Page 88 of 513
PDF/HTML Page 121 of 546
single page version

ഇഹ ഖലു ‘ഉദയഗദാ കമ്മംസാ ജിണവരവസഹേഹിം ണിയദിണാ ഭണിയാ . തേസു വിമൂഢോ രത്തോ ദുട്ഠോ വാ ബംധമണുഭവദി ..’ ഇത്യത്ര സൂത്രേ ഉദയഗതേഷു പുദ്ഗലകര്മാംശേഷു സത്സു സംചേതയമാനോ മന്ത്രവാദരസസിദ്ധയാദീനി യാനി ഖണ്ഡവിജ്ഞാനാനി മൂഢജീവാനാം ചിത്തചമത്കാരകാരണാനി പരമാത്മഭാവനാ- വിനാശകാനി ച . തത്രാഗ്രഹം ത്യക്ത്വാ ജഗത്ത്രയകാലത്രയസകലവസ്തുയുഗപത്പ്രകാശകമവിനശ്വരമഖണ്ഡൈക- പ്രതിഭാസരൂപം സര്വജ്ഞശബ്ദവാച്യം യത്കേവലജ്ഞാനം തസ്യൈവോത്പത്തികാരണഭൂതം യത്സമസ്തരാഗാദിവികല്പജാലേന രഹിതം സഹജശുദ്ധാത്മനോഭേദജ്ഞാനം തത്ര ഭാവനാ കര്തവ്യാ, ഇതി താത്പര്യമ് ..൫൧.. ഏവം കേവലജ്ഞാനമേവ സര്വജ്ഞ ഇതി കഥനരൂപേണ ഗാഥൈകാ, തദനന്തരം സര്വപദാര്ഥപരിജ്ഞാനാത്പരമാത്മജ്ഞാനമിതി പ്രഥമഗാഥാ പരമാത്മജ്ഞാനാച്ച സര്വപദാര്ഥപരിജ്ഞാനമിതി ദ്വിതീയാ ചേതി . തതശ്ച ക്രമപ്രവൃത്തജ്ഞാനേന സര്വജ്ഞോ ന ഭവതീതി പ്രഥമഗാഥാ, യുഗപദ്ഗ്രാഹകേണ സ ഭവതീതി ദ്വിതീയാ ചേതി സമുദായേന സപ്തമസ്ഥലേ ഗാഥാപഞ്ചകം ഗതമ് . അഥ പൂര്വം യദുക്തം

അബ, ജ്ഞാനീകേ (-കേവലജ്ഞാനീ ആത്മാകേ) ജ്ഞപ്തിക്രിയാകാ സദ്ഭാവ ഹോനേ പര ഭീ ഉസകേ ക്രിയാകേ ഫലരൂപ ബന്ധകാ നിഷേധ കരതേ ഹുഏ ഉപസംഹാര കരതേ ഹൈം (അര്ഥാത് കേവലജ്ഞാനീ ആത്മാകേ ജാനനേകീ ക്രിയാ ഹോനേ പര ഭീ ബന്ധ നഹീം ഹോതാ, ഐസാ കഹകര ജ്ഞാന -അധികാര പൂര്ണ കരതേ ഹൈം) —

അന്വയാര്ഥ : – [ആത്മാ ] (കേവലജ്ഞാനീ) ആത്മാ [താന് ജാനന് അപി ] പദാര്ഥോംകോ ജാനതാ ഹുആ ഭീ [ന അപി പരിണമതി ] ഉസരൂപ പരിണമിത നഹീം ഹോതാ, [ന ഗൃഹ്ണാതി ] ഉന്ഹേം ഗ്രഹണ നഹീം കരതാ [തേഷു അര്ഥേഷു ന ഏവ ഉത്പദ്യതേ ] ഔര ഉന പദാര്ഥോംകേ രൂപമേം ഉത്പന്ന നഹീം ഹോതാ [തേന ] ഇസലിയേ [അബന്ധകഃ പ്രജ്ഞപ്തഃ ] ഉസേ അബന്ധക കഹാ ഹൈ ..൫൨..

ടീകാ : — യഹാ ‘ഉദയഗദാ കമ്മംസാ ജിനവരവസഹേഹിം ണിയദിണാ ഭണിയാ . തേസു വിമൂഢോ രത്തോ ദുട്ഠോ വാ ൧ബന്ധമണുഭവദി ..’ ഇസ ഗാഥാ സൂത്രമേം, ‘ഉദയഗത പുദ്ഗലകര്മാംശോംകേ അസ്തിത്വമേം ചേതിത ഹോനേ പര – ജാനനേപര – അനുഭവ കരനേ പര മോഹ -രാഗ -ദ്വേഷമേം പരിണത ഹോനേസേ ജ്ഞേയാര്ഥപരിണമന- ൧. ജ്ഞാനതത്ത്വ – പ്രജ്ഞാപനകീ ൪൩വീം ഗാഥാ .

തേ അര്ഥരൂപ ന പരിണമേ ജീവ, നവ ഗ്രഹേ, നവ ഊപജേ, സൌ അര്ഥനേ ജാണേ ഛതാം, തേഥീ അബംധക ജിന കഹേ.൫൨.

Page 89 of 513
PDF/HTML Page 122 of 546
single page version

മോഹരാഗദ്വേഷപരിണതത്വാത് ജ്ഞേയാര്ഥപരിണമനലക്ഷണയാ ക്രിയയാ യുജ്യമാനഃ ക്രിയാഫലഭൂതം ബന്ധമ- നുഭവതി, ന തു ജ്ഞാനാദിതി പ്രഥമമേവാര്ഥപരിണമനക്രിയാഫലത്വേന ബന്ധസ്യ സമര്ഥിതത്വാത്, തഥാ ‘ഗേണ്ഹദി ണേവ ണ മുംചദി ണ പരം പരിണമദി കേവലീ ഭഗവം . പേച്ഛദി സമംതദോ സോ ജാണദി സവ്വം ണിരവസേസം ..’ ഇത്യര്ഥപരിണമനാദിക്രിയാണാമഭാവസ്യ ശുദ്ധാത്മനോ നിരൂപിതത്വാച്ചാര്ഥാനപരിണമതോ- ഗൃഹ്ണതസ്തേഷ്വനുത്പദ്യമാനസ്യ ചാത്മനോ ജ്ഞപ്തിക്രിയാസദ്ഭാവേപി ന ഖലു ക്രിയാഫലഭൂതോ ബന്ധഃ സിദ്ധയേത് ..൫൨.. പദാര്ഥപരിച്ഛിത്തിസദ്ഭാവേപി രാഗദ്വേഷമോഹാഭാവാത് കേവലിനാം ബന്ധോ നാസ്തീതി തമേവാര്ഥം പ്രകാരാന്തരേണ ദൃഢീകുര്വന് ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചാധികാരമുപസംഹരതി ---ണ വി പരിണമദി യഥാ സ്വകീയാത്മപ്രദേശൈഃ സമരസീഭാവേന സഹ പരിണമതി തഥാ ജ്ഞേയരൂപേണ ന പരിണമതി . ണ ഗേണ്ഹദി യഥൈവ ചാനന്തജ്ഞാനാദിചതുഷ്ടയരൂപമാത്മരൂപമാത്മരൂപതയാ ഗൃഹ്ണാതി തഥാ ജ്ഞേയരൂപം ന ഗൃഹ്ണാതി . ഉപ്പജ്ജദി ണേവ തേസു അട്ഠേസു യഥാ ച നിര്വികാരപരമാനന്ദൈകസുഖരൂപേണ സ്വകീയസിദ്ധപര്യായേണോത്പദ്യതേ തഥൈവ ച ജ്ഞേയപദാര്ഥേഷു നോത്പദ്യതേ . കിം കുര്വന്നപി . ജാണണ്ണവി തേ താന് ജ്ഞേയപദാര്ഥാന് സ്വസ്മാത് പൃഥഗ്രൂപേണ ജാനന്നപി . സ കഃ കര്താ . ആദാ മുക്താത്മാ . അബംധഗോ തേണ പണ്ണത്തോ തതഃ കാരണാത്കര്മണാമബന്ധകഃ പ്രജ്ഞപ്ത ഇതി . തദ്യഥാ --രാഗാദിരഹിതജ്ഞാനം ബന്ധകാരണം ന ഭവതീതി ജ്ഞാത്വാ ശുദ്ധാത്മോപലമ്ഭലക്ഷണമോക്ഷവിപരീതസ്യ നാരകാദിദുഃഖകാരണകര്മബന്ധസ്യ കാരണാനീന്ദ്രിയമനോജനിതാന്യേകദേശ- സ്വരൂപ ക്രിയാകേ സാഥ യുക്ത ഹോതാ ഹുആ ആത്മാ ക്രിയാഫലഭൂത ബന്ധകാ അനുഭവ കരതാ ഹൈ, കിന്തു ജ്ഞാനസേ നഹീം’ ഇസപ്രകാര പ്രഥമ ഹീ അര്ഥപരിണമനക്രിയാകേ ഫലരൂപസേ ബന്ധകാ സമര്ഥന കിയാ ഗയാ ഹൈ (അര്ഥാത് ബന്ധ തോ പദാര്ഥരൂപമേം പരിണമനരൂപ ക്രിയാകാ ഫല ഹൈ ഐസാ നിശ്ചിത കിയാ ഗയാ ഹൈ) തഥാ ‘ഗേണ്ഹദി ണേവ ണ മുഞ്ചദി ണ പരം പരിണമദി കേവലീ ഭഗവം . പേച്ഛദി സമംതദോ സോ ജാണാദി സവ്വം ൧ണിരവസേസം ..’

ഇസ ഗാഥാ സൂത്രമേം ശുദ്ധാത്മാകേ അര്ഥ പരിണമനാദി ക്രിയാഓംകാ അഭാവ നിരൂപിത കിയാ ഗയാ ഹൈ ഇസലിയേ ജോ (ആത്മാ) പദാര്ഥരൂപമേം പരിണമിത നഹീം ഹോതാ ഉസേ ഗ്രഹാണ നഹീം കരതാ ഔര ഉസരൂപ ഉത്പന്ന നഹീം ഹോതാ ഉസ ആത്മാകേ ജ്ഞപ്തിക്രിയാകാ സദ്ഭാവ ഹോനേ പര ഭീ വാസ്തവമേം ക്രിയാഫലഭൂത ബന്ധ സിദ്ധ നഹീം ഹോതാ .

ഭാവാര്ഥ : — കര്മകേ തീന ഭേദ കിയേ ഗയേ ഹൈം – പ്രാപ്യ – വികാര്യ ഔര നിര്വര്ത്യ . കേവലീ- ഭഗവാനകേ പ്രാപ്യ കര്മ, വികാര്യ കര്മ ഔര നിര്വര്ത്യ കര്മ ജ്ഞാന ഹീ ഹൈ, ക്യോംകി വേ ജ്ഞാനകോ ഹീ ഗ്രഹണ കരതേ ഹൈം, ജ്ഞാനരൂപ ഹീ പരിണമിത ഹോതേ ഹൈം ഔര ജ്ഞാനരൂപ ഹീ ഉത്പന്ന ഹോതേ ഹൈം . ഇസ പ്രകാര ജ്ഞാന ഹീ ഉനകാ കര്മ ഔര ജ്ഞപ്തി ഹീ ഉനകീ ക്രിയാ ഹൈ . ഐസാ ഹോനേസേ കേവലീഭഗവാനകേ ബന്ധ നഹീം ഹോതാ, ക്യോംകി ജ്ഞപ്തിക്രിയാ ബന്ധകാ കാരണ നഹീം ഹൈ കിന്തു ജ്ഞേയാര്ഥപരിണമനക്രിയാ അര്ഥാത് ജ്ഞേയ പദാര്ഥോംകേ ൧. ജ്ഞാനതത്ത്വ -പ്രജ്ഞാപനകീ ൩൨ വീം ഗാഥാ . പ്ര. ൧൨

Page 90 of 513
PDF/HTML Page 123 of 546
single page version

അഥ ജ്ഞാനാദഭിന്നസ്യ സൌഖ്യസ്യ സ്വരൂപം പ്രപംചയന് ജ്ഞാനസൌഖ്യയോഃ ഹേയോപാദേയത്വം ചിന്തയതി —

വിജ്ഞാനാനി ത്യക്ത്വാ സകലവിമലകേവലജ്ഞാനസ്യ കര്മബന്ധാകാരണഭൂതസ്യ യദ്ബീജഭൂതം നിര്വികാരസ്വസംവേദനജ്ഞാനം തത്രൈവ ഭാവനാ കര്തവ്യേത്യഭിപ്രായഃ ..൫൨.. ഏവം രാഗദ്വേഷമോഹരഹിതത്വാത്കേവലിനാം ബന്ധോ നാസ്തീതി കഥനരൂപേണ ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചസമാപ്തിമുഖ്യത്വേന ചൈകസൂത്രേണാഷ്ടമസ്ഥലം ഗതമ് . സന്മുഖ വൃത്തി ഹോനാ (-ജ്ഞേയ പദാര്ഥോംകേ പ്രതി പരിണമിത ഹോനാ) വഹ ബന്ധകാ കാരണ ഹൈ ..൫൨..

(അബ, പൂര്വോക്ത ആശയകോ കാവ്യദ്വാരാ കഹകര, കേവലജ്ഞാനീ ആത്മാകീ മഹിമാ ബതാകര യഹ ജ്ഞാന -അധികാര പൂര്ണ കിയാ ജാതാ ഹൈ .)

