനസംയമധ്യാനാദിഗുണാഃ സ്വഭാവേനൈവ തിഷ്ഠന്തി ന
ചാഹാരബലേന . യദി പുനര്ദേഹമമത്വേനാഹാരം ഗൃഹ്ണാതി തര്ഹി ഛദ്മസ്ഥേഭ്യോപ്യസൌ ഹീനഃ പ്രാപ്നോതി . അഥോച്യതേ
തസ്യാതിശയവിശേഷാത്പ്രകടാ ഭുക്തിര്നാസ്തി പ്രച്ഛന്നാ വിദ്യതേ . തര്ഹി പരമൌദാരികശരീരത്വാദ്ഭുക്തിരേവ
നാസ്ത്യയമേവാതിശയഃ കിം ന ഭവതി . തത്ര തു പ്രച്ഛന്നഭുക്തൌ മായാസ്ഥാനം ദൈന്യവൃത്തിഃ, അന്യേപി
പിണ്ഡശുദ്ധികഥിതാ ദോഷാ ബഹവോ ഭവന്തി . തേ ചാന്യത്ര തര്കശാസ്ത്രേ ജ്ഞാതവ്യാഃ . അത്ര
അന്വയാര്ഥ :[കേവലജ്ഞാനിനഃ ] കേവലജ്ഞാനീകേ [ദേഹഗതം ] ശരീരസമ്ബന്ധീ [സൌഖ്യം ]
സുഖ [വാ പുനഃ ദുഃഖം ] യാ ദുഃഖ [നാസ്തി ] നഹീം ഹൈ, [യസ്മാത് ] ക്യോംകി [അതീന്ദ്രിയത്വം ജാതം ]
അതീന്ദ്രിയതാ ഉത്പന്ന ഹുഈ ഹൈ [തസ്മാത് തു തത് ജ്ഞേയമ് ] ഇസലിയേ ഐസാ ജാനനാ ചാഹിയേ
..൨൦..

Page 36 of 513
PDF/HTML Page 69 of 546
single page version

യത ഏവ ശുദ്ധാത്മനോ ജാതവേദസ ഇവ കാലായസഗോലോത്കൂലിതപുദ്ഗലാശേഷവിലാസകല്പോ
നാസ്തീന്ദ്രിയഗ്രാമസ്തത ഏവ ഘോരഘനഘാതാഭിഘാതപരമ്പരാസ്ഥാനീയം ശരീരഗതം സുഖദുഃഖം ന
സ്യാത
..൨൦..
അഥ ജ്ഞാനസ്വരൂപപ്രപംച സൌഖ്യസ്വരൂപപ്രപംച ച ക്രമപ്രവൃത്തപ്രബന്ധദ്വയേനാഭിദധാതി . തത്ര
കേവലിനോതീന്ദ്രിയജ്ഞാനപരിണതത്വാത്സര്വം പ്രത്യക്ഷം ഭവതീതി വിഭാവയതി
പരിണമദോ ഖലു ണാണം പച്ചക്ഖാ സവ്വദവ്വപജ്ജായാ .
സോ ണേവ തേ വിജാണദി ഉഗ്ഗഹപുവ്വാഹിം കിരിയാഹിം ..൨൧..
ചാധ്യാത്മഗ്രന്ഥത്വാന്നോച്യന്ത ഇതി . അയമത്ര ഭാവാര്ഥഃഇദം വസ്തുസ്വരൂപമേവ ജ്ഞാതവ്യമത്രാഗ്രഹോ ന കര്തവ്യഃ .
കസ്മാത് . ദുരാഗ്രഹേ സതി രാഗദ്വേഷോത്പത്തിര്ഭവതി തതശ്ച നിര്വികാരചിദാനന്ദൈകസ്വഭാവപരമാത്മഭാവനാവിഘാതോ
ഭവതീതി ..൨൦.. ഏവമനന്തജ്ഞാനസുഖസ്ഥാപനേ പ്രഥമഗാഥാ കേവലിഭുക്തിനിരാകരണേ ദ്വിതീയാ ചേതി ഗാഥാദ്വയം
ഗതമ് .
ഇതി സപ്തഗാഥാഭിഃ സ്ഥലചതുഷ്ടയേന സാമാന്യേന സര്വജ്ഞസിദ്ധിനാമാ ദ്വിതീയോന്തരാധികാരഃ സമാപ്തഃ ..
അഥ ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചാഭിധാനാന്തരാധികാരേ ത്രയസ്ത്രിംശദ്ഗാഥാ ഭവന്തി . തത്രാഷ്ടൌ സ്ഥലാനി . തേഷ്വാദൌ
ടീകാ :ജൈസേ അഗ്നികോ ലോഹപിണ്ഡകേ തപ്ത പുദ്ഗലോംകാ സമസ്ത വിലാസ നഹീം ഹൈ (അര്ഥാത്
അഗ്നി ലോഹേകേ ഗോലേകേ പുദ്ഗലോംകേ വിലാസസേഉനകീ ക്രിയാസേഭിന്ന ഹൈ) ഉസീപ്രകാര ശുദ്ധ
ആത്മാകേ (അര്ഥാത് കേവലജ്ഞാനീ ഭഗവാനകേ) ഇന്ദ്രിയ -സമൂഹ നഹീം ഹൈ; ഇസീലിയേ ജൈസേ അഗ്നികോ
ഘനകേ ഘോര ആഘാതോംകീ പരമ്പരാ നഹീം ഹൈ (ലോഹേകേ ഗോലേകേ സംസര്ഗകാ അഭാവ ഹോനേ പര ഘനകേ
ലഗാതാര ആഘാതോം കീ ഭയംകര മാര അഗ്നിപര നഹീം പഡതീ) ഇസീപ്രകാര ശുദ്ധ ആത്മാകേ ശരീര
സമ്ബന്ധീ സുഖ ദുഃഖ നഹീം ഹൈം
.
ഭാവാര്ഥ :കേവലീ ഭഗവാനകേ ശരീര സമ്ബന്ധീ ക്ഷുധാദികാ ദുഃഖ യാ ഭോജനാദികാ സുഖ
നഹീം ഹോതാ ഇസലിയേ ഉനകേ കവലാഹാര നഹീം ഹോതാ ..൨൦..
അബ, ജ്ഞാനകേ സ്വരൂപകാ വിസ്താര ഔര സുഖകേ സ്വരൂപകാ വിസ്താര ക്രമശഃ പ്രവര്തമാന ദോ
അധികാരോംകേ ദ്വാരാ കഹതേ ഹൈം . ഇനമേംസേ (പ്രഥമ) അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാനരൂപ പരിണമിത ഹോനേസേ കേവലീ
ഭഗവാനകേ സബ പ്രത്യക്ഷ ഹൈ യഹ പ്രഗട കരതേ ഹൈം :
പ്രത്യക്ഷ ഛേ സൌ ദ്രവ്യപര്യയ ജ്ഞാനപരിണമനാരനേ;
ജാണേ നഹീം തേ തേമനേ അവഗ്രഹഇഹാദി ക്രിയാ വഡേ.൨൧.

Page 37 of 513
PDF/HTML Page 70 of 546
single page version

പരിണമമാനസ്യ ഖലു ജ്ഞാനം പ്രത്യക്ഷാഃ സര്വദ്രവ്യപര്യായാഃ .
സ നൈവ താന് വിജാനാത്യവഗ്രഹപൂര്വാഭിഃ ക്രിയാഭിഃ ..൨൧..
യതോ ന ഖല്വിന്ദ്രിയാണ്യാലമ്ബ്യാവഗ്രഹേഹാവായപൂര്വകപ്രക്രമേണ കേവലീ വിജാനാതി, സ്വയമേവ
സമസ്താവരണക്ഷയക്ഷണ ഏവാനാദ്യനന്താഹേതുകാസാധാരണഭൂതജ്ഞാനസ്വഭാവമേവ കാരണത്വേനോപാദായ തദുപരി
പ്രവിക സത്കേവലജ്ഞാനോപയോഗീഭൂയ വിപരിണമതേ, തതോസ്യാക്രമസമാക്രാന്തസമസ്തദ്രവ്യക്ഷേത്രകാല-
ഭാവതയാ സമക്ഷസംവേദനാലമ്ബനഭൂതാഃ സര്വദ്രവ്യപര്യായാഃ പ്രത്യക്ഷാ ഏവ ഭവന്തി
..൨൧..
കേവലജ്ഞാനസ്യ സര്വം പ്രത്യക്ഷം ഭവതീതി കഥനമുഖ്യത്വേന ‘പരിണമദോ ഖലു’ ഇത്യാദിഗാഥാദ്വയമ്,
അഥാത്മജ്ഞാനയോര്നിശ്ചയേനാസംഖ്യാതപ്രദേശത്വേപി വ്യവഹാരേണ സര്വഗതത്വം ഭവതീത്യാദികഥനമുഖ്യത്വേന ‘ആദാ

ണാണപമാണം’ ഇത്യാദിഗാഥാപഞ്ചകമ്, തതഃ പരം ജ്ഞാനജ്ഞേയയോഃ പരസ്പരഗമനനിരാകരണമുഖ്യതയാ ‘ണാണീ

ണാണസഹാവോ’ ഇത്യാദിഗാഥാപഞ്ചകമ്, അഥ നിശ്ചയവ്യവഹാരകേവലിപ്രതിപാദനാദിമുഖ്യത്വേന ‘ജോ ഹി സുദേണ’

