Page 348 of 513
PDF/HTML Page 381 of 546
single page version

ଶାଦ୍ଵଲଶିଲୀନ୍ଧ୍ରଶକ୍ରଗୋପାଦିଭାଵୈଃ ପରିଣମନ୍ତେ, ତଥା ଯଦାଯମାତ୍ମା ରାଗଦ୍ଵେଷଵଶୀକୃତଃ ଶୁଭାଶୁଭ- ଭାଵେନ ପରିଣମତି ତଦା ଅନ୍ଯେ ଯୋଗଦ୍ଵାରେଣ ପ୍ରଵିଶନ୍ତଃ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲାଃ ସ୍ଵଯମେଵ ସମୁପାତ୍ତଵୈଚିତ୍ର୍ଯୈ- ର୍ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦିଭାଵୈଃ ପରିଣମନ୍ତେ . ଅତଃ ସ୍ଵଭାଵକୃତଂ କର୍ମଣାଂ ଵୈଚିତ୍ର୍ଯଂ, ନ ପୁନରାତ୍ମକୃତମ୍ ..୧୮୭..

ଇସସେ (ଯହ ନିଶ୍ଚିତ ହୁଆ କି) କର୍ମୋଂକୀ ଵିଚିତ୍ରତା (ଵିଵିଧତା)କା ହୋନା ୧ସ୍ଵଭାଵକୃତ ହୈ, କିନ୍ତୁ ଆତ୍ମକୃତ ନହୀଂ ..୧୮୭..

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସପ୍ରଦେଶଃ ] ପ୍ରଦେଶଯୁକ୍ତ [ସଃ ଆତ୍ମା ] ଵହ ଆତ୍ମା [ସମଯେ ] ଯଥାକାଲ [ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷୈଃ ] ମୋହ – ରାଗ – ଦ୍ଵେଷକେ ଦ୍ଵାରା [କଷାଯିତଃ ] କଷାଯିତ ହୋନେସେ [କର୍ମ -ରଜୋଭିଃ ଶ୍ଲିଷ୍ଟଃ ] କର୍ମରଜସେ ଲିପ୍ତ ଯା ବଦ୍ଧ ହୋତା ହୁଆ [ବଂଧ ଇତି ପ୍ରରୂପିତଃ ] ‘ବଂଧ କହା ଗଯା ହୈ ..୧୮୮.. ୧. ସ୍ଵଭାଵକୃତ = କର୍ମୋଂକେ ଅପନେ ସ୍ଵଭାଵସେ କିଯା ହୁଆ .

Page 349 of 513
PDF/HTML Page 382 of 546
single page version

ଯଥାତ୍ର ସପ୍ରଦେଶତ୍ଵେ ସତି ଲୋଧ୍ରାଦିଭିଃ କଷାଯିତତ୍ଵାତ୍ ମଂଜିଷ୍ଠରଂଗାଦିଭିରୁପଶ୍ଲିଷ୍ଟମେକଂ ରକ୍ତଂ ଦୃଷ୍ଟଂ ଵାସଃ, ତଥାତ୍ମାପି ସପ୍ରଦେଶତ୍ଵେ ସତି କାଲେ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷୈଃ କଷାଯିତତ୍ଵାତ୍ କର୍ମରଜୋଭି- ରୁପଶ୍ଲିଷ୍ଟ ଏକୋ ବନ୍ଧୋ ଦ୍ରଷ୍ଟଵ୍ଯଃ, ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯଵିଷଯତ୍ଵାନ୍ନିଶ୍ଚଯସ୍ଯ ..୧୮୮..

ଅଣୁଭାଗୋ ଅନୁଭାଗଃ ଫଲଦାନଶକ୍ତିଵିଶେଷଃ ଭଵତୀତି କ୍ରିଯାଧ୍ଯାହାରଃ . କଥମ୍ଭୂତୋ ଭଵତି . ତିଵ୍ଵୋ ତୀଵ୍ରଃ ପ୍ରକୃଷ୍ଟଃ ପରମାମୃତସମାନଃ . କାସାଂ ସଂବନ୍ଧୀ . ସୁହପଯଡୀଣଂ ସଦ୍ଵେଦ୍ଯାଦିଶୁଭପ୍ରକୃତୀନାମ୍ . କଯା କାରଣ- ଭୂତଯା . ଵିସୋହୀ ତୀଵ୍ରଧର୍ମାନୁରାଗରୂପଵିଶୁଦ୍ଧଯା . ଅସୁହାଣ ସଂକିଲେସମ୍ମି ଅସଦ୍ଵେଦ୍ଯାଦ୍ଯଶୁଭପ୍ରକୃତୀନାଂ ତୁ ମିଥ୍ଯା- ତ୍ଵାଦିରୂପତୀଵ୍ରସଂକ୍ଲେଶେ ସତି ତୀଵ୍ରୋ ହାଲାହଲଵିଷସଦୃଶୋ ଭଵତି . ଵିଵରୀଦୋ ଦୁ ଜହଣ୍ଣୋ ଵିପରୀତସ୍ତୁ ଜଘନ୍ଯୋ ଗୁଡନିମ୍ବରୂପୋ ଭଵତି . ଜଘନ୍ଯଵିଶୁଦ୍ଧଯା ଜଘନ୍ଯସଂକ୍ଲେଶେନ ଚ ମଧ୍ଯମଵିଶୁଦ୍ଧଯା ମଧ୍ଯମସଂକ୍ଲେଶେନ ତୁ ଶୁଭା- ଶୁଭପ୍ରକୃତୀନାଂ ଖଣ୍ଡଶର୍କରାରୂପଃ କାଞ୍ଜୀରଵିଷରୂପଶ୍ଚେତି . ଏଵଂଵିଧୋ ଜଘନ୍ଯମଧ୍ଯମୋତ୍କୃଷ୍ଟରୂପୋଽନୁଭାଗଃ କାସାଂ ସଂବନ୍ଧୀ ଭଵତି . ସଵ୍ଵପଯଡୀଣଂ ମୂଲୋତ୍ତରପ୍ରକୃତିରହିତନିଜପରମାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵଲକ୍ଷଣସର୍ଵପ୍ରକାରୋପାଦେଯଭୂତପରମାତ୍ମ- ଦ୍ରଵ୍ଯାଦ୍ଭିନ୍ନାନାଂ ହେଯଭୂତାନାଂ ସର୍ଵମୂଲୋତ୍ତରକର୍ମପ୍ରକୃତୀନାମିତି କର୍ମଶକ୍ତିସ୍ଵରୂପଂ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମ୍ ..“ “ “ “ “

ନଯେନ ବନ୍ଧକାରଣଭୂତରାଗାଦିପରିଣତାତ୍ମୈଵ ବନ୍ଧୋ ଭଣ୍ଯତ ଇତ୍ଯାଵେଦଯତି — ସପଦେସୋ ଲୋକାକାଶପ୍ରମିତାସଂଖ୍ଯେଯ- ପ୍ରଦେଶତ୍ଵାତ୍ସପ୍ରଦେଶସ୍ତାଵଦ୍ଭଵତି ସୋ ଅପ୍ପା ସ ପୂର୍ଵୋକ୍ତଲକ୍ଷଣ ଆତ୍ମା . ପୁନରପି କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . କସାଯିଦୋ

ଟୀକା : — ଜୈସେ ଜଗତମେଂ ଵସ୍ତ୍ର ସପ୍ରଦେଶ ହୋନେସେ ଲୋଧ, ଫି ଟକରୀ ଆଦିସେ ୧କଷାଯିତ ହୋତା ହୈ, ଜିସସେ ଵହ ମଂଜୀଠାଦିକେ ରଂଗସେ ସଂବଦ୍ଧ ହୋତା ହୁଆ ଅକେଲା ହୀ ରଂଗା ହୁଆ ଦେଖା ଜାତା ହୈ, ଇସୀପ୍ରକାର ଆତ୍ମା ଭୀ ସପ୍ରଦେଶ ହୋନେସେ ଯଥାକାଲ ମୋହ – ରାଗ – ଦ୍ଵେଷକେ ଦ୍ଵାରା କଷାଯିତ ହୋନେସେ କର୍ମରଜକେ ଦ୍ଵାରା ଶ୍ଲିଷ୍ଟ ହୋତା ହୁଆ ଅକେଲା ହୀ ବଂଧ ହୈ; ଐସା ଦେଖନା (-ମାନନା) ଚାହିଯେ, କ୍ଯୋଂକି ନିଶ୍ଚଯକା ଵିଷଯ ଶୁଦ୍ଧ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ ..୧୮୮..

ଅବ ନିଶ୍ଚଯ ଔର ଵ୍ଯଵହାରକା ଅଵିରୋଧ ବତଲାତେ ହୈଂ : — ୧. କଷାଯିତ = ରଂଗା ହୁଆ, ଉପରକ୍ତ, ମଲିନ .

Page 350 of 513
PDF/HTML Page 383 of 546
single page version

ରାଗପରିଣାମ ଏଵାତ୍ମନଃ କର୍ମ, ସ ଏଵ ପୁଣ୍ଯପାପଦ୍ଵୈତମ୍ . ରାଗପରିଣାମସ୍ଯୈଵାତ୍ମା କର୍ତା, ତସ୍ଯୈଵୋପାଦାତା ହାତା ଚେତ୍ଯେଷ ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାତ୍ମକୋ ନିଶ୍ଚଯନଯଃ . ଯସ୍ତୁ ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମ ଆତ୍ମନଃ କର୍ମ, ସ ଏଵ ପୁଣ୍ଯପାପଦ୍ଵୈତଂ . ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମସ୍ଯାତ୍ମା କର୍ତା, ତସ୍ଯୋପାଦାତା ହାତା ଚେତି ସୋଽଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାତ୍ମକୋ ଵ୍ଯଵହାରନଯଃ . ଉଭାଵପ୍ଯେତୌ ସ୍ତଃ, ଶୁଦ୍ଧାଶୁଦ୍ଧତ୍ଵେନୋଭଯଥା ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ପ୍ରତୀଯମାନତ୍ଵାତ୍ . କିନ୍ତ୍ଵତ୍ର ନିଶ୍ଚଯନଯଃ ସାଧକତମତ୍ଵାଦୁପାତ୍ତଃ, ସାଧ୍ଯସ୍ଯ ହି ଶୁଦ୍ଧତ୍ଵେନ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ କଷାଯିତଃ ପରିଣତୋ ରଞ୍ଜିତଃ . କୈଃ . ମୋହରାଗଦୋସେହିଂ ନିର୍ମୋହସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଭାଵନାପ୍ରତିବନ୍ଧିଭିର୍ମୋହ- ରାଗଦ୍ଵୈଷୈଃ . ପୁନଶ୍ଚ କିଂରୂପଃ . କମ୍ମରଜେହିଂ ସିଲିଟ୍ଠୋ କର୍ମରଜୋଭିଃ ଶ୍ଲିଷ୍ଟଃ କର୍ମଵର୍ଗଣାଯୋଗ୍ଯପୁଦ୍ଗଲରଜୋଭିଃ ସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟୋ ବଦ୍ଧଃ . ବଂଧୋ ତ୍ତି ପରୂଵିଦୋ ଅଭେଦେନାତ୍ମୈଵ ବନ୍ଧ ଇତି ପ୍ରରୂପିତଃ. କ୍ଵ . ସମଯେ ପରମାଗମେ . ଅତ୍ରେଦଂ ଭଣିତଂ ଭଵତି – ଯଥା ଵସ୍ତ୍ରଂ ଲୋଧ୍ରାଦିଦ୍ରଵ୍ଯୈଃ କଷାଯିତଂ ରଞ୍ଜିତଂ ସନ୍ମଞ୍ଜୀଷ୍ଠାଦିରଙ୍ଗଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ରଞ୍ଜିତଂ ସଦଭେଦେନ ରକ୍ତମିତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ ତଥା ଵସ୍ତ୍ରସ୍ଥାନୀଯ ଆତ୍ମା ଲୋଧ୍ରାଦିଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଥାନୀଯମୋହରାଗଦ୍ଵେଷୈଃ କଷାଯିତୋ ରଞ୍ଜିତଃ ପରିଣତୋ ମଞ୍ଜୀଷ୍ଠସ୍ଥାନୀଯକର୍ମପୁଦ୍ଗଲୈଃ ସଂଶ୍ଲିଷ୍ଟଃ ସଂବଦ୍ଧଃ ସନ୍ ଭେଦେଽପ୍ଯଭେଦୋପଚାରଲକ୍ଷଣେନାସଦ୍ଭୂତଵ୍ଯଵହାରେଣ ବନ୍ଧ ଇତ୍ଯଭିଧୀଯତେ . କସ୍ମାତ୍ . ଅଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାର୍ଥଵିଷଯତ୍ଵାଦସଦ୍ଭୂତଵ୍ଯଵହାରନଯସ୍ଯେତି ..୧୮୮.. ଅଥ ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରଯୋରଵିରୋଧଂ ଦର୍ଶଯତି — ଏସୋ ବଂଧସମାସୋ ଏଷ ବନ୍ଧସମାସଃ . ଏଷ ବହୁଧା ପୂର୍ଵୋକ୍ତ- ପ୍ରକାରୋ ରାଗାଦିପରିଣତିରୂପୋ ବନ୍ଧସଂକ୍ଷେପଃ . କେଷାଂ ସଂବନ୍ଧୀ . ଜୀଵାଣଂ ଜୀଵାନାମ୍ . ଣିଚ୍ଛଯେଣ ଣିଦ୍ଦିଟ୍ଠୋ ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ନିର୍ଦିଷ୍ଟଃ କଥିତଃ . କୈଃ କର୍ତୃଭୂତୈଃ . ଅରହଂତେହିଂ ଅର୍ହଦ୍ଭିଃ ନିର୍ଦୋଷିପରମାତ୍ମଭିଃ . କେଷାମ୍ .

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଏଷଃ ] ଯହ (ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ପ୍ରକାରସେ), [ଜୀଵାନାଂ ] ଜୀଵୋଂକେ [ବଂଧସମାସଃ ] ବଂଧକା ସଂକ୍ଷେପ [ନିଶ୍ଚଯେନ ] ନିଶ୍ଚଯସେ [ଅର୍ହଦ୍ଭିଃ ] ଅର୍ହନ୍ତଭଗଵାନନେ [ଯତୀନାଂ ] ଯତିଯୋଂସେ [ନିର୍ଦିଷ୍ଟଃ ] କହା ହୈ; [ଵ୍ଯଵହାରଃ ] ଵ୍ଯଵହାର [ଅନ୍ଯଥା ] ଅନ୍ଯପ୍ରକାରସେ [ଭଣିତଃ ] କହା ହୈ ..୧୮୯..

