Pravachansar-Hindi (Oriya transliteration). Gatha: 210-222.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 22 of 28

 

Page 388 of 513
PDF/HTML Page 421 of 546
single page version

ସାମାଯିକସଂଯମଵିକଲ୍ପତ୍ଵାତ୍ ଶ୍ରମଣାନାଂ ମୂଲଗୁଣା ଏଵ . ତେଷୁ ଯଦା ନିର୍ଵିକଲ୍ପସାମାଯିକ-
ସଂଯମାଧିରୂଢତ୍ଵେନାନଭ୍ଯସ୍ତଵିକଲ୍ପତ୍ଵାତ୍ପ୍ରମାଦ୍ଯତି ତଦା କେଵଲକଲ୍ଯାଣମାତ୍ରାର୍ଥିନଃ କୁଣ୍ଡଲଵଲଯାଂଗୁଲୀ-
ଯାଦିପରିଗ୍ରହଃ କିଲ ଶ୍ରେଯାନ୍, ନ ପୁନଃ ସର୍ଵଥା କଲ୍ଯାଣଲାଭ ଏଵେତି ସମ୍ପ୍ରଧାର୍ଯ ଵିକଲ୍ପେନାତ୍ମାନ-
ମୁପସ୍ଥାପଯନ୍ ଛେଦୋପସ୍ଥାପକୋ ଭଵତି ..୨୦୮ . ୨୦୯..
ଅଥାସ୍ଯ ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାଦାଯକ ଇଵ ଛେଦୋପସ୍ଥାପକଃ ପରୋଽପ୍ଯସ୍ତୀତ୍ଯାଚାର୍ଯଵିକଲ୍ପପ୍ରଜ୍ଞାପନ-
ଦ୍ଵାରେଣୋପଦିଶତି —
ଲିଂଗଗ୍ଗହଣେ ତେସିଂ ଗୁରୁ ତ୍ତି ପଵ୍ଵଜ୍ଜଦାଯଗୋ ହୋଦି .
ଛେଦେସୂଵଟ୍ଠଵଗା ସେସା ଣିଜ୍ଜାଵଗା ସମଣା ..୨୧୦..
ପରମସାମାଯିକାଭିଧାନେନ ନିଶ୍ଚଯୈକଵ୍ରତେନ ମୋକ୍ଷବୀଜଭୂତେନ ମୋକ୍ଷେ ଜାତେ ସତି ସର୍ଵେ ପ୍ରକଟା ଭଵନ୍ତି . ତେନ
କାରଣେନ ତଦେଵ ସାମାଯିକଂ ମୂଲଗୁଣଵ୍ଯକ୍ତିକାରଣତ୍ଵାତ୍ ନିଶ୍ଚଯମୂଲଗୁଣୋ ଭଵତି . ଯଦା ପୁନର୍ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧୌ
ସମର୍ଥୋ ନ ଭଵତ୍ଯଯଂ ଜୀଵସ୍ତଦା ଯଥା କୋଽପି ସୁଵର୍ଣାର୍ଥୀ ପୁରୁଷଃ ସୁଵର୍ଣମଲଭମାନସ୍ତପର୍ଯାଯାନପି କୁଣ୍ଡଲାଦୀନ୍
ଗୃହ୍ଣାତି, ନ ଚ ସର୍ଵଥା ତ୍ଯାଗଂ କରୋତି; ତଥାଯଂ ଜୀଵୋଽପି ନିଶ୍ଚଯମୂଲଗୁଣାଭିଧାନପରମସମାଧ୍ଯଭାଵେ
ଛେଦୋପସ୍ଥାନଂ ଚାରିତ୍ରଂ ଗୃହ୍ଣାତି . ଛେଦେ ସତ୍ଯୁପସ୍ଥାପନଂ ଛେଦୋପସ୍ଥାପନମ୍ . ଅଥଵା ଛେଦେନ ଵ୍ରତଭେଦେନୋପସ୍ଥାପନଂ
ଛେଦୋପସ୍ଥାପନମ୍ . ତଚ୍ଚ ସଂକ୍ଷେପେଣ ପଞ୍ଚମହାଵ୍ରତରୂପଂ ଭଵତି . ତେଷାଂ ଵ୍ରତାନାଂ ଚ ରକ୍ଷଣାର୍ଥଂ ପଶ୍ଚସମିତ୍ଯାଦିଭେଦେନ
ପୁନରଷ୍ଟାଵିଂଶତିମୂଲଗୁଣଭେଦା ଭଵନ୍ତି . ତେଷାଂ ଚ ମୂଲଗୁଣାନାଂ ରକ୍ଷଣାର୍ଥଂ ଦ୍ଵାଵିଂଶତିପରୀଷହଜଯଦ୍ଵାଦଶଵିଧ-
ତପଶ୍ଚରଣଭେଦେନ ଚତୁସ୍ତ୍ରିଂଶଦୁତ୍ତରଗୁଣା ଭଵନ୍ତି . ତେଷାଂ ଚ ରକ୍ଷଣାର୍ଥଂ ଦେଵମନୁଷ୍ଯତିର୍ଯଗଚେତନକୃତଚତୁର୍ଵିଧୋପସର୍ଗ-
ଜଯଦ୍ଵାଦଶାନୁପ୍ରେକ୍ଷାଭାଵନାଦଯଶ୍ଚେତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୨୦୮.୨୦୯.. ଏଵଂ ମୂଲୋତ୍ତରଗୁଣକଥନରୂପେଣ ଦ୍ଵିତୀଯସ୍ଥଲେ
ହୋନେସେ ଶ୍ରମଣୋଂକେ ମୂଲଗୁଣ ହୀ ହୈଂ . ଜବ (ଶ୍ରମଣ) ନିର୍ଵିକଲ୍ପ ସାମାଯିକସଂଯମମେଂ ଆରୂଢ଼ତାକେ କାରଣ
ଜିସମେଂ ଵିକଲ୍ପୋଂକା ଅଭ୍ଯାସ (ସେଵନ) ନହୀଂ ହୈ ଐସୀ ଦଶାମେଂସେ ଚ୍ଯୁତ ହୋତା ହୈ, ତବ
‘କେଵଲସୁଵର୍ଣମାତ୍ରକେ ଅର୍ଥୀକୋ କୁଣ୍ଡଲ, କଂକଣ, ଅଂଗୂଠୀ ଆଦିକୋ ଗ୍ରହଣ କରନା (ଭୀ) ଶ୍ରେଯ ହୈ,
କିନ୍ତୁ ଐସା ନହୀଂ ହୈ କି (କୁଣ୍ଡଲ ଇତ୍ଯାଦିକା ଗ୍ରହଣ କଭୀ ନ କରକେ) ସର୍ଵଥା ସ୍ଵର୍ଣକୀ ହୀ ପ୍ରାପ୍ତି
କରନା ହୀ ଶ୍ରେଯ ହୈ’ ଐସା ଵିଚାର କରକେ ମୂଲଗୁଣୋଂମେଂ ଵିକଲ୍ପରୂପସେ (ଭେଦରୂପସେ) ଅପନେକୋ ସ୍ଥାପିତ
କରତା ହୁଆ ଛେଦୋପସ୍ଥାପକ ହୋତା ହୈ ..୨୦୮ – ୨୦୯..
ଅବ ଇନକେ (ଶ୍ରମଣକେ) ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାଦାଯକକୀ ଭାଁତି ଛେଦୋପସ୍ଥାପକ ପର (ଦୂସରା) ଭୀ ହୋତା ହୈ
ଐସା, ଆଚାର୍ଯକେ ଭେଦୋଂକେ ପ୍ରଜ୍ଞାପନ ଦ୍ଵାରା ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
ଜେ ଲିଂଗଗ୍ରହଣେ ସାଧୁପଦ ଦେନାର ତେ ଗୁରୁ ଜାଣଵା;
ଛେଦଦ୍ଵଯେ ସ୍ଥାପନ କରେ ତେ ଶେଷ ମୁନି ନିର୍ଯାପକା. ୨୧୦.