അര്ഥ : — ജിസനേ കര്മോംകോ ഛേദ ഡാലാ ഹൈ ഐസാ യഹ ആത്മാ ഭൂത, ഭവിഷ്യത ഔര വര്തമാന സമസ്ത വിശ്വകോ (അര്ഥാത് തീനോം കാലകീ പര്യായോംസേ യുക്ത സമസ്ത പദാര്ഥോംകോ) ഏക ഹീ സാഥ ജാനതാ ഹുആ ഭീ മോഹകേ അഭാവകേ കാരണ പരരൂപ പരിണമിത നഹീം ഹോതാ, ഇസലിയേ അബ, ജിസകേ സമസ്ത ജ്ഞേയാകാരോംകോ അത്യന്ത വികസിത ജ്ഞപ്തികേ വിസ്താരസേ സ്വയം പീ ഗയാ ഹൈ ഐസൈ തീനോംലോകകേ പദാര്ഥോംകോ പൃഥക് ഔര അപൃഥക് പ്രകാശിത കരതാ ഹുആ വഹ ജ്ഞാനമൂര്തി മുക്ത ഹീ രഹതാ ഹൈ .

ഹേയോപാദേയതാകാ (അര്ഥാത് കൌനസാ ജ്ഞാന തഥാ സുഖ ഹേയ ഹൈ ഔര കൌനസാ ഉപാദേയ ഹൈ വഹ) വിചാര കരതേ ഹൈം : –

അര്ഥോനും ജ്ഞാന അമൂര്ത, മൂര്ത, അതീന്ദ്രിയ നേ ഐന്ദ്രിയ ഛേ, ഛേ സുഖ പണ ഏവുംജ, ത്യാം പരധാന ജേ തേ ഗ്രാഹ്യ ഛേ. ൫൩.

Page 91 of 513
PDF/HTML Page 124 of 546
single page version

അത്ര ജ്ഞാനം സൌഖ്യം ച മൂര്തമിന്ദ്രിയജം ചൈകമസ്തി . ഇതരദമൂര്തമതീന്ദ്രിയം ചാസ്തി . തത്ര യദമൂര്തമതീന്ദ്രിയം ച തത്പ്രധാനത്വാദുപാദേയത്വേന ജ്ഞാതവ്യമ് . തത്രാദ്യം മൂര്താഭിഃ ക്ഷായോപശമികീഭിരുപ- യോഗശക്തിഭിസ്തഥാവിധേഭ്യ ഇന്ദ്രിയേഭ്യഃ സമുത്പദ്യമാനം പരായത്തത്വാത് കാദാചിത്കം ക്രമകൃതപ്രവൃത്തി

കരേദി കരോതി . സ കഃ . ലോഗോ ലോകഃ . കഥംഭൂതഃ . ദേവാസുരമണുഅരായസംബംധോ ദേവാസുരമനുഷ്യ- രാജസംബന്ധഃ . പുനരപി കഥംഭൂതഃ . ഭത്തോ ഭക്തഃ . ണിച്ചം നിത്യം സര്വകാലമ് . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടഃ . ഉവജുത്തോ ഉപയുക്ത ഉദ്യതഃ . ഇത്ഥംഭൂതോ ലോകഃ കാം കരോതി . ണമാഇം നമസ്യാം നമസ്ക്രിയാമ് . കസ്യ . തസ്സ തസ്യ പൂര്വോക്തസര്വജ്ഞസ്യ . തം തഹാ വി അഹം തം സര്വജ്ഞം തഥാ തേനൈവ പ്രകാരേണാഹമപി ഗ്രന്ഥകര്താ നമസ്കരോമീതി . അയമത്രാര്ഥഃ ---യഥാ ദേവേന്ദ്രചക്രവര്ത്യാദയോനന്താക്ഷയസുഖാദിഗുണാസ്പദം സര്വജ്ഞസ്വരൂപം നമസ്കുര്വന്തി, തഥൈവാഹ- മപി തത്പദാഭിലാഷീ പരമഭക്ത്യാ പ്രണമാമി ..★൨.. ഏവമഷ്ടാഭിഃ സ്ഥലൈര്ദ്വാത്രിംശദ്ഗാഥാസ്തദനന്തരം നമസ്കാര- ഗാഥാ ചേതി സമുദായേന ത്രയസ്ത്രിംശത്സൂത്രൈര്ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചനാമാ തൃതീയോന്തരാധികാരഃ സമാപ്തഃ . അഥ സുഖ- പ്രപഞ്ചാഭിധാനാന്തരാധികാരേഷ്ടാദശ ഗാഥാ ഭവന്തി . അത്ര പഞ്ചസ്ഥലാനി, തേഷു പ്രഥമസ്ഥലേ ‘അത്ഥി അമുത്തം’

അന്വയാര്ഥ : — [അര്ഥേഷു ജ്ഞാനം ] പദാര്ഥ സമ്ബന്ധീ ജ്ഞാന [അമൂര്തം മൂര്തം ] അമൂര്ത യാ മൂര്ത, [അതീന്ദ്രിയം ഐന്ദ്രിയം ച അസ്തി ] അതീന്ദ്രിയ യാ ഐന്ദ്രിയ ഹോതാ ഹൈ; [ച തഥാ സൌഖ്യം ] ഔര ഇസീപ്രകാര (അമൂര്ത യാ മൂര്ത, അതീന്ദ്രിയ യാ ഐന്ദ്രിയ) സുഖ ഹോതാ ഹൈ . [തേഷു ച യത് പരം ] ഉസമേം ജോ പ്രധാന – ഉത്കൃഷ്ട ഹൈ [തത് ജ്ഞേയം ] വഹ ഉപാദേയരൂപ ജാനനാ ..൫൩..

ടീകാ : — യഹാ , (ജ്ഞാന തഥാ സുഖ ദോ പ്രകാരകാ ഹൈ – ) ഏക ജ്ഞാന തഥാ സുഖ മൂര്ത ഔര ൧ഇന്ദ്രിയജ ഹൈ; ഔര ദൂസരാ (ജ്ഞാന തഥാ സുഖ) അമൂര്ത ഔര അതീന്ദ്രിയ ഹൈ . ഉസമേം ജോ അമൂര്ത ഔര അതീന്ദ്രിയ ഹൈ വഹ പ്രധാന ഹോനേസേ ഉപാദേയരൂപ ജാനനാ .

വഹാ , പഹലാ ജ്ഞാന തഥാ സുഖ മൂര്തരൂപ ഐസീ ക്ഷായോപശമിക ഉപയോഗശക്തിയോംസേ ഉസ- ഉസ പ്രകാരകീ ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹുആ പരാധീന ഹോനേസേ ൨കാദാചിത്ക, ക്രമശഃ ൧. ഇന്ദ്രിയജ = ഇന്ദ്രിയോം ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോനേവാലാ; ഐന്ദ്രിയ . ൨. കാദാചിത്ക = കദാചിത് – കഭീ കഭീ ഹോനേവാലാ; അനിത്യ ..

Page 92 of 513
PDF/HTML Page 125 of 546
single page version

സപ്രതിപക്ഷം സഹാനിവൃദ്ധി ച ഗൌണമിതി കൃത്വാ ജ്ഞാനം ച സൌഖ്യം ച ഹേയമ് . ഇതരത്പുനരമൂര്താഭി- ശ്ചൈതന്യാനുവിധായിനീഭിരേകാകിനീഭിരേവാത്മപരിണാമശക്തിഭിസ്തഥാവിധേഭ്യോതീന്ദ്രിയേഭ്യഃ സ്വാഭാവിക- ചിദാകാരപരിണാമേഭ്യഃ സമുത്പദ്യമാനമത്യന്തമാത്മായത്തത്വാന്നിത്യം യുഗപത്കൃതപ്രവൃത്തി നിഃപ്രതിപക്ഷ- മഹാനിവൃദ്ധി ച മുഖ്യമിതി കൃത്വാ ജ്ഞാനം സൌഖ്യം ചോപാദേയമ് ..൫൩.. ഇത്യാദ്യധികാരഗാഥാസൂത്രമേകം, തദനന്തരമതീന്ദ്രിയജ്ഞാനമുഖ്യത്വേന ‘ജം പേച്ഛദോ’ ഇത്യാദി സൂത്രമേകം, അഥേന്ദ്രിയജ്ഞാനമുഖ്യത്വേന ‘ജീവോ സയം അമുത്തോ’ ഇത്യാദി ഗാഥാചതുഷ്ടയം, തദനന്തരമതീന്ദ്രിയസുഖമുഖ്യതയാ ‘ജാദം സയം’ ഇത്യാദി ഗാഥാചതുഷ്ടയം, അഥാനന്തരമിന്ദ്രിയസുഖപ്രതിപാദനരൂപേണ ഗാഥാഷ്ടകമ്, തത്രാപ്യഷ്ടകമധ്യേ പ്രഥമത ഇന്ദ്രിയസുഖസ്യ ദുഃഖത്വസ്ഥാപനാര്ഥം ‘മണുആസുരാ’ ഇത്യാദി ഗാഥാദ്വയം, അഥ മുക്താത്മനാം ദേഹാഭാവേപി സുഖമസ്തീതി ജ്ഞാപനാര്ഥം ദേഹഃ സുഖകാരണം ന ഭവതീതി കഥനരൂപേണ ‘പപ്പാ ഇട്ഠേ വിസയേ’ ഇത്യാദി സൂത്രദ്വയം, തദനന്തരമിന്ദ്രിയവിഷയാ അപി സുഖകാരണം ന ഭവന്തീതി കഥനേന ‘തിമിരഹരാ’ ഇത്യാദി ഗാഥാദ്വയമ്, അതോപി സര്വജ്ഞനമസ്കാരമുഖ്യത്വേന ‘തേജോദിട്ഠി’ ഇത്യാദി ഗാഥാദ്വയമ് . ഏവം പഞ്ചമസ്ഥലേ അന്തരസ്ഥലചതുഷ്ടയം ഭവതീതി സുഖപ്രപഞ്ചാധികാരേ സമുദായപാതനികാ .. അഥാതീന്ദ്രിയസുഖസ്യോപാദേയഭൂതസ്യ സ്വരൂപം പ്രപഞ്ച- യന്നതീന്ദ്രിയജ്ഞാനമതീന്ദ്രിയസുഖം ചോപാദേയമിതി, യത്പുനരിന്ദ്രിയജം ജ്ഞാനം സുഖം ച തദ്ധേയമിതി പ്രതിപാദനരൂപേണ പ്രഥമതസ്താവദധികാരസ്ഥലഗാഥയാ സ്ഥലചതുഷ്ടയം സൂത്രയതി — അത്ഥി അസ്തി വിദ്യതേ . കിം കര്തൃ . ണാണം ജ്ഞാനമിതി ഭിന്നപ്രക്രമോ വ്യവഹിതസമ്ബന്ധഃ . കിംവിശിഷ്ടമ് . അമുത്തം മുത്തം അമൂര്തം മൂര്തം ച . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടമ് . അദിംദിയം ഇംദിയം ച യദമൂര്തം തദതീന്ദ്രിയം മൂര്തം പുനരിന്ദ്രിയജമ് . ഇത്ഥംഭൂതം ജ്ഞാനമസ്തി . കേഷു വിഷയേഷു . അത്ഥേസു ജ്ഞേയപദാര്ഥേഷു, തഹാ സോക്ഖം ച തഥൈവ ജ്ഞാനവദമൂര്തമതീന്ദ്രിയം മൂര്തമിന്ദ്രിയജം ച സുഖമിതി . ജം തേസു പരം ച തം ണേയം യത്തേഷു പൂര്വോക്തജ്ഞാനസുഖേഷു മധ്യേ പരമുത്കൃഷ്ടമതീന്ദ്രിയം തദുപാദേയമിതി ജ്ഞാതവ്യമ് . തദേവ ൧പ്രവൃത്ത ഹോനേവാലാ, ൨സപ്രതിപക്ഷ ഔര ൩സഹാനിവൃദ്ധി ഹൈ ഇസലിയേ ഗൌണ ഹൈ ഐസാ സമഝകര വഹ ഹേയ ഹൈ അര്ഥാത് ഛോഡനേ യോഗ്യ ഹൈ; ഔര ദൂസരാ ജ്ഞാന തഥാ സുഖ അമൂര്തരൂപ ഐസീ ൪ചൈതന്യാനുവിധായീ ഐകാകീ ആത്മപരിണാമ ശക്തിയോംസേ തഥാവിധ അതീന്ദ്രിയ സ്വാഭാവിക- ചിദാകാര -പരിണാമോംകേ ദ്വാരാ ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹുആ അത്യന്ത ആത്മാധീന ഹോനേസേ നിത്യ യുഗപത് പ്രവര്തമാന, നിഃപ്രതിപക്ഷ ഔര ഹാനിവൃദ്ധിസേ രഹിത ഹൈ, ഇസലിയേ മുഖ്യ ഹൈ, ഐസാ സമഝകര വഹ (ജ്ഞാന ഔര സുഖ) ഉപാദേയ അര്ഥാത് ഗ്രഹണ കരനേ യോഗ്യ ഹൈ ..൫൩.. ൧. മൂര്തിക ഇന്ദ്രിയജ ജ്ഞാന ക്രമസേ പ്രവൃത്ത ഹോതാ ഹൈ; യുഗപത് നഹീം ഹോതാ; തഥാ മൂര്തിക ഇന്ദ്രിയജ സുഖ ഭീ ക്രമശഃ

ഹോതാ ഹൈ, ഏക ഹീ സാഥ സര്വ ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ യാ സര്വ പ്രകാരസേ നഹീം ഹോതാ . ൨. സപ്രതിപക്ഷ = പ്രതിപക്ഷ – വിരോധീ സഹിത . (മൂര്ത -ഇന്ദ്രിയജ ജ്ഞാന അപനേ പ്രതിപക്ഷ അജ്ഞാനസഹിത ഹീ ഹോതാ ഹൈ, ഔര

മൂര്ത ഇന്ദ്രിയജ സുഖ ഉസകേ പ്രതിപക്ഷഭൂത ദുഃഖ സഹിത ഹീ ഹോതാ ഹൈ . ൩. സഹാനിവൃദ്ധി = ഹാനിവൃദ്ധി സഹിത . ൪. ചൈതന്യാനുവിധായീ = ചൈതന്യകേ അനുസാര വര്തനേവാലീ; ചൈതന്യകേ അനുകൂലരൂപസേ – വിരുദ്ധരൂപസേ നഹീം വര്തനേവാലീ .