ଟୀକା : — ରାଗପରିଣାମ ହୀ ଆତ୍ମାକା କର୍ମ ହୈ, ଵହୀ ପୁଣ୍ଯ – ପାପରୂପ ଦ୍ଵୈତ ହୈ, ଆତ୍ମା ରାଗପରିଣାମକା ହୀ କର୍ତା ହୈ, ଉସୀକା ଗ୍ରହଣ କରନେଵାଲା ହୈ ଔର ଉସୀକା ତ୍ଯାଗ କରନେଵାଲା ହୈ; — ଯହ, ✽ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକା ନିରୂପଣସ୍ଵରୂପ ନିଶ୍ଚଯନଯ ହୈ . ଔର ଜୋ ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମ ଆତ୍ମାକା କର୍ମ ହୈ, ଵହୀ ପୁଣ୍ଯ – ପାପରୂପ ଦ୍ଵୈତ ହୈ, ଆତ୍ମା ପୁଦ୍ଗଲପରିଣାମକା କର୍ତା ହୈ, ଉସକା ଗ୍ରହଣ କରନେଵାଲା ଔର ଛୋଡ଼ନେଵାଲା ହୈ; — ଐସା ଜୋ ନଯ ଵହ ✽ଅଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକେ ନିରୂପଣସ୍ଵରୂପ ଵ୍ଯଵହାରନଯ ହୈ . ଯହ ଦୋନୋଂ ✽ନିଶ୍ଚଯନଯ ମାତ୍ର ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯକେ ପରିଣାମକୋ ବତଲାତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସେ ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକା କଥନ କରନେଵାଲା କହା ହୈ, ଔର ଵ୍ଯଵହାରନଯ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ପରିଣାମକୋ ଆତ୍ମପରିଣାମ ବତଲାତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସେ ଅଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକା କଥନ କରନେଵାଲା କହା ହୈ . ଯହାଁ ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକା କଥନ ଏକ ଦ୍ରଵ୍ଯାଶ୍ରିତ ପରିଣାମକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ଜାନନା ଚାହିଯେ, ଔର

Page 351 of 513
PDF/HTML Page 384 of 546
single page version

ଶୁଦ୍ଧତ୍ଵଦ୍ଯୋତକତ୍ଵାନ୍ନିଶ୍ଚଯନଯ ଏଵ ସାଧକତମୋ, ନ ପୁନରଶୁଦ୍ଧତ୍ଵଦ୍ଯୋତକୋ ଵ୍ଯଵହାରନଯଃ ..୧୮୯..

ଜଦୀଣଂ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯତ୍ଵେନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵରୂପେ ଯତ୍ନପରାଣାଂ ଗଣଧରଦେଵାଦିଯତୀନାମ୍ . ଵଵହାରୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମରୂପଵ୍ଯହାରବନ୍ଧଃ ଅଣ୍ଣହା ଭଣିଦୋ ନିଶ୍ଚଯନଯାପେକ୍ଷଯାନ୍ଯଥା ଵ୍ଯଵହାରନଯେନେତି ଭଣିତଃ . କିଂଚ ରାଗାଦୀନେଵାତ୍ମା କରୋତି ତାନେଵ ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଚେତି ନିଶ୍ଚଯନଯଲକ୍ଷଣମିଦମ୍ . ଅଯଂ ତୁ ନିଶ୍ଚଯନଯୋ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମବନ୍ଧପ୍ରତିପାଦକାସଦ୍ଭୂତଵ୍ଯଵହାର- ନଯାପେକ୍ଷଯା ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାତ୍ମକୋ ଵିଵକ୍ଷିତନିଶ୍ଚଯନଯସ୍ତଥୈଵାଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯଶ୍ଚ ଭଣ୍ଯତେ . ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମାଣ୍ଯାତ୍ମା (ନଯ) ହୈଂ; କ୍ଯୋଂକି ଶୁଦ୍ଧରୂପ ଔର ଅଶୁଦ୍ଧରୂପ — ଦୋନୋଂ ପ୍ରକାରସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ପ୍ରତୀତି କୀ ଜାତୀ ହୈ . କିନ୍ତୁ ଯହାଁ ନିଶ୍ଚଯନଯ ସାଧକତମ (ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସାଧକ) ହୋନେସେ ✽ଗ୍ରହଣ କିଯା ଗଯା ହୈ; (କ୍ଯୋଂକି) ସାଧ୍ଯକେ ଶୁଦ୍ଧ ହୋନେସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଶୁଦ୍ଧତ୍ଵକା ଦ୍ଯୋତକ (ପ୍ରକାଶକ) ହୋନେସେ ନିଶ୍ଚଯନଯ ହୀ ସାଧକତମ ହୈ, କିନ୍ତୁ ଅଶୁଦ୍ଧତ୍ଵକା ଦ୍ଯୋତକ ଵ୍ଯଵହାରନଯ ସାଧକତମ ନହୀଂ ହୈ ..୧୮୯..

ଅବ ଐସା କହତେ ହୈଂ କି ଅଶୁଦ୍ଧନଯସେ ଅଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକୀ ହୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ : — ✽ନିଶ୍ଚଯନଯ ଉପାଦେଯ ହୈ ଔର ଵ୍ଯଵହାରନଯ ହେଯ ହୈ . ପ୍ରଶ୍ନ : — ଦ୍ରଵ୍ଯ ସାମାନ୍ଯକା ଆଲମ୍ବନ ହୀ ଉପାଦେଯ ହୈ, ଫି ର ଭୀ ଯହାଁ ରାଗପରିଣାମକୀ ଗ୍ରହଣ – ତ୍ଯାଗରୂପ ପର୍ଯାଯୋଂକୋ

ଉତ୍ତର : — ‘ରାଗପରିଣାମକା କର୍ତା ଭୀ ଆତ୍ମା ହୀ ହୈ ଔର ଵୀତରାଗ ପରିଣାମକା ଭୀ; ଅଜ୍ଞାନଦଶା ଭୀ ଆତ୍ମା ସ୍ଵତଂତ୍ରତଯା

Page 352 of 513
PDF/HTML Page 385 of 546
single page version

ଯୋ ହି ନାମ ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାତ୍ମକନିଶ୍ଚଯନଯନିରପେକ୍ଷୋଽଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାତ୍ମକ- ଵ୍ଯଵହାରନଯୋପଜନିତମୋହଃ ସନ୍ ଅହମିଦଂ ମମେଦମିତ୍ଯାତ୍ମାତ୍ମୀଯତ୍ଵେନ ଦେହଦ୍ରଵିଣାଦୌ ପରଦ୍ରଵ୍ଯେ ମମତ୍ଵଂ ନ ଜହାତି ସ ଖଲୁ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିରୂପଂ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାଖ୍ଯଂ ମାର୍ଗଂ ଦୂରାଦପହାଯାଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତି- ରୂପମୁନ୍ମାର୍ଗମେଵ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ . ଅତୋଽଵଧାର୍ଯତେ ଅଶୁଦ୍ଧନଯାଦଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଲାଭ ଏଵ ..୧୯୦.. କରୋତି ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଚେତ୍ଯଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାତ୍ମକାସଦ୍ଭୂତଵ୍ଯଵହାରନଯୋ ଭଣ୍ଯତେ . ଇଦଂ ନଯଦ୍ଵଯଂ ତାଵଦସ୍ତି . କିଂତ୍ଵତ୍ର ନିଶ୍ଚଯନଯ ଉପାଦେଯଃ, ନ ଚାସଦ୍ଭୂତଵ୍ଯଵହାରଃ . ନନୁ ରାଗାଦୀନାତ୍ମା କରୋତି ଭୁଙ୍କ୍ତେ ଚେତ୍ଯେଵଂଲକ୍ଷଣୋ ନିଶ୍ଚଯନଯୋ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତଃ ସ କଥମୁପାଦେଯୋ ଭଵତି . ପରିହାରମାହ --ରାଗଦୀନେଵାତ୍ମା କରୋତି, ନ ଚ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ, ରାଗାଦଯ ଏଵ ବନ୍ଧକାରଣମିତି ଯଦା ଜାନାତି ଜୀଵସ୍ତଦା ରାଗଦ୍ଵେଷାଦିଵିକଲ୍ପଜାଲତ୍ଯାଗେନ ରାଗାଦିଵିନାଶାର୍ଥଂ ନିଜ- ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଂ ଭାଵଯତି . ତତଶ୍ଚ ରାଗାଦିଵିନାଶୋ ଭଵତି . ରାଗାଦିଵିନାଶେ ଚାତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧୋ ଭଵତି . ତତଃ ପରଂପରଯା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସାଧକତ୍ଵାଦଯମଶୁଦ୍ଧନଯୋଽପ୍ଯୁପଚାରେଣ ଶୁଦ୍ଧନଯୋ ଭଣ୍ଯତେ, ନିଶ୍ଚଯନଯୋ ଭଣ୍ଯତେ, ତଥୈଵୋପାଦେଯୋ ଭଣ୍ଯତେ ଇତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୧୮୯.. ଏଵମାତ୍ମା ସ୍ଵପରିଣାମାନାମେଵ କର୍ତା, ନ ଚ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମଣାମିତି କଥନ- ମୁଖ୍ଯତଯା ଗାଥାସପ୍ତକେନ ଷଷ୍ଠସ୍ଥଲଂ ଗତମ୍ . ଇତି ‘ଅରସମରୂଵଂ’ ଇତ୍ଯାଦିଗାଥାତ୍ରଯେଣ ପୂର୍ଵଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵ୍ଯାଖ୍ଯାନେ କୃତେ ସତି ଶିଷ୍ଯେଣ ଯଦୁକ୍ତମମୂର୍ତସ୍ଯାତ୍ମନୋ ମୂର୍ତକର୍ମଣା ସହ କଥଂ ବନ୍ଧୋ ଭଵତୀତି ତତ୍ପରିହାରାର୍ଥଂ ନଯ- ଵିଭାଗେନ ବନ୍ଧସମର୍ଥନମୁଖ୍ଯତଯୈକୋନଵିଂଶତିଗାଥାଭିଃ ସ୍ଥଲଷଟ୍କେନ ତୃତୀଯଵିଶେଷାନ୍ତରାଘିକାରଃ ସମାପ୍ତଃ . ଅତଃ ପରଂ ଦ୍ଵାଦଶଗାଥାପର୍ଯନ୍ତଂ ଚତୁର୍ଭିଃ ସ୍ଥଲୈଃ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣାଵିଶେଷଭେଦଭାଵନାରୂପଚୂଲିକାଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ତୁ ] ଜୋ [ଦେହଦ୍ରଵିଣେଷୁ ] ଦେହ – ଧନାଦିକମେଂ [ଅହଂ ମମ ଇଦମ୍ ] ‘ମୈଂ ଯହ ହୂଁ ଔର ଯହ ମେରା ହୈ’ [ଇତି ମମତାଂ ] ଐସୀ ମମତାକୋ [ନ ତ୍ଯଜତି ] ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତା, [ସଃ ] ଵହ [ଶ୍ରାମଣ୍ଯଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ] ଶ୍ରମଣତାକୋ ଛୋଡ଼କର [ଉନ୍ମାର୍ଗ ପ୍ରତିପନ୍ନଃ ଭଵତି ] ଉନ୍ମାର୍ଗକା ଆଶ୍ରଯ ଲେତା ହୈ ..୧୯୦..

ଟୀକା : — ଜୋ ଆତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକେ ନିରୂପଣସ୍ଵରୂପ ୧ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ନିରପେକ୍ଷ ରହକର ଅଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକେ ନିରୂପଣସ୍ଵରୂପ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ଜିସେ ମୋହ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁଆ ହୈ ଐସା ଵର୍ତତା ହୁଆ ‘ମୈଂ ଯହ ହୂଁ ଔର ଯହ ମେରା ହୈ’ ଇସପ୍ରକାର ୨ଆତ୍ମୀଯତାସେ ଦେହ ଧନାଦିକ ପରଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ମମତ୍ଵ ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତା ଵହ ଆତ୍ମା ଵାସ୍ତଵମେଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିରୂପ ଶ୍ରାମଣ୍ଯନାମକ ମାର୍ଗକୋ ଦୂରସେ ଛୋଡ଼କର ଅଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିରୂପ ଉନ୍ମାର୍ଗକା ହୀ ଆଶ୍ରଯ ଲେତା ହୈ . ଇସସେ ନିଶ୍ଚିତ ହୋତା ହୈ କି ଅଶୁଦ୍ଧନଯସେ ଅଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୀ ହୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ ..୧୯୦.. ୧. ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ନିରପେକ୍ଷ = ନିଶ୍ଚଯନଯକେ ପ୍ରତି ଉପେକ୍ଷାଵାନ୍; ଉସେ ନ ଗିନନେ – ମାନନେଵାଲା . ୨. ଆତ୍ମୀଯତାସେ = ନିଜରୂପସେ (ଅଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵ ଶରୀର, ଧନ ଇତ୍ଯାଦି ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ଅପନା ମାନକର ଉସମେଂ ମମତ୍ଵ

Page 353 of 513
PDF/HTML Page 386 of 546
single page version

ଯୋ ହି ନାମ ସ୍ଵଵିଷଯମାତ୍ରପ୍ରଵୃତ୍ତାଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାତ୍ମକଵ୍ଯଵହାରନଯାଵିରୋଧମଧ୍ଯସ୍ଥଃ, ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାତ୍ମକନିଶ୍ଚଯନଯାପହସ୍ତିତମୋହଃ ସନ୍, ନାହଂ ପରେଷାମସ୍ମି, ନ ପରେ ମେ ସନ୍ତୀତି ସ୍ଵପରଯୋଃ ପରସ୍ପରସ୍ଵସ୍ଵାମିସମ୍ବନ୍ଧମୁଦ୍ଧୂଯ, ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନମେଵୈକମହମିତ୍ଯନାତ୍ମାନମୁତ୍ସୃଜ୍ଯାତ୍ମାନମେଵାତ୍ମ- କରୋତି . ତତ୍ର ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାପ୍ରଧାନତ୍ଵେନ ‘ଣ ଚଯଦି ଜୋ ଦୁ ମମତ୍ତିଂ’ ଇତ୍ଯାଦିପାଠକ୍ରମେଣ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ଗାଥା ଚତୁଷ୍ଟଯମ୍ . ତଦନନ୍ତରଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲମ୍ଭଭାଵନାଫଲେନ ଦର୍ଶନମୋହଗ୍ରନ୍ଥିଵିନାଶସ୍ତଥୈଵ ଚାରିତ୍ରମୋହଗ୍ରନ୍ଥିଵିନାଶଃ କ୍ରମେଣ ତଦୁଭଯଵିନାଶୋ ଭଵତୀତି କଥନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ଜୋ ଏଵଂ ଜାଣିତ୍ତା’ ଇତ୍ଯାଦି ଦ୍ଵିତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାତ୍ରଯମ୍ . ତତଃ ପରଂ କେଵଲିଧ୍ଯାନୋପଚାରକଥନରୂପେଣ ‘ଣିହଦଘଣଘାଦିକମ୍ମୋ’ ଇତ୍ଯାଦି ତୃତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯମ୍ . ତଦନନ୍ତରଂ ଦର୍ଶନାଧିକାରୋପସଂହାରପ୍ରଧାନତ୍ଵେନ ‘ଏଵଂ ଜିଣା ଜିଣିଂଦା’ ଇତ୍ଯାଦି ଚତୁର୍ଥସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯମ୍ . ତତଃ ପରଂ ‘ଦଂସଣସଂସୁଦ୍ଧାଣଂ’ ଇତ୍ଯାଦି ନମସ୍କାରଗାଥା ଚେତି ଦ୍ଵାଦଶଗାଥାଭିଶ୍ଚତୁର୍ଥସ୍ଥଲେ ଵିଶେଷାନ୍ତରାଧିକାରେ ସମୁଦାଯପାତନିକା . ଅଥାଶୁଦ୍ଧନଯାଦଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଲାଭ ଏଵ ଭଵତୀତ୍ଯୁପଦିଶତି — ଣ ଚଯଦି ଜୋ ଦୁ ମମତ୍ତିଂ ନ ତ୍ଯଜତି ଯସ୍ତୁ ମମତାମ୍ . ମମକାରାହଂକାରାଦିସମସ୍ତଵିଭାଵରହିତସକଲଵିମଲକେଵଲଜ୍ଞାନାଦ୍ଯନନ୍ତଗୁଣସ୍ଵରୂପ- ନିଜାତ୍ମପଦାର୍ଥନିଶ୍ଚଲାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣନିଶ୍ଚଯନଯରହିତତ୍ଵେନ ଵ୍ଯଵହାରମୋହିତହୃଦଯଃ ସନ୍ ମମତାଂ ମମତ୍ଵଭାଵଂ ନ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — ‘[ଅହଂ ପରେଷାଂ ନ ଭଵାମି ] ମୈଂ ପରକା ନହୀଂ ହୂଁ, [ପରେ ମେ ନ ସନ୍ତି ] ପର ମେରେ ନହୀଂ ହୈଂ, [ଜ୍ଞାନମ୍ ଅହମ୍ ଏକଃ ] ମୈଂ ଏକ ଜ୍ଞାନ ହୂଁ’ [ଇତି ଯଃ ଧ୍ଯାଯତି ] ଇସପ୍ରକାର ଜୋ ଧ୍ଯାନ କରତା ହୈ, [ସଃ ଧ୍ଯାତା ] ଵହ ଧ୍ଯାତା [ଧ୍ଯାନେ ] ଧ୍ଯାନକାଲମେଂ [ଆତ୍ମା ଭଵତି ] ଆତ୍ମା ହୋତା ହୈ ..୧୯୧..