ഇത്യാദിസൂത്രചതുഷ്ടയമ്, അഥ വര്തമാനജ്ഞാനേ കാലത്രയപര്യായപരിച്ഛിത്തികഥനാദിരൂപേണ ‘തക്കാലിഗേവ സവ്വേ’

ഇത്യാദിസൂത്രപഞ്ചകമ്, അഥ കേവലജ്ഞാനം ബന്ധകാരണം ന ഭവതി രാഗാദിവികല്പരഹിതം ഛദ്മസ്ഥജ്ഞാനമപി, കിംതു

രാഗാദയോ ബന്ധകാരണമിത്യാദിനിരൂപണമുഖ്യതയാ ‘പരിണമദി ണേയം’ ഇത്യാദിസൂത്രപഞ്ചകമ്, അഥ കേവലജ്ഞാനം

സര്വജ്ഞാനം സര്വജ്ഞത്വേന പ്രതിപാദയതീത്യാദിവ്യാഖ്യാനമുഖ്യത്വേന ‘ജം തക്കാലിയമിദരം’ ഇത്യാദിഗാഥാപഞ്ചകമ്,

അഥ ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചോപസംഹാരമുഖ്യത്വേന പ്രഥമഗാഥാ, നമസ്കാരകഥനേന ദ്വിതീയാ ചേതി ‘ണവി പരിണമദി’ ഇത്യാദി

ഗാഥാദ്വയമ്
. ഏവം ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചാഭിധാനതൃതീയാന്തരാധികാരേ ത്രയസ്ത്രിംശദ്ഗാഥാഭിഃ സ്ഥലാഷ്ടകേന സമുദായ-
അന്വയാര്ഥ :[ഖലു ] വാസ്തവമേം [ജ്ഞാനം പരിണമമാനസ്യ ] ജ്ഞാനരൂപസേ
(കേവലജ്ഞാനരൂപസേ)പരിണമിത ഹോതേ ഹുഏ കേവലീഭഗവാനകേ [സര്വദ്രവ്യപര്യായാഃ ] സര്വ ദ്രവ്യ -പര്യായേം
[പ്രത്യക്ഷാഃ ] പ്രത്യക്ഷ ഹൈം; [സഃ ] വേ [താന് ] ഉന്ഹേം [അവഗ്രഹപൂര്വാഭിഃ ക്രിയാഭിഃ ] അവഗ്രഹാദി
ക്രിയാഓംസേ [നൈവ വിജാനാതി ] നഹീം ജാനതേ
..൨൧..
ടീകാ : കേവലീഭഗവാന ഇന്ദ്രിയോംകേ ആലമ്ബനസേ അവഗ്രഹ -ഈഹാ -അവായ പൂര്വക ക്രമസേ
നഹീം ജാനതേ, (കിന്തു) സ്വയമേവ സമസ്ത ആവരണകേ ക്ഷയകേ ക്ഷണ ഹീ, അനാദി അനന്ത, അഹേതുക ഔര
അസാധാരണ ജ്ഞാനസ്വഭാവകോ ഹീ കാരണരൂപ ഗ്രഹണ കരനേസേ തത്കാല ഹീ പ്രഗട ഹോനേവാലേ
കേവലജ്ഞാനോപയോഗരൂപ ഹോകര പരിണമിത ഹോതേ ഹൈം; ഇസലിയേ ഉനകേ സമസ്ത ദ്രവ്യ, ക്ഷേത്ര, കാല ഔര
ഭാവകാ അക്രമിക ഗ്രഹണ ഹോനേസേ സമക്ഷ സംവേദനകീ (
പ്രത്യക്ഷ ജ്ഞാനകീ) ആലമ്ബനഭൂത സമസ്ത
ദ്രവ്യ -പര്യായേം പ്രത്യക്ഷ ഹീ ഹൈം .
ഭാവാര്ഥ :ജിസകാ ന ആദി ഹൈ ഔര ന അംത ഹൈ, തഥാ ജിസകാ കോഈ കാരണ നഹീം
ഔര ജോ അന്യ കിസീ ദ്രവ്യമേം നഹീം ഹൈ, ഐസേ ജ്ഞാന സ്വഭാവകോ ഹീ ഉപാദേയ കരകേ, കേവലജ്ഞാനകീ
ഉത്പത്തികേ ബീജഭൂത ശുക്ലധ്യാന നാമക സ്വസംവേദനജ്ഞാനരൂപസേ ജബ ആത്മാ പരിണമിത ഹോതാ ഹൈ തബ

Page 38 of 513
PDF/HTML Page 71 of 546
single page version

അഥാസ്യ ഭഗവതോതീന്ദ്രിയജ്ഞാനപരിണതത്വാദേവ ന കിംചിത്പരോക്ഷം ഭവതീത്യഭിപ്രൈതി
ണത്ഥി പരോക്ഖം കിംചി വി സമംത സവ്വക്ഖഗുണസമിദ്ധസ്സ .
അക്ഖാതീദസ്സ സദാ സയമേവ ഹി ണാണജാദസ്സ ..൨൨..
നാസ്തി പരോക്ഷം കിംചിദപി സമന്തതഃ സര്വാക്ഷഗുണസമൃദ്ധസ്യ .
അക്ഷാതീതസ്യ സദാ സ്വയമേവ ഹി ജ്ഞാനജാതസ്യ ..൨൨..
പാതനികാ . തദ്യഥാഅഥാതീന്ദ്രിയജ്ഞാനപരിണതത്വാത്കേവലിനഃ സര്വം പ്രത്യക്ഷം ഭവതീതി പ്രതിപാദയതിപച്ചക്ഖാ
സവ്വദവ്വപജ്ജായാ സര്വദ്രവ്യപര്യായാഃ പ്രത്യക്ഷാ ഭവന്തി . കസ്യ . കേവലിനഃ . കിം കുര്വതഃ . പരിണമദോ
പരിണമമാനസ്യ . ഖലു സ്ഫു ടമ് . കിമ് . ണാണം അനന്തപദാര്ഥപരിച്ഛിത്തിസമര്ഥം കേവലജ്ഞാനമ് . തര്ഹി കിം ക്രമേണ
ജാനാതി . സോ ണേവ തേ വിജാണദി ഉഗ്ഗഹപുവ്വാഹിം കിരിയാഹിം സ ച ഭഗവാന്നൈവ താന് ജാനാത്യവഗ്രഹപൂര്വാഭിഃ
ക്രിയാഭിഃ, കിംതു യുഗപദിത്യര്ഥഃ . ഇതോ വിസ്തര :അനാദ്യനന്തമഹേതുകം ചിദാനന്ദൈകസ്വഭാവം നിജ-
ശുദ്ധാത്മാനമുപാദേയം കൃത്വാ കേവലജ്ഞാനോത്പത്തേര്ബീജഭൂതേനാഗമഭാഷയാ ശുക്ലധ്യാനസംജ്ഞേന രാഗാദിവികല്പ-
ജാലരഹിതസ്വസംവേദനജ്ഞാനേന യദായമാത്മാ പരിണമതി, തദാ സ്വസംവേദനജ്ഞാനഫലഭൂതകേവലജ്ഞാന-

പരിച്ഛിത്ത്യാകാരപരിണതസ്യ തസ്മിന്നേവ ക്ഷണേ ക്രമപ്രവൃത്തക്ഷായോപശമികജ്ഞാനാഭാവാദക്രമസമാക്രാന്തസമസ്ത-

ദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവതയാ സര്വദ്രവ്യഗുണപര്യായാ അസ്യാത്മനഃ പ്രത്യക്ഷാ ഭവന്തീത്യഭിപ്രായഃ
..൨൧.. അഥ സര്വം
ഉസകേ നിമിത്തസേ സര്വ ഘാതികര്മോംകാ ക്ഷയ ഹോ ജാതാ ഹൈ ഔര ഉസ ക്ഷയ ഹോനേകേ സമയ ഹീ ആത്മാ
സ്വയമേവ കേവലജ്ഞാനരൂപ പരിണമിത ഹോനേ ലഗതാ ഹൈ
. വേ കേവലജ്ഞാനീ ഭഗവാന ക്ഷായോപശമിക
ജ്ഞാനവാലേ ജീവോംകീ ഭാ തി അവഗ്രഹ -ഇഹാ -അവായ ഔര ധാരണാരൂപ ക്രമസേ നഹീം ജാനതേ കിന്തു സര്വ
ദ്രവ്യ, ക്ഷേത്ര, കാല, ഭാവകോ യുഗപത് ജാനതേ ഹൈം
. ഇസപ്രകാര ഉനകേ സബ കുഛ പ്രത്യക്ഷ ഹോതാ
ഹൈ ..൨൧..
അബ അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാനരൂപ പരിണമിത ഹോനേസേ ഹീ ഇന ഭഗവാനകോ കുഛ ഭീ പരോക്ഷ നഹീം ഹൈ,
ഐസാ അഭിപ്രായ പ്രഗട കരതേ ഹൈം :
അന്വയാര്ഥ :[സദാ അക്ഷാതീതസ്യ ] ജോ സദാ ഇന്ദ്രിയാതീത ഹൈം, [സമന്തതഃ സര്വാക്ഷഗുണ-
സമൃദ്ധസ്യ ] ജോ സര്വ ഓരസേ (സര്വ ആത്മപ്രദേശോംസേ) സര്വ ഇന്ദ്രിയ ഗുണോംസേ സമൃദ്ധ ഹൈം [സ്വയമേവ ഹി
ജ്ഞാനജാതസ്യ ] ഔര ജോ സ്വയമേവ ജ്ഞാനരൂപ ഹുഏ ഹൈം, ഉന കേവലീ ഭഗവാനകോ [കിംചിത് അപി ] കുഛ
ഭീ [പരോക്ഷം നാസ്തി ] പരോക്ഷ നഹീം ഹൈ
..൨൨..
ന പരോക്ഷ ക ഈ പണ സര്വതഃ സര്വാക്ഷഗുണ സമൃദ്ധനേ,
ഇന്ദ്രിയ -അതീത സദൈവ നേ സ്വയമേവ ജ്ഞാന ഥയേലനേ
.൨൨.