Page 389 of 513
PDF/HTML Page 422 of 546
single page version

ଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣେ ତେଷାଂ ଗୁରୁରିତି ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାଦାଯକୋ ଭଵତି .
ଛେଦଯୋରୁପସ୍ଥାପକାଃ ଶେଷା ନିର୍ଯାପକାଃ ଶ୍ରମଣାଃ ..୨୧୦..
ଯତୋ ଲିଂଗଗ୍ରହଣକାଲେ ନିର୍ଵିକଲ୍ପସାମାଯିକସଂଯମପ୍ରତିପାଦକତ୍ଵେନ ଯଃ କିଲାଚାର୍ଯଃ
ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାଦାଯକଃ ସ ଗୁରୁଃ, ଯଃ ପୁନରନନ୍ତରଂ ସଵିକଲ୍ପଚ୍ଛେଦୋପସ୍ଥାପନସଂଯମପ୍ରତିପାଦକତ୍ଵେନ ଛେଦଂ
ପ୍ରତ୍ଯୁପସ୍ଥାପକଃ ସ ନିର୍ଯାପକଃ, ଯୋଽପି ଛିନ୍ନସଂଯମପ୍ରତିସନ୍ଧାନଵିଧାନପ୍ରତିପାଦକତ୍ଵେନ ଛେଦେ
ସତ୍ଯୁପସ୍ଥାପକଃ ସୋଽପି ନିର୍ଯାପକ ଏଵ . ତତଶ୍ଛେଦୋପସ୍ଥାପକଃ ପରୋଽପ୍ଯସ୍ତି ..୨୧୦..
ସୂତ୍ରଦ୍ଵଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥାସ୍ଯ ତପୋଧନସ୍ଯ ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାଦାଯକ ଇଵାନ୍ଯୋଽପି ନିର୍ଯାପକସଂଜ୍ଞୋ ଗୁରୁରସ୍ତି ଇତି
ଗୁରୁଵ୍ଯଵସ୍ଥାଂ ନିରୂପଯତି — ଲିଂଗଗ୍ଗହଣେ ତେସିଂ ଲିଙ୍ଗଗ୍ରହଣେ ତେଷାଂ ତପୋଧନାନାଂ ଗୁରୁ ତ୍ତି ହୋଦି ଗୁରୁର୍ଭଵତୀତି . ସ
କଃ . ପଵ୍ଵଜ୍ଜଦାଯଗୋ ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିରୂପପରମସାମାଯିକପ୍ରତିପାଦକୋ ଯୋଽସୌ ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାଦାଯକଃ ସ ଏଵ
ଦୀକ୍ଷାଗୁରୁଃ, ଛେଦେସୁ ଅ ଵଟ୍ଟଗା ଛେଦଯୋଶ୍ଚ ଵର୍ତକାଃ ଯେ ସେସା ଣିଜ୍ଜାଵଗା ସମଣା ତେ ଶେଷାଃ ଶ୍ରମଣା ନିର୍ଯାପକା ଭଵନ୍ତି
ଶିକ୍ଷାଗୁରଵଶ୍ଚ ଭଵନ୍ତୀତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିରୂପସାମାଯିକସ୍ଯୈକଦେଶେନ ଚ୍ଯୁତିରେକଦେଶଚ୍ଛେଦଃ,
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଲିଂଗଗ୍ରହଣେ ] ଲିଂଗଗ୍ରହଣକେ ସମଯ [ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାଦାଯକଃ ଭଵତି ] ଜୋ
ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯା (ଦୀକ୍ଷା) ଦାଯକ ହୈଂ ଵହ [ତେଷାଂ ଗୁରୁଃ ଇତି ] ଉନକେ ଗୁରୁ ହୈଂ ଔର [ଛେଦଯୋଂଃ ଉପସ୍ଥାପକାଃ ]
ଜୋ ୧ଛେଦଦ୍ଵଯମେଂ ଉପସ୍ଥାପକ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ (୧) – ଜୋ ଭେଦୋଂମେଂ ସ୍ଥାପିତ କରତେ ହୈଂ ତଥା (୨) – ଜୋ
ସଂଯମମେଂ ଛେଦ ହୋନେ ପର ପୁନଃ ସ୍ଥାପିତ କରତେ ହୈଂ ) [ଶେଷାଃ ଶ୍ରମଣାଃ ] ଵେ ଶେଷ ଶ୍ରମଣ [ନିର୍ଯାପକାଃ ]
୨ନିର୍ଯାପକ ହୈଂ ..୨୧୦..
ଟୀକା : — ଜୋ ଆଚାର୍ଯ ଲିଂଗଗ୍ରହଣକେ ସମଯ ନିର୍ଵିକଲ୍ପ ସାମାଯିକସଂଯମକେ ପ୍ରତିପାଦକ
ହୋନେସେ ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାଦାଯକ ହୈଂ, ଵେ ଗୁରୁ ହୈଂ; ଔର ତତ୍ପଶ୍ଚାତ୍ ତତ୍କାଲ ହୀ ଜୋ (ଆଚାର୍ଯ) ସଵିକଲ୍ପ
ଛେଦୋପସ୍ଥାପନାସଂଯମକେ ପ୍ରତିପାଦକ ହୋନେସେ ‘ଛେଦକେ ପ୍ରତି ଉପସ୍ଥାପକ (ଭେଦମେଂ ସ୍ଥାପିତ କରନେଵାଲେ)’
ହୈଂ, ଵେ ନିର୍ଯାପକ ହୈଂ; ଉସୀପ୍ରକାର ଜୋ (ଆଚାର୍ଯ) ୩ଛିନ୍ନ ସଂଯମକେ ୪ପ୍ରତିସଂଧାନକୀ ଵିଧିକେ ପ୍ରତିପାଦକ
ହୋନେସେ ‘ଛେଦ ହୋନେ ପର ଉପସ୍ଥାପକ (-ସଂଯମମେଂ ଛେଦ ହୋନେ ପର ଉସମେଂ ପୁନଃ ସ୍ଥାପିତ କରନେଵାଲେ)’ ହୈଂ,
ଵେ ଭୀ ନିର୍ଯାପକ ହୀ ହୈଂ . ଇସଲିଯେ ୩ଛେଦୋପସ୍ଥାପକ, ପର ଭୀ ହୋତେ ହୈଂ ..୨୧୦..
୧. ଛେଦଦ୍ଵଯ = ଦୋ ପ୍ରକାରକେ ଛେଦ . [ଯହାଁ (୧) ସଂଯମମେଂ ଜୋ ୨୮ ମୂଲଗୁଣରୂପ ଭେଦ ହୋତେ ହୈଂ ଉସେ ଭୀ ଛେଦ କହା
ହୈ ଔର (୨) ଖଣ୍ଡନ ଅଥଵା ଦୋଷକୋ ଭୀ ଛେଦ କହା ହୈ .]]
୨. ନିର୍ଯାପକ = ନିର୍ଵାହ କରନେଵାଲା; ସଦୁପଦେଶସେ ଦୃଢ଼ କରନେଵାଲା; ଶିକ୍ଷାଗୁରୁ, ଶ୍ରୁତଗୁରୁ .
୩. ଛିନ୍ନ = ଛେଦକୋ ପ୍ରାପ୍ତ; ଖଣ୍ଡିତ; ଟୂଟା ହୁଆ, ଦୋଷ ପ୍ରାପ୍ତ .
୪. ପ୍ରତିସଂଧାନ = ପୁନଃ ଜୋଡ଼ ଦେନା ଵହ; ଦୋଷୋଂକୋ ଦୂର କରକେ ଏକସା (ଦୋଷ ରହିତ) କର ଦେନା ଵହ .
୫. ଛେଦୋପସ୍ଥାପକକେ ଦୋ ଅର୍ଥ ହୈଂ : (୧) ଜୋ ‘ଛେଦ (ଭେଦ) କେ ପ୍ରତି ଉପସ୍ଥାପକ’ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ୨୮ ମୂଲଗୁଣରୂପ
ଭେଦୋଂକୋ ସମଝାକର ଉସମେଂ ସ୍ଥାପିତ କରତା ହୈ ଵହ ଛେଦୋପସ୍ଥାପକ ହୈ; ତଥା (୨) ଜୋ ‘ଛେଦକେ ହୋନେ ପର
ଉପସ୍ଥାପକ’ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ସଂଯମକେ ଛିନ୍ନ (ଖଣ୍ଡିତ) ହୋନେ ପର ଉସମେଂ ପୁନଃ ସ୍ଥାପିତ କରତା ହୈ, ଵହ ଭୀ
ଛେଦୋପସ୍ଥାପକ ହୈ .