ଟୀକା : — ଜୋ ଆତ୍ମା, ମାତ୍ର ଅପନେ ଵିଷଯମେଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଅଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯନିରୂପଣାତ୍ମକ (ଅଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକେ ନିରୂପଣସ୍ଵରୂପ) ଵ୍ଯଵହାରନଯମେଂ ଅଵିରୋଧରୂପସେ ମଧ୍ଯସ୍ଥ ରହକର, ଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଵ୍ଯକେ ନିରୂପଣସ୍ଵରୂପ ନିଶ୍ଚଯନଯକେ ଦ୍ଵାରା ଜିସନେ ମୋହକୋ ଦୂର କିଯା ହୈ ଐସା ହୋତା ହୁଆ, ‘ମୈଂ ପରକା ନହୀଂ ହୂଁ, ପର ମେରେ ନହୀଂ ହୈଂ’ ଇସପ୍ରକାର ସ୍ଵ – ପରକେ ପରସ୍ପର ୧ସ୍ଵସ୍ଵାମିସମ୍ବନ୍ଧକୋ ଛୋଡ଼କର, ‘ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନ ହୀ ୧. ଜିସ ପର ସ୍ଵାମିତ୍ଵ ହୈ ଵହ ପଦାର୍ଥ ଔର ସ୍ଵାମୀକେ ବୀଚକେ ସଂବଂଧକୋ; ସ୍ଵ – ସ୍ଵାମି ସଂବଂଧ କହା ଜାତା ହୈ .

Page 354 of 513
PDF/HTML Page 387 of 546
single page version

ତ୍ଵେନୋପାଦାଯ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଵ୍ଯାଵୃତ୍ତତ୍ଵାଦାତ୍ମନ୍ଯେଵୈକସ୍ମିନ୍ନଗ୍ରେ ଚିନ୍ତାଂ ନିରୁଣଦ୍ଧି, ସ ଖଲ୍ଵେକାଗ୍ରଚିନ୍ତା- ନିରୋଧକ ସ୍ତସ୍ମିନ୍ନେକାଗ୍ରଚିନ୍ତାନିରୋଧସମଯେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ସ୍ଯାତ୍ . ଅତୋଽଵଧାର୍ଯତେ ଶୁଦ୍ଧନଯାଦେଵ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମ- ଲାଭଃ ..୧୯୧..

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅହମ୍ ] ମୈଂ [ଆତ୍ମକଂ ] ଆତ୍ମାକୋ [ଏଵଂ ] ଇସପ୍ରକାର [ଜ୍ଞାନାତ୍ମାନଂ ] ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ, [ଦର୍ଶନଭୂତମ୍ ] ଦର୍ଶନଭୂତ, [ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯମହାର୍ଥଂ ] ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ମହା ପଦାର୍ଥ [ଧ୍ରୁଵମ୍ ] ଧ୍ରୁଵ, [ଅଚଲମ୍ ] ଅଚଲ, [ଅନାଲମ୍ବଂ ] ନିରାଲମ୍ବ ଔର [ଶୁଦ୍ଧମ୍ ] ଶୁଦ୍ଧ [ମନ୍ଯେ ] ମାନତା ହୂଁ ..୧୯୨.. ୧. ଅଗ୍ର = ଵିଷଯ; ଧ୍ଯେଯ; ଆଲମ୍ବନ . ୨. ଏକାଗ୍ରଚିନ୍ତାନିରୋଧ = ଏକ ହୀ ଵିଷଯମେଂ – ଧ୍ଯେଯମେଂ – ଵିଚାରକୋ ରୋକନା; [ଏକାଗ୍ରଚିନ୍ତାନିରୋଧ ନାମକ ଧ୍ଯାନ ହୈ .]]

Page 355 of 513
PDF/HTML Page 388 of 546
single page version

ଆତ୍ମନୋ ହି ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମୈଵ ସଦହେତୁକତ୍ଵେନାନାଦ୍ଯନନ୍ତତ୍ଵାତ୍ ସ୍ଵତଃସିଦ୍ଧତ୍ଵାଚ୍ଚ ଧ୍ରୁଵୋ, ନ କିଂଚନାପ୍ଯନ୍ଯତ୍ . ଶୁଦ୍ଧତ୍ଵଂ ଚାତ୍ମନଃ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଵିଭାଗେନ ସ୍ଵଧର୍ମାଵିଭାଗେନ ଚୈକତ୍ଵାତ୍ . ତଚ୍ଚ ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ- ତ୍ଵାଦ୍ଦର୍ଶନଭୂତତ୍ଵାଦତୀନ୍ଦ୍ରିଯମହାର୍ଥତ୍ଵାଦଚଲତ୍ଵାଦନାଲମ୍ବତ୍ଵାଚ୍ଚ . ତତ୍ର ଜ୍ଞାନମେଵାତ୍ମନି ବିଭ୍ରତଃ ସ୍ଵଯଂ ଦର୍ଶନଭୂତସ୍ଯ ଚାତନ୍ମଯପରଦ୍ରଵ୍ଯଵିଭାଗେନ ସ୍ଵଧର୍ମାଵିଭାଗେନ ଚାସ୍ତ୍ଯେକତ୍ଵମ୍ . ତଥା ପ୍ରତିନିଯତସ୍ପର୍ଶରସ- ଗନ୍ଧଵର୍ଣଗୁଣଶବ୍ଦପର୍ଯାଯଗ୍ରାହୀଣ୍ଯନେକାନୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣ୍ଯତିକ୍ରମ୍ଯ ସର୍ଵସ୍ପର୍ଶରସଗନ୍ଧଵର୍ଣଗୁଣଶବ୍ଦପର୍ଯାଯଗ୍ରାହକ- ସ୍ଯୈକସ୍ଯ ସତୋ ମହତୋଽର୍ଥସ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯାତ୍ମକପରଦ୍ରଵ୍ଯଵିଭାଗେନ ସ୍ପର୍ଶାଦିଗ୍ରହଣାତ୍ମକସ୍ଵଧର୍ମାଵିଭାଗେନ ସ୍ଵାତ୍ମାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣନିଶ୍ଚଯନଯବଲେନ ପୂର୍ଵମପହାଯ ନିରାକୃତ୍ଯ . ପଶ୍ଚାତ୍ କିଂ କରୋତି . ଣାଣମହମେକ୍କୋ ଜ୍ଞାନମହମେକଃ, ସକଲଵିମଲକେଵଲଜ୍ଞାନମେଵାହଂ ଭାଵକର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମନୋକର୍ମରହିତତ୍ଵେନୈକଶ୍ଚ . ଇଦି ଜୋ ଝାଯଦି ଇତ୍ଯନେନ ପ୍ରକାରେଣ ଯୋଽସୌ ଧ୍ଯାଯତି ଚିନ୍ତଯତି ଭାଵଯତି . କ୍କ . ଝାଣେ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଧ୍ଯାନେ ସ୍ଥିତଃ ସୋ ଅପ୍ପାଣଂ ହଵଦି ଝାଦା ସ ଆତ୍ମାନଂ ଭଵତି ଧ୍ଯାତା . ସ ଚିଦାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵପରମାତ୍ମାନଂ ଧ୍ଯାତା ଭଵତୀତି . ତତଶ୍ଚ ପରମାତ୍ମଧ୍ଯାନାତ୍ତାଦୃଶମେଵ ପରମାତ୍ମାନଂ ଲଭତେ . ତଦପି କସ୍ମାତ୍ . ଉପାଦାନକାରଣସଦ୍ଦଶଂ କାର୍ଯମିତି ଵଚନାତ୍ . ତତୋ ଜ୍ଞାଯତେ ଶୁଦ୍ଧନଯାଚ୍ଛୁଦ୍ଧାତ୍ମଲାଭ ଇତି ..୧୯୧.. ଅଥ ଧ୍ରୁଵତ୍ଵାଚ୍ଛୁଦ୍ଧାତ୍ମାନମେଵ ଭାଵଯେଽହମିତି ଵିଚାରଯତି — ‘ମଣ୍ଣେ’ ଇତ୍ଯାଦିପଦଖଣ୍ଡନାରୂପେଣ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ କ୍ରିଯତେ — ମଣ୍ଣେ ମନ୍ଯେ ଧ୍ଯାଯାମି ସର୍ଵପ୍ରକାରୋ-

ଟୀକା : — ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ୧ସତ୍ ଔର ୨ଅହେତୁକ ହୋନେସେ ଅନାଦି – ଅନନ୍ତ ଔର ସ୍ଵତଃସିଦ୍ଧ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଆତ୍ମାକେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ହୀ ଧ୍ରୁଵ ହୈ, (ଉସକେ) ଦୂସରା କୁଛ ଭୀ ଧ୍ରୁଵ ନହୀଂ ହୈ . ଆତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧ ଇସଲିଯେ ହୈ କି ଉସେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଵିଭାଗ (ଭିନ୍ନତ୍ଵ) ଔର ସ୍ଵଧର୍ମସେ ଅଵିଭାଗ ହୈ ଇସଲିଯେ ଏକତ୍ଵ ହୈ . ଵହ ଏକତ୍ଵ ଆତ୍ମାକେ (୧) ଜ୍ଞାନାତ୍ମକପନେକେ କାରଣ, (୨) ଦର୍ଶନଭୂତପନେକେ କାରଣ, (୩) ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ମହା ପଦାର୍ଥପନେକେ କାରଣ, (୪) ଅଚଲପନେକେ କାରଣ, ଔର (୫) ନିରାଲମ୍ବପନେକେ କାରଣ ହୈ .

ଇନମେଂସେ (୧ – ୨) ଜୋ ଜ୍ଞାନକୋ ହୀ ଅପନେମେଂ ଧାରଣ କର ରଖତା ହୈ ଔର ଜୋ ସ୍ଵଯଂ ଦର୍ଶନଭୂତ ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକା ଅତନ୍ମଯ (ଜ୍ଞାନ – ଦର୍ଶନ ରହିତ ଐସା) ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଭିନ୍ନତ୍ଵ ହୈ ଔର ସ୍ଵଧର୍ମସେ ଅଭିନ୍ନତ୍ଵ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସକେ ଏକତ୍ଵ ହୈ; (୩) ଔର ଜୋ ପ୍ରତିନିଶ୍ଚିତ ସ୍ପର୍ଶ – ରସ – ଗଂଧ – ଵର୍ଣରୂପ ଗୁଣ ତଥା ଶବ୍ଦରୂପ ପର୍ଯାଯକୋ ଗ୍ରହଣ କରନେଵାଲୀ ଅନେକ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକା ଅତିକ୍ରମ (ଉଲ୍ଲଂଘନ) କରକେ, ସମସ୍ତ ସ୍ପର୍ଶ – ରସ – ଗଂଧ – ଵର୍ଣରୂପ ଗୁଣୋଂ ଔର ଶବ୍ଦରୂପ ପର୍ଯାଯକୋ ଗ୍ରହଣ କରନେଵାଲା ଏକ ସତ୍ ମହା ପଦାର୍ଥ ହୈ, ଐସେ ଆତ୍ମାକା ଇନ୍ଦ୍ରିଯାତ୍ମକ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଵିଭାଗ ହୈ, ଔର ସ୍ପର୍ଶାଦିକେ ଗ୍ରହଣସ୍ଵରୂପ (ଜ୍ଞାନସ୍ଵରୂପ) ସ୍ଵଧର୍ମସେ ଅଵିଭାଗ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସକେ ଏକତ୍ଵ ହୈ, (୪) ଔର କ୍ଷଣଵିନାଶରୂପସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଜ୍ଞେଯପର୍ଯାଯୋଂକୋ (ପ୍ରତିକ୍ଷଣ ନଷ୍ଟ ହୋନେଵାଲୀ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯ ପର୍ଯାଯୋଂକୋ) ଗ୍ରହଣ କରନେ ଔର ଛୋଡ଼ନେକା ୧. ସତ୍ = ଵିଦ୍ଯମାନ; ଅସ୍ତିତ୍ଵଵାଲା; ହୋନେଵାଲା . ୨. ଅହେତୁକ = ଜିସକା କୋଈ କାରଣ ନହୀଂ ହୈ ଐସା; ଅକାରଣ . ୩. ପ୍ରତିନିଶ୍ଚିତ = ପ୍ରତିନିଯତ . (ପ୍ରତ୍ଯେକ ଇନ୍ଦ୍ରିଯ ଅପନେ – ଅପନେ ନିଯତ ଵିଷଯକୋ ଗ୍ରହଣ କରତୀ ହୈ; ଜୈସେ ଚକ୍ଷୁ ଵର୍ଣକୋ