Page 39 of 513
PDF/HTML Page 72 of 546
single page version

അസ്യ ഖലു ഭഗവതഃ സമസ്താവരണക്ഷയക്ഷണ ഏവ സാംസാരികപരിച്ഛിത്തിനിഷ്പത്തിബലാധാന-
ഹേതുഭൂതാനി പ്രതിനിയതവിഷയഗ്രാഹീണ്യക്ഷാണി തൈരതീതസ്യ, സ്പര്ശരസഗന്ധവര്ണശബ്ദപരിച്ഛേദരൂപൈഃ
സമരസതയാ സമന്തതഃ സര്വൈ̄രേവേന്ദ്രിയഗുണൈഃ സമൃദ്ധസ്യ, സ്വയമേവ സാമസ്ത്യേന സ്വപരപ്രകാശനക്ഷമമനശ്വരം
ലോകോത്തരജ്ഞാനം ജാതസ്യ, അക്രമസമാക്രാന്തസമസ്തദ്രവ്യക്ഷേത്രകാലഭാവതയാ ന കിംചനാപി പരോക്ഷമേവ
സ്യാത
..൨൨..
പ്രത്യക്ഷം ഭവതീത്യന്വയരൂപേണ പൂര്വസൂത്രേ ഭണിതമിദാനീം തു പരോക്ഷം കിമപി നാസ്തീതി തമേവാര്ഥം വ്യതിരേകേണ
ദൃഢയതി
ണത്ഥി പരോക്ഖം കിംചി വി അസ്യ ഭഗവതഃ പരോക്ഷം കിമപി നാസ്തി . കിംവിശിഷ്ടസ്യ . സമംത
സവ്വക്ഖഗുണസമിദ്ധസ്സ സമന്തതഃ സര്വാത്മപ്രദേശൈഃ സാമസ്ത്യേന വാ സ്പര്ശരസഗന്ധവര്ണശബ്ദപരിച്ഛിത്തിരൂപ-
സര്വേന്ദ്രിയഗുണസമൃദ്ധസ്യ . തര്ഹി കിമക്ഷസഹിതസ്യ . നൈവമ് . അക്ഖാതീദസ്സ അക്ഷാതീതസ്യേന്ദ്രിയവ്യാപാരരഹിതസ്യ,
അഥവാ ദ്വിതീയവ്യാഖ്യാനമ്അക്ഷ്ണോതി ജ്ഞാനേന വ്യാപ്നോതീത്യക്ഷ ആത്മാ തദ്ഗുണസമൃദ്ധസ്യ . സദാ സര്വദാ
സര്വകാലമ് . പുനരപി കിംരൂപസ്യ . സയമേവ ഹി ണാണജാദസ്സ സ്വയമേവ ഹി സ്ഫു ടം കേവലജ്ഞാനരൂപേണ ജാതസ്യ
പരിണതസ്യേതി . തദ്യഥാഅതീന്ദ്രിയസ്വഭാവപരമാത്മനോ വിപരീതാനി ക്രമപ്രവൃത്തിഹേതുഭൂതാനീന്ദ്രിയാണ്യതിക്രാന്തസ്യ
ജഗത്ത്രയകാലത്രയവര്തിസമസ്തപദാര്ഥയുഗപത്പ്രത്യക്ഷപ്രതീതിസമര്ഥമവിനശ്വരമഖണ്ഡൈകപ്രതിഭാസമയം കേവലജ്ഞാനം
പരിണതസ്യാസ്യ ഭഗവതഃ പരോക്ഷം കിമപി നാസ്തീതി ഭാവാര്ഥഃ
..൨൨.. ഏവം കേവലിനാം സമസ്തം പ്രത്യക്ഷം
ഭവതീതി കഥനരൂപേണ പ്രഥമസ്ഥലേ ഗാഥാദ്വയം ഗതമ് . അഥാത്മാ ജ്ഞാനപ്രമാണോ ഭവതീതി ജ്ഞാനം ച
ടീകാ :സമസ്ത ആവരണകേ ക്ഷയകേ ക്ഷണ ഹീ ജോ (ഭഗവാന) സാംസാരിക ജ്ഞാനകോ ഉത്പന്ന
കരനേകേ ബലകോ കാര്യരൂപ ദേനേമേം ഹേതുഭൂത ഐസീ അപനേ അപനേ നിശ്ചിത് വിഷയോംകോ ഗ്രഹണ കരനേവാലീ
ഇന്ദ്രിയോംസേ അതീത ഹുഏ ഹൈം, ജോ സ്പര്ശ, രസ, ഗംധ, വര്ണ ഔര ശബ്ദകേ ജ്ഞാനരൂപ സര്വ ഇന്ദ്രിയ
ഗുണോംകേ
ദ്വാരാ സര്വ ഓരസേ സമരസരൂപസേ സമൃദ്ധ ഹൈം (അര്ഥാത് ജോ ഭഗവാന സ്പര്ശ, രസ, ഗംധ, വര്ണ തഥാ ശബ്ദകോ
സര്വ ആത്മപ്രദേശോംസേ സമാനരൂപസേ ജാനതേ ഹൈം) ഔര ജോ സ്വയമേവ സമസ്തരൂപസേ സ്വപരകാ പ്രകാശന
കരനേമേം സമര്ഥ അവിനാശീ ലോകോത്തര ജ്ഞാനരൂപ ഹുഏ ഹൈം, ഐസേ ഇന (കേവലീ) ഭഗവാനകോ സമസ്ത ദ്രവ്യ-
ക്ഷേത്ര -കാല -ഭാവകാ അക്രമിക ഗ്രഹണ ഹോനേസേ കുഛ ഭീ പരോക്ഷ നഹീം ഹൈ
.
ഭാവാര്ഥ :ഇന്ദ്രിയകാ ഗുണ തോ സ്പര്ശാദിക ഏക -ഏക ഗുണകോ ഹീ ജാനനാ ഹൈ ജൈസേ
ചക്ഷുഇന്ദ്രിയകാ ഗുണ രൂപകോ ഹീ ജാനനാ ഹൈ അര്ഥാത് രൂപകോ ഹീ ജാനനേമേം നിമിത്ത ഹോനാ ഹൈ . ഔര
ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന ക്രമിക ഹൈ . കേവലീഭഗവാന ഇന്ദ്രിയോംകേ നിമിത്തകേ ബിനാ സമസ്ത ആത്മപ്രദേശോംസേ സ്പര്ശാദി
സര്വ വിഷയോംകോ ജാനതേ ഹൈം, ഔര ജോ സമസ്തരൂപസേ സ്വ -പര പ്രകാശക ഹൈ ഐസേ ലോകോത്തര ജ്ഞാനരൂപ
(
ലൌകികജ്ഞാനസേ ഭിന്ന കേവലജ്ഞാനരൂപ) സ്വയമേവ പരിണമിത ഹുആ കരതേ ഹൈം; ഇസലിയേ സമസ്ത
ദ്രവ്യ -ക്ഷേത്ര -കാല ഔര ഭാവകോ അവഗ്രഹാദി ക്രമ രഹിത ജാനതേ ഹൈം ഇസലിയേ കേവലീ ഭഗവാനകേ കുഛ
ഭീ പരോക്ഷ നഹീം ഹൈ
..൨൨..