Page 390 of 513
PDF/HTML Page 423 of 546
single page version

ଅଥ ଛିନ୍ନସଂଯମପ୍ରତିସନ୍ଧାନଵିଧାନମୁପଦିଶତି —
ପଯଦମ୍ହି ସମାରଦ୍ଧେ ଛେଦୋ ସମଣସ୍ସ କାଯଚେଟ୍ଠମ୍ହି .
ଜାଯଦି ଜଦି ତସ୍ସ ପୁଣୋ ଆଲୋଯଣପୁଵ୍ଵିଯା କିରିଯା ..୨୧୧..
ଛେଦୁଵଜୁତ୍ତୋ ସମଣୋ ସମଣଂ ଵଵହାରିଣଂ ଜିଣମଦମ୍ହି .
ଆସେଜ୍ଜାଲୋଚିତ୍ତା ଉଵଦିଟ୍ଠଂ ତେଣ କାଯଵ୍ଵଂ ..୨୧୨..
ପ୍ରଯତାଯାଂ ସମାରବ୍ଧାଯାଂ ଛେଦଃ ଶ୍ରମଣସ୍ଯ କାଯଚେଷ୍ଟାଯାମ୍ .
ଜାଯତେ ଯଦି ତସ୍ଯ ପୁନରାଲୋଚନପୂର୍ଵିକା କ୍ରିଯା ..୨୧୧..
ଛେଦୋପଯୁକ୍ତଃ ଶ୍ରମଣଃ ଶ୍ରମଣଂ ଵ୍ଯଵହାରିଣଂ ଜିନମତେ .
ଆସାଦ୍ଯାଲୋଚ୍ଯୋପଦିଷ୍ଟଂ ତେନ କର୍ତଵ୍ଯମ୍ ..୨୧୨..
ସର୍ଵଥା ଚ୍ଯୁତିଃ ସକ ଲଚ୍ଛେଦ ଇତି ଦେଶସକଲଭେଦେନ ଦ୍ଵିଧା ଛେଦଃ . ତଯୋଶ୍ଛେଦଯୋର୍ଯେ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ଦତ୍ଵା ସଂଵେଗ-
ଵୈରାଗ୍ଯଜନକପରମାଗମଵଚନୈଃ ସଂଵରଣଂ କୁର୍ଵନ୍ତି ତେ ନିର୍ଯାପକାଃ ଶିକ୍ଷାଗୁରଵଃ ଶ୍ରୁତଗୁରଵଶ୍ଚେତି ଭଣ୍ଯନ୍ତେ .
ଦୀକ୍ଷାଦାଯକସ୍ତୁ ଦୀକ୍ଷାଗୁରୁରିତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୨୧୦.. ଅଥ ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋକ୍ତଚ୍ଛେଦଦ୍ଵଯସ୍ଯ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଵିଧାନଂ କଥଯତି —
ପଯଦମ୍ହି ସମାରଦ୍ଧେ ଛେଦୋ ସମଣସ୍ସ କାଯଚେଟ୍ଠମ୍ହି ଜାଯଦି ଜଦି ପ୍ରଯତାଯାଂ ସମାରବ୍ଧାଯାଂ ଛେଦଃ ଶ୍ରମଣସ୍ଯ କାଯଚେଷ୍ଟାଯାଂ
ଜାଯତେ ଯଦି ଚେତ୍ . ଅଥ ଵିସ୍ତରଃ – ଛେଦୋ ଜାଯତେ ଯଦି ଚେତ୍ . ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵଚ୍ଯୁତିଲକ୍ଷଣଃ ଛେଦୋ ଭଵତି . କସ୍ଯାମ୍ .
କାଯଚେଷ୍ଟାଯାମ୍ . କଥଂଭୂତାଯାମ୍ . ପ୍ରଯତାଯାଂ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵଲକ୍ଷଣପ୍ରଯତ୍ନପରାଯାଂ ସମାରବ୍ଧାଯାଂ ଅଶନଶଯନଯାନ-
ଅବ ଛିନ୍ନସଂଯମକେ ପ୍ରତିସଂଧାନକୀ ଵିଧିକା ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦି ] ଯଦି [ଶ୍ରମଣସ୍ଯ ] ଶ୍ରମଣକେ [ପ୍ରଯତାଯାଂ ] ୧ପ୍ରଯତ୍ନପୂର୍ଵକ
[ସମାରବ୍ଧାଯାଂ ] କୀ ଜାନେଵାଲୀ [କାଯଚେଷ୍ଟାଯାଂ ] କାଯଚେଷ୍ଟାମେଂ [ଛେଦଃ ଜାଯତେ ] ଛେଦ ହୋତା
୧. ମୁନିକେ (ମୁନିତ୍ଵୋଚିତ) ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ଵହ ଅନ୍ତରଂଗ ଅଥଵା ନିଶ୍ଚଯପ୍ରଯତ୍ନ ହୈ, ଔର ଉସ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଦଶାମେଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନ
(ହଠରହିତ) ଦେହଚେଷ୍ଟାଦି ସଂବନ୍ଧୀ ଶୁଭୋପଯୋଗ ଵହ ବହିରଂଗ ଅଥଵା ଵ୍ଯଵହାରପ୍ରଯତ୍ନ ହୈ . [ଜହାଁ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଦଶା ନହୀଂ
ହୋତୀ ଵହାଁ ଶୁଭୋପଯୋଗ ହଠସହିତ ହୋତା ହୈ; ଵହ ଶୁଭୋପଯୋଗ ଵ୍ଯଵହାର – ପ୍ରଯତ୍ନକୋ ଭୀ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା . ]
ଜୋ ଛେଦ ଥାଯ ପ୍ରଯତ୍ନ ସହ କୃତ କାଯନୀ ଚେଷ୍ଟା ଵିଷେ,
ଆଲୋଚନାପୂର୍ଵକ କ୍ରିଯା କର୍ତଵ୍ଯ ଛେ ତେ ସାଧୁନେ. ୨୧୧.
ଛେଦୋପଯୁକ୍ତ ମୁନି, ଶ୍ରମଣ ଵ୍ଯଵହାରଵିଜ୍ଞ କନେ ଜଈ,
ନିଜ ଦୋଷ ଆଲୋଚନ କରୀ, ଶ୍ରମଣୋପଦିଷ୍ଟ କରେ ଵିଧି. ୨୧୨.

Page 391 of 513
PDF/HTML Page 424 of 546
single page version

ହୈ ତୋ [ତସ୍ଯ ପୁନଃ ] ଉସେ ତୋ [ଆଲୋଚନାପୂର୍ଵିକା କ୍ରିଯା ] ୧ଆଲୋଚନାପୂର୍ଵକ କ୍ରିଯା କରନା
ଚାହିଯେ .
[ଶ୍ରମଣଃ ଛେଦୋପଯୁକ୍ତଃ ] (କିନ୍ତୁ) ଯଦି ଶ୍ରମଣ ଛେଦମେଂ ଉପଯୁକ୍ତ ହୁଆ ହୋ ତୋ ଉସେ
[ଜିନମତ ] ଜୈନମତମେଂ [ଵ୍ଯଵହାରିଣଂ ] ଵ୍ଯଵହାରକୁଶଲ [ଶ୍ରମଣଂ ଆସାଦ୍ଯ ] ଶ୍ରମଣକେ ପାସ ଜାକର
[ଆଲୋଚ୍ଯ ] ୨ଆଲୋଚନା କରକେ (ଅପନେ ଦୋଷକା ନିଵେଦନ କରକେ), [ତେନ ଉପଦିଷ୍ଟଂ ] ଵେ ଜୈସା
ଉପଦେଶ ଦେଂ ଵହ [କର୍ତଵ୍ଯମ୍ ] କରନା ଚାହିଯେ ..୨୧୧ -୨୧୨..
ଟୀକା : — ସଂଯମକା ଛେଦ ଦୋ ପ୍ରକାରକା ହୈ; ବହିରଂଗ ଔର ଅନ୍ତରଂଗ . ଉସମେଂ ମାତ୍ର କାଯଚେଷ୍ଟା
ସଂବଂଧୀ ଵହ ବହିରଂଗ ହୈ ଔର ଉପଯୋଗ ସଂବଂଧୀ ଵହ ଅନ୍ତରଂଗ ହୈ . ଉସମେଂ, ଯଦି ଭଲୀଭାଁତି ଉପର୍ଯୁକ୍ତ
ଶ୍ରମଣକେ ପ୍ରଯତ୍ନକୃତ କାଯଚେଷ୍ଟାକା କଥଂଚିତ୍ ବହିରଂଗ ଛେଦ ହୋତା ହୈ, ତୋ ଵହ ସର୍ଵଥା ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦସେ
ରହିତ ହୈ ଇସଲିଯେ ଆଲୋଚନାପୂର୍ଵକ କ୍ରିଯାସେ ହୀ ଉସକା ପ୍ରତୀକାର (ଇଲାଜ) ହୋତା ହୈ . କିନ୍ତୁ ଯଦି
ଵହୀ ଶ୍ରମଣ ଉପଯୋଗସଂବଂଧୀ ଛେଦ ହୋନେସେ ସାକ୍ଷାତ୍ ଛେଦମେଂ ହୀ ଉପଯୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ ତୋ ଜିନୋକ୍ତ
ଵ୍ଯଵହାରଵିଧିମେଂ କୁଶଲ ଶ୍ରମଣକେ ଆଶ୍ରଯସେ, ଆଲୋଚନାପୂର୍ଵକ, ଉନକେ ଦ୍ଵାରା ଉପଦିଷ୍ଟ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଦ୍ଵାରା
(ସଂଯମକା) ପ୍ରତିସଂଧାନ ହୋତା ହୈ .
୧. ଆଲୋଚନା = ସୂକ୍ଷ୍ମତାସେ ଦେଖ ଲେନା ଵହ, ସୂକ୍ଷ୍ମତାସେ ଵିଚାରନା ଵହ, ଠୀକ ଧ୍ଯାନମେଂ ଲେନା ଵହ .
୨. ନିଵେଦନ; କଥନ . [୨୧୧ ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ ଆଲୋଚନାକା ପ୍ରଥମ ଅର୍ଥ ଘଟିତ ହୋତା ହୈ ଔର ୨୧୨ ଵୀଂ ମେଂ ଦୂସରା ]
ଦ୍ଵିଵିଧଃ କିଲ ସଂଯମସ୍ଯ ଛେଦଃ, ବହିରଂଗୋଽନ୍ତରଂଗଶ୍ଚ . ତତ୍ର କାଯଚେଷ୍ଟାମାତ୍ରାଧିକୃତୋ
ବହିରଂଗଃ, ଉପଯୋଗାଧିକୃତଃ ପୁନରନ୍ତରଂଗଃ . ତତ୍ର ଯଦି ସମ୍ଯଗୁପଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଶ୍ରମଣସ୍ଯ ପ୍ରଯତ୍ନସମାର-
ବ୍ଧାଯାଃ କାଯଚେଷ୍ଟାଯାଃ କଥଂଚିଦ୍ବହିରଂଗଚ୍ଛେଦୋ ଜାଯତେ ତଦା ତସ୍ଯ ସର୍ଵଥାନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦଵର୍ଜିତତ୍ଵାଦା-
ଲୋଚନପୂର୍ଵିକଯା କ୍ରିଯଯୈଵ ପ୍ରତୀକାରଃ . ଯଦା ତୁ ସ ଏଵୋପଯୋଗାଧିକୃତଚ୍ଛେଦତ୍ଵେନ ସାକ୍ଷାଚ୍ଛେଦ
ଏଵୋପଯୁକ୍ତୋ ଭଵତି ତଦା ଜିନୋଦିତଵ୍ଯଵହାରଵିଧିଵିଦଗ୍ଧଶ୍ରମଣାଶ୍ରଯଯାଲୋଚନପୂର୍ଵକତଦୁପଦିଷ୍ଟାନୁଷ୍ଠାନେନ
ପ୍ରତିସନ୍ଧାନମ୍ ..୨୧୧.୨୧୨..
ସ୍ଥାନାଦିପ୍ରାରବ୍ଧାଯାମ୍ . ତସ୍ସ ପୁଣୋ ଆଲୋଯଣପୁଵ୍ଵିଯା କିରିଯା ତସ୍ଯ ପୁନରାଲୋଚନପୂର୍ଵିକା କ୍ରିଯା . ତଦାକାଲେ
ତସ୍ଯ ତପୋଧନସ୍ଯ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵସ୍ଯ ବହିରଙ୍ଗସହକାରିକାରଣଭୂତା ପ୍ରତିକ୍ରମଣଲକ୍ଷଣାଲୋଚନପୂର୍ଵିକା ପୁନଃ କ୍ରିଯୈଵ
ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ପ୍ରତିକାରୋ ଭଵତି, ନ ଚାଧିକମ୍ . କସ୍ମାଦିତି ଚେତ୍ . ଅଭ୍ଯନ୍ତରେ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵଚଲନାଭାଵାଦିତି
ପ୍ରଥମଗାଥା ଗତା . ଛେଦପଉତ୍ତୋ ସମଣୋ ଛେଦେ ପ୍ରଯୁକ୍ତଃ ଶ୍ରମଣୋ, ନିର୍ଵିକାରସ୍ଵସଂଵିତ୍ତିଭାଵନାଚ୍ଯୁତିଲକ୍ଷଣଚ୍ଛେଦେନ
ଯଦି ଚେତ୍ ପ୍ରଯୁକ୍ତଃ ସହିତଃ ଶ୍ରମଣୋ ଭଵତି . ସମଣଂ ଵଵହାରିଣଂ ଜିଣମଦମ୍ହି ଶ୍ରମଣଂ ଵ୍ଯଵହାରିଣଂ ଜିନମତେ, ତଦା
ଜିନମତେ ଵ୍ଯଵହାରଜ୍ଞଂ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତକୁଶଲଂ ଶ୍ରମଣଂ ଆସେଜ୍ଜ ଆସାଦ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ଯ, ନ କେଵଲମାସାଦ୍ଯ ଆଲୋଚିତ୍ତା
ନିଃପ୍ରପଞ୍ଚଭାଵେନାଲୋଚ୍ଯ ଦୋଷନିଵେଦନଂ କୃତ୍ଵା . ଉଵଦିଟ୍ଠଂ ତେଣ କାଯଵ୍ଵଂ ଉପଦିଷ୍ଟଂ ତେନ କର୍ତଵ୍ଯମ୍ . ତେନ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ-
ପରିଜ୍ଞାନସହିତାଚାର୍ଯେଣ ନିର୍ଵିକାରସ୍ଵସଂଵିତ୍ତିଭାଵନାନୁକୂଲଂ ଯଦୁପଦିଷ୍ଟଂ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତଂ ତତ୍କର୍ତଵ୍ଯମିତି ସୂତ୍ର-
ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ ..୨୧୧.୨୧୨.. ଏଵଂ ଗୁରୁଵ୍ଯଵସ୍ଥାକଥନରୂପେଣ ପ୍ରଥମଗାଥା, ତଥୈଵ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତକଥନାର୍ଥଂ ଗାଥାଦ୍ଵଯ-