Page 356 of 513
PDF/HTML Page 389 of 546
single page version

ଚାସ୍ତ୍ଯେକତ୍ଵମ୍ . ତଥା କ୍ଷଣକ୍ଷଯପ୍ରଵୃତ୍ତପରିଚ୍ଛେଦ୍ଯପର୍ଯାଯଗ୍ରହଣମୋକ୍ଷଣାଭାଵେନାଚଲସ୍ଯ ପରିଚ୍ଛେଦ୍ଯପର୍ଯାଯାତ୍ମକ- ପରଦ୍ରଵ୍ଯଵିଭାଗେନ ତତ୍ପ୍ରତ୍ଯଯପରିଚ୍ଛେଦାତ୍ମକ ସ୍ଵଧର୍ମାଵିଭାଗେନ ଚାସ୍ତ୍ଯେକ ତ୍ଵମ୍ . ତଥା ନିତ୍ଯପ୍ରଵୃତ୍ତପରିଚ୍ଛେଦ୍ଯ- ଦ୍ରଵ୍ଯାଲମ୍ବନାଭାଵେନାନାଲମ୍ବସ୍ଯ ପରିଚ୍ଛେଦ୍ଯପରଦ୍ରଵ୍ଯଵିଭାଗେନ ତତ୍ପ୍ରତ୍ଯଯପରିଚ୍ଛେଦାତ୍ମକସ୍ଵଧର୍ମାଵିଭାଗେନ ଚାସ୍ତ୍ଯେକତ୍ଵମ୍ . ଏଵଂ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମା, ଚିନ୍ମାତ୍ରଶୁଦ୍ଧନଯସ୍ଯ ତାଵନ୍ମାତ୍ରନିରୂପଣାତ୍ମକତ୍ଵାତ୍ . ଅଯମେକ ଏଵ ଚ ଧ୍ରୁଵତ୍ଵାଦୁପଲବ୍ଧଵ୍ଯଃ . କିମନ୍ଯୈରଧ୍ଵନୀନାଂଗସଂଗଚ୍ଛମାନାନେକମାର୍ଗପାଦପଚ୍ଛାଯାସ୍ଥାନୀଯୈରଧ୍ରୁଵୈଃ ..୧୯୨.. ପାଦେଯତ୍ଵେନ ଭାଵଯେ . ସ କଃ . ଅହଂ ଅହଂ କର୍ତା . କଂ କର୍ମତାପନ୍ନମ୍ . ଅପ୍ପଗଂ ସହଜପରମାହ୍ନା----- ଦୈକଲକ୍ଷଣନିଜାତ୍ମାନମ୍ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟମ୍ . ସୁଦ୍ଧଂ ରାଗାଦିସମସ୍ତଵିଭାଵରହିତମ୍ . ପୁନରପି କିଂଵିଶିଷ୍ଟମ୍ . ଧୁଵଂ ଟଙ୍କୋତ୍କୀର୍ଣଜ୍ଞାଯକୈକସ୍ଵଭାଵତ୍ଵେନ ଧ୍ରୁଵମଵିନଶ୍ଵରମ୍ . ପୁନରପି କଥଂଭୂତମ୍ . ଏଵଂ ଣାଣପ୍ପାଣଂ ଦଂସଣଭୂଦଂ ଏଵଂ ବହୁଵିଧପୂର୍ଵୋକ୍ତପ୍ରକାରେଣାଖଣ୍ଡୈକଜ୍ଞାନଦର୍ଶନାତ୍ମକମ୍ . ପୁନଶ୍ଚ କିଂରୂପମ୍ . ଅଦିଂଦିଯଂ ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯଂ, ମୂର୍ତଵିନଶ୍ଵରା- ନେକେନ୍ଦ୍ରିଯରହିତତ୍ଵେନାମୂର୍ତାଵିନଶ୍ଵରେକାତୀନ୍ଦ୍ରିଯସ୍ଵଭାଵମ୍ . ପୁନଶ୍ଚ କୀଦ୍ରଶମ୍ . ମହତ୍ଥଂ ମୋକ୍ଷଲକ୍ଷଣମହାପୁରୁଷାର୍ଥ- ସାଧକତ୍ଵାନ୍ମହାର୍ଥମ୍ . ପୁନରପି କିଂସ୍ଵଭାଵମ୍ . ଅଚଲଂ ଅତିଚପଲଚଞ୍ଚଲମନୋଵାକ୍କାଯଵ୍ଯାପାରରହିତତ୍ଵେନ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପେ ନିଶ୍ଚଲଂ ସ୍ଥିରମ୍ . ପୁନରପି କିଂଵିଶିଷ୍ଟମ୍ . ଅଣାଲଂବଂ ସ୍ଵାଧୀନଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ ସାଲମ୍ବନଂ ଭରିତାଵସ୍ଥମପି ସମସ୍ତପରାଧୀନପରଦ୍ରଵ୍ଯାଲମ୍ବନରହିତତ୍ଵେନ ନିରାଲମ୍ବନମିତ୍ଯର୍ଥଃ ..୧୯୨.. ଅଥାତ୍ମନଃ ପୃଥଗ୍ଭୂତଂ ଦେହାଦିକମ-ଅଥାତ୍ମନଃ ପୃଥଗ୍ଭୂତଂ ଦେହାଦିକମ- ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଜୋ ଅଚଲ ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକୋ ଜ୍ଞେଯପର୍ଯାଯସ୍ଵରୂପ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଵିଭାଗ ହୈ ଔର ୧ତନ୍ନିମିତ୍ତକ ଜ୍ଞାନସ୍ଵରୂପ ସ୍ଵଧର୍ମସେ ଅଵିଭାଗ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସକେ ଏକତ୍ଵ ହୈ; (୫) ଔର ନିତ୍ଯରୂପସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ (ଶାଶ୍ଵତ ଐସା) ଜ୍ଞେଯଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଆଲମ୍ବନକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଜୋ ନିରାଲମ୍ବ ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକା ଜ୍ଞେଯ ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂସେ ଵିଭାଗ ହୈ ଔର ତନ୍ନିମିତ୍ତକ ଜ୍ଞାନସ୍ଵରୂପ ସ୍ଵଧର୍ମସେ ଅଵିଭାଗ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସକେ ଏକତ୍ଵ ହୈ .

ଇସପ୍ରକାର ଆତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧ ହୈ କ୍ଯୋଂକି ଚିନ୍ମାତ୍ର ଶୁଦ୍ଧନଯ ଉତନା ହୀ ମାତ୍ର ନିରୂପଣସ୍ଵରୂପ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଚୈତନ୍ଯମାତ୍ର ଶୁଦ୍ଧନଯ ଆତ୍ମାକୋ ମାତ୍ର ଶୁଦ୍ଧ ହୀ ନିରୂପିତ କରତା ହୈ ) . ଔର ଯହ ଏକ ହୀ (ଯହ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ଏକ ହୀ) ଧ୍ରୁଵତ୍ଵକେ କାରଣ ଉପଲବ୍ଧ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ . କିସୀ ପଥିକକେ ଶରୀରକେ ଅଂଗୋଂକେ ସାଥ ସଂସର୍ଗମେଂ ଆନେଵାଲୀ ମାର୍ଗକେ ଵୃକ୍ଷୋଂକୀ ଅନେକ ଛାଯାକେ ସମାନ ଅନ୍ଯ ଜୋ ଅଧ୍ରୁଵ (-ଅନ୍ଯ ଜୋ ଅଧ୍ରୁଵ ପଦାର୍ଥ) ଉନସେ କ୍ଯା ପ୍ରଯୋଜନ ହୈ ?

ଭାଵାର୍ଥ : — ଆତ୍ମା (୧) ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ, (୨) ଦର୍ଶନରୂପ, (୩) ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଵିନା ହୀ ସବକୋ ଜାନନେଵାଲା ମହା ପଦାର୍ଥ, (୪) ଜ୍ଞେଯ – ପରପର୍ଯାଯୋଂକା ଗ୍ରହଣ – ତ୍ଯାଗ ନ କରନେସେ ଅଚଲ ଔର (୫) ଜ୍ଞେଯ – ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକା ଆଲମ୍ବନ ନ ଲେନେସେ ନିରାଲମ୍ବ ହୈ; ଇସଲିଯେ ଵହ ଏକ ହୈ .

ଇସପ୍ରକାର ଏକ ହୋନେସେ ଵହ ଶୁଦ୍ଧ ହୈ . ଐସା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ଧ୍ରୁଵ ହୋନେସେ, ଵହୀ ଏକ ଉପଲବ୍ଧ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ ..୧୯୨.. ୧. ଜ୍ଞେଯ ପର୍ଯାଯେଂ ଜିସକୀ ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଐସା ଜୋ ଜ୍ଞାନ, ଉସ – ସ୍ଵରୂପ ସ୍ଵଧର୍ମସେ (ଜ୍ଞାନସ୍ଵରୂପ ନିଜଧର୍ମସେ) ଆତ୍ମାକୀ

Page 357 of 513
PDF/HTML Page 390 of 546
single page version

ଆତ୍ମନୋ ହି ପରଦ୍ରଵ୍ଯାଵିଭାଗେନ ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋପରଜ୍ଯମାନସ୍ଵଧର୍ମଵିଭାଗେନ ଚାଶୁଦ୍ଧତ୍ଵନିବନ୍ଧନଂ ନ କିଂଚନାପ୍ଯନ୍ଯଦସଦ୍ଧେତୁମତ୍ତ୍ଵେନାଦ୍ଯନ୍ତଵତ୍ତ୍ଵାତ୍ପରତଃସିଦ୍ଧତ୍ଵାଚ୍ଚ ଧ୍ରୁଵମସ୍ତି . ଧ୍ରୁଵ ଉପଯୋଗାତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମୈଵ . ଅତୋଽଧ୍ରୁଵଂ ଶରୀରାଦିକମୁପଲଭ୍ଯମାନମପି ନୋପଲଭେ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନମୁପଲଭେ ଧ୍ରୁଵମ୍ ..୧୯୩.. ଧ୍ରୁଵତ୍ଵାନ୍ନ ଭାଵନୀଯମିତ୍ଯାଖ୍ଯାତି — ଣ ସଂତି ଧୁଵା ଧ୍ରୁଵା ଅଵିନଶ୍ଵରା ନିତ୍ଯା ନ ସନ୍ତି . କସ୍ଯ . ଜୀଵସ୍ସ ଜୀଵସ୍ଯ . କେ ତେ . ଦେହା ଵା ଦଵିଣା ଵା ଦେହା ଵା ଦ୍ରଵ୍ଯାଣି ଵା, ସର୍ଵପ୍ରକାରଶୁଚିଭୂତାଦ୍ଦେହରହିତାତ୍ପରମାତ୍ମନୋ

ଅବ, ଐସା ଉପଦେଶ ଦେତେ ହୈଂ କି ଅଧ୍ରୁଵପନେକେ କାରଣ ଆତ୍ମାକେ ଅତିରିକ୍ତ ଦୂସରା କୁଛ ଭୀ ଉପଲବ୍ଧ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଦେହାଃ ଵା ] ଶରୀର, [ଦ୍ରଵିଣାନି ଵା ] ଧନ, [ସୁଖଦୁଃଖେ ] ସୁଖ -ଦୁଃଖ [ଵା ଅଥ ] ଅଥଵା [ଶତ୍ରୁମିତ୍ରଜନାଃ ] ଶତ୍ରୁମିତ୍ରଜନ (ଯହ କୁଛ) [ଜୀଵସ୍ଯ ] ଜୀଵକେ [ଧ୍ରୁଵାଃ ନ ସନ୍ତି ] ଧ୍ରୁଵ ନହୀଂ ହୈଂ; [ଧ୍ରୁଵଃ ] ଧ୍ରୁଵ ତୋ [ଉପଯୋଗାତ୍ମକଃ ଆତ୍ମା ] ଉପଯୋଗାତ୍ମକ ଆତ୍ମା ହୈ ..୧୯୩..

ଟୀକା : — ଜୋ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଅଭିନ୍ନ ହୋନେକେ କାରଣ ଔର ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଦ୍ଵାରା ୧ଉପରକ୍ତ ହୋନେଵାଲେ ସ୍ଵଧର୍ମସେ ଭିନ୍ନ ହୋନେକେ କାରଣ ଆତ୍ମାକୋ ଅଶୁଦ୍ଧପନେକା କାରଣ ହୈ, ଐସା (ଆତ୍ମାକେ ଅତିରିକ୍ତ) ଦୂସରା କୋଈ ଭୀ ଧ୍ରୁଵ ନହୀଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହ ୨ଅସତ୍ ଔର ୩ହେତୁମାନ୍ ହୋନେସେ ଆଦି – ଅନ୍ତଵାଲା ଔର ପରତଃସିଦ୍ଧ ହୈ; ଧ୍ରୁଵ ତୋ ଉପଯୋଗାତ୍ମକ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମା ହୀ ହୈ . ଐସା ହୋନେସେ ମୈଂ ଉପଲଭ୍ଯମାନ ଅଧ୍ରୁଵ ଐସେ ଶରୀରାଦିକୋ — ଵେ ଉପଲବ୍ଧ ହୋନେ ପର ଭୀ — ଉପଲବ୍ଧ ନହୀଂ କରତା, ଔର ଧ୍ରୁଵ ଐସେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୋ ଉପଲବ୍ଧ କରତା ହୂଁ ..୧୯୩.. ୧. ଉପରକ୍ତ = ମଲିନ; ଵିକାରୀ [ପରଦ୍ରଵ୍ଯକେ ନିମିତ୍ତସେ ଆତ୍ମାକା ସ୍ଵଧର୍ମ ଉପରକ୍ତ ହୋତା ହୈ .]] ୨. ଅସତ୍ = ଅସ୍ତିତ୍ଵ ରହିତ (ଅନିତ୍ଯ); [ଧନ – ଦେହାଦିକ ପୁଦ୍ଗଲ ପର୍ଯାଯ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଅସତ୍ ହୈଂ, ଇସୀଲିଯେ

ଆଦିଅନ୍ତଵାଲୀ ହୈଂ .]] ୩. ହେତୁମାନ୍ = ସହେତୁକ; ଜିସକୀ ଉତ୍ପତ୍ତିମେଂ କୋଈ ଭୀ ନିମିତ୍ତ ହୋ ଐସା . [ଦେହ – ଧନାଦିକୀ ଉତ୍ପତ୍ତିମେଂ କୋଈ ଭୀ ନିମିତ୍ତ