Page 40 of 513
PDF/HTML Page 73 of 546
single page version

അഥാത്മനോ ജ്ഞാനപ്രമാണത്വം ജ്ഞാനസ്യ സര്വഗതത്വം ചോദ്യോതയതി
ആദാ ണാണപമാണം ണാണം ണേയപ്പമാണമുദ്ദിട്ഠം .
ണേയം ലോയാലോയം തമ്ഹാ ണാണം തു സവ്വഗയം ..൨൩..
ആത്മാ ജ്ഞാനപ്രമാണം ജ്ഞാനം ജ്ഞേയപ്രമാണമുദ്ദിഷ്ടമ് .
ജ്ഞേയം ലോകാലോകം തസ്മാജ്ജ്ഞാനം തു സര്വഗതമ..൨൩..
ആത്മാ ഹി ‘സമഗുണപര്യായം ദ്രവ്യമ്’ ഇതി വചനാത് ജ്ഞാനേന സഹ ഹീനാധികത്വരഹിതത്വേന
പരിണതത്വാത്തത്പരിമാണഃ, ജ്ഞാനം തു ജ്ഞേയനിഷ്ഠത്വാദ്ദാഹ്യനിഷ്ഠദഹനവത്തത്പരിമാണം; ജ്ഞേയം തു
ലോകാലോകവിഭാഗവിഭക്താനന്തപര്യായമാലികാലീഢസ്വരൂപസൂചിതാ വിച്ഛേദോത്പാദധ്രൌവ്യാ ഷഡ്ദ്രവ്യീ
വ്യവഹാരേണ സര്വഗതമിത്യുപദിശതിആദാ ണാണപമാണം ജ്ഞാനേന സഹ ഹീനാധികത്വാഭാവാദാത്മാ ജ്ഞാനപ്രമാണോ
ഭവതി . തഥാഹി‘സമഗുണപര്യായം ദ്രവ്യം ഭവതി’ ഇതി വചനാദ്വര്തമാനമനുഷ്യഭവേ വര്തമാനമനുഷ്യ-
പര്യായപ്രമാണഃ, തഥൈവ മനുഷ്യപര്യായപ്രദേശവര്തിജ്ഞാനഗുണപ്രമാണശ്ച പ്രത്യക്ഷേണ ദൃശ്യതേ യഥായമാത്മാ, തഥാ
നിശ്ചയതഃ സര്വദൈവാവ്യാബാധാക്ഷയസുഖാദ്യനന്തഗുണാധാരഭൂതോ യോസൌ കേവലജ്ഞാനഗുണസ്തത്പ്രമാണോയമാത്മാ
.
ണാണം ണേയപ്പമാണമുദ്ദിട്ഠം ദാഹ്യനിഷ്ഠദഹനവത് ജ്ഞാനം ജ്ഞേയപ്രമാണമുദ്ദിഷ്ടം കഥിതമ് . ണേയം ലോയാലോയം ജ്ഞേയം ലോകാ-
൧. ജ്ഞേയനിഷ്ഠ = ജ്ഞേയോംകാ അവലമ്ബന കരനേവാലാ; ജ്ഞേയോമേം തത്പര . ൨. ദഹന = ജലാനാ; അഗ്നി .
൩. വിഭക്ത = വിഭാഗവാലാ . (ഷട്ദ്രവ്യോംകേ സമൂഹമേം ലോക -അലോകരൂപ ദോ വിഭാഗ ഹൈം) .
൪. അനന്ത പര്യായേം ദ്രവ്യകോ ആലിംഗിത കരതീ ഹൈ (ദ്രവ്യമേം ഹോതീ ഹൈം) ഐസേ സ്വരൂപവാലാ ദ്രവ്യ ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ .
ജീവദ്രവ്യ ജ്ഞാനപ്രമാണ ഭാഖ്യും, ജ്ഞാന ജ്ഞേയപ്രമാണ ഛേ;
നേ ജ്ഞേയ ലോകാലോക, തേഥീ സര്വഗത ഏ ജ്ഞാന ഛേ
.൨൩.
അബ, ആത്മാകാ ജ്ഞാനപ്രമാണപനാ ഔര ജ്ഞാനകാ സര്വഗതപനാ ഉദ്യോത കരതേ ഹൈം :
അന്വയാര്ഥ :[ആത്മാ ] ആത്മാ [ജ്ഞാനപ്രമാണം ] ജ്ഞാന പ്രമാണ ഹൈ; [ജ്ഞാനം ] ജ്ഞാന
[ജ്ഞേയപ്രമാണം ] ജ്ഞേയ പ്രമാണ [ഉദ്ദിഷ്ടം ] കഹാ ഗയാ ഹൈ . [ജ്ഞേയം ലോകാലോകം ] ജ്ഞേയ ലോകാലോക ഹൈ
[തസ്മാത് ] ഇസലിയേ [ജ്ഞാനം തു ] ജ്ഞാന [സര്വഗതം ] സര്വഗതസര്വ വ്യാപക ഹൈ ..൨൩..
ടീകാ :‘സമഗുണപര്യായം ദ്രവ്യം (ഗുണ -പര്യായേം അര്ഥാത് യുഗപദ് സര്വഗുണ ഔര പര്യായേം ഹീ
ദ്രവ്യ ഹൈ)’ ഇസ വചനകേ അനുസാര ആത്മാ ജ്ഞാനസേ ഹീനാധികതാരഹിതരൂപസേ പരിണമിത ഹോനേകേ കാരണ
ജ്ഞാനപ്രമാണ ഹൈ, ഔര ജ്ഞാന
ജ്ഞേയനിഷ്ഠ ഹോനേസേ, ദാഹ്യനിഷ്ഠ ദഹനകീ ഭാ തി, ജ്ഞേയ പ്രമാണ ഹൈ . ജ്ഞേയ തോ ലോക
ഔര അലോകകേ വിഭാഗസേ വിഭക്ത, അനന്ത പര്യായമാലാസേ ആലിംഗിത സ്വരൂപസേ സൂചിത (പ്രഗട,
ജ്ഞാന), നാശവാന ദിഖാഈ ദേതാ ഹുആ ഭീ ധ്രുവ ഐസാ ഷട്ദ്രവ്യ -സമൂഹ, അര്ഥാത് സബ കുഛ ഹൈ .

Page 41 of 513
PDF/HTML Page 74 of 546
single page version

ലോകം ഭവതി . ശുദ്ധബുദ്ധൈകസ്വഭാവസര്വപ്രകാരോപാദേയഭൂതപരമാത്മദ്രവ്യാദിഷഡ്ദ്രവ്യാത്മകോ ലോകഃ, ലോകാദ്ബഹി-
ര്ഭാഗേ ശുദ്ധാകാശമലോകഃ, തച്ച ലോകാലോകദ്വയം സ്വകീയസ്വകീയാനന്തപര്യായപരിണതിരൂപേണാനിത്യമപി
ദ്രവ്യാര്ഥികനയേന നിത്യമ്
. തമ്ഹാ ണാണം തു സവ്വഗയം യസ്മാന്നിശ്ചയരത്നത്രയാത്മകശുദ്ധോപയോഗഭാവനാബലേനോത്പന്നം
യത്കേവലജ്ഞാനം തട്ടങ്കോത്കീര്ണാകാരന്യായേന നിരന്തരം പൂര്വോക്തജ്ഞേയം ജാനാതി, തസ്മാദ്വയവഹാരേണ തു ജ്ഞാനം സര്വഗതം
ഭണ്യതേ
. തതഃ സ്ഥിതമേതദാത്മാ ജ്ഞാനപ്രമാണം ജ്ഞാനം സര്വഗതമിതി ..൨൩.. അഥാത്മാനം ജ്ഞാനപ്രമാണം യേ ന മന്യന്തേ
തത്ര ഹീനാധികത്വേ ദൂഷണം ദദാതിണാണപ്പമാണമാദാ ണ ഹവദി ജസ്സേഹ ജ്ഞാനപ്രമാണമാത്മാ ന ഭവതി
സര്വമിതി യാവത. തതോ നിഃശേഷാവരണക്ഷയക്ഷണ ഏവ ലോകാലോകവിഭാഗവിഭക്തസമസ്തവസ്ത്വാകാര-
പാരമുപഗമ്യ തഥൈവാപ്രച്യുതത്വേന വ്യവസ്ഥിതത്വാത് ജ്ഞാനം സര്വഗതമ് ..൨൩..
അഥാത്മനോ ജ്ഞാനപ്രമാണത്വാനഭ്യുപഗമേ ദ്വൌ പക്ഷാവുപന്യസ്യ ദൂഷയതി
ണാണപ്പമാണമാദാ ണ ഹവദി ജസ്സേഹ തസ്സ സോ ആദാ .
ഹീണോ വാ അഹിഓ വാ ണാണാദോ ഹവദി ധുവമേവ ..൨൪..
ഹീണോ ജദി സോ ആദാ തണ്ണാണമചേദണം ണ ജാണാദി .
അഹിഓ വാ ണാണാദോ ണാണേണ വിണാ കഹം ണാദി ..൨൫.. ജുഗലം .
પ્ર. ૬
(ജ്ഞേയ ഛഹോം ദ്രവ്യോംകാ സമൂഹ അര്ഥാത് സബ കുഛ ഹൈ) ഇസലിയേ നിഃശേഷ ആവരണകേ ക്ഷയകേ സമയ ഹീ
ലോക ഔര അലോകകേ വിഭാഗസേ വിഭക്ത സമസ്ത വസ്തുഓംകേ ആകാരോംകേ പാരകോ പ്രാപ്ത കരകേ
ഇസീപ്രകാര അച്യുതരൂപ രഹനേ സേ ജ്ഞാന സര്വഗത ഹൈ
.
ഭാവാര്ഥ :ഗുണ -പര്യായസേ ദ്രവ്യ അനന്യ ഹൈ ഇസലിയേ ആത്മാ ജ്ഞാനസേ ഹീനാധിക ന ഹോനേസേ ജ്ഞാന
ജിതനാ ഹീ ഹൈ; ഔര ജൈസേ ദാഹ്യ (ജലനേ യോഗ്യ പദാര്ഥ) കാ അവലമ്ബന കരനേവാലാ ദഹന ദാഹ്യകേ ബരാബര
ഹീ ഹൈ ഉസീ പ്രകാര ജ്ഞേയകാ അവലമ്ബന കരനേവാലാ ജ്ഞാന ജ്ഞേയകേ ബരാബര ഹീ ഹൈ
. ജ്ഞേയ തോ സമസ്ത
ലോകാലോക അര്ഥാത് സബ ഹീ ഹൈ . ഇസലിയേ, സര്വ ആവരണകാ ക്ഷയ ഹോതേ ഹീ (ജ്ഞാന) സബകോ ജാനതാ ഹൈ
ഔര ഫി ര കഭീ ഭീ സബകേ ജാനനേസേ ച്യുത നഹീം ഹോതാ ഇസലിയേ ജ്ഞാന സര്വവ്യാപക ഹൈ ..൨൩..
അബ ആത്മാകോ ജ്ഞാന പ്രമാണ ന മാനനേമേം ദോ പക്ഷ ഉപസ്ഥിത കരകേ ദോഷ ബതലാതേ ഹൈം :
ജീവദ്രവ്യ ജ്ഞാനപ്രമാണ നഹിഏ മാന്യതാ ഛേ ജേഹനേ,
തേനാ മതേ ജീവ ജ്ഞാനഥീ ഹീന കേ അധിക അവശ്യ ഛേ.൨൪.
ജോ ഹീന ആത്മാ ഹോയ, നവ ജാണേ അചേതന ജ്ഞാന ഏ,
നേ അധിക ജ്ഞാനഥീ ഹോയ തോ വണ ജ്ഞാന ക്യമ ജാണേ അരേ
?൨൫.