Page 93 of 513
PDF/HTML Page 126 of 546
single page version

അതീന്ദ്രിയം ഹി ജ്ഞാനം യദമൂര്തം യന്മൂര്തേഷ്വപ്യതീന്ദ്രിയം യത്പ്രച്ഛന്നം ച തത്സകലം വിവ്രിയതേ — അമൂര്താഭിഃ ക്ഷായികീഭിരതീന്ദ്രിയാഭിശ്ചിദാനന്ദൈകലക്ഷണാഭിഃ ശുദ്ധാത്മശക്തിഭിരുത്പന്നത്വാ- ദതീന്ദ്രിയജ്ഞാനം സുഖം ചാത്മാധീനത്വേനാവിനശ്വരത്വാദുപാദേയമിതി; പൂര്വോക്താമൂര്തശുദ്ധാത്മശക്തിഭ്യോ വിലക്ഷണാഭിഃ ക്ഷായോപശമികേന്ദ്രിയശക്തിഭിരുത്പന്നത്വാദിന്ദ്രിയജം ജ്ഞാനം സുഖം ച പരായത്തത്വേന വിനശ്വരത്വാദ്ധേയമിതി താത്പര്യമ് ..൫൩.. ഏവമധികാരഗാഥയാ പ്രഥമസ്ഥലം ഗതമ് . അഥ പൂര്വോക്തമുപാദേയഭൂതമതീന്ദ്രിയജ്ഞാനം വിശേഷേണ വ്യക്തീകരോതി — ജം യദതീന്ദ്രിയം ജ്ഞാനം കര്തൃ . പേച്ഛദോ പ്രേക്ഷമാണപുരുഷസ്യ ജാനാതി . കിമ് . അമുത്തം അമൂര്ത- മതീന്ദ്രിയനിരുപരാഗസദാനന്ദൈകസുഖസ്വഭാവം യത്പരമാത്മദ്രവ്യം തത്പ്രഭൃതി സമസ്താമൂര്തദ്രവ്യസമൂഹം മുത്തേസു അദിംദിയം ച മൂര്തേഷു പുദ്ഗലദ്രവ്യേഷു യദതീന്ദ്രിയം പരമാണ്വാദി . പച്ഛണ്ണം കാലാണുപ്രഭൃതിദ്രവ്യരൂപേണ പ്രച്ഛന്നം വ്യവഹിത- മന്തരിതം, അലോകാകാശപ്രദേശപ്രഭൃതി ക്ഷേത്രപ്രച്ഛന്നം, നിര്വികാരപരമാനന്ദൈകസുഖാസ്വാദപരിണതിരൂപപരമാത്മനോ വര്തമാനസമയഗതപരിണാമാസ്തത്പ്രഭൃതയോ യേ സമസ്തദ്രവ്യാണാം വര്തമാനസമയഗതപരിണാമാസ്തേ കാലപ്രച്ഛന്നാഃ, തസ്യൈവ പരമാത്മനഃ സിദ്ധരൂപശുദ്ധവ്യഞ്ജനപര്യായഃ ശേഷദ്രവ്യാണാം ച യേ യഥാസംഭവം വ്യഞ്ജനപര്യായാസ്തേഷ്വന്ത-

അബ, അതീന്ദ്രിയ സുഖകാ സാധനഭൂത (-കാരണരൂപ) അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാന ഉപാദേയ ഹൈ — ഇസപ്രകാര ഉസകീ പ്രശംസാ കരതേ ഹൈം : —

അന്വയാര്ഥ : — [പ്രേക്ഷമാണസ്യ യത് ] ദേഖനേവാലേകാ ജോ ജ്ഞാന [അമൂര്തം ] അമൂര്തകോ, [മൂര്തേഷു ] മൂര്ത പദാര്ഥോംമേം ഭീ [അതീന്ദ്രിയം ] അതീന്ദ്രിയകോ, [ച പ്രച്ഛന്നം ] ഔര പ്രച്ഛന്നകോ, [സകലം ] ഇന സബകോ — [സ്വകം ച ഇതരത ] സ്വ തഥാ പരകോ — ദേഖതാ ഹൈ, [തദ് ജ്ഞാനം ] വഹ ജ്ഞാന [പ്രത്യക്ഷം ഭവതി ] പ്രത്യക്ഷ ഹൈ ..൫൪..

ടീകാ : — ജോ അമൂര്ത ഹൈ, ജോ മൂര്ത പദാര്ഥോംമേം ഭീ അതീന്ദ്രിയ ഹൈ, ഔര ജോ ൧പ്രച്ഛന്ന ഹൈ, ഉസ സബകോ — ജോ കി സ്വ ഔര പര ഇന ദോ ഭേദോംമേം സമാ ജാതാ ഹൈ ഉസേ — അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാന അവശ്യ ദേഖതാ ൧. പ്രച്ഛന്ന = ഗുപ്ത; അന്തരിത; ഢകാ ഹുആ .

ദേഖേ അമൂര്തിക, മൂര്തമാംയ അതീന്ദ്രി നേ, പ്രച്ഛന്നനേ, തേ സര്വനേ — പര കേ സ്വകീയനേ, ജ്ഞാന തേ പ്രത്യക്ഷ ഛേ. ൫൪.

Page 94 of 513
PDF/HTML Page 127 of 546
single page version

സ്വപരവികല്പാന്തഃപാതി പ്രേക്ഷത ഏവ . തസ്യ ഖല്വമൂര്തേഷു ധര്മാധര്മാദിഷു, മൂര്തേഷ്വപ്യതീന്ദ്രിയേഷു പരമാണ്വാദിഷു, ദ്രവ്യപ്രച്ഛന്നേഷു കാലാദിഷു, ക്ഷേത്രപ്രച്ഛന്നേഷ്വലോകാകാശപ്രദേശാദിഷു, കാലപ്രച്ഛന്നേഷ്വ- സാംപ്രതികപര്യായേഷു, ഭാവപ്രച്ഛന്നേഷു സ്ഥൂലപര്യായാന്തര്ലീനസൂക്ഷ്മപര്യായേഷു സര്വേഷ്വപി സ്വപരവ്യവസ്ഥാ- വ്യവസ്ഥിതേഷ്വസ്തി ദ്രഷ്ടൃത്വം, പ്രത്യക്ഷത്വാത് . പ്രത്യക്ഷം ഹി ജ്ഞാനമുദ്ഭിന്നാനന്തശുദ്ധിസന്നിധാനമനാദി- സിദ്ധചൈതന്യസാമാന്യസംബന്ധമേകമേവാക്ഷനാമാനമാത്മാനം പ്രതി നിയതമിതരാം സാമഗ്രീമമൃഗയമാണ- മനന്തശക്തിസദ്ഭാവതോനന്തതാമുപഗതം ദഹനസ്യേവ ദാഹ്യാകാരാണാം ജ്ഞാനസ്യ ജ്ഞേയാകാരാണാമന- ര്ഭൂതാഃ പ്രതിസമയപ്രവര്തമാനഷട്പ്രകാരപ്രവൃദ്ധിഹാനിരൂപാ അര്ഥപര്യായാ ഭാവപ്രച്ഛന്നാ ഭണ്യന്തേ . സയലം തത്പൂര്വോക്തം സമസ്തം ജ്ഞേയം ദ്വിധാ ഭവതി . കഥമിതി ചേത് . സഗം ച ഇദരം കിമപി യഥാസംഭവം സ്വദ്രവ്യഗതം ഇതരത്പരദ്രവ്യഗതം ച . തദുഭയം യതഃ കാരണാജ്ജാനാതി തേന കാരണേന തം ണാണം തത്പൂര്വോക്തജ്ഞാനം ഹവദി ഭവതി . കഥംഭൂതമ് . പച്ചക്ഖം പ്രത്യക്ഷമിതി . അത്രാഹം ശിഷ്യഃ — ജ്ഞാനപ്രപഞ്ചാധികാരഃ പൂര്വമേവ ഗതഃ, അസ്മിന് സുഖപ്രപഞ്ചാധികാരേ സുഖമേവ കഥനീയമിതി . പരിഹാരമാഹ — യദതീന്ദ്രിയം ജ്ഞാനം പൂര്വം ഭണിതം തദേവാഭേദനയേന സുഖം ഭവതീതി ജ്ഞാപനാര്ഥം, അഥവാ ജ്ഞാനസ്യ മുഖ്യവൃത്ത്യാ തത്ര ഹേയോപാദേയചിന്താ നാസ്തീതി ജ്ഞാപനാര്ഥം വാ . ഏവമതീന്ദ്രിയജ്ഞാനമുപാദേയമിതി ഹൈ . അമൂര്ത ധര്മാസ്തികായ, അധര്മാസ്തികായ ഇത്യാദി, മൂര്ത പദാര്ഥോംമേം ഭീ അതീന്ദ്രിയ പരമാണു ഇത്യാദി, തഥാ ദ്രവ്യമേം പ്രച്ഛന്ന കാല ഇത്യാദി (-ദ്രവ്യ അപേക്ഷാസേ ഗുപ്ത ഐസേ ജോ കാല ധര്മാസ്തികായ വഗൈരഹ), ക്ഷേത്രമേം പ്രച്ഛന്ന അലോകാകാശകേ പ്രദേശ ഇത്യാദി, കാലമേം പ്രച്ഛന്ന ൧അസാമ്പ്രതിക (അതീത -അനാഗത) പര്യായേം തഥാ ഭാവ -പ്രച്ഛന്ന സ്ഥൂല പര്യായോംമേം ൨അന്തര്ലീന സൂക്ഷ്മ പര്യായേം ഹൈം, ഉന സബകാ — ജോ കി സ്വ ഔര പരകേ ഭേദസേ വിഭക്ത ഹൈം ഉനകാ വാസ്തവമേം ഉസ അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാനകേ ദൃഷ്ടാപന ഹൈ; (അര്ഥാത് ഉന സബകോ വഹ അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാന ദേഖതാ ഹൈ) ക്യോംകി വഹ (അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാന) പ്രത്യക്ഷ ഹൈ . ജിസേ അനന്ത ശുദ്ധികാ സദ്ഭാവ പ്രഗട ഹുആ ഹൈ, ഐസേ ചൈതന്യസാമാന്യകേ സാഥ അനാദിസിദ്ധ സമ്ബന്ധവാലേ ഏക ഹീ ൩‘അക്ഷ’ നാമക ആത്മാകേ പ്രതി ജോ നിയത ഹൈ (അര്ഥാത് ജോ ജ്ഞാന ആത്മാകേ സാഥ ഹീ ലഗാ ഹുആ ഹൈ — ആത്മാകേ ദ്വാരാ സീധാ പ്രവൃത്തി കരതാ ഹൈ), ജോ (ഇന്ദ്രിയാദിക) അന്യ സാമഗ്രീകോ നഹീം ഢൂ ഢതാ ഔര ജോ അനന്തശക്തികേ സദ്ഭാവകേ കാരണ അനന്തതാകോ (-ബേഹദതാകോ) പ്രാപ്ത ഹൈ, ഐസേ ഉസ പ്രത്യക്ഷ ജ്ഞാനകോ — ജൈസേ ദാഹ്യാകാര ദഹനകാ അതിക്രമണ നഹീം കരതേ ഉസീപ്രകാര ജ്ഞേയാകാര ജ്ഞാനകാ ൪അതിക്രമ (ഉല്ലംഘന) ന കരനേസേ — യഥോക്ത പ്രഭാവകാ അനുഭവ കരതേ ഹുഏ (-ഉപര്യുക്ത പദാര്ഥോംകോ ജാനതേ ഹുഏ) കൌന രോക ൧. അസാംപ്രതിക = അതാത്കാലിക ; വര്തമാനകാലീന നഹി ഐസാ; അതീത – അനാഗത. ൨. അന്തര്ലീന = അന്ദര ലീന ഹുഏ; അന്തര്മഗ്ന . ൩. അക്ഷ = ആത്മാകാ നാമ ‘അക്ഷ’ ഭീ ഹൈ . (ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന അക്ഷ = അര്ഥാത് ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ ജാനതാ ഹൈ; അതീന്ദ്രിയ

പ്രത്യക്ഷ ജ്ഞാന അക്ഷ അര്ഥാത് ആത്മാകേ ദ്വാരാ ഹീ ജാനതാ ഹൈ .) ൪. ജ്ഞേയാകാര ജ്ഞാനകോ പാര നഹീം കര സകതേ — ജ്ഞാനകീ ഹദ ബാഹര ജാ നഹീം സകതേ, ജ്ഞാനമേം ജാന ഹീ ലേതേ ഹൈ .