Page 358 of 513
PDF/HTML Page 391 of 546
single page version

ଅମୁନା ଯଥୋଦିତେନ ଵିଧିନା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଂ ଧ୍ରୁଵମଧିଗଚ୍ଛତସ୍ତସ୍ମିନ୍ନେଵ ପ୍ରଵୃତ୍ତେଃ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତ୍ଵଂ ସ୍ଯାତ୍; ତତୋଽନନ୍ତଶକ୍ତିଚିନ୍ମାତ୍ରସ୍ଯ ପରମସ୍ଯାତ୍ମନ ଏକାଗ୍ରସଂଚେଚେତନଲକ୍ଷଣଂ ଧ୍ଯାନଂ ସ୍ଯାତ୍; ତତଃ ଵିଲକ୍ଷଣା ଔଦାରିକାଦିପଞ୍ଚଦେହାସ୍ତଥୈଵ ଚ ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯଭୋଗୋପଭୋଗସାଧକାନି ପରଦ୍ରଵ୍ଯାଣି ଚ . ନ କେଵଲଂ ଦେହାଦଯୋ ଧ୍ରୁଵା ନ ଭଵନ୍ତି, ସୁହଦୁକ୍ଖା ଵା ନିର୍ଵିକାରପରମାନନ୍ଦୈକଲକ୍ଷଣସ୍ଵାତ୍ମୋତ୍ଥସୁଖାମୃତଵିଲକ୍ଷଣାନି ସାଂସାରିକସୁଖଦୁଃଖାନି ଵା . ଅଧ ଅହୋ ଭଵ୍ଯାଃ ସତ୍ତୁମିତ୍ତଜଣା ଶତ୍ରୁମିତ୍ରାଦିଭାଵରହିତାଦାତ୍ମନୋ ଭିନ୍ନାଃ ଶତ୍ରୁ- ମିତ୍ରାଦିଜନାଶ୍ଚ . ଯଦ୍ଯେତତ୍ ସର୍ଵମଧ୍ରୁଵଂ ତର୍ହି କିଂ ଧ୍ରୁଵମିତି ଚେତ୍ . ଧୁଵୋ ଧ୍ରୁଵଃ ଶାଶ୍ଵତଃ . ସ କଃ . ଅପ୍ପା ନିଜାତ୍ମା . କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ଉଵଓଗପ୍ପଗୋ ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯୋଦରଵିଵରଵର୍ତିତ୍ରିକାଲଵିଷଯସମସ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯଯୁଗପତ୍- ପରିଚ୍ଛିତ୍ତିସମର୍ଥକେଵଲଜ୍ଞାନଦର୍ଶନୋପଯୋଗାତ୍ମକ ଇତି . ଏଵମଧ୍ରୁଵତ୍ଵଂ ଜ୍ଞାତ୍ଵା ଧ୍ରୁଵସ୍ଵଭାଵେ ସ୍ଵାତ୍ମନି ଭାଵନା କର୍ତଵ୍ଯେତି ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ ..୧୯୩.. ଏଵମଶୁଦ୍ଧନଯାଦଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଲାଭୋ ଭଵତୀତି କଥନେନ ପ୍ରଥମଗାଥା . ଶୁଦ୍ଧନଯାଚ୍ଛୁଦ୍ଧାତ୍ମଲାଭୋ ଭଵତୀତି କଥନେନ ଦ୍ଵିତୀଯା . ଧ୍ରୁଵତ୍ଵାଦାତ୍ମୈଵ ଭାଵନୀଯ ଇତି ପ୍ରତିପାଦନେନ ତୃତୀଯା . ଆତ୍ମାନୋଽନ୍ଯଦଧ୍ରୁଵଂ ନ ଭାଵନୀଯମିତି କଥନେନ ଚତୁର୍ଥୀ ଚେତି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥୈଵଂ ପୂର୍ଵୋକ୍ତପ୍ରକାରେଣ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲମ୍ଭେ ସତି କିଂ ଫଲଂ ଭଵତୀତି ପ୍ରଶ୍ନେ ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ତରମାହ — ଝାଦି ଧ୍ଯାଯତି ଜୋ ଯଃ କର୍ତା . କମ୍ . ଅପ୍ପଗଂ ନିଜାତ୍ମାନମ୍ . କଥଂଭୂତମ୍ . ପରଂ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ] ଜୋ [ଏଵଂ ଜ୍ଞାତ୍ଵା ] ଐସା ଜାନକର [ଵିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ] ଵିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା ହୋତା ହୁଆ [ପରମାତ୍ମାନଂ ] ପରମ ଆତ୍ମାକା [ଧ୍ଯାଯତି ] ଧ୍ଯାନ କରତା ହୈ, [ସଃ ] ଵହ – [ସାକାରଃ ଅନାକାରଃ ] ସାକାର ହୋ ଯା ଅନାକାର — [ମୋହଦୁର୍ଗ୍ରଂଥିଂ ] ମୋହଦୁର୍ଗ୍ରଂଥିକା [କ୍ଷପଯତି ] କ୍ଷଯ କରତା ହୈ ..୧୯୪..

ଟୀକା : — ଇସ ଯଥୋକ୍ତ ଵିଧିକେ ଦ୍ଵାରା ଜୋ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୋ ଧ୍ରୁଵ ଜାନତା ହୈ, ଉସେ ଉସୀମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତିକେ ଦ୍ଵାରା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତ୍ଵ ହୋତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ଅନନ୍ତଶକ୍ତିଵାଲେ ୧ଚିନ୍ମାତ୍ର ପରମ ଆତ୍ମାକା ୧. ଚିନ୍ମାତ୍ର = ଚୈତନ୍ଯମାତ୍ର [ପରମ ଆତ୍ମା କେଵଲ ଚୈତନ୍ଯମାତ୍ର ହୈ, ଜୋ କି ଅନନ୍ତ ଶକ୍ତିଵାଲା ହୈ .]]

Page 359 of 513
PDF/HTML Page 392 of 546
single page version

ସାକାରୋପଯୁକ୍ତସ୍ଯାନାକାରୋପଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଵାଵିଶେଷେଣୈକାଗ୍ରଚେତନପ୍ରସିଦ୍ଧେରାସଂସାରବଦ୍ଧଦୃଢତରମୋହଦୁର୍ଗ୍ରନ୍ଥେରୁଦ୍- ଗ୍ରଥନଂ ସ୍ଯାତ୍ . ଅତଃ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲମ୍ଭସ୍ଯ ମୋହଗ୍ରନ୍ଥିଭେଦଃ ଫଲମ୍ ..୧୯୪..

ଇସସେ (ଐସା କହା ଗଯା ହୈ କି) ମୋହଗ୍ରଂଥି ଭେଦ ( ଦର୍ଶନମୋହରୂପୀ ଗାଁଠକା ଟୂଟନା) ଵହ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୀ ଉପଲବ୍ଧିକା ଫଲ ହୈ ..୧୯୪..

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ] ଜୋ [ନିହତମୋହଗ୍ରଂଥୀ ] ମୋହଗ୍ରଂଥିକୋ ନଷ୍ଟ କରକେ, [ରାଗପ୍ରଦ୍ଵେଷୌ କ୍ଷପଯିତ୍ଵା ] ରାଗ – ଦ୍ଵେଷକା କ୍ଷଯ କରକେ, [ସମସୁଖଦୁଃଖଃ ] ସମସୁଖ – ଦୁଃଖ ହୋତା ହୁଆ [ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ ଭଵେତ୍ ] ଶ୍ରମଣତା (ମୁନିତ୍ଵ) ମେଂ ପରିଣମିତ ହୋତା ହୈ, [ସଃ ] ଵହ [ଅକ୍ଷଯଂ ସୌଖ୍ଯଂ ] ଅକ୍ଷଯ ସୌଖ୍ଯକୋ ୧. ଏକ ଅଗ୍ରକା (ଵିଷଯକା, ଧ୍ଯେଯକା) ସଂଚେତନ ଅର୍ଥାତ୍ ଅନୁଭଵନ ଧ୍ଯାନକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ .

Page 360 of 513
PDF/HTML Page 393 of 546
single page version

ମୋହଗ୍ରନ୍ଥିକ୍ଷପଣାଦ୍ଧି ତନ୍ମୂଲରାଗଦ୍ଵେଷକ୍ଷପଣଂ; ତତଃ ସମସୁଖଦୁଃଖସ୍ଯ ପରମମାଧ୍ଯସ୍ଥଲକ୍ଷଣେ ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ ଭଵନଂ; ତତୋଽନାକୁଲତ୍ଵଲକ୍ଷଣାକ୍ଷଯସୌଖ୍ଯଲାଭଃ . ଅତୋ ମୋହଗ୍ରନ୍ଥିଭେଦାଦକ୍ଷଯସୌଖ୍ଯଂ ଫଲମ୍ ..୧୯୫..

ଅଥ ଦର୍ଶନମୋହଗ୍ରନ୍ଥିଭେଦାତ୍କିଂ ଭଵତୀତି ପ୍ରଶ୍ନେ ସମାଧାନଂ ଦଦାତି — ଜୋ ଣିହଦମୋହଗଂଠୀ ଯଃ ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋକ୍ତ- ପ୍ରକାରେଣ ନିହତଦର୍ଶନମୋହଗ୍ରନ୍ଥିର୍ଭୂତ୍ଵା ରାଗପଦୋସେ ଖଵୀଯ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନିଶ୍ଚଲାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣଵୀତରାଗଚାରିତ୍ର- ପ୍ରତିବନ୍ଧକୌ ଚରିତ୍ରମୋହସଂଜ୍ଞୌ ରାଗଦ୍ଵେଷୌ କ୍ଷପଯିତ୍ଵା . କ୍ଵ . ସାମଣ୍ଣେ ସ୍ଵସ୍ଵଭାଵଲକ୍ଷଣେ ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ . ପୁନରପି କିଂ କୃତ୍ଵା . ହୋଜ୍ଜଂ ଭୂତ୍ଵା . କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ସମସୁହଦୁକ୍ଖୋ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସଂଵିତ୍ତିସମୁତ୍ପନ୍ନରାଗାଦିଵିକଲ୍ପୋପାଧି- ରହିତପରମସୁଖାମୃତାନୁଭଵେନ ସାଂସାରିକସୁଖଦୁଃଖୋତ୍ପନ୍ନହର୍ଷଵିଷାଦରହିତତ୍ଵାତ୍ସମସୁଖଦୁଃଖଃ . ସୋ ସୋକ୍ଖଂ ଅକ୍ଖଯଂ ଲହଦି ସ ଏଵଂଗୁଣଵିଶିଷ୍ଟୋ ଭେଦଜ୍ଞାନୀ ସୌଖ୍ଯମକ୍ଷଯଂ ଲଭତେ . ତତୋ ଜ୍ଞାଯତେ ଦର୍ଶନମୋହକ୍ଷଯାଚ୍ଚାରିତ୍ରମୋହସଂଜ୍ଞ- ରାଗଦ୍ଵେଷଵିନାଶସ୍ତତଶ୍ଚ ସୁଖଦୁଃଖାଦିମାଧ୍ଯସ୍ଥ୍ଯଲକ୍ଷଣଶ୍ରାମଣ୍ଯଯଯଯଯେଽଵସ୍ଥାନଂ ତେନାକ୍ଷଯସୁଖଲାଭୋ ଭଵତୀତି ..୧୯୫.. ଅଥ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୈକାଗ୍ଗ୍ଗ୍ଗ୍ଗ୍ର୍ର୍ର୍ର୍ରଯଲକ୍ଷଣଧ୍ଯାନମାତ୍ମନୋଽତ୍ଯନ୍ତଵିଶୁଦ୍ଧିଂ କରୋତୀତ୍ଯାଵେଦଯତି — ଜୋ ଖଵିଦମୋହକଲୁସୋ ଯଃ କ୍ଷପିତମୋହକଲୁଷଃ, ମୋହୋ ଦର୍ଶନମୋହଃ କଲୁଷଶ୍ଚାରିତ୍ରମୋହଃ, ପୂର୍ଵସୂତ୍ରଦ୍ଵଯକଥିତକ୍ରମେଣ କ୍ଷପିତମୋହକଲୁଷୌ ଯେନ [ଲଭତେ ] ପ୍ରାପ୍ତ କ ରତା ହୈ ..୧୯୫..

ଟୀକା : — ମୋହଗ୍ରଂଥିକା କ୍ଷଯ କରନେସେ, ମୋହଗ୍ରଂଥି ଜିସକା ମୂଲ ହୈ ଐସେ ରାଗ – ଦ୍ଵେଷକା, କ୍ଷଯ ହୋତା ହୈ; ଉସସେ (ରାଗ – ଦ୍ଵେଷକା କ୍ଷଯ ହୋନେସେ), ସୁଖ – ଦୁଃଖ ସମାନ ହୈଂ ଐସେ ଜୀଵକା ପରମ ମଧ୍ଯସ୍ଥତା ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସୀ ଶ୍ରମଣତାମେଂ ପରିଣମନ ହୋତା ହୈ; ଔର ଉସସେ (ଶ୍ରାମଣ୍ଯମେଂ ପରିଣମନସେ) ଅନାକୁଲତା ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସେ ଅକ୍ଷଯ ସୁଖକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋତୀ ହୈ .

ଅବ, ୧ଏକାଗ୍ରସଂଚେତନ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ, ଐସା ଧ୍ଯାନ ଆତ୍ମାମେଂ ଅଶୁଦ୍ଧତା ନହୀଂ ଲାତା ଐସା ନିଶ୍ଚିତ କରତେ ହୈଂ : — ୧. ଏକାଗ୍ର = ଜିସକା ଏକ ହୀ ଵିଷଯ (ଆଲଂବନ) ହୋ ଐସା .

Page 361 of 513
PDF/HTML Page 394 of 546
single page version

ଆତ୍ମନୋ ହି ପରିକ୍ଷପିତମୋହକଲୁଷସ୍ଯ ତନ୍ମୂଲପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଵୃତ୍ତ୍ଯଭାଵାଦ୍ଵିଷଯଵିରକ୍ତତ୍ଵଂ ସ୍ଯାତ୍; ତତୋଽଧିକରଣଭୂତଦ୍ରଵ୍ଯାନ୍ତରାଭାଵାଦୁଦଧିମଧ୍ଯପ୍ରଵୃତ୍ତୈକପୋତପତତ୍ରିଣ ଇଵ ଅନନ୍ଯଶରଣସ୍ଯ ମନସୋ ନିରୋଧଃ ସ୍ଯାତ୍; ତତସ୍ତନ୍ମୂଲଚଂଚଲତ୍ଵଵିଲଯାଦନନ୍ତସହଜଚୈତନ୍ଯାତ୍ମନି ସ୍ଵଭାଵେ ସମଵସ୍ଥାନଂ ସ୍ଯାତ୍ . ତତ୍ତୁ ସ୍ଵରୂପପ୍ରଵୃତ୍ତାନାକୁଲୈକାଗ୍ରସଂଚେତନତ୍ଵାତ୍ ଧ୍ଯାନମିତ୍ଯୁପଗୀଯତେ . ଅତଃ ସ୍ଵଭାଵାଵସ୍ଥାନରୂପତ୍ଵେନ ଧ୍ଯାନମାତ୍ମନୋଽନନ୍ଯତ୍ଵାତ୍ ନାଶୁଦ୍ଧତ୍ଵାଯେତି ..୧୯୬.. ସ ଭଵତି କ୍ଷପିତମୋହକଲୁଷଃ . ପୁନରପି କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ଵିସଯଵିରତ୍ତୋ ମୋହକଲୁଷରହିତସ୍ଵାତ୍ମସଂଵିତ୍ତିସମୁତ୍ପନ୍ନ- ସୁଖସୁଧାରସାସ୍ଵାଦବଲେନ କଲୁଷମୋହୋଦଯଜନିତଵିଷଯସୁଖାକାଙ୍କ୍ଷାରହିତତ୍ଵାଦ୍ଵିଷଯଵିରକ୍ତଃ . ପୁନରପି କଥଂଭୂତଃ . ସମଵଟ୍ଠିଦୋ ସମ୍ଯଗଵସ୍ଥିତଃ . କ୍ଵ . ସହାଵେ ନିଜପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵଭାଵେ . କିଂ କୃତ୍ଵା ପୂର୍ଵମ୍ . ମଣୋ ଣିରୁଂଭିତ୍ତା ଵିଷଯକଷାଯୋତ୍ପନ୍ନଵିକଲ୍ପଜାଲରୂପଂ ମନୋ ନିରୁଧ୍ଯ ନିଶ୍ଚଲଂ କୃତ୍ଵା . ସୋ ଅପ୍ପାଣଂ ହଵଦି ଝାଦା ସ ଏଵଂଗୁଣଯୁକ୍ତଃ ପୁରୁଷଃ ସ୍ଵାତ୍ମାନଂ ଭଵତି ଧ୍ଯାତା . ତେନୈଵ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଧ୍ଯାନେନାତ୍ଯନ୍ତିକୀଂ ମୁକ୍ତିଲକ୍ଷଣାଂ ଶୁଦ୍ଧିଂ ଲଭତ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ] ଜୋ [କ୍ଷପିତମୋହକଲୁଷଃ ] ମୋହମଲକା କ୍ଷଯ କରକେ, [ଵିଷଯଵିରକ୍ତଃ ] ଵିଷଯସେ ଵିରକ୍ତ ହୋକର, [ମନଃ ନିରୁଧ୍ଯ ] ମନକା ନିରୋଧ କରକେ, [ସ୍ଵଭାଵେ ସମଵସ୍ଥିତଃ ] ସ୍ଵଭାଵମେଂ ସମଵସ୍ଥିତ ହୈ, [ସଃ ] ଵହ [ଆତ୍ମାନଂ ] ଆତ୍ମାକା [ଧ୍ଯାତା ଭଵତି ] ଧ୍ଯାନ କରନେଵାଲା ହୈ ..୧୯୬..