Page 42 of 513
PDF/HTML Page 75 of 546
single page version

ജ്ഞാനപ്രമാണമാത്മാ ന ഭവതി യസ്യേഹ തസ്യ സ ആത്മാ .
ഹീനോ വാ അധികോ വാ ജ്ഞാനാദ്ഭവതി ധ്രുവമേവ ..൨൪..
ഹീനോ യദി സ ആത്മാ തത് ജ്ഞാനമചേതനം ന ജാനാതി .
അധികോ വാ ജ്ഞാനാത് ജ്ഞാനേന വിനാ കഥം ജാനാതി ..൨൫.. യുഗലമ് .
യദി ഖല്വയമാത്മാ ഹീനോ ജ്ഞാനാദിത്യഭ്യുപഗമ്യതേ തദാത്മനോതിരിച്യമാനം ജ്ഞാനം സ്വാശ്രയ-
ഭൂതചേതനദ്രവ്യസമവായാഭാവാദചേതനം ഭവദ്രൂപാദിഗുണകല്പതാമാപന്നം ന ജാനാതി . യദി പുനര്ജ്ഞാനാ-
ദധിക ഇതി പക്ഷഃ കക്ഷീക്രിയതേ തദാവശ്യം ജ്ഞാനാദതിരിക്തത്വാത് പൃഥഗ്ഭൂതോ ഭവന് ഘടപടാദി-
സ്ഥാനീയതാമാപന്നോ ജ്ഞാനമന്തരേണ ന ജാനാതി . തതോ ജ്ഞാനപ്രമാണ ഏവായമാത്മാഭ്യുപ-
ഗന്തവ്യഃ .. ൨൪ . ൨൫ ..
യസ്യ വാദിനോ മതേത്ര ജഗതി തസ്സ സോ ആദാ തസ്യ മതേ സ ആത്മാ ഹീണോ വാ അഹിഓ വാ ണാണാദോ ഹവദി
ധുവമേവ ഹീനോ വാ അധികോ വാ ജ്ഞാനാത്സകാശാദ് ഭവതി നിശ്ചിതമേവേതി ..൨൪.. ഹീണോ ജദി സോ ആദാ തം
ണാണമചേദണം ണ ജാണാദി ഹീനോ യദി സ ആത്മാ തദാഗ്നേരഭാവേ സതി ഉഷ്ണഗുണോ യഥാ ശീതലോ ഭവതി തഥാ
സ്വാശ്രയഭൂതചേതനാത്മകദ്രവ്യസമവായാഭാവാത്തസ്യാത്മനോ ജ്ഞാനമചേതനം ഭവത്സത് കിമപി ന ജാനാതി . അഹിഓ
അന്വയാര്ഥ :[ഇഹ ] ഇസ ജഗതമേം [യസ്യ ] ജിസകേ മതമേം [ആത്മാ ] ആത്മാ
[ജ്ഞാനപ്രമാണം ] ജ്ഞാനപ്രമാണ [ന ഭവതി ] നഹീം ഹൈ, [തസ്യ ] ഉസകേ മതമേം [ സഃ ആത്മാ ] വഹ ആത്മാ
[ധ്രുവമ് ഏവ ] അവശ്യ [ജ്ഞാനാത് ഹീനഃ വാ ] ജ്ഞാനസേ ഹീന [അധികഃ വാ ഭവതി ] അഥവാ അധിക
ഹോനാ ചാഹിയേ
.
[യദി ] യദി [സഃ ആത്മാ ] വഹ ആത്മാ [ഹീനഃ ] ജ്ഞാനസേ ഹീന ഹോ [തത് ] തോ വഹ [ജ്ഞാനം ]
ജ്ഞാന [അചേതനം ] അചേതന ഹോനേസേ [ന ജാനാതി ] നഹീം ജാനേഗാ, [ജ്ഞാനാത് അധികഃ വാ ] ഔര യദി
(ആത്മാ) ജ്ഞാനസേ അധിക ഹോ തോ (വഹ ആത്മാ) [ജ്ഞാനേന വിനാ ] ജ്ഞാനകേ ബിനാ [കഥം ജാനാതി ]
കൈസേ ജാനേഗാ ?
..൨൪ -൨൫..
ടീകാ : യദി യഹ സ്വീകാര കിയാ ജായേ കി യഹ ആത്മാ ജ്ഞാനസേ ഹീന ഹൈ തോ ആത്മാസേ
ആഗേ ബഢ ജാനേവാലാ ജ്ഞാന (ആത്മാകേ ക്ഷേത്രസേ ആഗേ ബഢകര ഉസസേ ബാഹര വ്യാപ്ത ഹോനേവാലാ ജ്ഞാന)
അപനേ ആശ്രയഭൂത ചേതനദ്രവ്യകാ സമവായ (സമ്ബന്ധ) ന രഹനേസേ അചേതന ഹോതാ ഹുആ രൂപാദി ഗുണ
ജൈസാ ഹോനേസേ നഹീം ജാനേഗാ; ഔര യദി ഐസാ പക്ഷ സ്വീകാര കിയാ ജായേ കി യഹ ആത്മാ ജ്ഞാനസേ അധിക
ഹൈ തോ അവശ്യ (ആത്മാ) ജ്ഞാനസേ ആഗേ ബഢ ജാനേസേ (
ജ്ഞാനകേ ക്ഷേത്രസേ ബാഹര വ്യാപ്ത ഹോനേസേ) ജ്ഞാനസേ
പൃഥക് ഹോതാ ഹുആ ഘടപടാദി ജൈസാ ഹോനേസേ ജ്ഞാനകേ ബിനാ നഹീം ജാനേഗാ . ഇസലിയേ യഹ ആത്മാ
ജ്ഞാനപ്രമാണ ഹീ മാനനാ യോഗ്യ ഹൈ .