Page 95 of 513
PDF/HTML Page 128 of 546
single page version

തിക്രമാദ്യഥോദിതാനുഭാവമനുഭവത്തത് കേന നാമ നിവാര്യേത . അതസ്തദുപാദേയമ് ..൫൪..

ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനം ഹി മൂര്തോപലമ്ഭകം മൂര്തോപലഭ്യം ച . തദ്വാന് ജീവഃ സ്വയമമൂര്തോപി കഥനമുഖ്യത്വേനൈകഗാഥയാ ദ്വിതീയസ്ഥലം ഗതമ് ..൫൪.. അഥ ഹേയഭൂതസ്യേന്ദ്രിയസുഖസ്യ കാരണത്വാദല്പ- വിഷയത്വാച്ചേന്ദ്രിയജ്ഞാനം ഹേയമിത്യുപദിശതി ---ജീവോ സയം അമുത്തോ ജീവസ്താവച്ഛക്തിരൂപേണ ശുദ്ധദ്രവ്യാര്ഥിക- സകതാ ഹൈ ? (അര്ഥാത് കോഈ നഹീം രോക സകതാ .) ഇസലിയേ വഹ (അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാന) ഉപാദേയ ഹൈ ..൫൪..

അബ, ഇന്ദ്രിയസുഖകാ സാധനഭൂത (-കാരണരൂപ) ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന ഹേയ ഹൈ — ഇസപ്രകാര ഉസകീ നിന്ദാ കരതേ ഹൈം —

അന്വയാര്ഥ : — [സ്വയം അമൂര്തഃ ] സ്വയം അമൂര്ത ഐസാ [ജീവഃ ] ജീവ [മൂര്തിഗതഃ ] മൂര്ത ശരീരകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹുആ [തേന മൂര്തേന ] ഉസ മൂര്ത ശരീരകേ ദ്വാരാ [യോഗ്യ മൂര്തം ] യോഗ്യ മൂര്ത പദാര്ഥകോ [അവഗ്രഹ്യ ] ൧അവഗ്രഹ കരകേ ( — ഇന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യ മൂര്ത പദാര്ഥകാ അവഗ്രഹ കരകേ) [തത് ] ഉസേ [ജാനാതി ] ജാനതാ ഹൈ [വാ ന ജാനാതി ] അഥവാ നഹീം ജാനതാ ( — കഭീ ജാനതാ ഹൈ ഔര കഭീ നഹീം ജാനതാ) ..൫൫..

ടീകാ : — ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനകോ ൨ഉപലമ്ഭക ഭീ മൂര്ത ഹൈ ഔര ൩ഉപലഭ്യ ഭീ മൂര്ത ഹൈ . വഹ ൧. അവഗ്രഹ = മതിജ്ഞാനസേ കിസീ പദാര്ഥകോ ജാനനേകാ പ്രാരമ്ഭ ഹോനേ പര പഹലേ ഹീ അവഗ്രഹ ഹോതാ ഹൈ ക്യോംകി മതിജ്ഞാന

അവഗ്രഹ, ഈഹാ, അവായ ഔര ധാരണാ — ഇസ ക്രമസേ ജാനതാ ഹൈ . ൨. ഉപലമ്ഭക = ബതാനേവാലാ, ജാനനേമേം നിമിത്തഭൂത . (ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനകോ പദാര്ഥോംകേ ജാനനേമേം നിമിത്തഭൂത മൂര്ത

പംചേന്ദ്രിയാത്മക ശരീര ഹൈ) . ൩. ഉപലഭ്യ = ജനാനേ യോഗ്യ .

Page 96 of 513
PDF/HTML Page 129 of 546
single page version

പംചേന്ദ്രിയാത്മകം ശരീരം മൂര്തമുപാഗതസ്തേന ജ്ഞപ്തിനിഷ്പത്തൌ ബലാധാനനിമിത്തതയോപലമ്ഭകേന മൂര്തേന മൂര്തം സ്പര്ശാദിപ്രധാനം വസ്തൂപലഭ്യതാമുപാഗതം യോഗ്യമവഗൃഹ്യ കദാചിത്തദുപര്യുപരി ശുദ്ധിസംഭവാദവഗച്ഛതി, കദാചിത്തദസംഭവാന്നാവഗച്ഛതി, പരോക്ഷത്വാത് . പരോക്ഷം ഹി ജ്ഞാനമതിദൃഢതരാജ്ഞാനതമോഗ്രന്ഥിഗുണ്ഠ- നാന്നിമീലിതസ്യാനാദിസിദ്ധചൈതന്യസാമാന്യസംബന്ധസ്യാപ്യാത്മനഃ സ്വയം പരിച്ഛേത്തുമര്ഥമസമര്ഥസ്യോ- പാത്താനുപാത്തപരപ്രത്യയസാമഗ്രീമാര്ഗണവ്യഗ്രതയാത്യന്തവിസംഷ്ഠുലത്വമവലമ്ബമാനമനന്തായാഃ ശക്തേഃ പരി- സ്ഖലനാന്നിതാന്തവിക്ലവീഭൂതം മഹാമോഹമല്ലസ്യ ജീവദവസ്ഥത്വാത് പരപരിണതിപ്രവര്തിതാഭിപ്രായമപി പദേ പദേ പ്രാപ്തവിപ്രലമ്ഭമനുപലംഭസംഭാവനാമേവ പരമാര്ഥതോര്ഹതി . അതസ്തദ്ധേയമ് ..൫൫.. നയേനാമൂര്താതീന്ദ്രിയജ്ഞാനസുഖസ്വഭാവഃ, പശ്ചാദനാദിബന്ധവശാത് വ്യവഹാരനയേന മുത്തിഗദോ മൂര്തശരീരഗതോ മൂര്തശരീരപരിണതോ ഭവതി . തേണ മുത്തിണാ തേന മൂര്തശരീരേണ മൂര്തശരീരാധാരോത്പന്നമൂര്തദ്രവ്യേന്ദ്രിയഭാവേന്ദ്രിയാധാരേണ മുത്തം മൂര്തം വസ്തു ഓഗേണ്ഹിത്താ അവഗ്രഹാദികേന ക്രമകരണവ്യവധാനരൂപം കൃത്വാ ജോഗ്ഗം തത്സ്പര്ശാദിമൂര്തം വസ്തു . ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനവാലാ ജീവ സ്വയം അമൂര്ത ഹോനേ പര ഭീ മൂര്ത -പംചേന്ദ്രിയാത്മക ശരീരകോ പ്രാപ്ത ഹോതാ ഹുആ, ജ്ഞപ്തി ഉത്പന്ന കരനേമേം ബല -ധാരണകാ നിമിത്ത ഹോനേസേ ജോ ഉപലമ്ഭക ഹൈ ഐസേ ഉസ മൂര്ത (ശരീര) കേ ദ്വാരാ മൂര്ത ഐസീ ൧സ്പര്ശാദിപ്രധാന വസ്തുകോ — ജോ കി യോഗ്യ ഹോ അര്ഥാത് ജോ (ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ) ഉപലഭ്യ ഹോ ഉസേ — അവഗ്രഹ കരകേ, കദാചിത ഉസസേ ആഗേ – ആഗേകീ ശുദ്ധികേ സദ്ഭാവകേ കാരണ ഉസേ ജാനതാ ഹൈ ഔര കദാചിത അവഗ്രഹസേ ആഗേ ആഗേകീ ശുദ്ധികേ അസദ്ഭാവകേ കാരണ നഹീം ജാനതാ, ക്യോംകി വഹ (ഇന്ദ്രിയ ജ്ഞാന) പരോക്ഷ ഹൈ . പരോക്ഷജ്ഞാന, ചൈതന്യസാമാന്യകേ സാഥ (ആത്മാകാ) അനാദിസിദ്ധ സമ്ബന്ധ ഹോനേ പര ഭീ ജോ അതി ദൃഢതര അജ്ഞാനരൂപ തമോഗ്രന്ഥി (അന്ധകാരസമൂഹ) ദ്വാരാ ആവൃത ഹോ ഗയാ ഹൈ, ഐസാ ആത്മാ പദാര്ഥകോ സ്വയം ജാനനേകേ ലിയേ അസമര്ഥ ഹോനേസേ ൨ഉപാത്ത ഔര ൩അനുപാത്ത പരപദാര്ഥരൂപ സാമഗ്രീകോ ഢൂ ഢനേകീ വ്യഗ്രതാസേ അത്യന്ത ചംചല -തരല -അസ്ഥിര വര്തതാ ഹുആ, അനന്തശക്തിസേ ച്യുത ഹോനേസേ അത്യന്ത ൪വിക്ലവ വര്തതാ ഹുആ, മഹാമോഹ -മല്ലകേ ജീവിത ഹോനേസേ പരപരിണതികാ (-പരകോ പരിണമിത കരനേകാ) അഭിപ്രായ കരനേ പര ഭീ പദ പദ പര ഠഗാതാ ഹുആ, പരമാര്ഥതഃ അജ്ഞാനമേം ഗിനേ ജാനേ യോഗ്യ ഹൈ . ഇസലിയേ വഹ ഹേയ ഹൈ .

ഭാവാര്ഥ : — ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന ഇന്ദ്രിയോംകേ നിമിത്തസേ മൂര്ത സ്ഥൂല ഇന്ദ്രിയഗോചര പദാര്ഥോംകോ ഹീ ക്ഷായോപശമിക ജ്ഞാനകേ അനുസാര ജാന സകതാ ഹൈ . പരോക്ഷഭൂത വഹ ഇന്ദ്രിയ ജ്ഞാന ഇന്ദ്രിയ, പ്രകാശ, ആദി ബാഹ്യ സാമഗ്രീകോ ഢൂ ഢനേകീ വ്യഗ്രതാകേ (-അസ്ഥിരതാകേ) കാരണ അതിശയ ചംചല -ക്ഷുബ്ധ ൧. സ്പര്ശാദിപ്രധാന = ജിസമേം സ്പര്ശ, രസ, ഗംധ ഔര വര്ണ മുഖ്യ ഹൈം , ഐസീ . ൨. ഉപാത്ത = പ്രാപ്ത (ഇന്ദ്രിയ, മന ഇത്യാദി ഉപാത്ത പര പദാര്ഥ ഹൈം ) ൩. അനുപാത്ത = അപ്രാപ്ത (പ്രകാശ ഇത്യാദി അനുപാത്ത പര പദാര്ഥ ഹൈം ) ൪. വിക്ലവ = ഖിന്ന; ദുഃഖീ, ഘബരായാ ഹുആ

Page 97 of 513
PDF/HTML Page 130 of 546
single page version

ഇന്ദ്രിയാണാം ഹി സ്പര്ശരസഗന്ധവര്ണപ്രധാനാഃ ശബ്ദശ്ച ഗ്രഹണയോഗ്യാഃ പുദ്ഗലാഃ . അഥേന്ദ്രിയൈര്യുഗ- കതംഭൂതമ് . ഇന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യഇന്ദ്രിയഗ്രഹണയോഗ്യമ് . ജാണദി വാ തം ണ ജാണാദി സ്വാവരണക്ഷയോപശമയോഗ്യം കിമപി സ്ഥൂലം ജാനാതി, വിശേഷക്ഷയോപശമാഭാവാത് സൂക്ഷ്മം ന ജാനാതീതി . അയമത്ര ഭാവാര്ഥഃ — ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനം യദ്യപി വ്യവഹാരേണ പ്രത്യക്ഷം ഭണ്യതേ, തഥാപി നിശ്ചയേന കേവലജ്ഞാനാപേക്ഷയാ പരോക്ഷമേവ . പരോക്ഷം തു യാവതാംശേന സൂക്ഷ്മാര്ഥം ന ജാനാതി താവതാംശേന ചിത്തഖേദകാരണം ഭവതി . ഖേദശ്ച ദുഃഖം, തതോ ദുഃഖജനകത്വാദിന്ദ്രിയജ്ഞാനം ഹേയമിതി ..൫൫.. അഥ ചക്ഷുരാദീന്ദ്രിയജ്ഞാനം രൂപാദിസ്വവിഷയമപി യുഗപന്ന ജാനാതി തേന കാരണേന ഹേയമിതി ഹൈ, അല്പ ശക്തിവാന ഹോനേസേ ഖേദ ഖിന്ന ഹൈ, പരപദാര്ഥോംകോ പരിണമിത കരാനേകാ അഭിപ്രായ ഹോനേ പര ഭീ പദ പദ പര ഠഗാ ജാതാ ഹൈ (ക്യോംകി പര പദാര്ഥ ആത്മാകേ ആധീന പരിണമിത നഹീം ഹോതേ) ഇസലിയേ പരമാര്ഥസേ വഹ ജ്ഞാന ‘അജ്ഞാന’ നാമകേ ഹീ യോഗ്യ ഹൈ . ഇസലിയേ വഹ ഹേയ ഹൈ ..൫൫..

അബ, ഇന്ദ്രിയാ മാത്ര അപനേ വിഷയോംമേം ഭീ യുഗപത് പ്രവൃത്ത നഹീം ഹോതീം, ഇസലിയേ ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന ഹേയ ഹീ ഹൈ, ഐസാ നിശ്ചയ കരതേ ഹൈം : —

അന്വയാര്ഥ : — [സ്പര്ശഃ ] സ്പര്ശ, [രസഃ ച ] രസ, [ഗംധഃ ] ഗംധ, [വര്ണഃ ] വര്ണ [ശബ്ദഃ ച ] ഔര ശബ്ദ [പുദ്ഗലാഃ ] പുദ്ഗല ഹൈം, വേ [അക്ഷാണാം ഭവന്തി ] ഇന്ദ്രിയോംകേ വിഷയ ഹൈം [താനി അക്ഷാണി ] (പരന്തു ) വേ ഇന്ദ്രിയാ [താന് ] ഉന്ഹേം (ഭീ) [യുഗപത് ] ഏക സാഥ [ന ഏവ ഗൃഹ്ണന്തി ] ഗ്രഹണ നഹീം കരതീം (നഹീം ജാന സകതീം) ..൫൬..