ଟୀକା : — ଜିସନେ ମୋହମଲକା କ୍ଷଯ କିଯା ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକେ, ମୋହମଲ ଜିସକା ମୂଲ ହୈ ଐସୀ ୧ପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଵୃତ୍ତିକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଵିଷଯଵିରକ୍ତତା ହୋତୀ ହୈ; (ଉସସେ ଅର୍ଥାତ୍ ଵିଷଯ ଵିରକ୍ତ ହୋନେସେ), ସମୁଦ୍ରକେ ମଧ୍ଯଗତ ଜହାଜକେ ପକ୍ଷୀକୀ ଭାଁତି, ଅଧିକରଣଭୂତ ଦ୍ରଵ୍ଯାନ୍ତରୋଂକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଜିସେ ଅନ୍ଯ କୋଈ ଶରଣ ନହୀଂ ରହା ହୈ ଐସେ ମନକା ନିରୋଧ ହୋତା ହୈ . (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୈସେ ସମୁଦ୍ରକେ ବୀଚମେଂ ପହୁଁଚେ ହୁଏ କିସୀ ଏକାକୀ ଜହାଜ ପର ବୈଠେ ହୁଏ ପକ୍ଷୀକୋ ଉସ ଜହାଜକେ ଅତିରିକ୍ତ ଅନ୍ଯ କିସୀ ଜହାଜକା, ଵୃକ୍ଷକା ଯା ଭୂମି ଇତ୍ଯାଦିକା ଆଧାର ନ ହୋନେସେ ଦୂସରା କୋଈ ଶରଣ ନହୀଂ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସକା ଉଡ଼ନା ବନ୍ଦ ହୋ ଜାତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ଵିଷଯଵିରକ୍ତତା ହୋନେସେ ମନକୋ ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଅତିରିକ୍ତ କିନ୍ହୀଂ ଅନ୍ଯଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକା ଆଧାର ନହୀଂ ରହତା ଇସଲିଯେ ଦୂସରା କୋଈ ଶରଣ ନ ରହନେସେ ମନ ନିରୋଧକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ); ଔର ଇସଲିଯେ (ଅର୍ଥାତ୍ ମନକା ନିରୋଧ ହୋନେସେ), ମନ ଜିସକା ମୂଲ ହୈ ଐସୀ ଚଂଚଲତାକା ଵିଲଯ ହୋନେକେ କାରଣ ଅନନ୍ତସହଜ – ଚୈତନ୍ଯାତ୍ମକ ସ୍ଵଭାଵମେଂ ୨ସମଵସ୍ଥାନ ହୋତା ହୈ ଵହ ସ୍ଵଭାଵସମଵସ୍ଥାନ ତୋ ସ୍ଵରୂପମେଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନ, ଅନାକୁଲ, ଏକାଗ୍ର ସଂଚେତନ ହୋନେସେ ଉସେ ଧ୍ଯାନ କହା ଜାତା ହୈ .

ଇସସେ (ଯହ ନିଶ୍ଚିତ ହୁଆ କି – ) ଧ୍ଯାନ, ସ୍ଵଭାଵସମଵସ୍ଥାନରୂପ ହୋନେକେ କାରଣ ଆତ୍ମାସେ ୧. ପରଦ୍ରଵ୍ଯ ପ୍ରଵୃତ୍ତି = ପରଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ପ୍ରଵର୍ତନ . ୨. ସମଵସ୍ଥାନ = ସ୍ଥିରତଯା – ଦୃଢ଼ତଯା ରହନା – ଟିକନା . ପ୍ର. ୪୬

Page 362 of 513
PDF/HTML Page 395 of 546
single page version

ଲୋକୋ ହି ମୋହସଦ୍ଭାଵେ ଜ୍ଞାନଶକ୍ତିପ୍ରତିବନ୍ଧକସଦ୍ଭାଵେ ଚ ସତୃଷ୍ଣତ୍ଵାଦପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷାର୍ଥତ୍ଵା- ଇତି . ତତଃ ସ୍ଥିତଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଧ୍ଯାନାଜ୍ଜୀଵୋ ଵିଶୁଦ୍ଧୋ ଭଵତୀତି . କିଂଚ ଧ୍ଯାନେନ କିଲାତ୍ମା ଶୁଦ୍ଧୋ ଜାତଃ ତତ୍ର ଵିଷଯେ ଚତୁର୍ଵିଧଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ କ୍ରିଯତେ . ତଥାହି — ଧ୍ଯାନଂ ଧ୍ଯାନସନ୍ତାନସ୍ତଥୈଵ ଧ୍ଯାନଚିନ୍ତା ଧ୍ଯାନାନ୍ଵଯ- ସୂଚନମିତି . ତତ୍ରୈକାଗ୍ରଚିନ୍ତାନିରୋଧୋ ଧ୍ଯାନମ୍ . ତଚ୍ଚ ଶୁଦ୍ଧାଶୁଦ୍ଧରୂପେଣ ଦ୍ଵିଧା . ଅଥ ଧ୍ଯାନସନ୍ତାନଃ କଥ୍ଯତେ — ଯତ୍ରାନ୍ତର୍ମୁହୂର୍ତପର୍ଯନ୍ତଂ ଧ୍ଯାନଂ, ତଦନନ୍ତରମନ୍ତର୍ମୁହୂର୍ତପର୍ଯନ୍ତଂ ତତ୍ତ୍ଵଚିନ୍ତା, ପୁନରପ୍ଯନ୍ତର୍ମୁହୂର୍ତପର୍ଯନ୍ତଂ ଧ୍ଯାନଂ, ପୁନରପି ତତ୍ତ୍ଵଚିନ୍ତେତି ପ୍ରମତ୍ତାପ୍ରମତ୍ତଗୁଣସ୍ଥାନଵଦନ୍ତର୍ମୁହୂର୍ତେଽନ୍ତର୍ମୁହୂର୍ତେ ଗତେ ସତି ପରାଵର୍ତନମସ୍ତି ସ ଧ୍ଯାନସନ୍ତାନୋ ଭଣ୍ଯତେ . ସ ଚ ଧର୍ମ୍ଯଧ୍ଯାନସଂବନ୍ଧୀ . ଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନଂ ପୁନରୁପଶମଶ୍ରେଣିକ୍ଷପକଶ୍ରେଣ୍ଯାରୋହଣେ ଭଵତି . ତତ୍ର ଚାଲ୍ପକାଲତ୍ଵାତ୍ପରାଵର୍ତନରୂପଧ୍ଯାନସନ୍ତାନୋ ନ ଘଟତେ . ଇଦାନୀଂ ଧ୍ଯାନଚିନ୍ତା କଥ୍ଯତେ – ଯତ୍ର ଧ୍ଯାନସନ୍ତାନ- ଵଦ୍ଧଯାନପରାଵର୍ତୋ ନାସ୍ତି, ଧ୍ଯାନସଂବନ୍ଧିନୀ ଚିନ୍ତାସ୍ତି, ତତ୍ର ଯଦ୍ଯପି କ୍ଵାପି କାଲେ ଧ୍ଯାନଂ କରୋତି ତଥାପି ସା ଧ୍ଯାନଚିନ୍ତା ଭଣ୍ଯତେ . ଅଥ ଧ୍ଯାନାନ୍ଵଯସୂଚନଂ କଥ୍ଯତେ — ଯତ୍ର ଧ୍ଯାନସାମଗ୍ରୀଭୂତା ଦ୍ଵାଦଶାନୁପ୍ରେକ୍ଷା ଅନ୍ଯଦ୍ଵା ଧ୍ଯାନସଂବନ୍ଧି ସଂଵେଗଵୈରାଗ୍ଯଵଚନଂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ ଵା ତତ୍ ଧ୍ଯାନାନ୍ଵଯସୂଚନମିତି . ଅନ୍ଯଥା ଵା ଚତୁର୍ଵିଧଂ ଧ୍ଯାନଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ – ଧ୍ଯାତା ଧ୍ଯାନଂ ଫଲଂ ଧ୍ଯେଯମିତି . ଅଥଵାର୍ତରୌଦ୍ରଧର୍ମ୍ଯଶୁକ୍ଲଵିଭେଦେନ ଚତୁର୍ଵିଧଂ ଧ୍ଯାନଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ ଅନନ୍ଯ ହୋନେସେ ଅଶୁଦ୍ଧତାକା କାରଣ ନହୀଂ ହୋତା ..୧୯୬..

ଅବ, ସୂତ୍ରଦ୍ଵାରା ଐସା ପ୍ରଶ୍ନ କରତେ ହୈଂ କି ଜିନନେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୋ ଉପଲବ୍ଧ କିଯା ହୈ ଐସେ ସକଲଜ୍ଞାନୀ (ସର୍ଵଜ୍ଞ) କ୍ଯା ଧ୍ଯାତେ ହୈଂ ? : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ନିହତଘନଘାତିକର୍ମା ] ଜିନନେ ଘନଘାତିକର୍ମକା ନାଶ କିଯା ହୈ, [ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ସର୍ଵଭାଵତତ୍ଵଜ୍ଞଃ ] ଜୋ ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ସ୍ଵରୂପକୋ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ଜାନତେ ହୈଂ ଔର [ଜ୍ଞେଯାନ୍ତଗତଃ ] ଜୋ ଜ୍ଞେଯୋଂକେ ପାରକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୈଂ, [ଅସଂଦେହଃ ଶ୍ରମଣଃ ] ଐସେ ସଂଦେହ ରହିତ ଶ୍ରମଣ [କମ୍ ଅର୍ଥଂ ] କିସ ପଦାର୍ଥକୋ [ଧ୍ଯାଯତି ] ଧ୍ଯାତେ ହୈଂ ? ..୧୯୭..

୧. ଜ୍ଞାନାଵରଣୀଯ କର୍ମ ଜ୍ଞାନଶକ୍ତିକା ପ୍ରତିବଂଧକ ଅର୍ଥାତ୍ ଜ୍ଞାନକେ ରୁକନେମେଂ ନିମିତ୍ତଭୂତ ହୈ .

Page 363 of 513
PDF/HTML Page 396 of 546
single page version

ନଵଚ୍ଛିନ୍ନଵିଷଯତ୍ଵାଭ୍ଯାଂ ଚାଭିଲଷିତଂ ଜିଜ୍ଞାସିତଂ ସନ୍ଦିଗ୍ଧଂ ଚାର୍ଥଂ ଧ୍ଯାଯନ୍ ଦୃଷ୍ଟଃ, ଭଗଵାନ୍ ସର୍ଵଜ୍ଞସ୍ତୁ ନିହତଘନଘାତିକର୍ମତଯା ମୋହାଭାଵେ ଜ୍ଞାନଶକ୍ତିପ୍ରତିବନ୍ଧକାଭାଵେ ଚ ନିରସ୍ତତୃଷ୍ଣତ୍ଵାତ୍ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷସର୍ଵଭାଵ- ତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞେଯାନ୍ତଗତତ୍ଵାଭ୍ଯାଂ ଚ ନାଭିଲଷତି, ନ ଜିଜ୍ଞାସତି, ନ ସନ୍ଦିହ୍ଯତି ଚ; କୁତୋଽଭିଲଷିତୋ ଜିଜ୍ଞାସିତଃ ସନ୍ଦିଗ୍ଧଶ୍ଚାର୍ଥଃ . ଏଵଂ ସତି କିଂ ଧ୍ଯାଯତି ..୧୯୭.. ତଦନ୍ଯତ୍ର କଥିତମାସ୍ତେ ..୧୯୬.. ଏଵମାତ୍ମପରିଜ୍ଞାନାଦ୍ଦର୍ଶନମୋହକ୍ଷପଣଂ ଭଵତୀତି କଥନରୂପେଣ ପ୍ରଥମଗାଥା, ଦର୍ଶନମୋହକ୍ଷଯାଚ୍ଚାରିତ୍ରମୋହକ୍ଷପଣଂ ଭଵତୀତି କଥନେନ ଦ୍ଵିତୀଯା, ତଦୁଭଯକ୍ଷଯେଣ ମୋକ୍ଷୋ ଭଵତୀତି ପ୍ରତିପାଦନେନ ତୃତୀଯା ଚେତ୍ଯାତ୍ମୋପଲମ୍ଭଫଲକଥନରୂପେଣ ଦ୍ଵିତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାତ୍ରଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥୋପଲବ୍ଧଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵସକଲଜ୍ଞାନୀ କିଂ ଧ୍ଯାଯତୀତି ପ୍ରଶ୍ନମାକ୍ଷେପଦ୍ଵାରେଣ ପୂର୍ଵପକ୍ଷଂ ଵା କରୋତି — ଣିହଦଘଣଘାଦିକମ୍ମୋ ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋଦିତନିଶ୍ଚଲନିଜ- ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପରିଣତିରୂପଶୁଦ୍ଧଧ୍ଯାନେନ ନିହତଘନଘାତିକର୍ମା . ପଚ୍ଚକ୍ଖଂ ସଵ୍ଵଭାଵତଚ୍ଚଣ୍ହୂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଯଥା ଭଵତି ତଥା ସର୍ଵଭାଵତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞଃ ସର୍ଵପଦାର୍ଥପରିଜ୍ଞାତସ୍ଵରୂପଃ . ଣେଯଂତଗଦୋ ଜ୍ଞେଯାନ୍ତଗତଃ ଜ୍ଞେଯଭୂତପଦାର୍ଥାନାଂ ପରିଚ୍ଛିତ୍ତିରୂପେଣ ପାରଂଗତଃ. ଏଵଂଵିଶେଷଣତ୍ରଯଵିଶିଷ୍ଟଃ ସମଣୋ ଜୀଵିତମରଣାଦିସମଭାଵପରିଣତାତ୍ମସ୍ଵରୂପଃ ଶ୍ରମଣୋ ମହାଶ୍ରମଣଃ ହୈ ଔର ଵହ ଵିଷଯକୋ ୧ଅଵଚ୍ଛେଦପୂର୍ଵକ ନହୀଂ ଜାନତା, ଇସଲିଯେ ଵହ (ଲୋକ) ୨ଅଭିଲଷିତ, ୩ଜିଜ୍ଞାସିତ ଔର ୪ସଂଦିଗ୍ଧ ପଦାର୍ଥକା ଧ୍ଯାନ କରତା ହୁଆ ଦିଖାଈ ଦେତା ହୈ; ପରନ୍ତୁ ଘନଘାତିକର୍ମକା ନାଶ କିଯା ଜାନେସେ (୧) ମୋହକା ଅଭାଵ ହୋନେକେ କାରଣ ତଥା (୨) ଜ୍ଞାନଶକ୍ତିକେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ କା ଅଭାଵ ହୋନେସେ, (୧) ତୃଷ୍ଣା ନଷ୍ଟ କୀ ଗଈ ହୈ ତଥା (୨) ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକା ସ୍ଵରୂପ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ହୈ ତଥା ଜ୍ଞେଯୋଂକା ପାର ପା ଲିଯା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଭଗଵାନ ସର୍ଵଜ୍ଞଦେଵ ଅଭିଲାଷା ନହୀଂ କରତେ, ଜିଜ୍ଞାସା ନହୀଂ କରତେ ଔର ସଂଦେହ ନହୀଂ କରତେ; ତବ ଫି ର (ଉନକେ) ଅଭିଲଷିତ, ଜିଜ୍ଞାସିତ ଔର ସଂଦିଗ୍ଧ ପଦାର୍ଥ କହାଁସେ ହୋ ସକତା ହୈ ? ଐସା ହୈ ତବ ଫି ର ଵେ କ୍ଯା ଧ୍ଯାତେ ହୈଂ ?