Page 43 of 513
PDF/HTML Page 76 of 546
single page version

അഥാത്മനോപി ജ്ഞാനവത് സര്വഗതത്വം ന്യായായാതമഭിനന്ദതി
സവ്വഗദോ ജിണവസഹോ സവ്വേ വി യ തഗ്ഗയാ ജഗദി അട്ഠാ .
ണാണമയാദോ യ ജിണോ വിസയാദോ തസ്സ തേ ഭണിദാ ..൨൬..
സര്വഗതോ ജിനവൃഷഭഃ സര്വേപി ച തദ്ഗതാ ജഗത്യര്ഥാഃ .
ജ്ഞാനമയത്വാച്ച ജിനോ വിഷയത്വാത്തസ്യ തേ ഭണിതാഃ ..൨൬..
വാ ണാണാദോ ണാണേണ വിണാ കഹം ണാദി അധികോ വാ ജ്ഞാനാത്സകാശാത്തര്ഹി യഥോഷ്ണഗുണാഭാവേഗ്നിഃ ശീതലോ
ഭവന്സന് ദഹനക്രിയാം പ്രത്യസമര്ഥോ ഭവതി തഥാ ജ്ഞാനഗുണാഭാവേ സത്യാത്മാപ്യചേതനോ ഭവന്സന് കഥം ജാനാതി,
ന കഥമപീതി
. അയമത്ര ഭാവാര്ഥഃ ---യേ കേചനാത്മാനമങ്ഗുഷ്ഠപര്വമാത്രം, ശ്യാമാകതണ്ഡുലമാത്രം,
വടകകണികാദിമാത്രം വാ മന്യന്തേ തേ നിഷിദ്ധാഃ . യേപി സമുദ്ഘാതസപ്തകം വിഹായ ദേഹാദധികം മന്യന്തേ
തേപി നിരാകൃതാ ഇതി ..൨൫.. അഥ യഥാ ജ്ഞാനം പൂര്വം സര്വഗതമുക്തം തഥൈവ സര്വഗതജ്ഞാനാപേക്ഷയാ ഭഗവാനപി
സര്വഗതോ ഭവതീത്യാവേദയതി ---സവ്വഗദോ സര്വഗതോ ഭവതി . സ കഃ കര്താ . ജിണവസഹോ ജിനവൃഷഭഃ
ഭാവാര്ഥ :ആത്മാകാ ക്ഷേത്ര ജ്ഞാനകേ ക്ഷേത്രസേ കമ മാനാ ജായേ തോ ആത്മാകേ ക്ഷേത്രസേ ബാഹര
വര്തനേവാലാ ജ്ഞാന ചേതനദ്രവ്യകേ സാഥ സമ്ബന്ധ ന ഹോനേസേ അചേതന ഗുണ ജൈസാ ഹീ ഹോഗാ, ഇസലിയേ
വഹ ജാനനേകാ കാമ നഹീം കര സകേഗാ, ജൈസേ കി വര്ണ, ഗംധ, രസ, സ്പര്ശ ഇത്യാദി അചേതന ഗുണ
ജാനനേകാ കാമ നഹീം കര സകതേ
. യദി ആത്മാകാ ക്ഷേത്ര ജ്ഞാനകേ ക്ഷേത്ര സേ അധിക മാനാ ജായേ തോ
ജ്ഞാനകേ ക്ഷേത്രസേ ബാഹര വര്തനേവാലാ ജ്ഞാനശൂന്യ ആത്മാ ജ്ഞാനകേ ബിനാ ജാനനേകാ കാമ നഹീം ക ര
സകേഗാ, ജൈസേ ജ്ഞാനശൂന്യ ഘട, പട ഇത്യാദി പദാര്ഥ ജാനനേകാ കാമ നഹീം കര സകതേ
. ഇസലിയേ
ആത്മാ ന തോ ജ്ഞാനസേ ഹീന ഹൈ ഔര ന അധിക ഹൈ, കിന്തു ജ്ഞാന ജിതനാ ഹീ ഹൈ ..൨൪ -൨൫..
അബ, ജ്ഞാനകീ ഭാ തി ആത്മാകാ ഭീ സര്വഗതത്വ ന്യായസിദ്ധ ഹൈ ഐസാ കഹതേ ഹൈം :
അന്വയാര്ഥ :[ജിനവൃഷഭഃ ] ജിനവര [സര്വഗതഃ ] സര്വഗത ഹൈം [ച ] ഔര [ജഗതി ]
ജഗതകേ [സര്വേ അപി അര്ഥാഃ ] സര്വ പദാര്ഥ [തദ്ഗതാഃ ] ജിനവരഗത (ജിനവരമേം പ്രാപ്ത) ഹൈം;
[ജിനഃ ജ്ഞാനമയത്വാത് ] ക്യോംകി ജിന ജ്ഞാനമയ ഹൈം [ച ] ഔര [തേ ] വേ സബ പദാര്ഥ
[വിഷയത്വാത് ] ജ്ഞാനകേ വിഷയ ഹോനേസേ [തസ്യ ] ജിനകേ വിഷയ [ഭണിതാഃ ] കഹേ ഗയേ ഹൈം
..൨൬..
ഛേ സര്വഗത ജിനവര അനേ സൌ അര്ഥ ജിനവരപ്രാപ്ത ഛേ,
ജിന ജ്ഞാനമയ നേ സര്വ അര്ഥോ വിഷയ ജിനനാ ഹോഇനേ
.൨൬.

Page 44 of 513
PDF/HTML Page 77 of 546
single page version

ജ്ഞാനം ഹി ത്രിസമയാവച്ഛിന്നസര്വദ്രവ്യപര്യായരൂപവ്യവസ്ഥിതവിശ്വജ്ഞേയാകാരാനാക്രാമത് സര്വഗതമുക്തം,
തഥാഭൂതജ്ഞാനമയീഭൂയ വ്യവസ്ഥിതത്വാദ്ഭഗവാനപി സര്വഗത ഏവ . ഏവം സര്വഗതജ്ഞാനവിഷയത്വാത്സര്വേര്ഥാ
അപി സര്വഗതജ്ഞാനാവ്യതിരിക്തസ്യ ഭഗവതസ്തസ്യ തേ വിഷയാ ഇതി ഭണിതത്വാത്തദ്ഗതാ ഏവ ഭവന്തി .
തത്ര നിശ്ചയനയേനാനാകുലത്വലക്ഷണസൌഖ്യസംവേദനത്വാധിഷ്ഠാനത്വാവച്ഛിന്നാത്മപ്രമാണജ്ഞാനസ്വ-
തത്ത്വാപരിത്യാഗേന വിശ്വജ്ഞേയാകാരാനനുപഗമ്യാവബുധ്യമാനോപി വ്യവഹാരനയേന ഭഗവാന് സര്വഗത ഇതി
വ്യപദിശ്യതേ
. തഥാ നൈമിത്തികഭൂതജ്ഞേയാകാരാനാത്മസ്ഥാനവലോക്യ സര്വേര്ഥാസ്തദ്ഗതാ ഇത്യുപചര്യന്തേ .
ച തേഷാം പരമാര്ഥതോന്യോന്യഗമനമസ്തി, സര്വദ്രവ്യാണാം സ്വരൂപനിഷ്ഠത്വാത. അയം ക്രമോ ജ്ഞാനേപി
നിശ്ചേയഃ ..൨൬..
സര്വജ്ഞഃ . കസ്മാത് സര്വഗതോ ഭവതി . ജിണോ ജിനഃ ണാണമയാദോ യ ജ്ഞാനമയത്വാദ്ധേതോഃ സവ്വേ വി യ തഗ്ഗയാ ജഗദി
അട്ഠാ സര്വേപി ച യേ ജഗത്യര്ഥാസ്തേ ദര്പണേ ബിമ്ബവദ് വ്യവഹാരേണ തത്ര ഭഗവതി ഗതാ ഭവന്തി . കസ്മാത് .
തേ ഭണിദാ തേര്ഥാസ്തത്ര ഗതാ ഭണിതാഃ വിസയാദോ വിഷയത്വാത്പരിച്ഛേദ്യത്വാത് ജ്ഞേയത്വാത് . കസ്യ . തസ്സ തസ്യ
ഭഗവത ഇതി . തഥാഹി ---യദനന്തജ്ഞാനമനാകുലത്വലക്ഷണാനന്തസുഖം ച തദാധാരഭൂതസ്താവദാത്മാ . ഇത്ഥം-
ഭൂതാത്മപ്രമാണം ജ്ഞാനമാത്മനഃ സ്വസ്വരൂപം ഭവതി . ഇത്ഥംഭൂതം സ്വസ്വരൂപം ദേഹഗതമപരിത്യജന്നേവ ലോകാലോകം
പരിച്ഛിനത്തി . തതഃ കാരണാദ്വയവഹാരേണ സര്വഗതോ ഭണ്യതേ ഭഗവാന് . യേന ച കാരണേന നീലപീതാദിബഹിഃ-
പദാര്ഥാ ആദര്ശേ ബിമ്ബവത് പരിച്ഛിത്ത്യാകാരേണ ജ്ഞാനേ പ്രതിഫലന്തി തതഃ കാരണാദുപചാരേണാര്ഥകാര്യഭൂതാ
൧. അധിഷ്ഠാന = ആധാര, രഹനേകാ സ്ഥാന . (ആത്മാ സുഖസംവേദനകാ ആധാര ഹൈ . ജിതനേമേം സുഖകാ വേദന ഹോതാ ഹൈ
ഉതനാ ഹീ ആത്മാ ഹൈ .)
൨. ജ്ഞേയാകാരോം = പര പദാര്ഥോംകേ ദ്രവ്യ -ഗുണ -പര്യായ ജോ കി ജ്ഞേയ ഹൈം . (യഹ ജ്ഞേയാകാര പരമാര്ഥതഃ ആത്മാസേ സര്വഥാ ഭിന്ന
ഹൈ .)
ടീകാ :ജ്ഞാന ത്രികാലകേ സര്വ ദ്രവ്യപര്യായരൂപ പ്രവര്തമാന സമസ്ത ജ്ഞേയാകാരോംകോ പഹു ച
ജാനേസേ (ജാനതാ ഹോനേസേ) സര്വഗത കഹാ ഗയാ ഹൈ; ഔര ഐസേ (സര്വഗത) ജ്ഞാനമയ ഹോകര രഹനേസേ
ഭഗവാന ഭീ സര്വഗത ഹീ ഹൈം . ഇസപ്രകാര സര്വ പദാര്ഥ ഭീ സര്വഗത ജ്ഞാനകേ വിഷയ ഹോനേസേ, സര്വഗത ജ്ഞാനസേ
അഭിന്ന ഉന ഭഗവാനകേ വേ വിഷയ ഹൈം ഐസാ (ശാസ്ത്രമേം) കഹാ ഹൈ; ഇസലിയേ സര്വ പദാര്ഥ ഭഗവാനഗത
ഹീ (
ഭഗവാനമേം പ്രാപ്ത ഹീ) ഹൈം .
വഹാ (ഐസാ സമഝനാ കി)നിശ്ചയനയസേ അനാകുലതാലക്ഷണ സുഖകാ ജോ സംവേദന ഉസ
സുഖസംവേദനകേ അധിഷ്ഠാനതാ ജിതനാ ഹീ ആത്മാ ഹൈ ഔര ഉസ ആത്മാകേ ബരാബര ഹീ ജ്ഞാന സ്വതത്ത്വ
ഹൈ; ഉസ നിജസ്വരൂപ ആത്മപ്രമാണ ജ്ഞാനകോ ഛോഡേ ബിനാ, സമസ്ത ജ്ഞേയാകാരോംകേ നികട ഗയേ ബിനാ,
ഭഗവാന (സര്വ പദാര്ഥോംകോ) ജാനതേ ഹൈം . നിശ്ചയനയസേ ഐസാ ഹോനേ പര ഭീ വ്യവഹാരനയസേ യഹ കഹാ