ടീകാ : — ൧മുഖ്യ ഐസേ സ്പര്ശ -രസ -ഗംധ -വര്ണ തഥാ ശബ്ദ — ജോ കി പുദ്ഗല ഹൈം വേ — ൧.* സ്പര്ശ, രസ, ഗംധ ഔര വര്ണ – യഹ പുദ്ഗലകേ മുഖ്യ ഗുണ ഹൈം .

Page 98 of 513
PDF/HTML Page 131 of 546
single page version

പത്തേപി ന ഗൃഹ്യന്തേ, തഥാവിധക്ഷയോപശമനശക്തേരസംഭവാത് . ഇന്ദ്രിയാണാം ഹി ക്ഷയോപശമസംജ്ഞികായാഃ പരിച്ഛേത്ര്യാഃ ശക്തേരന്തരംഗായാഃ കാകാക്ഷിതാരകവത് ക്രമപ്രവൃത്തിവശാദനേകതഃ പ്രകാശയിതുമസമര്ഥത്വാ- ത്സത്സ്വപി ദ്രവ്യേന്ദ്രിയദ്വാരേഷു ന യൌഗപദ്യേന നിഖിലേന്ദ്രിയാര്ഥാവബോധഃ സിദ്ധയേത്, പരോക്ഷത്വാത് ..൫൬.. നിശ്ചിനോതി — ഫാസോ രസോ യ ഗംധോ വണ്ണോ സദ്ദോ യ പോഗ്ഗലാ ഹോംതി സ്പര്ശരസഗന്ധവര്ണശബ്ദാഃ പുദ്ഗലാ മൂര്താ ഭവന്തി . തേ ച വിഷയാഃ . കേഷാമ് . അക്ഖാണം സ്പര്ശനാദീന്ദ്രിയാണാം . തേ അക്ഖാ താന്യക്ഷാണീന്ദ്രിയാണീ കര്തൃണി ജുഗവം തേ ണേവ ഗേണ്ഹംതി യുഗപത്താന് സ്വകീയവിഷയാനപി ന ഗൃഹ്ണന്തി ന ജാനന്തീതി . അയമത്രാഭിപ്രായഃ — യഥാ സര്വപ്രകാരോപാദേയഭൂതസ്യാനന്തസുഖസ്യോപാദാനകാരണഭൂതം കേ വലജ്ഞാനം യുഗപത്സമസ്തം വസ്തു ജാനത്സത് ജീവസ്യ സുഖകാരണം ഭവതി, തഥേദമിന്ദ്രിയജ്ഞാനം സ്വകീയവിഷയേപി യുഗപത്പരിജ്ഞാനാഭാവാത്സുഖകാരണം ന ഭവതി ......൫൬...... ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ ഗ്രഹണ ഹോനേ യോഗ്യ (-ജ്ഞാത ഹോനേ യോഗ്യ), ഹൈം . (കിന്തു) ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ വേ ഭീ യുഗപദ് (ഏക സാഥ) ഗ്രഹണ നഹീം ഹോതേ (-ജാനനേമേം നഹീം ആതേ) ക്യോംകി ക്ഷയോപശമകീ ഉസപ്രകാരകീ ശക്തി നഹീം ഹൈ . ഇന്ദ്രിയോംകേ ജോ ക്ഷയോപശമ നാമകീ അന്തരംഗ ജ്ഞാതൃശക്തി ഹൈ വഹ കൌവേകീ ആ ഖകീ പുതലീകീ ഭാ തി ക്രമിക പ്രവൃത്തിവാലീ ഹോനേസേ അനേകതഃ പ്രകാശകേ ലിയേ (-ഏക ഹീ സാഥ അനേക വിഷയോംകോ ജാനനേകേ ലിയേ) അസമര്ഥ ഹൈ, ഇസലിയേ ദ്രവ്യേന്ദ്രിയദ്വാരോംകേ വിദ്യമാന ഹോനേ പര ഭീ സമസ്ത ഇന്ദ്രിയോംകേ വിഷയോംകാ (-വിഷയഭൂത പദാര്ഥോംകാ) ജ്ഞാന ഏക ഹീ സാഥ നഹീം ഹോതാ, ക്യോംകി ഇന്ദ്രിയ ജ്ഞാന പരോക്ഷ ഹൈ .

ഭാവാര്ഥ : — കൌവേകീ ദോ ആ ഖേം ഹോതീ ഹൈം കിന്തു പുതലീ ഏക ഹീ ഹോതീ ഹൈ . കൌവേകോ ജിസ ആ ഖസേ ദേഖനാ ഹോ ഉസ ആ ഖമേം പുതലീ ആ ജാതീ ഹൈ; ഉസ സമയ വഹ ദൂസരീ ആ ഖസേ നഹീം ദേഖ സകതാ . ഐസാ ഹോനേ പര ഭീ വഹ പുതലീ ഇതനീ ജല്ദീ ദോനോം ആ ഖോംമേം ആതീജാതീ ഹൈ കി ലോഗോംകോ ഐസാ മാലൂമ ഹോതാ ഹൈ കി ദോനോം ആ ഖോംമേം ദോ ഭിന്ന -ഭിന്ന പുതലിയാ ഹൈം; കിന്തു വാസ്തവമേം വഹ ഏക ഹീ ഹോതീ ഹൈ . ഐസീ ഹീ ദശാ ക്ഷായോപശമിക ജ്ഞാനകീ ഹൈ . ദ്രവ്യ -ഇന്ദ്രിയരൂപീ ദ്വാര തോ പാ ച ഹൈം, കിന്തു ക്ഷായോപശമിക ജ്ഞാന ഏക സമയ ഏക ഇന്ദ്രിയ ദ്വാരാ ഹീ ജാന സകതാ ഹൈ; ഉസ സമയ ദൂസരീ ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ കാര്യ നഹീം ഹോതാ . ജബ ക്ഷായോപശമിക ജ്ഞാന നേത്രകേ ദ്വാരാ വര്ണകോ ദേഖനേകാ കാര്യ കരതാ ഹൈ തബ വഹ ശബ്ദ, ഗംധ, രസ യാ സ്പര്ശകോ നഹീം ജാന സകതാ; അര്ഥാത് ജബ ഉസ ജ്ഞാനകാ ഉപയോഗ നേത്രകേ ദ്വാരാ വര്ണകേ ദേഖനേമേം ലഗാ ഹോതാ ഹൈ തബ കാനമേം കൌനസേ ശബ്ദ പഡതേ ഹൈം യാ നാകമേം കൈസീ ഗന്ധ ആതീ ഹൈ ഇത്യാദി ഖ്യാല നഹീം രഹതാ . യദ്യപി ജ്ഞാനകാ ഉപയോഗ ഏക വിഷയമേംസേ ദൂസരേമേം അത്യന്ത ശീഘ്രതാസേ ബദലതാ ഹൈ, ഇസലിയേ സ്ഥൂലദൃഷ്ടിസേ ദേഖനേമേം ഐസാ ലഗതാ ഹൈ കി മാനോം സഭീ വിഷയ ഏക ഹീ സാഥ ജ്ഞാത ഹോതേ ഹോം, തഥാപി സൂക്ഷ്മ ദൃഷ്ടിസേ ദേഖനേ പര ക്ഷായോപശമിക ജ്ഞാന ഏക സമയമേം ഏക ഹീ ഇന്ദ്രിയകേ ദ്വാരാ പ്രവര്തമാന ഹോതാ ഹുആ സ്പഷ്ടതയാ ഭാസിത ഹോതാ ഹൈ . ഇസപ്രകാര ഇന്ദ്രിയാ അപനേ വിഷയോംമേം ഭീ ക്രമശഃ പ്രവര്തമാന ഹോനേസേ പരോക്ഷഭൂത ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന ഹേയ ഹൈ ..൫൬..

Page 99 of 513
PDF/HTML Page 132 of 546
single page version

ആത്മാനമേവ കേവലം പ്രതി നിയതം കില പ്രത്യക്ഷമ് . ഇദം തു വ്യതിരിക്താസ്തിത്വയോഗിതയാ പരദ്രവ്യതാമുപഗതൈരാത്മനഃ സ്വഭാവതാം മനാഗപ്യസംസ്പൃശദ്ഭിരിന്ദ്രിയൈരുപലഭ്യോപജന്യമാനം ന നാമാത്മനഃ പ്രത്യക്ഷം ഭവിതുമര്ഹതി ..൫൭.. അഥേന്ദ്രിയജ്ഞാനം പ്രത്യക്ഷം ന ഭവതീതി വ്യവസ്ഥാപയതി — പരദവ്വം തേ അക്ഖാ താനി പ്രസിദ്ധാന്യക്ഷാണീന്ദ്രിയാണി പര- ദ്രവ്യം ഭവന്തി . കസ്യ . ആത്മനഃ . ണേവ സഹാവോ ത്തി അപ്പണോ ഭണിദാ യോസൌ വിശുദ്ധജ്ഞാനദര്ശനസ്വഭാവ ആത്മനഃ സംബന്ധീ തത്സ്വഭാവാനി നിശ്ചയേന ന ഭണിതാനീന്ദ്രിയാണി . കസ്മാത് . ഭിന്നാസ്തിത്വനിഷ്പന്നത്വാത് . ഉവലദ്ധം തേഹി ഉപലബ്ധം ജ്ഞാതം യത്പഞ്ചേന്ദ്രിയവിഷയഭൂതം വസ്തു തൈരിന്ദ്രിയൈഃ കധം പച്ചക്ഖം അപ്പണോ ഹോദി തദ്വസ്തു കഥം പ്രത്യക്ഷം ഭവത്യാത്മനോ, ന കഥമപീതി . തഥൈവ ച നാനാമനോരഥവ്യാപ്തിവിഷയേ പ്രതിപാദ്യപ്രതിപാദകാദിവികല്പ- ജാലരൂപം യന്മനസ്തദപീന്ദ്രിയജ്ഞാനവന്നിശ്ചയേന പരോക്ഷം ഭവതീതി ജ്ഞാത്വാ കിം കര്തവ്യമ് . സകലൈകാഖണ്ഡപ്രത്യക്ഷ-

അന്വയാര്ഥ : — [താനി അക്ഷാണി ] വേ ഇന്ദ്രിയാ [പരദ്രവ്യം ] പര ദ്രവ്യ ഹൈം [ആത്മനഃ സ്വഭാവഃ ഇതി ] ഉന്ഹേം ആത്മസ്വഭാവരൂപ [ന ഏവ ഭണിതാനി ] നഹീം കഹാ ഹൈ; [തൈഃ ] ഉനകേ ദ്വാരാ [ഉപലബ്ധം ] ജ്ഞാത [ആത്മനഃ ] ആത്മാകോ [പ്രത്യക്ഷം ] പ്രത്യക്ഷ [കഥം ഭവതി ] കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ ?..൫൭..

ടീകാ : — ജോ കേവല ആത്മാകേ പ്രതി ഹീ നിയത ഹോ വഹ (ജ്ഞാന) വാസ്തവമേം പ്രത്യക്ഷ ഹൈ . യഹ (ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന) തോ, ജോ ഭിന്ന അസ്തിത്വവാലീ ഹോനേസേ പരദ്രവ്യത്വകോ പ്രാപ്ത ഹുഈ ഹൈ, ഔര ആത്മസ്വഭാവത്വകോ കിംചിത്മാത്ര സ്പര്ശ നഹീം കരതീം (ആത്മസ്വഭാവരൂപ കിംചിത്മാത്ര ഭീ നഹീം ഹൈം ) ഐസീ ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ ഉപലബ്ധി കരകേ (-ഐസീ ഇന്ദ്രിയോംകേ നിമിത്തസേ പദാര്ഥോംകോ ജാനകര) ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ, ഇസലിയേ വഹ (ഇന്ദ്രിയജ്ഞാന) ആത്മാകേ ലിയേ പ്രത്യക്ഷ നഹീം ഹോ സകതാ .

Page 100 of 513
PDF/HTML Page 133 of 546
single page version

യത്തു ഖലു പരദ്രവ്യഭൂതാദന്തഃകരണാദിന്ദ്രിയാത്പരോപദേശാദുപലബ്ധേഃ സംസ്കാരാദാലോകാദേര്വാ പ്രതിഭാസമയപരമജ്യോതിഃകാരണഭൂതേ സ്വശുദ്ധാത്മസ്വരൂപഭാവനാസമുത്പന്നപരമാഹ്ലാദൈകലക്ഷണസുഖസംവിത്ത്യാകാര- പരിണതിരൂപേ രാഗാദിവികല്പോപാധിരഹിതേ സ്വസംവേദനജ്ഞാനേ ഭാവനാ കര്തവ്യാ ഇത്യഭിപ്രായഃ ..൫൭.. അഥ പുനരപി പ്രകാരാന്തരേണ പ്രത്യക്ഷപരോക്ഷലക്ഷണം കഥയതി — ജം പരദോ വിണ്ണാണം തം തു പരോക്ഖം തി ഭണിദം യത്പരതഃ സകാശാദ്വിജ്ഞാനം പരിജ്ഞാനം ഭവതി തത്പുനഃ പരോക്ഷമിതി ഭണിതമ് . കേഷു വിഷയേഷു . അട്ഠേസു ജ്ഞേയപദാര്ഥേഷു . ജദി പരദ്രവ്യരൂപ ഇന്ദ്രിയോംകേ ദ്വാരാ ജാനതാ ഹൈ ഇസലിയേ വഹ പ്രത്യക്ഷ നഹീം ഹൈ ..൫൭..