ଭାଵାର୍ଥ : — ଲୋକକେ (ଜଗତ୍କେ ସାମାନ୍ଯ ଜୀଵ ସମୁଦାଯକେ) ମୋହକର୍ମକା ସଦ୍ଭାଵ ହୋନେସେ ଵହ ତୃଷ୍ଣା ସହିତ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସେ ଇଷ୍ଟ ପଦାର୍ଥକୀ ଅଭିଲାଷା ହୋତୀ ହୈ; ଔର ଉସକେ ଜ୍ଞାନାଵରଣୀଯ କର୍ମକା ସଦ୍ଭାଵ ହୋନେସେ ଵହ ବହୁତସେ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ତୋ ଜାନତା ହୀ ନହୀଂ ହୈ ତଥା ଜିସ ପଦାର୍ଥକୋ ଜାନତା ହୈ ଉସେ ଭୀ ପୃଥକ୍କରଣ ପୂର୍ଵକ — ସୂକ୍ଷ୍ମତାସେ — ସ୍ପଷ୍ଟତାସେ ନହୀଂ ଜାନତା ଇସଲିଯେ ଉସେ ଅଜ୍ଞାତ ପଦାର୍ଥକୋ ଜାନନେକୀ ଇଚ୍ଛା (ଜିଜ୍ଞାସା) ହୋତୀ ହୈ, ଔର ଅସ୍ପଷ୍ଟତଯା ଜାନେ ହୁଏ ପଦାର୍ଥକେ ସଂବଂଧମେଂ ସଂଦେହ ହୋତା ହୈ . ଐସା ହୋନେସେ ଉସକେ ଅଭିଲଷିତ, ଜିଜ୍ଞାସିତ ଔର ସଂଦିଗ୍ଧ ପଦାର୍ଥକା ଧ୍ଯାନ ସଂଭଵିତ ହୋତା ହୈ . ପରନ୍ତୁ ସର୍ଵଜ୍ଞ ଭଗଵାନକେ ତୋ ମୋହକର୍ମକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଵେ ତୃଷ୍ଣାରହିତ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଉନକେ ଅଭିଲାଷା ନହୀଂ ହୈ; ଔର ଉନକେ ଜ୍ଞାନାଵରଣୀଯ କର୍ମକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଵେ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଜାନତେ ହୈଂ ତଥା ପ୍ରତ୍ଯେକ ପଦାର୍ଥକୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସ୍ପଷ୍ଟତାପୂର୍ଵକ — ପରିପୂର୍ଣତଯା ଜାନତେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଉନ୍ହେଂ ଜିଜ୍ଞାସା ଯା ସନ୍ଦେହ ନହୀଂ ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ଉନ୍ହେଂ କିସୀ ପଦାର୍ଥକେ ପ୍ରତି ଅଭିଲାଷା, ଜିଜ୍ଞାସା ଯା ସନ୍ଦେହ ନହୀଂ ହୋତା; ତବ ଫି ର ଉନ୍ହେଂ କିସ ପଦାର୍ଥକା ଧ୍ଯାନ ହୋତା ହୈ ? ..୧୯୭.. ୧. ଅଵଚ୍ଛେଦପୂର୍ଵକ = ପୃଥକ୍କରଣ କରକେ; ସୂକ୍ଷ୍ମତାସେ; ଵିଶେଷତାସେ; ସ୍ପଷ୍ଟତାସେ . ୨. ଅଭିଲଷିତ = ଜିସକୀ ଇଚ୍ଛା –

Page 364 of 513
PDF/HTML Page 397 of 546
single page version

ଅଯମାତ୍ମା ଯଦୈଵ ସହଜସୌଖ୍ଯଜ୍ଞାନବାଧାଯତନାନାମସାର୍ଵଦିକ୍କାସକଲପୁରୁଷସୌଖ୍ଯଜ୍ଞାନା- ସର୍ଵଜ୍ଞଃ ଝାଦି କମଟ୍ଠଂ ଧ୍ଯାଯତି କମର୍ଥମିତି ପ୍ରଶ୍ନଃ . ଅଥଵା କମର୍ଥଂ ଧ୍ଯାଯତି, ନ କମପୀତ୍ଯାକ୍ଷେପଃ . କଥଂଭୂତଃ ସନ୍ . ଅସଂଦେହୋ ଅସନ୍ଦେହଃ ସଂଶଯାଦିରହିତ ଇତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ – ଯଥା କୋଽପି ଦେଵଦତ୍ତୋ ଵିଷଯସୁଖନିମିତ୍ତଂ ଵିଦ୍ଯାରାଧନାଧ୍ଯାନଂ କରୋତି, ଯଦା ଵିଦ୍ଯା ସିଦ୍ଧା ଭଵତି ତତ୍ଫଲଭୂତଂ ଵିଷଯସୁଖଂ ଚ ସିଦ୍ଧଂ ଭଵତି ତଦାରାଧନାଧ୍ଯାନଂ ନ କରୋତି, ତଥାଯଂ ଭଗଵାନପି କେଵଲଜ୍ଞାନଵିଦ୍ଯାନିମିତ୍ତଂ ତତ୍ଫଲଭୂତାନନ୍ତସୁଖନିମିତ୍ତଂ ଚ ପୂର୍ଵଂ ଛଦ୍ମସ୍ଥାଵସ୍ଥାଯାଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାରୂପଂ ଧ୍ଯାନଂ କୃତଵାନ୍, ଇଦାନୀଂ ତଦ୍ଧଯାନେନ କେଵଲଜ୍ଞାନଵିଦ୍ଯା ସିଦ୍ଧା ତତ୍ଫଲଭୂତମନନ୍ତସୁଖଂ ଚ ସିଦ୍ଧମ୍; କିମର୍ଥଂ ଧ୍ଯାନଂ କରୋତୀତି ପ୍ରଶ୍ନଃ ଆକ୍ଷେପୋ ଵା; ଦ୍ଵିତୀଯଂ ଚ କାରଣଂ – ପରୋକ୍ଷେଽର୍ଥେ ଧ୍ଯାନଂ ଭଵତି, ଭଗଵତଃ ସର୍ଵଂ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ, କଥଂ ଧ୍ଯାନମିତି ପୂର୍ଵପକ୍ଷଦ୍ଵାରେଣ ଗାଥା ଗତା ..୧୯୭.. ଅଥାତ୍ର ପୂର୍ଵପକ୍ଷେ ପରିହାରଂ ଦଦାତି — ଝାଦି ଧ୍ଯାଯତି ଏକାକାରସମରସୀଭାଵେନ ପରିଣମତ୍ଯନୁଭଵତି . ସ କଃ

ଅବ, ସୂତ୍ର ଦ୍ଵାରା (ଉପରୋକ୍ତ ଗାଥାକେ ପ୍ରଶ୍ନକା) ଉତ୍ତର ଦେତେ ହୈଂ କି — ଜିସନେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୋ ଉପଲବ୍ଧ କିଯା ହୈ ଵହ ସକଲଜ୍ଞାନୀ (ସର୍ଵଜ୍ଞ ଆତ୍ମା) ଇସ (ପରମ ସୌଖ୍ଯ) କା ଧ୍ଯାନ କରତା ହୈ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅନକ୍ଷଃ ] ଅନିନ୍ଦ୍ରିଯ ଔର [ଅକ୍ଷାତୀତଃ ଭୂତଃ ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯାତୀତ ହୁଆ ଆତ୍ମା [ସର୍ଵାବାଧଵିଯୁକ୍ତଃ ] ସର୍ଵ ବାଧା ରହିତ ଔର [ସମଂତସର୍ଵାକ୍ଷସୌଖ୍ଯଜ୍ଞାନାଢଯଃ ] ସମ୍ପୂର୍ଣ ଆତ୍ମାମେଂ ସମଂତ (ସର୍ଵପ୍ରକାରକେ, ପରିପୂର୍ଣ) ସୌଖ୍ଯ ତଥା ଜ୍ଞାନସେ ସମୃଦ୍ଧ ଵର୍ତତା ହୁଆ [ପରଂ ସୌଖ୍ଯଂ ] ପରମ ସୌଖ୍ଯକା [ଧ୍ଯାଯତି ] ଧ୍ଯାନ କରତା ହୈ ..୧୯୮..

ଟୀକା : — ଜବ ଯହ ଆତ୍ମା, ଜୋ ସହଜ ସୁଖ ଔର ଜ୍ଞାନକୀ ବାଧାକେ ୧ଆଯତନ ହୈଂ (ଐସୀ) ତଥା ଜୋ ୨ଅସକଲ ଆତ୍ମାମେଂ ୩ଅସର୍ଵପ୍ରକାରକେ ସୁଖ ଔର ଜ୍ଞାନକେ ଆଯତନ ହୈଂ ଐସୀ ୧ ଆଯତନ = ନିଵାସ; ସ୍ଥାନ . ୨ ଅସକଲ ଆତ୍ମାମେଂ = ଆତ୍ମାକେ ସର୍ଵ ପ୍ରଦେଶୋଂମେଂ ନହୀଂ କିନ୍ତୁ ଥୋଡ଼େ ହୀ ପ୍ରଦେଶୋଂମେଂ . ୩ ଅସର୍ଵପ୍ରକାରକେ = ସଭୀ ପ୍ରକାରକେ ନହୀଂ କି ନ୍ତୁ ଅମୁକ ହୀ ପ୍ରକାରକେ; ଅପୂର୍ଣ [ଯହ ଅପୂର୍ଣ ସୁଖ ପରମାର୍ଥତଃ