Page 392 of 513
PDF/HTML Page 425 of 546
single page version

ଅଥ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସ୍ଯ ଛେଦାଯତନତ୍ଵାତ୍ ପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତିବନ୍ଧାଃ ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯା ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି —
ଅଧିଵାସେ ଵ ଵିଵାସେ ଛେଦଵିହୂଣୋ ଭଵୀଯ ସାମଣ୍ଣେ .
ସମଣୋ ଵିହରଦୁ ଣିଚ୍ଚଂ ପରିହରମାଣୋ ଣିବଂଧାଣି ..୨୧୩..
ଅଧିଵାସେ ଵା ଵିଵାସେ ଛେଦଵିହୀନୋ ଭୂତ୍ଵା ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ .
ଶ୍ରମଣୋ ଵିହରତୁ ନିତ୍ଯଂ ପରିହରମାଣୋ ନିବନ୍ଧାନ୍ ..୨୧୩..
ମିତି ସମୁଦାଯେନ ତୃତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାତ୍ରଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ନିର୍ଵିକାରଶ୍ରାମଣ୍ଯଚ୍ଛେଦଜନକାନ୍ପରଦ୍ରଵ୍ଯାନୁ-
ବନ୍ଧାନ୍ନିଷେଧଯତି – ଵିହରଦୁ ଵିହରତୁ ଵିହାରଂ କରୋତୁ . ସ କଃ . ସମଣୋ ଶତ୍ରୁମିତ୍ରାଦିସମଚିତ୍ତଶ୍ରମଣଃ . ଣିଚ୍ଚଂ
ନିତ୍ଯଂ ସର୍ଵକାଲମ୍ . କିଂ କୁର୍ଵନ୍ସନ୍ . ପରିହରମାଣୋ ପରିହରନ୍ସନ୍ . କାନ୍ . ଣିବଂଧାଣି ଚେତନାଚେତନମିଶ୍ର-
ପରଦ୍ରଵ୍ଯେଷ୍ଵନୁବନ୍ଧାନ୍ . କ୍ଵ ଵିହରତୁ . ଅଧିଵାସେ ଅଧିକୃତଗୁରୁକୁଲଵାସେ ନିଶ୍ଚଯେନ ସ୍ଵକୀଯଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵାସେ
ଵା, ଵିଵାସେ ଗୁରୁଵିରହିତଵାସେ ଵା . କିଂ କୃତ୍ଵା . ସାମଣ୍ଣେ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରେ ଛେଦଵିହୂଣୋ
ଭାଵାର୍ଥ : — ଯଦି ମୁନିକେ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଯତ୍ନ ସହିତ କୀ ଜାନେଵାଲୀ ଅଶନ – ଶଯନ –
ଗମନାଦିକ ଶାରୀରିକ ଚେଷ୍ଟାସଂବଂଧୀ ଛେଦ ହୋତା ହୈ ତୋ ଉସ ତପୋଧନକେ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵକୀ ବହିରଂଗ
ସହକାରୀକାରଣଭୂତ ପ୍ରତିକ୍ରମଣସ୍ଵରୂପ ଆଲୋଚନାପୂର୍ଵକ କ୍ରିଯାସେ ହୀ ଉସକା ପ୍ରତୀକାର – ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ହୋ
ଜାତା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵସେ ଚଲିତ ନହୀଂ ହୁଆ ହୈ . କିନ୍ତୁ ଯଦି ଉସକେ ନିର୍ଵିକାର
ସ୍ଵସଂଵେଦନଭାଵନାସେ ଚ୍ଯୁତିସ୍ଵରୂପ ଛେଦ ହୋତା ହୈ, ତୋ ଉସେ ଜିନମତମେଂ ଵ୍ଯଵହାରଜ୍ଞ – ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତକୁଶଲ –
ଆଚାର୍ଯକେ ନିକଟ ଜାକର, ନିଷ୍ପପ୍ରଂଚଭାଵସେ ଦୋଷକା ନିଵେଦନ କରକେ, ଵେ ଆଚାର୍ଯ ନିର୍ଵିକାର
ସ୍ଵସଂଵେଦନଭାଵନାକେ ଅନୁକୂଲ ଜୋ କୁଛ ଭୀ ପ୍ରାଯଶ୍ଚିତ୍ତ ଉପଦେଶେଂ ଵହ କରନା ଚାହିଯେ ..୨୧୧ – ୨୧୨..
ଅବ, ଶ୍ରାମଣ୍ଯକେ ଛେଦକେ ଆଯତନ ହୋନେସେ ୧ପରଦ୍ରଵ୍ଯ – ପ୍ରତିବଂଧ ନିଷେଧ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈଂ, ଐସା
ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅଧିଵାସେ ] ଅଧିଵାସମେଂ (ଆତ୍ମଵାସମେଂ ଅଥଵା ଗୁରୁଓଂକେ ସହଵାସମେଂ)
ଵସତେ ହୁଏ [ଵା ] ଯା [ଵିଵାସେ ] ଵିଵାସମେଂ (ଗୁରୁଓଂସେ ଭିନ୍ନ ଵାସମେଂ) ଵସତେ ହୁଏ, [ନିତ୍ଯଂ ] ସଦା
[ନିବଂଧାନ୍ ] (ପରଦ୍ରଵ୍ଯସମ୍ବନ୍ଧୀ) ପ୍ରତିବଂଧୋଂକୋ [ପରିହରମାଣଃ ] ପରିହରଣ କରତା ହୁଆ [ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ ]
ଶ୍ରାମଣ୍ଯମେଂ [ଛେଦଵିହୀନଃ ଭୂତ୍ଵା ] ଛେଦଵିହୀନ ହୋକର [ଶ୍ରମଣଃ ଵିହରତୁ ] ଶ୍ରମଣ ଵିହରୋ ..୨୧୩..
୧. ପରଦ୍ରଵ୍ଯ -ପ୍ରତିବଂଧ = ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂମେଂ ରାଗାଦିପୂର୍ଵକ ସଂବଂଧ କରନା; ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂମେଂ ବଁଧନା – ରୁକନା; ଲୀନ ହୋନା; ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂମେଂ
ରୁକାଵଟ .
ପ୍ରତିବଂଧ ପରିତ୍ଯାଗୀ ସଦା ଅଧିଵାସ ଅଗର ଵିଵାସମାଂ,
ମୁନିରାଜ ଵିହରୋ ସର୍ଵଦା ଥଈ ଛେଦହୀନ ଶ୍ରାମଣ୍ଯମାଂ. ୨୧୩.