അന്വയാര്ഥ : — [പരതഃ ] പരകേ ദ്വാരാ ഹോനേവാലാ [യത് ] ജോ [അര്ഥേഷു വിജ്ഞാനം ] പദാര്ഥ സമ്ബന്ധീ വിജ്ഞാന ഹൈ [തത് തു ] വഹ തോ [പരോക്ഷം ഇതി ഭണിതം ] പരോക്ഷ കഹാ ഗയാ ഹൈ, [യദി ] യദി [കേവലേന ജീവേണ ] മാത്ര ജീവകേ ദ്വാരാ ഹീ [ജ്ഞാതം ഭവതി ഹി ] ജാനാ ജായേ തോ [പ്രത്യക്ഷം ] വഹ ജ്ഞാന പ്രത്യക്ഷ ഹൈ ..൫൮..

ടീകാ : — നിമിത്തതാകോ പ്രാപ്ത (നിമിത്തരൂപ ബനേ ഹുഏ) ഐസേ ജോ പരദ്രവ്യഭൂത അംതഃകരണ (മന), ഇന്ദ്രിയ, ൧പരോപദേശ, ൨ഉപലബ്ധി, ൩സംസ്കാര യാ ൪പ്രകാശാദിക ഹൈം ഉനകേ ദ്വാരാ ഹോനേവാലാ ൧. പരോപദേശ = അന്യകാ ഉപദേശ. ൨. ഉപലബ്ധി = ജ്ഞാനാവരണീയ കര്മകേ ക്ഷയോപശമകേ നിമിത്തസേ ഉത്പന്ന പദാര്ഥോംകോ ജാനനേകീ ശക്തി . (യഹ ‘ലബ്ധ’

ശക്തി ജബ ‘ഉപര്യുക്ത’ ഹോതീ ഹൈ, തഭീ പദാര്ഥ ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ .) ൩. സംസ്കാര = പൂര്വ ജ്ഞാത പദാര്ഥകീ ധാരണാ. ൪. ചക്ഷുഇന്ദ്രിയ ദ്വാരാ രൂപീ പദാര്ഥകോ ദേഖനേമേം പ്രകാശ ഭീ നിമിത്തരൂപ ഹോതാ ഹൈ.

അര്ഥോ തണും ജേ ജ്ഞാന പരതഃ ഥായ തേഹ പരോക്ഷ ഛേ; ജീവമാത്രഥീ ജ ജണായ ജോ , തോ ജ്ഞാന തേ പ്രത്യക്ഷ ഛേ. ൫൮.

Page 101 of 513
PDF/HTML Page 134 of 546
single page version

നിമിത്തതാമുപഗതാത് സ്വവിഷയമുപഗതസ്യാര്ഥസ്യ പരിച്ഛേദനം തത് പരതഃ പ്രാദുര്ഭവത്പരോക്ഷമിത്യാ- ലക്ഷ്യതേ . യത്പുനരന്തഃകരണമിന്ദ്രിയം പരോപദേശമുപലബ്ധിം സംസ്കാരമാലോകാദികം വാ സമസ്തമപി പരദ്രവ്യമനപേക്ഷ്യാത്മസ്വഭാവമേവൈകം കാരണത്വേനോപാദായ സര്വദ്രവ്യപര്യായജാതമേകപദ ഏവാഭിവ്യാപ്യ പ്രവര്തമാനം പരിച്ഛേദനം തത് കേവലാദേവാത്മനഃ സംഭൂതത്വാത് പ്രത്യക്ഷമിത്യാലക്ഷ്യതേ . ഇഹ ഹി സഹജസൌഖ്യസാധനീഭൂതമിദമേവ മഹാപ്രത്യക്ഷമഭിപ്രേതമിതി ..൫൮..

കേവലേണ ണാദം ഹവദി ഹി യദി കേവലേനാസഹായേന ജ്ഞാതം ഭവതി ഹി സ്ഫു ടമ് . കേന കര്തൃഭൂതേന . ജീവേണ ജീവേന . തര്ഹി പച്ചക്ഖം പ്രത്യക്ഷം ഭവതീതി . അതോ വിസ്തരഃ — ഇന്ദ്രിയമനഃപരോപദേശാലോകാദിബഹിരങ്ഗനിമിത്തഭൂതാത്തഥൈവ ച ജ്ഞാനാവരണീയക്ഷയോപശമജനിതാര്ഥഗ്രഹണശക്തിരൂപായാ ഉപലബ്ധേരര്ഥാവധാരണരൂപസംസ്കാരാച്ചാന്തരങ്ഗകാരണഭൂതാത്- സകാശാദുത്പദ്യതേ യദ്വിജ്ഞാനം തത്പരാധീനത്വാത്പരോക്ഷമിത്യുച്യതേ . യദി പുനഃ പൂര്വോക്തസമസ്തപരദ്രവ്യമനപേക്ഷ്യ കേവലാച്ഛുദ്ധബുദ്ധൈകസ്വഭാവാത്പരമാത്മനഃ സകാശാത്സമുത്പദ്യതേ തതോക്ഷനാമാനമാത്മാനം പ്രതീത്യോത്പദ്യമാനത്വാ- ത്പ്രത്യക്ഷം ഭവതീതി സൂത്രാഭിപ്രായഃ ..൫൮.. ഏവം ഹേയഭൂതേന്ദ്രിയജ്ഞാനകഥനമുഖ്യതയാ ഗാഥാചതുഷ്ടയേന തൃതീയസ്ഥലം ഗതമ് . അഥാഭേദനയേന പഞ്ചവിശേഷണവിശിഷ്ടം കേവലജ്ഞാനമേവ സുഖമിതി പ്രതിപാദയതി — ജാദം ജാതം ജോ സ്വവിഷയഭൂത പദാര്ഥകാ ജ്ഞാന, വഹ പരകേ ദ്വാരാ ൧പ്രാദുര്ഭാവകോ പ്രാപ്ത ഹോനേസേ ‘പരോക്ഷ’-കേ രൂപമേം ജാനാ ജാതാ ഹൈ, ഔര അംതഃകരണ, ഇന്ദ്രിയ, പരോപദേശ, ഉപലബ്ധി സംസ്കാര യാ പ്രകാശാദിക — സബ പരദ്രവ്യകീ അപേക്ഷാ രഖേ ബിനാ ഏകമാത്ര ആത്മസ്വഭാവകോ ഹീ കാരണരൂപസേ ഗ്രഹണ കരകേ സര്വ ദ്രവ്യ -പര്യായോംകേ സമൂഹമേം ഏക സമയ ഹീ വ്യാപ്ത ഹോകര പ്രവര്തമാന ജ്ഞാന വഹ കേവല ആത്മാകേ ദ്വാരാ ഹീ ഉത്പന്ന ഹോനേസേ ‘പ്രത്യക്ഷ’ കേ രൂപമേം ജാനാ ജാതാ ഹൈ .

യഹാ (ഇസ ഗാഥാമേം ) സഹജ സുഖകാ സാധനഭൂത ഐസാ യഹീ മഹാപ്രത്യക്ഷ ജ്ഞാന ഇച്ഛനീയ മാനാ ഗയാ ഹൈ — ഉപാദേയ മാനാ ഗയാ ഹൈ (ഐസാ ആശയ സമഝനാ) ..൫൮.. ൧ പ്രാദുര്ഭാവകോ പ്രാപ്ത = പ്രഗട ഉത്പന്ന .

സ്വയമേവ ജാത, സമംത, അര്ഥ അനംതമാം വിസ്തൃത നേ അവഗ്രഹ -ഈഹാദി രഹിത, നിര്മല ജ്ഞാന സുഖ ഏകാംത ഛേ. ൫൯.

Page 102 of 513
PDF/HTML Page 135 of 546
single page version

സ്വയം ജാതത്വാത്, സമന്തത്വാത്, അനന്താര്ഥവിസ്തൃതത്വാത്, വിമലത്വാത്, അവഗ്രഹാദി- രഹിതത്വാച്ച പ്രത്യക്ഷം ജ്ഞാനം സുഖമൈകാന്തികമിതി നിശ്ചീയതേ, അനാകുലത്വൈകലക്ഷണത്വാത്സൌഖ്യസ്യ . യതോ ഹി പരതോ ജായമാനം പരാധീനതയാ, അസമംതമിതരദ്വാരാവരണേന, കതിപയാര്ഥപ്രവൃത്തമിതരാര്ഥ- ബുഭുത്സയാ, സമലമസമ്യഗവബോധേന, അവഗ്രഹാദിസഹിതം ക്രമകൃതാര്ഥഗ്രഹണഖേദേന പരോക്ഷം ജ്ഞാനമത്യന്ത- ഉത്പന്നമ് . കിം കര്തൃ . ണാണം കേവലജ്ഞാനമ് . കഥം ജാതമ് . സയം സ്വയമേവ . പുനരപി കിംവിശിഷ്ടമ് . സമംതം പരിപൂര്ണമ് . പുനരപി കിംരൂപമ് . അണംതത്ഥവിത്ഥഡം അനന്താര്ഥവിസ്തീര്ണമ് . പുനഃ കീദൃശമ് . വിമലം സംശയാദിമല-

അന്വയാര്ഥ : — [സ്വയം ജാതം ] അപനേ ആപ ഹീ ഉത്പന്ന [സമംതം ] സമംത (സര്വ പ്രദേശോംസേ ജാനതാ ഹുആ) [അനന്താര്ഥവിസ്തൃതം ] അനന്ത പദാര്ഥോംമേം വിസ്തൃത [വിമലം ] വിമല [തു ] ഔര [അവഗ്രഹാദിഭിഃ രഹിതം ] അവഗ്രഹാദിസേ രഹിത — [ജ്ഞാനം ] ഐസാ ജ്ഞാന [ഐകാന്തികം സുഖം ] ഐകാന്തിക സുഖ ഹൈ [ഇതി ഭണിതം ] ഐസാ (സര്വജ്ഞദേവനേ) കഹാ ഹൈ ..൫൯..

ടീകാ : — (൧) ‘സ്വയം ഉത്പന്ന’ ഹോനേസേ, (൨) ‘സമംത’ ഹോനേസേ, (൩) ‘അനന്ത -പദാര്ഥോംമേം വിസ്തൃത’ ഹോനേസേ, (൪) ‘വിമല’ ഹോനേസേ ഔര (൫) ‘അവഗ്രഹാദി രഹിത’ ഹോനേസേ, പ്രത്യക്ഷജ്ഞാന ൨ഐകാന്തിക സുഖ ഹൈ യഹ നിശ്ചിത ഹോതാ ഹൈ, ക്യോംകി ഏക മാത്ര അനാകുലതാ ഹീ സുഖകാ ലക്ഷണ ഹൈ .

ദ്വാരോംകേ ആവരണകേ കാരണ (൩) ‘മാത്ര കുഛ പദാര്ഥോംമേം പ്രവര്തമാന’ ഹോതാ ഹുആ അന്യ പദാര്ഥോംകോ ജാനനേകീ ഇച്ഛാകേ കാരണ, (൪) ‘സമല’ ഹോനേസേ അസമ്യക് അവബോധകേ കാരണ ( — കര്മമലയുക്ത ഹോനേസേ സംശയ -വിമോഹ -വിഭ്രമ സഹിത ജാനനേകേ കാരണ), ഔര (൫) ‘അവഗ്രഹാദി സഹിത’ ഹോനേസേ ക്രമശഃ ഹോനേവാലേ ൫പദാര്ഥഗ്രഹണകേ ഖേദകേ കാരണ (-ഇന കാരണോംകോ ലേകര), പരോക്ഷ ജ്ഞാന അത്യന്ത ൧. സമന്ത = ചാരോം ഓര -സര്വ ഭാഗോംമേം വര്തമാന; സര്വ ആത്മപ്രദേശോംസേ ജാനതാ ഹുആ; സമസ്ത; സമ്പൂര്ണ, അഖണ്ഡ . ൨. ഐകാന്തിക = പരിപൂര്ണ; അന്തിമ, അകേലാ; സര്വഥാ . ൩. പരോക്ഷ ജ്ഞാന ഖംഡിത ഹൈ അര്ഥാത് വഹ അമുക പ്രദേശോംകേ ദ്വാരാ ഹീ ജാനതാ ഹൈ; ജൈസേ -വര്ണ ആ ഖ ജിതനേ പ്രദേശോംകേ

ദ്വാരാ ഹീ (ഇന്ദ്രിയജ്ഞാനസേ) ജ്ഞാത ഹോതാ ഹൈ; അന്യ ദ്വാര ബന്ദ ഹൈം . ൪. ഇതര = ദൂസരേ; അന്യ; ഉസകേ സിവായകേ . ൫. പദാര്ഥഗ്രഹണ അര്ഥാത് പദാര്ഥകാ ബോധ ഏക ഹീ സാഥ ന ഹോനേ പര അവഗ്രഹ, ഈഹാ ഇത്യാദി ക്രമപൂര്വക ഹോനേസേ ഖേദ