Page 365 of 513
PDF/HTML Page 398 of 546
single page version

ଯତନାନାଂ ଚାକ୍ଷାଣାମଭାଵାତ୍ସ୍ଵଯମନକ୍ଷତ୍ଵେନ ଵର୍ତତେ ତଦୈଵ ପରେଷାମକ୍ଷାତୀତୋ ଭଵନ୍ ନିରାବାଧ- ସହଜସୌଖ୍ଯଜ୍ଞାନତ୍ଵାତ୍ ସର୍ଵାବାଧଵିଯୁକ୍ତଃ, ସାର୍ଵଦିକ୍କସକଲପୁରୁଷସୌଖ୍ଯଜ୍ଞାନପୂର୍ଣତ୍ଵାତ୍ସମନ୍ତସର୍ଵାକ୍ଷ- ସୌଖ୍ଯଜ୍ଞାନାଢଯଶ୍ଚ ଭଵତି . ଏଵଂଭୂତଶ୍ଚ ସର୍ଵାଭିଲାଷଜିଜ୍ଞାସାସନ୍ଦେହାସମ୍ଭଵେଽପ୍ଯପୂର୍ଵମନାକୁଲତ୍ଵଲକ୍ଷଣଂ ପରମସୌଖ୍ଯଂ ଧ୍ଯାଯତି . ଅନାକୁଲତ୍ଵସଂଗତୈକାଗ୍ରସଂଚେତନମାତ୍ରେଣାଵତିଷ୍ଠତ ଇତି ଯାଵତ୍ . ଈଦୃଶ- ମଵସ୍ଥାନଂ ଚ ସହଜଜ୍ଞାନାନନ୍ଦସ୍ଵଭାଵସ୍ଯ ସିଦ୍ଧତ୍ଵସ୍ଯ ସିଦ୍ଧିରେଵ ..୧୯୮.. କର୍ତା . ଭଗଵାନ୍ . କିଂ ଧ୍ଯାଯତି . ସୋକ୍ଖଂ ସୌଖ୍ଯମ୍ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟମ୍ . ପରଂ ଉତ୍କୃଷ୍ଟଂ, ସର୍ଵାତ୍ମପ୍ରଦେଶାହ୍ଲାଦକ- ପରମାନନ୍ତସୁଖମ୍ . କସ୍ମିନ୍ପ୍ରସ୍ତାଵେ . ଯସ୍ମିନ୍ନେଵ କ୍ଷଣେ ଭୂଦୋ ଭୂତଃ ସଂଜାତଃ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ଅକ୍ଖାତୀଦୋ ଅକ୍ଷାତୀତଃ ଇନ୍ଦ୍ରିଯରହିତଃ . ନ କେଵଲଂ ସ୍ଵଯମତୀନ୍ଦ୍ରିଯୋ ଜାତଃ ପରେଷାଂ ଚ ଅଣକ୍ଖୋ ଅନକ୍ଷଃ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯୋ ନ ଭଵତୀତ୍ଯର୍ଥଃ . ପୁନରପି କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ସଵ୍ଵାବାଧଵିଜୁତ୍ତୋ ପ୍ରାକୃତଲକ୍ଷଣବଲେନ ବାଧାଶବ୍ଦସ୍ଯ ହ୍ର୍ର୍ର୍ର୍ରସ୍ଵତ୍ଵଂ ସର୍ଵାବାଧା- ଵିଯୁକ୍ତ : . ଆସମନ୍ତାଦ୍ବାଧାଃ ପୀଡା ଆବାଧାଃ ସର୍ଵାଶ୍ଚ ତା ଆବାଧାଶ୍ଚ ସର୍ଵାବାଧାସ୍ତାଭିର୍ଵିଯୁକ୍ତୋ ରହିତଃ ସର୍ଵାବାଧାଵିଯୁକ୍ତ : . ପୁନଶ୍ଚ କିଂରୂପଃ . ସମଂତସଵ୍ଵକ୍ଖସୋକ୍ଖଣାଣଡ୍ଢୋ ସମନ୍ତତଃ ସାମସ୍ତ୍ଯେନ ସ୍ପର୍ଶନାଦି- ସର୍ଵାକ୍ଷସୌଖ୍ଯଜ୍ଞାନାଢଯଃ . ସମନ୍ତତଃ ସର୍ଵାତ୍ମପ୍ରଦେଶୈର୍ଵା ସ୍ପର୍ଶନାଦିସର୍ଵେନ୍ଦ୍ରିଯାଣାଂ ସମ୍ବନ୍ଧିତ୍ଵେନ ଯେ ଜ୍ଞାନସୌଖ୍ଯେ ଦ୍ଵେ ତାଭ୍ଯାମାଢଯଃ ପରିପୂର୍ଣଃ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ . ତଦ୍ଯଥା — ଅଯଂ ଭଗଵାନେକଦେଶୋଦ୍ଭଵସାଂସାରିକଜ୍ଞାନସୁଖକାରଣଭୂତାନି ସର୍ଵାତ୍ମପ୍ରଦେଶୋଦ୍ଭଵସ୍ଵାଭାଵିକାତୀନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନସୁଖଵିନାଶକାନି ଚ ଯାନୀନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକ କାରଣ- ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ସ୍ଵଯଂ ‘ଅନିନ୍ଦ୍ରିଯ’ ରୂପସେ ଵର୍ତତା ହୈ, ଉସୀ ସମଯ ଵହ ଦୂସରୋଂକୋ ‘ଇନ୍ଦ୍ରିଯାତୀତ’ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯଅଗୋଚର) ଵର୍ତତା ହୁଆ, ନିରାବାଧ ସହଜସୁଖ ଔର ଜ୍ଞାନଵାଲା ହୋନେସେ ‘ସର୍ଵବାଧା ରହିତ’ ତଥା ସକଲ ଆତ୍ମାମେଂ ସର୍ଵପ୍ରକାରକେ (ପରିପୂର୍ଣ) ସୁଖ ଔର ଜ୍ଞାନସେ ପରିପୂର୍ଣ ହୋନେସେ ‘ସମସ୍ତ ଆତ୍ମାମେଂ ସଂମତ ସୌଖ୍ଯ ଔର ଜ୍ଞାନସେ ସମୃଦ୍ଧ’ ହୋତା ହୈ . ଇସପ୍ରକାରକା ଵହ ଆତ୍ମା ସର୍ଵ ଅଭିଲାଷା, ଜିଜ୍ଞାସା ଔର ସଂଦେହକା ଅସଂଭଵ ହୋନେ ପର ଭୀ ଅପୂର୍ଵ ଔର ଅନାକୁଲତ୍ଵଲକ୍ଷଣ ପରମସୌଖ୍ଯକା ଧ୍ଯାନ କରତା ହୈ; ଅର୍ଥାତ୍ ଅନାକୁଲତ୍ଵସଂଗତ ଏକ ‘ଅଗ୍ର’କେ ସଂଚେତନମାତ୍ରରୂପସେ ଅଵସ୍ଥିତ ରହତା ହୈ, (ଅର୍ଥାତ୍ ଅନାକୁଲତାକେ ସାଥ ରହନେଵାଲେ ଏକ ଆତ୍ମାରୂପୀ ଵିଷଯକେ ଅନୁଭଵନରୂପ ହୀ ମାତ୍ର ସ୍ଥିତ ରହତା ହୈ ) ଔର ଐସା ଅଵସ୍ଥାନ ସହଜଜ୍ଞାନାନନ୍ଦସ୍ଵଭାଵ ସିଦ୍ଧତ୍ଵକୀ ସିଦ୍ଧି ହୀ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଇସପ୍ରକାର ସ୍ଥିତ ରହନା, ସହଜଜ୍ଞାନ ଔର ଆନନ୍ଦ ଜିସକା ସ୍ଵଭାଵ ହୈ ଐସେ ସିଦ୍ଧତ୍ଵକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୀ ହୈ .)

ଭାଵାର୍ଥ : — ୧୯୭ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ ପ୍ରଶ୍ନ ଉପସ୍ଥିତ କିଯା ଗଯା ଥା କି ସର୍ଵଜ୍ଞଭଗଵାନକୋ କିସୀ ପଦାର୍ଥକେ ପ୍ରତି ଅଭିଲାଷା, ଜିଜ୍ଞାସା ଯା ସନ୍ଦେହ ନହୀଂ ହୈ ତବ ଫି ର ଵେ କିସ ପଦାର୍ଥକା ଧ୍ଯାନ କରତେ ହୈଂ ? ଉସକା ଉତ୍ତର ଇସ ଗାଥାମେଂ ଇସପ୍ରକାର ଦିଯା ଗଯା ହୈ କି : — ଏକ ଅଗ୍ର (ଵିଷଯ) କା ସଂଵେଦନ ଧ୍ଯାନ ହୈ . ସର୍ଵ ଆତ୍ମପ୍ରଦେଶୋଂମେଂ ପରିପୂର୍ଣ ଆନନ୍ଦ ଔର ଜ୍ଞାନସେ ଭରେ ହୁଏ ସର୍ଵଜ୍ଞ ଭଗଵାନ ପରମାନନ୍ଦସେ ଅଭିନ୍ନ ଐସେ ନିଜାତ୍ମାରୂପୀ ଏକ ଵିଷଯକା ସଂଵେଦନ କରତେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଉନକେ ପରମାନନ୍ଦକା ଧ୍ଯାନ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ଵେ ପରମସୌଖ୍ଯକା ଧ୍ଯାନ କରତେ ହୈଂ ..୧୯୮..

Page 366 of 513
PDF/HTML Page 399 of 546
single page version

ଯତଃ ସର୍ଵ ଏଵ ସାମାନ୍ଯଚରମଶରୀରାସ୍ତୀର୍ଥକରାଃ ଅଚରମଶରୀରା ମୁମୁକ୍ଷଵଶ୍ଚାମୁନୈଵ ଯଥୋଦି- ତେନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପ୍ରଵୃତ୍ତିଲକ୍ଷଣେନ ଵିଧିନା ପ୍ରଵୃତ୍ତମୋକ୍ଷସ୍ଯ ମାର୍ଗମଧିଗମ୍ଯ ସିଦ୍ଧା ବଭୂଵୁଃ, ନ ପୁନରନ୍ଯଥାପି, ତତୋଽଵଧାର୍ଯତେ କେଵଲମଯମେକ ଏଵ ମୋକ୍ଷସ୍ଯ ମାର୍ଗୋ, ନ ଦ୍ଵିତୀଯ ଇତି . ଅଲଂ ଚ ସମଯସାରବଲେନାତିକ୍ରାମତି ଵିନାଶଯତି ଯଦା ତସ୍ମିନ୍ନେଵ କ୍ଷଣେ ସମସ୍ତବାଧାରହିତଃ ସନ୍ନତୀନ୍ଦ୍ରିଯମନନ୍ତ- ମାତ୍ମୋତ୍ଥସୁଖଂ ଧ୍ଯାଯତ୍ଯନୁଭଵତି ପରିଣମତି . ତତୋ ଜ୍ଞାଯତେ କେଵଲିନାମନ୍ଯଚ୍ଚିନ୍ତାନିରୋଧଲକ୍ଷଣଂ ଧ୍ଯାନଂ ନାସ୍ତି, କିଂତ୍ଵିଦମେଵ ପରମସୁଖାନୁଭଵନଂ ଵା ଧ୍ଯାନକାର୍ଯଭୂତାଂ କର୍ମନିର୍ଜରାଂ ଦୃଷ୍ଟଵା ଧ୍ଯାନଶବ୍ଦେନୋପଚର୍ଯତେ . ଯତ୍ପୁନଃ ସଯୋଗିକେଵଲିନସ୍ତୃତୀଯଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନମଯୋଗିକେଵଲିନଶ୍ଚତୁର୍ଥଶୁକ୍ଲଧ୍ଯାନଂ ଭଵତୀତ୍ଯୁକ୍ତଂ ତଦୁପଚାରେଣ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମିତି ସୂତ୍ରାଭିପ୍ରାଯଃ ..୧୯୮.. ଏଵଂ କେଵଲୀ କିଂ ଧ୍ଯାଯତୀତି ପ୍ରଶ୍ନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ପ୍ରଥମଗାଥା . ପରମସୁଖଂ ଧ୍ଯାଯତ୍ଯନୁଭଵତୀତି ପରିହାରମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ଦ୍ଵିତୀଯା ଚେତି ଧ୍ଯାନଵିଷଯପୂର୍ଵପକ୍ଷପରିହାରଦ୍ଵାରେଣ ତୃତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥାଯମେଵ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲବ୍ଧିଲକ୍ଷଣମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋ, ନାନ୍ଯ ଇତି ଵିଶେଷେଣ ସମର୍ଥଯତି — ଜାଦା ଜାତା ଉତ୍ପନ୍ନାଃ . କଥଂଭୂତାଃ. ସିଦ୍ଧା ସିଦ୍ଧାଃ ସିଦ୍ଧପରମେଷ୍ଠିନୋ ମୁକ୍ତାତ୍ମାନ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ . କେ କର୍ତାରଃ . ଜିଣା ଜିନାଃ ଅନାଗାରକେଵଲିନଃ . ଜିଣିଂଦା ନ କେଵଲଂ ଜିନା ଜିନେନ୍ଦ୍ରାଶ୍ଚ ତୀର୍ଥକରପରମଦେଵାଃ . କଥଂଭୂତାଃ ସନ୍ତଃ ଏତେ ସିଦ୍ଧା

ଅବ, ଯହ ନିଶ୍ଚିତ କରତେ ହୈଂ କି – ‘ଯହୀ (ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ହୀ) ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକୀ ଉପଲବ୍ଧି ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ, ଐସା ମୋକ୍ଷକା ମାର୍ଗ ହୈ’ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଜିନାଃ ଜିନେନ୍ଦ୍ରାଃ ଶ୍ରମଣାଃ ] ଜିନ, ଜିନେନ୍ଦ୍ର ଔର ଶ୍ରମଣ (ଅର୍ଥାତ୍ ସାମାନ୍ଯକେଵଲୀ, ତୀର୍ଥଂକର ଔର ମୁନି) [ଏଵଂ ] ଇସ (ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ହୀ) ପ୍ରକାରସେ [ମାର୍ଗ ସମୁତ୍ଥିତାଃ ] ମାର୍ଗମେଂ ଆରୂଢ଼ ହୋତେ ହୁଏ [ସିଦ୍ଧାଃ ଜାତାଃ ] ସିଦ୍ଧ ହୁଏ [ନମୋଽସ୍ତୁ ] ନମସ୍କାର ହୋ [ତେଭ୍ଯଃ ] ଉନ୍ହେଂ [ଚ ] ଔର [ତସ୍ମୈ ନିର୍ଵାଣମାର୍ଗାଯ ] ଉସ ନିର୍ଵାଣମାର୍ଗକୋ ..୧୯୯..

ଟୀକା : — ସଭୀ ସାମାନ୍ଯ ଚରମଶରୀରୀ, ତୀର୍ଥଂକର ଔର ଅଚରମଶରୀରୀ ମୁମୁକ୍ଷୁ ଇସୀ ଯଥୋକ୍ତ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପ୍ରଵୃତ୍ତିଲକ୍ଷଣ (ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସୀ) ଵିଧିସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ସିଦ୍ଧ ହୁଏ; କିନ୍ତୁ ଐସା ନହୀଂ ହୈ କି କିସୀ ଦୂସରୀ ଵିଧିସେ ଭୀ ସିଦ୍ଧ ହୁଏ

Page 367 of 513
PDF/HTML Page 400 of 546
single page version

ପ୍ରପଂଚେନ . ତେଷାଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପ୍ରଵୃତ୍ତାନାଂ ସିଦ୍ଧାନାଂ ତସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପ୍ରଵୃତ୍ତିରୂପସ୍ଯ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗସ୍ଯ ଚ ପ୍ରତ୍ଯସ୍ତମିତଭାଵ୍ଯଭାଵକଵିଭାଗତ୍ଵେନ ନୋଆଗମଭାଵନମସ୍କାରୋଽସ୍ତୁ . ଅଵଧାରିତୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗଃ, କୃତ୍ଯମନୁଷ୍ଠୀଯତେ ..୧୯୯..

ଅଥୋପସମ୍ପଦ୍ଯେ ସାମ୍ଯମିତି ପୂର୍ଵପ୍ରତିଜ୍ଞାଂ ନିର୍ଵହନ୍ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗଭୂତାଂ ସ୍ଵଯମପି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମ- ପ୍ରଵୃତ୍ତିମାସୂତ୍ରଯତି —

ଅବ, ‘ସାମ୍ଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୂଁ’ ଐସୀ (ପାଁଚଵୀଂ ଗାଥାମେଂ କୀ ଗଈ) ପୂର୍ଵପ୍ରତିଜ୍ଞାକା ନିର୍ଵହଣ କରତେ ହୁଏ (ଆଚାର୍ଯଦେଵ) ସ୍ଵଯଂ ଭୀ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗଭୂତ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପ୍ରଵୃତ୍ତି କରତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ତସ୍ମାତ୍ ] ଐସା ହୋନେସେ (ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତିକେ ଦ୍ଵାରା ହୀ ମୋକ୍ଷ ହୋତା ହୋନେସେ) [ତଥା ] ଇସପ୍ରକାର [ଆତ୍ମାନଂ ] ଆତ୍ମାକୋ [ସ୍ଵଭାଵେନ ଜ୍ଞାଯକଂ ] ସ୍ଵଭାଵସେ ଜ୍ଞାଯକ [ଜ୍ଞାତ୍ଵା ] ଜାନକର [ନିର୍ମମତ୍ଵେ ଉପସ୍ଥିତଃ ] ମୈଂ ନିର୍ମମତ୍ଵମେଂ ସ୍ଥିତ ରହତା ହୁଆ [ମମତାଂ ପରିଵର୍ଜଯାମି ] ମମତାକା ପରିତ୍ଯାଗ କରତା ହୂଁ ..୨୦୦.. ୧. ଭାଵ୍ଯ = ଘ୍ଯେଯ; ଭାଵକ = ଧ୍ଯାତା; ଭାଵ୍ଯ -ଭାଵକକେ ଅର୍ଥକେ ଲିଯେ ଦେଖୋ ପୃ୦ ୬ ମେଂ ଫୁ ଟନୋଟ .