Page 393 of 513
PDF/HTML Page 426 of 546
single page version

ସର୍ଵ ଏଵ ହି ପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତିବନ୍ଧା ଉପଯୋଗୋପରଂଜକତ୍ଵେନ ନିରୁପରାଗୋପଯୋଗରୂପସ୍ଯ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସ୍ଯ
ଛେଦାଯତନାନି; ତଦଭାଵାଦେଵାଛିନ୍ନଶ୍ରାମଣ୍ଯମ୍ . ଅତ ଆତ୍ମନ୍ଯେଵାତ୍ମନୋ ନିତ୍ଯାଧିକୃତ୍ଯ ଵାସେ ଵା
ଗୁରୁତ୍ଵେନ ଗୁରୂନଧିକୃତ୍ଯ ଵାସେ ଵା ଗୁରୁଭ୍ଯୋ ଵିଶିଷ୍ଟେ ଵାସେ ଵା ନିତ୍ଯମେଵ ପ୍ରତିଷେଧଯନ୍
ପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତିବନ୍ଧାନ୍ ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ ଛେଦଵିହୀନୋ ଭୂତ୍ଵା ଶ୍ରମଣୋ ଵର୍ତତାମ୍ ..୨୧୩..
ଅଥ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସ୍ଯ ପରିପୂର୍ଣତାଯତନତ୍ଵାତ୍ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ ଏଵ ପ୍ରତିବନ୍ଧୋ ଵିଧେଯ ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି —
ଚରଦି ଣିବଦ୍ଧୋ ଣିଚ୍ଚଂ ସମଣୋ ଣାଣମ୍ହି ଦଂସଣମୁହମ୍ହି .
ପଯଦୋ ମୂଲଗୁଣେସୁ ଯ ଜୋ ସୋ ପଡିପୁଣ୍ଣସାମଣ୍ଣୋ ..୨୧୪..
ଚରତି ନିବଦ୍ଧୋ ନିତ୍ଯଂ ଶ୍ରମଣୋ ଜ୍ଞାନେ ଦର୍ଶନମୁଖେ .
ପ୍ରଯତୋ ମୂଲଗୁଣେଷୁ ଚ ଯଃ ସ ପରିପୂର୍ଣଶ୍ରାମଣ୍ଯଃ ..୨୧୪..
ଭଵୀଯ ଛେଦଵିହୀନୋ ଭୂତ୍ଵା, ରାଗାଦିରହିତନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରଚ୍ଯୁତିରୂପଚ୍ଛେଦରହିତୋ ଭୂତ୍ଵା .
ତଥାହି — ଗୁରୁପାର୍ଶ୍ଵେ ଯାଵନ୍ତି ଶାସ୍ତ୍ରାଣି ତାଵନ୍ତି ପଠିତ୍ଵା ତଦନନ୍ତରଂ ଗୁରୁଂ ପୃଷ୍ଟ୍ଵା ଚ ସମଶୀଲତପୋଧନୈଃ ସହ,
ଭେଦାଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯଭାଵନଯା ଭଵ୍ଯାନାମାନନ୍ଦଂ ଜନଯନ୍, ତପଃଶ୍ରୁତସତ୍ତ୍ଵୈକତ୍ଵସନ୍ତୋଷଭାଵନାପଞ୍ଚକଂ ଭାଵଯନ୍,
ପ୍ର. ୫୦
ଟୀକା : — ଵାସ୍ତଵମେଂ ସଭୀ ପରଦ୍ରଵ୍ଯ – ପ୍ରତିବଂଧ ଉପଯୋଗକେ ୧ଉପରଂଜକ ହୋନେସେ ୨ନିରୁପରାଗ
ଉପଯୋଗରୂପ ଶ୍ରାମଣ୍ଯକେ ଛେଦକେ ଆଯତନ ହୈଂ; ଉନକେ ଅଭାଵସେ ହୀ ଅଛିନ୍ନ ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ହୋତା ହୈ . ଇସଲିଯେ
ଆତ୍ମାମେଂ ହୀ ଆତ୍ମାକୋ ସଦା ୩ଅଧିକୃତ କରକେ (ଆତ୍ମାକେ ଭୀତର) ବସତେ ହୁଏ ଅଥଵା ଗୁରୁରୂପସେ
ଗୁରୁଓଂକୋ ୪ଅଧିକୃତ କରକେ (ଗୁରୁଓଂକେ ସହଵାସମେଂ) ନିଵାସ କରତେ ହୁଏ ଯା ଗୁରୁଓଂସେ ଵିଶିଷ୍ଟ – ଭିନ୍ନ
ଵାସମେଂ ଵସତେ ହୁଏ, ସଦା ହୀ ପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତିବଂଧୋଂକୋ ନିଷେଧତା (ପରିହରତା) ହୁଆ ଶ୍ରାମଣ୍ଯମେଂ ଛେଦଵିହୀନ
ହୋକର ଶ୍ରମଣ ଵର୍ତୋ ..୨୧୩..
ଅବ, ଶ୍ରାମଣ୍ଯକୀ ପରିପୂର୍ଣତାକା ଆଯତନ ହୋନେସେ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ହୀ ପ୍ରତିବଂଧ (ସମ୍ବନ୍ଧ ଲୀନତା)
କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ, ଐସା ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ଶ୍ରମଣଃ ] ଜୋ ଶ୍ରମଣ [ନିତ୍ଯଂ ] ସଦା [ଜ୍ଞାନେ ଦର୍ଶନମୁଖେ ] ଜ୍ଞାନମେଂ ଔର
ଦର୍ଶନାଦିମେଂ [ନିବଦ୍ଧଃ ] ପ୍ରତିବଦ୍ଧ [ଚ ] ତଥା [ମୂଲଗୁଣେଷୁ ପ୍ରଯତଃ ] ମୂଲଗୁଣୋଂମେଂ ପ୍ରଯତ (ପ୍ରଯତ୍ନଶୀଲ)
[ଚରତି ] ଵିଚରଣ କରତା ହୈ, [ସଃ ] ଵହ [ପରିପୂର୍ଣଶ୍ରାମଣ୍ଯଃ ] ପରିପୂର୍ଣ ଶ୍ରାମଣ୍ଯଵାନ୍ ହୈ ..୨୧୪..
୧. ଉପରଂଜକ = ଉପରାଗ କରନେଵାଲେ, ମଲିନତା – ଵିକାର କରନେଵାଲେ . ୨. ନିରୁପରାଗ = ଉପରାଗରହିତ; ଵିକାରରହିତ .
୩. ଅଧିକୃତ କରକେ = ସ୍ଥାପିତ କରକେ; ରଖକର .
୪. ଅଧିକୃତ କରକେ = ଅଧିକାର ଦେକର; ସ୍ଥାପିତ କରକେ; ଅଂଗୀକୃତ କରକେ .
ଜେ ଶ୍ରମଣ ଜ୍ଞାନ – ଦୃଗାଦିକେ ପ୍ରତିବଦ୍ଧ ଵିଚରେ ସର୍ଵଦା,
ନେ ପ୍ରଯତ ମୂଳଗୁଣୋ ଵିଷେ, ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ଛେ ପରିପୂର୍ଣ ତ୍ଯାଂ. ୨୧୪.