Page 103 of 513
PDF/HTML Page 136 of 546
single page version

മാകുലം ഭവതി . തതോ ന തത് പരമാര്ഥതഃ സൌഖ്യമ് . ഇദം തു പുനരനാദിജ്ഞാനസാമാന്യ- സ്വഭാവസ്യോപരി മഹാവികാശേനാഭിവ്യാപ്യ സ്വത ഏവ വ്യവസ്ഥിതത്വാത്സ്വയം ജായമാനമാത്മാധീനതയാ, സമന്താത്മപ്രദേശാന് പരമസമക്ഷജ്ഞാനോപയോഗീഭൂയാഭിവ്യാപ്യ വ്യവസ്ഥിതത്വാത്സമന്തമ് അശേഷദ്വാരാ- പാവരണേന, പ്രസഭം നിപീതസമസ്തവസ്തുജ്ഞേയാകാരം പരമം വൈശ്വരൂപ്യമഭിവ്യാപ്യ വ്യവസ്ഥിതത്വാദനന്താര്ഥ- വിസ്തൃതം സമസ്താര്ഥാബുഭുത്സയാ, സകലശക്തിപ്രതിബന്ധകകര്മസാമാന്യനിഷ്ക്രാന്തതയാ പരിസ്പഷ്ട- പ്രകാശഭാസ്വരം സ്വഭാവമഭിവ്യാപ്യ വ്യവസ്ഥിതത്വാദ്വിമലം സമ്യഗവബോധേന, യുഗപത്സമര്പിത- ത്രൈസമയികാത്മസ്വരൂപം ലോകാലോകമഭിവ്യാപ്യ വ്യവസ്ഥിതത്വാദവഗ്രഹാദിരഹിതം ക്രമകൃതാര്ഥഗ്രഹണ- ഖേദാഭാവേന പ്രത്യക്ഷം ജ്ഞാനമനാകുലം ഭവതി . തതസ്തത്പാരമാര്ഥികം ഖലു സൌഖ്യമ് ..൫൯.. രഹിതമ് . പുനരപി കീദൃക് . രഹിയം തു ഓഗ്ഗഹാദിഹിം അവഗ്രഹാദിരഹിതം ചേതി . ഏവം പഞ്ചവിശേഷണവിശിഷ്ടം യത്കേവലജ്ഞാനം സുഹം തി ഏഗംതിയം ഭണിദം തത്സുഖം ഭണിതമ് . കഥംഭൂതമ് . ഐകാന്തികം നിയമേനേതി . തഥാഹി — പരനിരപേക്ഷത്വേന ചിദാനന്ദൈകസ്വഭാവം നിജശുദ്ധാത്മാനമുപാദാനകാരണം കൃത്വാ സമുത്പദ്യമാനത്വാത്സ്വയം ജായമാനം ആകുല ഹൈ; ഇസലിയേ വഹ പരമാര്ഥസേ സുഖ നഹീം ഹൈ .

ഔര യഹ പ്രത്യക്ഷ ജ്ഞാന തോ അനാകുല ഹൈ, ക്യോംകി — (൧) അനാദി ജ്ഞാനസാമാന്യരൂപ സ്വഭാവ പര മഹാ വികാസസേ വ്യാപ്ത ഹോകര സ്വതഃ ഹീ രഹനേസേ ‘സ്വയം ഉത്പന്ന ഹോതാ ഹൈ,’ ഇസലിയേ ആത്മാധീന ഹൈ, (ഔര ആത്മാധീന ഹോനേസേ ആകുലതാ നഹീം ഹോതീ); (൨) സമസ്ത ആത്മപ്രദേശോംമേം പരമ ൧സമക്ഷ ജ്ഞാനോപയോഗരൂപ ഹോകര, വ്യാപ്ത ഹോനേസേ ‘സമംത ഹൈ’, ഇസലിയേ അശേഷ ദ്വാര ഖുലേ ഹുഏ ഹൈം (ഔര ഇസപ്രകാര കോഈ ദ്വാര ബന്ദ ന ഹോനേസേ ആകുലതാ നഹീം ഹോതീ); (൩) സമസ്ത വസ്തുഓംകേ ജ്ഞേയാകാരോംകോ സര്വഥാ പീ ജാനേസേ ൨പരമ വിവിധതാമേം വ്യാപ്ത ഹോകര രഹനേസേ ‘അനന്ത പദാര്ഥോംമേം വിസ്തൃത ഹൈ,’ ഇസലിയേ സര്വ പദാര്ഥോംകോ ജാനനേകീ ഇച്ഛാകാ അഭാവ ഹൈ (ഔര ഇസപ്രകാര കിസീ പദാര്ഥകോ ജാനനേകീ ഇച്ഛാ ന ഹോനേസേ ആകുലതാ നഹീം ഹോതീ); (൪) സകല ശക്തികോ രോകനേവാലാ കര്മസാമാന്യ (ജ്ഞാനമേംസേ) നികല ജാനേസേ (ജ്ഞാന) അത്യന്ത സ്പഷ്ട പ്രകാശകേ ദ്വാരാ പ്രകാശമാന (-തേജസ്വീ) സ്വഭാവമേം വ്യാപ്ത ഹോകര രഹനേസേ ‘വിമല ഹൈ’ ഇസലിയേ സമ്യക്രൂപസേ (-ബരാബര) ജാനതാ ഹൈ (ഔര ഇസപ്രകാര സംശയാദി രഹിതതാസേ ജാനനേകേ കാരണ ആകുലതാ നഹീം ഹോതീ); തഥാ (൫) ജിനനേ ത്രികാലകാ അപനാ സ്വരൂപ യുഗപത് സമര്പിത കിയാ ഹൈ (-ഏക ഹീ സമയ ബതായാ ഹൈ) ഐസേ ലോകാലോകമേം വ്യാപ്ത ഹോകര രഹനേസേ ‘അവഗ്രഹാദി രഹിത ഹൈ’ ഇസലിയേ ക്രമശഃ ഹോനേവാലേ പദാര്ഥ ഗ്രഹണകേ ഖേദകാ അഭാവ ഹൈ . — ഇസപ്രകാര (ഉപരോക്ത പാ ച കാരണോംസേ) പ്രത്യക്ഷ ജ്ഞാന അനാകുല ഹൈ . ഇസലിയേ വാസ്തവമേം വഹ പാരമാര്ഥിക സുഖ ഹൈ . ൧. സമക്ഷ = പ്രത്യക്ഷ ൨. പരമവിവിധതാ = സമസ്ത പദാര്ഥസമൂഹ ജോ കി അനന്ത വിവിധതാമയ ഹൈ

Page 104 of 513
PDF/HTML Page 137 of 546
single page version

അഥ കേവലസ്യാപി പരിണാമദ്വാരേണ ഖേദസ്യ സംഭവാദൈകാന്തികസുഖത്വം നാസ്തീതി പ്രത്യാചഷ്ടേ —

അത്ര കോ ഹി നാമ ഖേദഃ, കശ്ച പരിണാമഃ കശ്ച കേവലസുഖയോര്വ്യതിരേകഃ, യതഃ കേവലസ്യൈകാന്തിക സുഖത്വം ന സ്യാത് . ഖേദസ്യായതനാനി ഘാതികര്മാണി, ന നാമ കേവലം പരിണാമ- സത്, സര്വശുദ്ധാത്മപ്രദേശാധാരത്വേനോത്പന്നത്വാത്സമസ്തം സര്വജ്ഞാനാവിഭാഗപരിച്ഛേദപരിപൂര്ണം സത്, സമസ്താവരണ- ക്ഷയേനോത്പന്നത്വാത്സമസ്തജ്ഞേയപദാര്ഥഗ്രാഹകത്വേന വിസ്തീര്ണം സത്, സംശയവിമോഹവിഭ്രമരഹിതത്വേന സൂക്ഷ്മാദിപദാര്ഥ- പരിച്ഛിത്തിവിഷയേത്യന്തവിശദത്വാദ്വിമലം സത്, ക്രമകരണവ്യവധാനജനിതഖേദാഭാവാദവഗ്രഹാദിരഹിതം ച സത്, യദേവം പഞ്ചവിശേഷണവിശിഷ്ടം ക്ഷായികജ്ഞാനം തദനാകുലത്വലക്ഷണപരമാനന്ദൈകരൂപപാരമാര്ഥികസുഖാത്സംജ്ഞാലക്ഷണ- പ്രയോജനാദിഭേദേപി നിശ്ചയേനാഭിന്നത്വാത്പാരമാര്ഥികസുഖം ഭണ്യതേ – ഇത്യഭിപ്രായഃ ..൫൯.. അഥാനന്തപദാര്ഥ- പരിച്ഛേദനാത്കേവലജ്ഞാനേപി ഖേദോസ്തീതി പൂര്വപക്ഷേ സതി പരിഹാരമാഹ – ജം കേവലം തി ണാണം തം സോക്ഖം

അബ, ഐസേ അഭിപ്രായകാ ഖംഡന കരതേ ഹൈം കി ‘കേവലജ്ഞാനകോ ഭീ പരിണാമകേ ദ്വാരാ ൧ഖേദകാ സമ്ഭവ ഹോനേസേ കേവലജ്ഞാന ഐകാന്തിക സുഖ നഹീം ഹൈ : —

അന്വയാര്ഥ : — [യത് ] ജോ [കേവലം ഇതി ജ്ഞാനം ] ‘കേവല’ നാമകാ ജ്ഞാന ഹൈ [തത് സൌഖ്യം ] വഹ സുഖ ഹൈ [പരിണാമഃ ച ] പരിണാമ ഭീ [സഃ ച ഏവ ] വഹീ ഹൈ [തസ്യ ഖേദഃ ന ഭണിതഃ ] ഉസേ ഖേദ നഹീം കഹാ ഹൈ (അര്ഥാത് കേവലജ്ഞാനമേം സര്വജ്ഞദേവനേ ഖേദ നഹീം കഹാ) [യസ്മാത് ] ക്യോംകി [ഘാതീനി ] ഘാതികര്മ [ക്ഷയം ജാതാനി ] ക്ഷയകോ പ്രാപ്ത ഹുഏ ഹൈം ..൬൦..

ടീകാ : — യഹാ (കേവലജ്ഞാനകേ സമ്ബന്ധമേം), ഖേദ ക്യാ, (൨) പരിണാമ ക്യാ തഥാ (൩) കേവലജ്ഞാന ഔര സുഖകാ വ്യതിരേക (-ഭേദ) ക്യാ, കി ജിസസേ കേവലജ്ഞാനകോ ഐകാന്തിക സുഖത്വ ന ഹോ ? ൧. ഖേദ = ഥകാവട; സംതാപ; ദുഃഖ

Page 105 of 513
PDF/HTML Page 138 of 546
single page version

മാത്രമ് . ഘാതികര്മാണി ഹി മഹാമോഹോത്പാദകത്വാദുന്മത്തകവദതസ്മിംസ്തദ്ബുദ്ധിമാധായ പരിച്ഛേദ്യമര്ഥം പ്രത്യാത്മാനം യതഃ പരിണാമയന്തി, തതസ്താനി തസ്യ പ്രത്യര്ഥം പരിണമ്യ പരിണമ്യ ശ്രാമ്യതഃ ഖേദനിദാനതാം പ്രതിപദ്യന്തേ . തദഭാവാത്കുതോ ഹി നാമ കേവലേ ഖേദസ്യോദ്ഭേദഃ . യതശ്ച ത്രിസമയാ- വച്ഛിന്നസകലപദാര്ഥപരിച്ഛേദ്യാകാരവൈശ്വരൂപ്യപ്രകാശനാസ്പദീഭൂതം ചിത്രഭിത്തിസ്ഥാനീയമനന്തസ്വരൂപം സ്വയമേവ പരിണമത് കേവലമേവ പരിണാമഃ, തതഃ കുതോന്യഃ പരിണാമോ യദ്ദ്വാരേണ ഖേദസ്യാത്മ- ലാഭഃ . യതശ്ച സമസ്തസ്വഭാവപ്രതിഘാതാഭാവാത്സമുല്ലസിതനിരംകു ശാനന്തശക്തിതയാ സകലം ത്രൈകാലികം ലോകാലോകാകാരമഭിവ്യാപ്യ കൂടസ്ഥത്വേനാത്യന്തനിഷ്പകമ്പം വ്യവസ്ഥിതത്വാദനാകുലതാം യത്കേവലമിതി ജ്ഞാനം തത്സൌഖ്യം ഭവതി, തസ്മാത് ഖേദോ തസ്സ ണ ഭണിദോ തസ്യ കേവലജ്ഞാനസ്യ ഖേദോ ദുഃഖം ന ഭണിതമ് . തദപി കസ്മാത് . ജമ്ഹാ ഘാദീ ഖയം ജാദാ യസ്മാന്മോഹാദിഘാതികര്മാണി ക്ഷയം ഗതാനി . തര്ഹി തസ്യാനന്തപദാര്ഥപരിച്ഛിത്തിപരിണാമോ ദുഃഖകാരണം ഭവിഷ്യതി . നൈവമ് . പരിണമം ച സോ ചേവ തസ്യ കേവലജ്ഞാനസ്യ സംബന്ധീ പരിണാമശ്ച സ ഏവ സുഖരൂപ ഏവേതി . ഇദാനീം വിസ്തരഃ — ജ്ഞാനദര്ശനാവരണോദയേ സതി യുഗപദര്ഥാന് ജ്ഞാതുമശക്യത്വാത് ക്രമകരണവ്യവധാനഗ്രഹണേ ഖേദോ ഭവതി, ആവരണദ്വയാഭാവേ സതി യുഗപദ്ഗ്രഹണേ കേവലജ്ഞാനസ്യ ഖേദോ നാസ്തീതി സുഖമേവ . തഥൈവ തസ്യ ഭഗവതോ ജഗത്ത്രയകാലത്രയവര്തിസമസ്തപദാര്ഥ- യുഗപത്പരിച്ഛിത്തിസമര്ഥമഖണ്ഡൈകരൂപം പ്രത്യക്ഷപരിച്ഛിത്തിമയം സ്വരൂപം പരിണമത്സത് കേവലജ്ഞാനമേവ പരിണാമോ, ന