Page 45 of 513
PDF/HTML Page 78 of 546
single page version

അഥാത്മജ്ഞാനയോരേകത്വാന്യത്വം ചിന്തയതി
ണാണം അപ്പ ത്തി മദം വട്ടദി ണാണം വിണാ ണ അപ്പാണം .
തമ്ഹാ ണാണം അപ്പാ അപ്പാ ണാണം വ അണ്ണം വാ ..൨൭..
ജ്ഞാനമാത്മേതി മതം വര്തതേ ജ്ഞാനം വിനാ നാത്മാനമ് .
തസ്മാത് ജ്ഞാനമാത്മാ ആത്മാ ജ്ഞാനം വാ അന്യദ്വാ ..൨൭..
അര്ഥാകാരാ അപ്യര്ഥാ ഭണ്യന്തേ . തേ ച ജ്ഞാനേ തിഷ്ഠന്തീത്യുച്യമാനേ ദോഷോ നാസ്തീത്യഭിപ്രായഃ ..൨൬.. അഥ
ജ്ഞാനമാത്മാ ഭവതി, ആത്മാ തു ജ്ഞാനം സുഖാദികം വാ ഭവതീതി പ്രതിപാദയതിണാണം അപ്പ ത്തി മദം ജ്ഞാനമാത്മാ
ഭവതീതി മതം സമ്മതമ് . കസ്മാത് . വട്ടദി ണാണം വിണാ ണ അപ്പാണം ജ്ഞാനം കര്തൃ വിനാത്മാനം ജീവമന്യത്ര
൧. നൈമിത്തികഭൂത ജ്ഞേയാകാരോം = ജ്ഞാനമേം ഹോനേവാലേ (ജ്ഞാനകീ അവസ്ഥാരൂപ) ജ്ഞേയാകാരോം . (ഇന ജ്ഞേയാകാരോംകോ ജ്ഞാനാകാര ഭീ
കഹാ ജാതാ ഹൈ, ക്യോംകി ജ്ഞാന ഇന ജ്ഞേയാകാരരൂപ പരിണമിത ഹോതേ ഹൈം . യഹ ജ്ഞേയാകാര നൈമിത്തിക ഹൈം ഔര പര പദാര്ഥോംകേ
ദ്രവ്യ -ഗുണ -പര്യായ ഉനകേ നിമിത്ത ഹൈം . ഇന ജ്ഞേയാകാരോംകോ ആത്മാമേം ദേഖകര ‘സമസ്ത പര പദാര്ഥ ആത്മാമേം ഹൈം,
ഇസപ്രകാര ഉപചാര കിയാ ജാതാ ഹൈ . യഹ ബാത ൩൧ വീം ഗാഥാമേം ദര്പണകാ ദൃഷ്ടാന്ത ദേകര സമഝാഈ ഗഈ ഹൈ .)
ഛേ ജ്ഞാന ആത്മാ ജിനമതേ; ആത്മാ വിനാ നഹി ജ്ഞാന ഛേ ,
തേ കാരണേ ഛേ ജ്ഞാന ജീവ, ജീവ ജ്ഞാന ഛേ വാ അന്യ ഛേ .൨൭.
ജാതാ ഹൈ കി ഭഗവാന സര്വഗത ഹൈം . ഔര നൈമിത്തികഭൂത ജ്ഞേയാകാരോംകോ ആത്മസ്ഥ (ആത്മാമേം രഹേ ഹുഏ)
ദേഖകര ഐസാ ഉപചാരസേ കഹാ ജാതാ ഹൈ; കി ‘സര്വ പദാര്ഥ ആത്മഗത (ആത്മാമേം) ഹൈം ’; പരന്തു
പരമാര്ഥതഃ ഉനകാ ഏക ദൂസരേമേം ഗമന നഹീം ഹോതാ, ക്യോംകി സര്വ ദ്രവ്യ സ്വരൂപനിഷ്ഠ (അര്ഥാത് അപനേ-
അപനേ സ്വരൂപമേം നിശ്ചല അവസ്ഥിത) ഹൈം
.
യഹീ ക്രമ ജ്ഞാനമേം ഭീ നിശ്ചിത കരനാ ചാഹിയേ . (അര്ഥാത് ആത്മാ ഔര ജ്ഞേയോംകേ സമ്ബന്ധമേം
നിശ്ചയ -വ്യവഹാരസേ കഹാ ഗയാ ഹൈ, ഉസീപ്രകാര ജ്ഞാന ഔര ജ്ഞേയോംകേ സമ്ബന്ധമേം ഭീ സമഝനാ
ചാഹിഏ)
..൨൬..
അബ, ആത്മാ ഔര ജ്ഞാനകേ ഏകത്വ -അന്യത്വകാ വിചാര കരതേ ഹൈം :
ഗാഥാ : ൨൭ അന്വയാര്ഥ :[ജ്ഞാനം ആത്മാ ] ജ്ഞാന ആത്മാ ഹൈ [ഇതി മതം ] ഐസാ
ജിനദേവകാ മത ഹൈ . [ആത്മാനം വിനാ ] ആത്മാകേ ബിനാ (അന്യ കിസീ ദ്രവ്യമേം) [ജ്ഞാനം ന വര്തതേ ]
ജ്ഞാന നഹീം ഹോതാ, [തസ്മാത് ] ഇസലിയേ [ജ്ഞാനം ആത്മാ ] ജ്ഞാന ആത്മാ ഹൈ; [ആത്മാ ] ഔര ആത്മാ [ജ്ഞാനം
വാ ]
(ജ്ഞാന ഗുണ ദ്വാരാ) ജ്ഞാന ഹൈ [അന്യത് വാ ] അഥവാ (സുഖാദി അന്യ ഗുണ ദ്വാരാ) അന്യ ഹൈ
..൨൭..

Page 46 of 513
PDF/HTML Page 79 of 546
single page version

യതഃ ശേഷസമസ്തചേതനാചേതനവസ്തുസമവായസംബന്ധനിരുത്സുക തയാനാദ്യനന്തസ്വഭാവസിദ്ധ-
സമവായസംബന്ധമേക മാത്മാനമാഭിമുഖ്യേനാവലമ്ബ്യ പ്രവൃത്തത്വാത് തം വിനാ ആത്മാനം ജ്ഞാനം ന ധാരയതി,
തതോ ജ്ഞാനമാത്മൈവ സ്യാത. ആത്മാ ത്വനന്തധര്മാധിഷ്ഠാനത്വാത് ജ്ഞാനധര്മദ്വാരേണ ജ്ഞാനമന്യധര്മ-
ദ്വാരേണാന്യദപി സ്യാത.
കിം ചാനേകാന്തോത്ര ബലവാന് . ഏകാന്തേന ജ്ഞാനമാത്മേതി ജ്ഞാനസ്യാ -ഭാവോചേതനത്വമാത്മനോ
വിശേഷഗുണാഭാവാദഭാവോ വാ സ്യാത. സര്വഥാത്മാ ജ്ഞാനമിതി നിരാശ്രയത്വാത് ജ്ഞാനസ്യാഭാവ ആത്മനഃ
ശേഷപര്യായാഭാവസ്തദവിനാഭാവിനസ്തസ്യാപ്യഭാവഃ സ്യാത..൨൭..
ഘടപടാദൌ ന വര്തതേ . തമ്ഹാ ണാണം അപ്പാ തസ്മാത് ജ്ഞായതേ കഥംചിജ്ജ്ഞാനമാത്മൈവ സ്യാത് . ഇതി ഗാഥാപാദത്രയേണ
ജ്ഞാനസ്യ കഥംചിദാത്മത്വം സ്ഥാപിതമ് . അപ്പാ ണാണം വ അണ്ണം വാ ആത്മാ തു ജ്ഞാനധര്മദ്വാരേണ ജ്ഞാനം ഭവതി,
സുഖവീര്യാദിധര്മദ്വാരേണാന്യദ്വാ നിയമോ നാസ്തീതി . തദ്യഥായദി പുനരേകാന്തേന ജ്ഞാനമാത്മേതി ഭണ്യതേ തദാ
ജ്ഞാനഗുണമാത്ര ഏവാത്മാ പ്രാപ്തഃ സുഖാദിധര്മാണാമവകാശോ നാസ്തി . തഥാ സുഖവീര്യാദിധര്മസമൂഹാഭാവാദാത്മാ-
ഭാവഃ, ആത്മന ആധാരഭൂതസ്യാഭാവാദാധേയഭൂതസ്യ ജ്ഞാനഗുണസ്യാപ്യഭാവഃ, ഇത്യേകാന്തേ സതി ദ്വയോരപ്യഭാവഃ .
തസ്മാത്കഥംചിജ്ജ്ഞാനമാത്മാ ന സര്വഥേതി . അയമത്രാഭിപ്രായഃആത്മാ വ്യാപകോ ജ്ഞാനം വ്യാപ്യം തതോ
ജ്ഞാനമാത്മാ സ്യാത്, ആത്മാ തു ജ്ഞാനമന്യദ്വാ ഭവതീതി . തഥാ ചോക്തമ്‘വ്യാപകം തദതന്നിഷ്ഠം വ്യാപ്യം
൧. സമവായ സമ്ബന്ധ = ജഹാ ഗുണ ഹോതേ ഹൈം വഹാ ഗുണീ ഹോതാ ഹൈ ഔര ജഹാ ഗുണീ ഹോതാ ഹൈ വഹാ ഗുണ ഹോതേ ഹൈം, ജഹാ
ഗുണ നഹീം ഹോതേ വഹാ ഗുണീ നഹീം ഹോതാ ഔര ജഹാ ഗുണീ നഹീം ഹോതാ വഹാ ഗുണ നഹീം ഹോതേഇസ പ്രകാര ഗുണ-
ഗുണീകാ അഭിന്ന -പ്രദേശരൂപ സമ്ബന്ധ; താദാത്മ്യസമ്ബന്ധ ഹൈ .
ടീകാ :ക്യോംകി ശേഷ സമസ്ത ചേതന തഥാ അചേതന വസ്തുഓംകേ സാഥ സമവായസമ്ബന്ധ
നഹീം ഹൈ, ഇസലിയേ ജിസകേ സാഥ അനാദി അനന്ത സ്വഭാവസിദ്ധ സമവായസമ്ബന്ധ ഹൈ ഐസേ ഏക ആത്മാകാ
അതി നികടതയാ (അഭിന്ന പ്രദേശരൂപസേ) അവലമ്ബന കരകേ പ്രവര്തമാന ഹോനേസേ ജ്ഞാന ആത്മാകേ ബിനാ
അപനാ അസ്തിത്വ നഹീം രഖ സകതാ; ഇസലിയേ ജ്ഞാന ആത്മാ ഹീ ഹൈ
. ഔര ആത്മാ തോ അനന്ത ധര്മോംകാ
അധിഷ്ഠാന (-ആധാര) ഹോനേസേ ജ്ഞാനധര്മകേ ദ്വാരാ ജ്ഞാന ഹൈ ഔര അന്യ ധര്മകേ ദ്വാരാ അന്യ ഭീ ഹൈ .
ഔര ഫി ര, ഇസകേ അതിരിക്ത (വിശേഷ സമഝനാ കി) യഹാ അനേകാന്ത ബലവാന ഹൈ . യദി
യഹ മാനാ ജായ കി ഏകാന്തസേ ജ്ഞാന ആത്മാ ഹൈ തോ, (ജ്ഞാനഗുണ ആത്മദ്രവ്യ ഹോ ജാനേസേ) ജ്ഞാനകാ
അഭാവ ഹോ ജായേഗാ, (ഔര ജ്ഞാനഗുണകാ അഭാവ ഹോനേസേ) ആത്മാകേ അചേതനതാ ആ ജായേഗീ അഥവാ
വിശേഷഗുണകാ അഭാവ ഹോനേസേ ആത്മാകാ അഭാവ ഹോ ജായേഗാ
. യദി യഹ മാനാ ജായേ കി സര്വഥാ
ആത്മാ ജ്ഞാന ഹൈ തോ, (ആത്മദ്രവ്യ ഏക ജ്ഞാനഗുണരൂപ ഹോ ജാനേപര ജ്ഞാനകാ കോഈ ആധാരഭൂത ദ്രവ്യ നഹീം
രഹനേസേ) നിരാശ്രയതാകേ കാരണ ജ്ഞാനകാ അഭാവ ഹോ ജായേഗാ അഥവാ (ആത്മദ്രവ്യകേ ഏക ജ്ഞാനഗുണരൂപ
ഹോ ജാനേസേ) ആത്മാകീ ശേഷ പര്യായോംകാ (
സുഖ, വീര്യാദി ഗുണോംകാ) അഭാവ ഹോ ജായേഗാ ഔര ഉനകേ