Page 394 of 513
PDF/HTML Page 427 of 546
single page version

ଏକ ଏଵ ହି ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତିବନ୍ଧ ଉପଯୋଗମାର୍ଜକତ୍ଵେନ ମାର୍ଜିତୋପଯୋଗରୂପସ୍ଯ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସ୍ଯ
ପରିପୂର୍ଣତାଯତନଂ; ତତ୍ସଦ୍ଭାଵାଦେଵ ପରିପୂର୍ଣଂ ଶ୍ରାମଣ୍ଯମ୍ . ଅତୋ ନିତ୍ଯମେଵ ଜ୍ଞାନେ ଦର୍ଶନାଦୌ ଚ ପ୍ରତିବଦ୍ଧେନ
ମୂଲଗୁଣପ୍ରଯତତଯା ଚରିତଵ୍ଯଂ; ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସ୍ଵଭାଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତିବଦ୍ଧଶୁଦ୍ଧାସ୍ତିତ୍ଵମାତ୍ରେଣ ଵର୍ତିତଵ୍ଯମିତି
ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ ..୨୧୪..
ଅଥ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସ୍ଯ ଛେଦାଯତନତ୍ଵାତ୍ ଯତିଜନାସନ୍ନଃ ସୂକ୍ଷ୍ମପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତିବନ୍ଧୋଽପି ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯ
ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି —
ଭତ୍ତେ ଵା ଖମଣେ ଵା ଆଵସଧେ ଵା ପୁଣୋ ଵିହାରେ ଵା .
ଉଵଧିମ୍ହି ଵା ଣିବଦ୍ଧଂ ଣେଚ୍ଛଦି ସମଣମ୍ହି ଵିକଧମ୍ହି ..୨୧୫..
ତୀର୍ଥକରପରମଦେଵଗଣଧରଦେଵାଦିମହାପୁରୁଷାଣାଂ ଚରିତାନି ସ୍ଵଯଂ ଭାଵଯନ୍, ପରେଷାଂ ପ୍ରକାଶଯଂଶ୍ଚ, ଵିହରତୀତି
ଭାଵଃ ..୨୧୩.. ଅଥ ଶ୍ରାମଣ୍ଯପରିପୂର୍ଣକାରଣତ୍ଵାତ୍ସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯେ ନିରନ୍ତରମଵସ୍ଥାନଂ କର୍ତଵ୍ଯମିତ୍ଯାଖ୍ଯାତି –
ଚରଦି ଚରତି ଵର୍ତତେ . କ ଥଂଭୂତଃ . ଣିବଦ୍ଧୋ ଆଧୀନଃ, ଣିଚ୍ଚଂ ନିତ୍ଯଂ ସର୍ଵକାଲମ୍ . ସଃ କ : କ ର୍ତା . ସମଣୋ
ଲାଭାଲାଭାଦିସମଚିତ୍ତଶ୍ରମଣଃ . କ୍ଵ ନିବଦ୍ଧଃ . ଣାଣମ୍ହି ଵୀତରାଗସର୍ଵଜ୍ଞପ୍ରଣୀତପରମାଗମଜ୍ଞାନେ ତତ୍ଫଲଭୂତ-
ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନେ ଵା, ଦଂସଣମୁହମ୍ହି ଦର୍ଶନଂ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ତତ୍ଫଲଭୂତନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପାଦେଯରୁଚିରୂପ-
ନିଶ୍ଚଯସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଂ ଵା ତତ୍ପ୍ରମୁଖେଷ୍ଵନନ୍ତସୁଖାଦିଗୁଣେଷୁ . ପଯଦୋ ମୂଲଗୁଣେସୁ ଯ ପ୍ରଯତଃ ପ୍ରଯତ୍ନପରଶ୍ଚ . କେଷୁ .
ମୂଲଗୁଣେଷୁ ନିଶ୍ଚଯମୂଲଗୁଣାଧାରପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯେ ଵା . ଜୋ ସୋ ପଡିପୁଣ୍ଣସାମଣ୍ଣୋ ଯ ଏଵଂଗୁଣଵିଶିଷ୍ଟଶ୍ରମଣଃ ସ
ପରିପୂର୍ଣଶ୍ରାମଣ୍ଯୋ ଭଵତୀତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାରତାନାମେଵ ପରିପୂର୍ଣଶ୍ରାମଣ୍ଯଂ ଭଵତୀତି ..୨୧୪..
ଟୀକା : — ଏକ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ – ପ୍ରତିବଂଧ ହୀ, ଉପଯୋଗକା ମାର୍ଜନ (-ଶୁଦ୍ଧତ୍ଵ) କରନେଵାଲା
ହୋନେସେ, ମାର୍ଜିତ (-ଶୁଦ୍ଧ) ଉପଯୋଗରୂପ ଶ୍ରାମଣ୍ଯକୀ ପରିପୂର୍ଣତାକା ଆଯତନ ହୈ; ଉସକେ ସଦ୍ଭାଵସେ ହୀ
ପରିପୂର୍ଣ ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ହୋତା ହୈ . ଇସଲିଯେ ସଦା ଜ୍ଞାନମେଂ ଔର ଦର୍ଶନାଦିକମେଂ ୧ପ୍ରତିବଦ୍ଧ ରହକର ମୂଲଗୁଣୋଂମେଂ
ପ୍ରଯତ୍ନଶୀଲତାସେ ଵିଚରନା; — ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସ୍ଵଭାଵ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ପ୍ରତିବଦ୍ଧ ଐସା ଶୁଦ୍ଧ
ଅସ୍ତିତ୍ଵମାତ୍ରରୂପସେ ଵର୍ତନା, ଯହ ତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ ..୨୧୪..
ଅବ, ମୁନିଜନକୋ ୨ନିକଟକା ୩ସୂକ୍ଷ୍ମପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତିବଂଧ ଭୀ, ଶ୍ରାମଣ୍ଯକେ ଛେଦକା ଆଯତନ
ହୋନେସେ ନିଷେଧ୍ଯ ହୈ, ଐସା ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
୧. ପ୍ରତିବଦ୍ଧ = ସଂବଦ୍ଧ; ରୁକା ହୁଆ; ବଁଧା ହୁଆ; ସ୍ଥିତ; ସ୍ଥିର; ଲୀନ .
୨. ଆଗମ ଵିରୁଦ୍ଧ ଆହାରଵିହାରାଦି ତୋ ମୁନିକେ ଛୂଟା ହୁଆ ହୀ ହୋନେସେ ଉସମେଂ ପ୍ରତିବଂଧ ହୋନା ତୋ ମୁନିକେ ଲିଯେ ଦୂର
ହୈ; କିନ୍ତୁ ଆଗମକଥିତ ଆହାର ଵିହାରାଦିମେଂ ମୁନି ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସମେଂ ପ୍ରତିବଂଧ ହୋ ଜାନା ସଂଭଵିତ ହୋନେସେ
ଵହ ପ୍ରତିବଂଧ ନିକଟକା ହୈ .୩. ସୂକ୍ଷ୍ମପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରତିବନ୍ଧ = ପରଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ସୂକ୍ଷ୍ମ ପ୍ରତିବଂଧ .
ମୁନି କ୍ଷପଣ ମାଂହୀ, ନିଵାସସ୍ଥାନ, ଵିହାର ଯା ଭୋଜନ ମହୀଂ,
ଉପଧି – ଶ୍ରମଣ – ଵିକଥା ମହୀଂ ପ୍ରତିବଂଧନେ ଇଚ୍ଛେ ନହୀଂ. ୨୧୫.