(൧) ഖേദകേ ആയതന (-സ്ഥാന) ഘാതികര്മ ഹൈം, കേവല പരിണാമമാത്ര നഹീം . ഘാതികര്മ മഹാ മോഹകേ ഉത്പാദക ഹോനേസേ ധതൂരേകീ ഭാ തി ൧അതത്മേം തത് ബുദ്ധി ധാരണ കരവാകര ആത്മാകോ ജ്ഞേയപദാര്ഥകേ പ്രതി പരിണമന കരാതേ ഹൈം; ഇസലിയേ വേ ഘാതികര്മ, പ്രത്യേക പദാര്ഥകേ പ്രതി പരിണമിത ഹോ- ഹോകര ഥകനേവാലേ ആത്മാകേ ലിയേ ഖേദകേ കാരണ ഹോതേ ഹൈം . ഉനകാ (ഘാതികര്മോംകാ) അഭാവ ഹോനേസേ കേവലജ്ഞാനമേം ഖേദ കഹാ സേ പ്രഗട ഹോഗാ ? (൨) ഔര തീനകാലരൂപ തീന ഭേദ ജിസമേം കിയേ ജാതേ ഹൈം ഐസേ സമസ്ത പദാര്ഥോംകീ ജ്ഞേയാകാരരൂപ (വിവിധതാകോ പ്രകാശിത കരനേകാ സ്ഥാനഭൂത കേവലജ്ഞാന, ചിത്രിത് ദീവാരകീ ഭാ തി, സ്വയം) ഹീ അനന്തസ്വരൂപ സ്വയമേവ പരിണമിത ഹോനേസേ കേവലജ്ഞാന ഹീ പരിണാമ ഹൈ . ഇസലിയേ അന്യ പരിണാമ കഹാ ഹൈം കി ജിനസേ ഖേദകീ ഉത്പത്തി ഹോ ? (൩) ഔര, കേവലജ്ഞാന സമസ്ത സ്വഭാവപ്രതിഘാതകേ൨ അഭാവകേ കാരണ നിരംകുശ അനന്ത ശക്തികേ ഉല്ലസിത ഹോനേസേ സമസ്ത ത്രൈകാലിക ലോകാലോകകേ -ആകാരമേം വ്യാപ്ത ഹോകര ൩കൂടസ്ഥതയാ അത്യന്ത നിഷ്കംപ ഹൈ, ൧. അതത്മേം തത്ബുദ്ധി = വസ്തു ജിസസ്വരൂപ നഹീം ഹൈ ഉസ സ്വരൂപ ഹോനേകീ മാന്യതാ; ജൈസേ കി — ജഡമേം ചേതനബുദ്ധി

(അര്ഥാത് ജഡമേം ചേതനകീ മാന്യതാ) ദുഃഖമേം സുഖബുദ്ധി വഗൈരഹ . ൨. പ്രതിഘാത = വിഘ്ന; രുകാവട; ഹനന; ഘാത . ൩. കൂടസ്ഥ = സദാ ഏകരൂപ രഹനേവാലാ; അചല (കേവലജ്ഞാന സര്വഥാ അപരിണാമീ നഹീം ഹൈ, കിന്തു വഹ ഏക ജ്ഞേയസേ

പ്ര. ൧൪

Page 106 of 513
PDF/HTML Page 139 of 546
single page version

സൌഖ്യലക്ഷണ -ഭൂതാമാത്മനോവ്യതിരിക്താം ബിഭ്രാണം കേവലമേവ സൌഖ്യമ്, തതഃ കുതഃ കേവലസുഖയോര്വ്യതിരേകഃ . അതഃ സര്വഥാ കേവലം സുഖമൈകാന്തികമനുമോദനീയമ് ..൬൦.. ച കേവലജ്ഞാനാദ്ഭിന്നപരിണാമോസ്തി യേന ഖേദോ ഭവിഷ്യതി . അഥവാ പരിണാമവിഷയേ ദ്വിതീയവ്യാഖ്യാനം ക്രിയതേ ---യുഗപദനന്തപദാര്ഥപരിച്ഛിത്തിപരിണാമേപി വീര്യാന്തരായനിരവശേഷക്ഷയാദനന്തവീര്യത്വാത് ഖേദകാരണം നാസ്തി, തഥൈവ ച ശുദ്ധാത്മസര്വപ്രദേശേഷു സമരസീഭാവേന പരിണമമാനാനാം സഹജശുദ്ധാനന്ദൈകലക്ഷണസുഖ- രസാസ്വാദപരിണതിരൂപാമാത്മനഃ സകാശാദഭിന്നാമനാകുലതാം പ്രതി ഖേദോ നാസ്തി . സംജ്ഞാലക്ഷണപ്രയോജനാദി- ഭേദേപി നിശ്ചയേനാഭേദരൂപേണ പരിണമമാനം കേവലജ്ഞാനമേവ സുഖം ഭണ്യതേ . തതഃ സ്ഥിതമേതത്കേവലജ്ഞാനാദ്ഭിന്നം സുഖം നാസ്തി . തത ഏവ കേവലജ്ഞാനേ ഖേദോ ന സംഭവതീതി ..൬൦.. അഥ പുനരപി കേവലജ്ഞാനസ്യ സുഖസ്വരൂപതാം പ്രകാരാന്തരേണ ദൃഢയതി — ണാണം അത്ഥംതഗയം ജ്ഞാനം കേവലജ്ഞാനമര്ഥാന്തഗതം ജ്ഞേയാന്തപ്രാപ്തം . ലോയാലോഏസു വിത്ഥഡാ ഇസലിയേ ആത്മാസേ അഭിന്ന ഐസാ സുഖ -ലക്ഷണഭൂത അനാകുലതാകോ ധാരണ കരതാ ഹുആ കേവലജ്ഞാന ഹീ സുഖ ഹൈ, ഇസലിയേ കേവലജ്ഞാന ഔര സുഖകാ വ്യതിരേക കഹാ ഹൈ ?

ഇസസേ, യഹ സര്വഥാ അനുമോദന കരനേ യോഗ്യ ഹൈ (-ആനന്ദസേ സംമത കരനേ യോഗ്യ ഹൈ) കി ‘കേവലജ്ഞാന ഐകാന്തിക സുഖ ഹൈ’ .

ഭാവാര്ഥ : — കേവലജ്ഞാനമേം ഭീ പരിണാമ ഹോതേ രഹനേസേ വഹാ ഭീ ഥകാന ലഗേഗീ ഔര ഇസലിയേ ദുഃഖ ഹോഗാ അതഃ കേവലജ്ഞാന ഐകാന്തിക സുഖ കൈസേ ഹോ സകതാ ഹൈ? ഐസീ ശംകാകാ സമാധാന യഹാ കിയാ ഗയാ ഹൈ : —

(൧) പരിണാമ മാത്ര ഥകാവട യാ ദുഃഖകാ കാരണ നഹീം ഹൈ, കിന്തു ഘാതികര്മോംകേ നിമിത്തസേ ഹോനേവാലാ പരോന്മുഖ പരിണാമ ഥകാവട യാ ദുഃഖകാ കാരണ ഹൈ, കേവലജ്ഞാനമേം ഘാതികര്മ അവിദ്യമാന ഹോനേസേ വഹാ ഥകാവട യാ ദുഃഖ നഹീം ഹൈ . (൨) കേവലജ്ഞാന സ്വയം ഹീ പരിണമനശീല ഹൈ; പരിണമന കേവലജ്ഞാനകാ സ്വരൂപ ഹീ ഹൈ ഉപാധി നഹീം . യദി പരിണാമകാ നാശ ഹോ ജായേ തോ കേവലജ്ഞാനകാ ഹീ

ഇസപ്രകാര (൧) ഘാതികര്മോംകേ അഭാവകേ കാരണ, (൨) പരിണമന കോഈ ഉപാധി ന ഹോനേസേ ഔര (൩) കേവലജ്ഞാന നിഷ്കംപ -സ്ഥിര -അനാകുല ഹോനേസേ കേവലജ്ഞാന സുഖസ്വരൂപ ഹീ ഹൈ ..൬൦..

Page 107 of 513
PDF/HTML Page 140 of 546
single page version

സ്വഭാവപ്രതിഘാതാഭാവഹേതുകം ഹി സൌഖ്യമ് . ആത്മനോ ഹി ദൃശിജ്ഞപ്തീ സ്വഭാവഃ, തയോര്ലോകാ- ലോകവിസ്തൃതത്വേനാര്ഥാന്തഗതത്വേന ച സ്വച്ഛന്ദവിജൃമ്ഭിതത്വാദ്ഭവതി പ്രതിഘാതാഭാവഃ . തതസ്തദ്ധേതുകം സൌഖ്യമഭേദവിവക്ഷായാം കേവലസ്യ സ്വരൂപമ് . കിംച കേവലം സൌഖ്യമേവ; സര്വാനിഷ്ടപ്രഹാണാത്, ദിട്ഠീ ലോകാലോകയോര്വിസ്തൃതാ ദൃഷ്ടിഃ കേവലദര്ശനമ് . ണട്ഠമണിട്ഠം സവ്വം അനിഷ്ടം ദുഃഖമജ്ഞാനം ച തത്സര്വം നഷ്ടം . ഇട്ഠം പുണ ജം ഹി തം ലദ്ധം ഇഷ്ടം പുനര്യദ് ജ്ഞാനം സുഖം ച ഹി സ്ഫു ടം തത്സര്വം ലബ്ധമിതി . തദ്യഥാ – സ്വഭാവപ്രതിഘാതാഭാവ- ഹേതുകം സുഖം ഭവതി . സ്വഭാവോ ഹി കേവലജ്ഞാനദര്ശനദ്വയം, തയോഃ പ്രതിഘാത ആവരണദ്വയം, തസ്യാഭാവഃ കേവലിനാം, തതഃ കാരണാത്സ്വഭാവപ്രതിഘാതാഭാവഹേതുകമക്ഷയാനന്തസുഖം ഭവതി . യതശ്ച പരമാനന്ദൈകലക്ഷണ-

അബ, പുനഃ ‘കേവല (അര്ഥാത് കേവലജ്ഞാന) സുഖസ്വരൂപ ഹൈ’ ഐസാ നിരൂപണ കരതേ ഹുഏ ഉപസംഹാര കരതേ ഹൈം : —

അന്വയാര്ഥ : — [ജ്ഞാനം ] ജ്ഞാന [അര്ഥാന്തഗതം ] പദാര്ഥോംകേ പാരകോ പ്രാപ്ത ഹൈ [ദൃഷ്ടിഃ ] ഔര ദര്ശന [ലോകാലോകേഷു വിസ്തൃതാഃ ] ലോകാലോകമേം വിസ്തൃത ഹൈ; [സര്വം അനിഷ്ടം ] സര്വ അനിഷ്ട [നഷ്ടം ] നഷ്ട ഹോ ചുകാ ഹൈ [പുനഃ ] ഔര [യത് തു ] ജോ [ഇഷ്ടം ] ഇഷ്ട ഹൈ [തത് ] വഹ സബ [ലബ്ധം ] പ്രാപ്ത ഹുആ ഹൈ . [ഇസലിയേ കേവല (അര്ഥാത് കേവലജ്ഞാന) സുഖസ്വരൂപ ഹൈ .] ..൬൧..

ടീകാ : — സുഖകാ കാരണ സ്വഭാവപ്രതിഘാതകാ അഭാവ ഹൈ . ആത്മാകാ സ്വഭാവ ദര്ശന- ജ്ഞാന ഹൈ; (കേവലദശാമേം) ഉനകേ (-ദര്ശന -ജ്ഞാനകേ) പ്രതിഘാതകാ അഭാവ ഹൈ, ക്യോംകി ദര്ശന ലോകാലോകമേം വിസ്തൃത ഹോനേസേ ഔര ജ്ഞാന പദാര്ഥോംകേ പാരകോ പ്രാപ്ത ഹോനേസേ വേ (ദര്ശന -ജ്ഞാന) സ്വച്ഛന്ദതാപൂര്വക (-സ്വതംത്രതാപൂര്വക, ബിനാ അംകുശ, കിസീസേ ബിനാ ദബേ) വികസിത ഹൈം (ഇസപ്രകാര ദര്ശന -ജ്ഞാനരൂപ സ്വഭാവകേ പ്രതിഘാതകാ അഭാവ ഹൈ) ഇസലിയേ സ്വഭാവകേ പ്രതിഘാതകാ അഭാവ ജിസകാ കാരണ ഹൈ ഐസാ സുഖ അഭേദവിവക്ഷാസേ കേവലജ്ഞാനകാ സ്വരൂപ ഹൈ .

അര്ഥാന്തഗത ഛേ ജ്ഞാന, ലോകാലോകവിസ്തൃത ദൃഷ്ടി ഛേ; ഛേ നഷ്ട സര്വ അനിഷ്ട നേ ജേ ഇഷ്ട തേ സൌ പ്രാപ്ത ഛേ. ൬൧.