Page 47 of 513
PDF/HTML Page 80 of 546
single page version

അഥ ജ്ഞാനജ്ഞേയയോഃ പരസ്പരഗമനം പ്രതിഹന്തി
ണാണീ ണാണസഹാവോ അട്ഠാ ണേയപ്പഗാ ഹി ണാണിസ്സ .
രൂവാണി വ ചക്ഖൂണം ണേവണ്ണോണ്ണേസു വട്ടംതി ..൨൮..
ജ്ഞാനീ ജ്ഞാനസ്വഭാവോര്ഥാ ജ്ഞേയാത്മകാ ഹി ജ്ഞാനിനഃ .
രൂപാണീവ ചക്ഷുഷോഃ നൈവാന്യോന്യേഷു വര്തന്തേ ..൨൮..
ജ്ഞാനീ ചാര്ഥാശ്ച സ്വലക്ഷണഭൂതപൃഥക്ത്വതോ ന മിഥോ വൃത്തിമാസാദയന്തി കിംതു തേഷാം
ജ്ഞാനജ്ഞേയസ്വഭാവസംബന്ധസാധിതമന്യോന്യവൃത്തിമാത്രമസ്തി ചക്ഷുരൂപവത. യഥാ ഹി ചക്ഷൂംഷി തദ്വിഷയ-
തന്നിഷ്ഠമേവ ച’ ..൨൭.. ഇത്യാത്മജ്ഞാനയോരേകത്വം, ജ്ഞാനസ്യ വ്യവഹാരേണ സര്വഗതത്വമിത്യാദികഥനരൂപേണ
ദ്വിതീയസ്ഥലേ ഗാഥാപഞ്ചകം ഗതമ് . അഥ ജ്ഞാനം ജ്ഞേയസമീപേ ന ഗച്ഛതീതി നിശ്ചിനോതി --ണാണീ ണാണസഹാവോ ജ്ഞാനീ
സര്വജ്ഞഃ കേവലജ്ഞാനസ്വഭാവ ഏവ . അട്ഠാ ണേയപ്പഗാ ഹി ണാണിസ്സ ജഗത്ത്രയകാലത്രയവര്തിപദാര്ഥാ ജ്ഞേയാത്മകാ ഏവ
ഭവന്തി ന ച ജ്ഞാനാത്മകാഃ . കസ്യ . ജ്ഞാനിനഃ . രൂവാണി വ ചക്ഖൂണം ണേവണ്ണോണ്ണേസു വട്ടംതി ജ്ഞാനീ
പദാര്ഥാശ്ചാന്യോന്യം പരസ്പരമേകത്വേന ന വര്തന്തേ . കാനീവ, കേഷാം സംബംധിത്വേന . രൂപാണീവ ചക്ഷുഷാമിതി .
സാഥ ഹീ അവിനാഭാവീ സമ്ബന്ധവാലേ ആത്മാകാ ഭീ അഭാവ ഹോ ജായേഗാ . (ക്യോംകി സുഖ, വീര്യ
ഇത്യാദി ഗുണ ന ഹോം തോ ആത്മാ ഭീ നഹീം ഹോ സകതാ) ..൨൭..
അബ, ജ്ഞാന ഔര ജ്ഞേയകേ പരസ്പര ഗമനകാ നിഷേധ കരതേ ഹൈം ( അര്ഥാത് ജ്ഞാന ഔര ജ്ഞേയ ഏക-
ദൂസരേമേം പ്രവേശ നഹീം കരതേ ഐസാ കഹതേ ഹൈം .) :
അന്വയാര്ഥ :[ജ്ഞാനീ ] ആത്മാ [ജ്ഞാനസ്വഭാവഃ ] ജ്ഞാന സ്വഭാവ ഹൈ [അര്ഥാഃ ഹി ] ഔര പദാര്ഥ
[ജ്ഞാനിനഃ ] ആത്മാകേ [ജ്ഞേയാത്മകാഃ ] ജ്ഞേയ സ്വരൂപ ഹൈം, [രൂപാണി ഇവ ചക്ഷുഷോഃ ] ജൈസേ കി രൂപ (രൂപീ
പദാര്ഥ) നേത്രോംകാ ജ്ഞേയ ഹൈ വൈസേ [അന്യോന്യേഷു ] വേ ഏക -ദൂസരേ മേം [ന ഏവ വര്തന്തേ ] നഹീം വര്തതേ ..൨൮..
ടീകാ :ആത്മാ ഔര പദാര്ഥ സ്വലക്ഷണഭൂത പൃഥക്ത്വകേ കാരണ ഏക ദൂസരേമേം നഹീം വര്തതേ
പരന്തു ഉനകേ മാത്ര നേത്ര ഔര രൂപീ പദാര്ഥകീ ഭാ തി ജ്ഞാനജ്ഞേയസ്വഭാവ -സമ്ബന്ധസേ ഹോനേവാലീ ഏക
ദൂസരേമേം പ്രവൃത്തി പാഈ ജാതീ ഹൈ
. (പ്രത്യേക ദ്രവ്യകാ ലക്ഷണ അന്യ ദ്രവ്യോംസേ ഭിന്നത്വ ഹോനേസേ ആത്മാ
ഔര പദാര്ഥ ഏക ദൂസരേമേം നഹീം വര്തതേ, കിന്തു ആത്മാകാ ജ്ഞാനസ്വഭാവ ഹൈ ഔര പദാര്ഥോംകാ ജ്ഞേയ
സ്വഭാവ ഹൈ, ഐസേ ജ്ഞാനജ്ഞേയഭാവരൂപ സമ്ബന്ധകേ കാരണ ഹീ മാത്ര ഉനകാ ഏക ദൂസരേമേം ഹോനാ നേത്ര
ഛേ ‘ജ്ഞാനീ’ ജ്ഞാനസ്വഭാവ, അര്ഥോ ജ്ഞേയരൂപ ഛേ ‘ജ്ഞാനീ’നാ,
ജ്യമ രൂപ ഛേ നേത്രോ തണാം, നഹി വര്തതാ അന്യോന്യമാം
.൨൮.