Page 395 of 513
PDF/HTML Page 428 of 546
single page version

ଭକ୍ତେ ଵା କ୍ଷପଣେ ଵା ଆଵସଥେ ଵା ପୁନର୍ଵିହାରେ ଵା .
ଉପଧୌ ଵା ନିବଦ୍ଧଂ ନେଚ୍ଛତି ଶ୍ରମଣେ ଵିକଥାଯାମ୍ ..୨୧୫..
ଶ୍ରାମଣ୍ଯପର୍ଯାଯସହକାରିକାରଣଶରୀରଵୃତ୍ତିହେତୁମାତ୍ରତ୍ଵେନାଦୀଯମାନେ ଭକ୍ତେ, ତଥାଵିଧଶରୀରଵୃତ୍ତ୍ଯ-
ଵିରୋଧେନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯନୀରଂଗନିସ୍ତରଂଗଵିଶ୍ରାନ୍ତିସୂତ୍ରଣାନୁସାରେଣ ପ୍ରଵର୍ତମାନେ କ୍ଷପଣେ, ନୀରଂଗ୍ନିସ୍ତରଂଗାନ୍ତ-
ରଂଗଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରସିଦ୍ଧଯର୍ଥମଧ୍ଯାସ୍ଯମାନେ ଗିରୀନ୍ଦ୍ରକନ୍ଦରପ୍ରଭୃତାଵାଵସଥେ, ଯଥୋକ୍ତଶରୀରଵୃତ୍ତିହେତୁମାର୍ଗଣାର୍ଥମାରଭ୍ଯ-
ଅଥ ଶ୍ରାମଣ୍ଯଛେଦକାରଣତ୍ଵାତ୍ପ୍ରାସୁକାହାରାଦିଷ୍ଵପି ମମତ୍ଵଂ ନିଷେଧଯତି — ଣେଚ୍ଛଦି ନେଚ୍ଛତି . କମ୍ ଣିବଦ୍ଧଂ
ନିବଦ୍ଧମାବଦ୍ଧମ୍ . କ୍ଵ . ଭତ୍ତେ ଵା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାସହକାରିଭୂତଦେହସ୍ଥିତିହେତୁତ୍ଵେନ ଗୃହ୍ଯମାଣେ ଭକ୍ତେ ଵା
ପ୍ରାସୁକାହାରେ, ଖମଣେ ଵା ଇନ୍ଦ୍ରିଯଦର୍ପଵିନାଶକାରଣଭୂତତ୍ଵେନ ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିହେତୁଭୂତେ କ୍ଷପଣେ ଵାନଶନେ, ଆଵସଧେ
ଵା ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵୋପଲବ୍ଧିସହକାରିଭୂତେ ଗିରିଗୁହାଦ୍ଯାଵସଥେ ଵା, ପୁଣୋ ଵିହାରେ ଵା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାସହକାରି-
ଭୂତାହାରନୀହାରାର୍ଥଵ୍ଯଵହାରାର୍ଥଵ୍ଯଵହାରେ ଵା ପୁନର୍ଦେଶାନ୍ତରଵିହାରେ ଵା, ଉଵଧିମ୍ହି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଭାଵନାସହକାରି-
ଭୂତଶରୀରପରିଗ୍ରହେ ଜ୍ଞାନୋପକରଣାଦୌ ଵା, ସମଣମ୍ହି ପରମାତ୍ମପଦାର୍ଥଵିଚାରସହକାରିକାରଣଭୂତେ ଶ୍ରମଣେ
ସମଶୀଲସଂଘାତକତପୋଧନେ ଵା, ଵିକଧମ୍ହି ପରମସମାଧିଵିଘାତକଶ୍ରୃଙ୍ଗାରଵୀରରାଗାଦିକଥାଯାଂ ଚେତି .
ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ଆଗମଵିରୁଦ୍ଧାହାରଵିହାରାଦିଷୁ ତାଵତ୍ପୂର୍ଵମେଵ ନିଷିଦ୍ଧଃ, ଯୋଗ୍ଯାହାରଵିହାରାଦିଷ୍ଵପି ମମତ୍ଵଂ ନ
କର୍ତଵ୍ଯମିତି ..୨୧୫.. ଏଵଂ ସଂକ୍ଷେପେଣାଚାରାରାଧନାଦିକଥିତତପୋଧନଵିହାରଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ଚତୁର୍ଥସ୍ଥଲେ
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଭକ୍ତେ ଵା ] ମୁନି ଆହାରମେଂ, [କ୍ଷପଣେ ଵା ] କ୍ଷପଣମେଂ (ଉପଵାସମେଂ),
[ଆଵସଥେ ଵା ] ଆଵାସମେଂ (ନିଵାସସ୍ଥାନମେଂ), [ପୁନଃ ଵିହାରେ ଵା ] ଔର ଵିହାରମେଂ [ଉପଧୌ ] ଉପଧିମେଂ
(ପରିଗ୍ରହମେଂ), [ଶ୍ରମଣେ ] ଶ୍ରମଣମେଂ (ଅନ୍ଯ ମୁନିମେଂ) [ଵା ] ଅଥଵା [ଵିକଥାଯାମ୍ ] ୧ଵିକଥାମେଂ
[ନିବଦ୍ଧଂ ] ପ୍ରତିବନ୍ଧ [ନ ଇଚ୍ଛତି ] ନହୀଂ ଚାହତା ..୨୧୫..
ଟୀକା : — (୧) ଶ୍ରାମଣ୍ଯପର୍ଯାଯକେ ସହକାରୀ କାରଣଭୂତ ଶରୀରକୀ ୨ଵୃତ୍ତିକେ ହେତୁମାତ୍ରରୂପସେ
ଗ୍ରହଣ କିଯା ଜାନେଵାଲା ଜୋ ଆହାର, (୨) ୩ତଥାଵିଧ ଶରୀରକୀ ଵୃତ୍ତିକେ ସାଥ ଵିରୋଧ ଵିନା,
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ୪ନୀରଂଗ ଔର ନିସ୍ତରଂଗ ଵିଶ୍ରାଂତିକୀ ରଚନାନୁସାର ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଜୋ କ୍ଷପଣ (ଅର୍ଥାତ୍ ଶରୀରକେ
ଟିକନେକେ ସାଥ ଵିରୋଧ ନ ଆଯେ ଇସପ୍ରକାର, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଵିକାରରହିତ ଔର ତରଂଗରହିତ ସ୍ଥିରତା ହୋତୀ
ଜାଯେ, ତଦନୁସାର ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଅନଶନମେଂ), (୩) ନୀରଂଗ ଔର ନିସ୍ତରଂଗ – ଅନ୍ତରଂଗ ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧି
(ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ସିଦ୍ଧି) କେ ଲିଯେ ସେଵନ କିଯା ଜାନେଵାଲା ଜୋ ଗିରୀନ୍ଦ୍ରକନ୍ଦରାଦିକ ଆଵସଥମେଂ (-ଉଚ୍ଚ
ପର୍ଵତକୀ ଗୁଫା ଇତ୍ଯାଦି ନିଵାସସ୍ଥାନମେଂ), (୪) ଯଥୋକ୍ତ ଶରୀରକୀ ଵୃତ୍ତିକୀ କାରଣଭୂତ ଭିକ୍ଷାକେ ଲିଯେ
୧. ଛଦ୍ମସ୍ଥ ମୁନିକେ ଧାର୍ମିକ କଥା – ଵାର୍ତ୍ତା କରତେ ହୁଯେ ଭୀ ନିର୍ମଲ ଚୈତନ୍ଯ ଵିକଲ୍ପମୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଅଂଶତଃ
ମଲିନ ହୋତା ହୈ, ଅତଃ ଉସ ଧାର୍ମିକ କଥାକୋ ଭୀ ଵିକଥା ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଵିରୁଦ୍ଧ କଥା କହା ହୈ .
୨. ଵୃତ୍ତି = ନିର୍ଵାହ; ଟିକନା .
୩. ତଥାଵିଧ = ଵୈସା (ଶ୍ରାମଣ୍ଯପର୍ଯାଯକା ସହକାରୀ କାରଣଭୂତ)
୪. ନୀରଂଗ = ନୀରାଗ; ନିର୍ଵିକାର .

Page 396 of 513
PDF/HTML Page 429 of 546
single page version

ମାଣେ ଵିହାରକର୍ମଣି, ଶ୍ରାମଣ୍ଯପର୍ଯାଯସହକାରିକାରଣତ୍ଵେନାପ୍ରତିଷିଧ୍ଯମାନେ କେଵଲଦେହମାତ୍ର ଉପଧୌ,
ଅନ୍ଯୋନ୍ଯବୋଧ୍ଯବୋଧକଭାଵମାତ୍ରେଣ କଥଂଚିତ୍ପରିଚିତେ ଶ୍ରମଣେ, ଶବ୍ଦପୁଦ୍ଗଲୋଲ୍ଲାସସଂଵଲନକଶ୍ମଲିତ-
ଚିଦ୍ଭିତ୍ତିଭାଗାଯାଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଵିରୁଦ୍ଧାଯାଂ କଥାଯାଂ ଚୈତେଷ୍ଵପି ତଦ୍ଵିକଲ୍ପାଚିତ୍ରିତଚିତ୍ତଭିତ୍ତିତଯା
ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯଃ ପ୍ରତିବନ୍ଧଃ ..୨୧୫..
ଅଥ କୋ ନାମ ଛେଦ ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି —
ଅପଯତ୍ତା ଵା ଚରିଯା ସଯଣାସଣଠାଣଚଂକମାଦୀସୁ .
ସମଣସ୍ସ ସଵ୍ଵକାଲେ ହିଂସା ସା ସଂତଯ ତ୍ତି ମଦା ..୨୧୬..
ଗାଥାତ୍ରଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଭାଵନାପ୍ରତିବନ୍ଧକଚ୍ଛେଦଂ କଥଯତି — ମଦା ମତା ସମ୍ମତା . କା .
ହିଂସା ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଲକ୍ଷଣଶ୍ରାମଣ୍ଯଛେଦକାରଣଭୂତା ହିଂସା . କଥଂଭୂତା . ସଂତତ୍ରିଯ ତ୍ତି ସଂତତା ନିରନ୍ତରେତି . କା
କିଯେ ଜାନେଵାଲେ ଵିହାରକାର୍ଯମେଂ, (୫) ଶ୍ରାମଣ୍ଯପର୍ଯାଯକା ସହକାରୀ କାରଣ ହୋନେସେ ଜିସକା ନିଷେଧ ନହୀଂ
ହୈ ଐସେ କେଵଲ ଦେହମାତ୍ର ପରିଗ୍ରହମେଂ, (୬) ମାତ୍ର ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ ୧ବୋଧ୍ଯବୋଧକରୂପସେ ଜିନକା କଥଂଚିତ୍
ପରିଚଯ ଵର୍ତତା ହୈ ଐସେ ଶ୍ରମଣ (ଅନ୍ଯ ମୁନି) ମେଂ, ଔର (୭) ଶବ୍ଦରୂପ ପୁଦ୍ଗଲୋଲ୍ଲାସ
(ପୁଦ୍ଗଲପର୍ଯାଯ) କେ ସାଥ ସଂବଂଧସେ ଜିସମେଂ ଚୈତନ୍ଯରୂପୀ ଭିତ୍ତିକା ଭାଗ ମଲିନ ହୋତା ହୈ, ଐସୀ
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଵିରୁଦ୍ଧ କଥାମେଂ ଭୀ ପ୍ରତିବଂଧ ନିଷେଧ୍ଯ – ତ୍ଯାଗନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ ଅର୍ଥାତ୍ ଉନକେ ଵିକଲ୍ପୋଂସେ
ଭୀ ଚିତ୍ତଭୂମିକୋ ଚିତ୍ରିତ ହୋନେ ଦେନା ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଆଗମଵିରୁଦ୍ଧ ଆହାରଵିହାରାଦି ତୋ ମୁନିନେ ପହଲେ ହୀ ଛୋଡ଼ ଦିଯେ ହୈଂ . ଅବ
ସଂଯମକେ ନିମିତ୍ତପନେକୀ ବୁଦ୍ଧିସେ ମୁନିକେ ଜୋ ଆଗମୋକ୍ତ ଆହାର, ଅନଶନ, ଗୁଫାଦିମେଂ ନିଵାସ, ଵିହାର,
ଦେହମାତ୍ର ପରିଗ୍ରହ, ଅନ୍ଯ ମୁନିଯୋଂକା ପରିଚଯ ଔର ଧାର୍ମିକ ଚର୍ଚା – ଵାର୍ତା ପାଯେ ଜାତେ ହୈଂ, ଉନକେ ପ୍ରତି
ଭୀ ରାଗାଦି କରନା ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ, — ଉନକେ ଵିକଲ୍ପୋଂସେ ଭୀ ମନକୋ ରଁଗନେ ଦେନା ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ;
ଇସପ୍ରକାର ଆଗମୋକ୍ତ ଆହାର – ଵିହାରାଦିମେଂ ଭୀ ପ୍ରତିବଂଧ ପ୍ରାପ୍ତ କରନା ଯୋଗ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଉସସେ
ସଂଯମମେଂ ଛେଦ ହୋତା ହୈ ..୨୧୫..
ଅବ ଛେଦ କ୍ଯା ହୈ, (ଅର୍ଥାତ୍ ଛେଦ କିସେ କହତେ ହୈଂ ) ଉସକା ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
୧. ବୋଧ୍ଯ ଵହ ହୈ ଜିସେ ସମଝାଯା ହୈ ଅଥଵା ଜିସେ ଉପଦେଶ ଦିଯା ଜାତା ହୈ . ଔର ବୋଧକ ଵହ ହୈ ଜୋ ସମଝାତା
ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ଜୋ ଉପଦେଶ ଦେତା ହୈ . ମାତ୍ର ଅନ୍ଯ ଶ୍ରମଣୋଂସେ ସ୍ଵଯଂବୋଧ ଗ୍ରହଣ କରନେକେ ଲିଯେ ଅଥଵା ଅନ୍ଯ ଶ୍ରମଣୋଂକୋ
ବୋଧ ଦେନେକେ ଲିଯେ ମୁନିକା ଅନ୍ଯ ଶ୍ରମଣକେ ସାଥ ପରିଚଯ ହୋତା ହୈ .
ଆସନ – ଶଯନ – ଗମନାଦିକେ ଚର୍ଯା ପ୍ରଯତ୍ନଵିହୀନ ଜେ,
ତେ ଜାଣଵୀ ହିଂସା ସଦା ସଂତାନଵାହିନୀ ଶ୍ରମଣନେ. ୨୧୬.

Page 397 of 513
PDF/HTML Page 430 of 546
single page version

ଅପ୍ରଯତା ଵା ଚର୍ଯା ଶଯନାସନସ୍ଥାନଚଙ୍କ୍ରମଣାଦିଷୁ .
ଶ୍ରମଣସ୍ଯ ସର୍ଵକାଲେ ହିଂସା ସା ସନ୍ତତେତି ମତା ..୨୧୬..
ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୋ ହି ଛେଦଃ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପସ୍ଯ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସ୍ଯ ଛେଦନାତ୍; ତସ୍ଯ ହିଂସନାତ୍ ସ
ଏଵ ଚ ହିଂସା . ଅତଃ ଶ୍ରମଣସ୍ଯାଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାଵିନାଭାଵିନୀ ଶଯନାସନସ୍ଥାନଚଂକ୍ରମଣାଦିଷ୍ଵପ୍ରଯତା ଯା
ଚର୍ଯା ସା ଖଲୁ ତସ୍ଯ ସର୍ଵକାଲମେଵ ସନ୍ତାନଵାହିନୀ ଛେଦାନର୍ଥାନ୍ତରଭୂତା ହିଂସୈଵ ..୨୧୬..
ହିଂସା ମତା . ଚରିଯା ଚର୍ଯା ଚେଷ୍ଟା . ଯଦି ଚେତ୍ କଥଂଭୂତା . ଅପଯତ୍ତା ଵା ଅପ୍ରଯତ୍ନା ଵା, ନିଃକଷାଯସ୍ଵସଂଵିତ୍ତି-
ରୂପପ୍ରଯତ୍ନରହିତା ସଂକ୍ଲେଶସହିତେତ୍ଯର୍ଥଃ . କେଷୁ ଵିଷଯେଷୁ . ସଯଣାସଣଠାଣଚଂକମାଦୀସୁ ଶଯନାସନସ୍ଥାନ-
ଚଙ୍କ୍ର ମଣସ୍ଵାଧ୍ଯାଯତପଶ୍ଚରଣାଦିଷୁ . କସ୍ଯ . ସମଣସ୍ସ ଶ୍ରମଣସ୍ଯ ତପୋଧନସ୍ଯ . କ୍ଵ . ସଵ୍ଵକାଲେ ସର୍ଵକାଲେ .
ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ ---ବାହ୍ଯଵ୍ଯାପାରରୂପାଃ ଶତ୍ରଵସ୍ତାଵତ୍ପୂର୍ଵମେଵ ତ୍ଯକ୍ତାସ୍ତପୋଧନୈଃ, ଅଶନଶଯନାଦିଵ୍ଯାପାରୈଃ ପୁନସ୍ତ୍ଯକ୍ତୁଂ
ନାଯାତି . ତତଃ କାରଣାଦନ୍ତରଙ୍ଗକ୍ରୋଧାଦିଶତ୍ରୁନିଗ୍ରହାର୍ଥଂ ତତ୍ରାପି ସଂକ୍ଲେଶୋ ନ କର୍ତଵ୍ଯ ଇତି ..୨୧୬..
ଅଥାନ୍ତରଙ୍ଗବହିରଙ୍ଗହିଂସାରୂପେଣ ଦ୍ଵିଵିଧଚ୍ଛେଦମାଖ୍ଯାତି — ମରଦୁ ଵ ଜିଯଦୁ ଵ ଜୀଵୋ, ଅଯଦାଚାରସ୍ସ ଣିଚ୍ଛିଦା ହିଂସା
ମ୍ରିଯତାଂ ଵା ଜୀଵତୁ ଵା ଜୀଵଃ, ପ୍ରଯତ୍ନରହିତସ୍ଯ ନିଶ୍ଚିତା ହିଂସା ଭଵତି; ବହିରଙ୍ଗାନ୍ଯଜୀଵସ୍ଯ ମରଣେଽମରଣେ
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଶ୍ରମଣସ୍ଯ ] ଶ୍ରମଣକେ [ଶଯନାସନସ୍ଥାନଚଂକ୍ରମଣାଦିଷୁ ] ଶଯନ, ଆସନ
(ବୈଠନା), ସ୍ଥାନ (ଖଡ଼େ ରହନା), ଗମନ ଇତ୍ଯାଦିମେଂ [ଅପ୍ରଯତା ଵା ଚର୍ଯା ] ଜୋ ଅପ୍ରଯତ ଚର୍ଯା ହୈ [ସା ]
ଵହ [ସର୍ଵକାଲେ ] ସଦା [ସଂତତା ହିଂସା ଇତି ମତା ] ସତତ ହିଂସା ମାନୀ ଗଈ ହୈ ..୨୧୬..
ଟୀକା : — ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଛେଦ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି (ଉସସେ) ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପ
ଶ୍ରାମଣ୍ଯକା ଛେଦନ ହୋତା ହୈ; ଔର ଵହୀ (-ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ହୀ) ହିଂସା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି (ଉସସେ)
ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପ ଶ୍ରାମଣ୍ଯକା ହିଂସନ (ହନନ) ହୋତା ହୈ . ଇସଲିଯେ ଶ୍ରମଣକେ, ଜୋ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ବିନା
ନହୀଂ ହୋତୀ ଐସେ ଶଯନ – ଆସନ – ସ୍ଥାନ – ଗମନ ଇତ୍ଯାଦିମେଂ ୧ଅପ୍ରଯତ ଚର୍ଯା (ଆଚରଣ) ଵହ ଵାସ୍ତଵମେଂ
ଉସକେ ଲିଯେ ସର୍ଵକାଲମେଂ (ସଦା) ହୀ ୨ସଂତାନଵାହିନୀ ହିଂସା ହୀ ହୈ — ଜୋ କି ଛେଦସେ ଅନନ୍ଯଭୂତ ହୈ
(ଅର୍ଥାତ୍ ଛେଦସେ କୋଈ ଭିନ୍ନ ଵସ୍ତୁ ନହୀଂ ହୈ .)
ଭାଵାର୍ଥ : — ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପ ମୁନିତ୍ଵ (୧) ଛିଦତା ହୈ (୨) ହନନ ହୋତା
ହୈ, ଇସଲିଯେ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ (୧) ଛେଦ ହୀ ହୈ, (୨) ହିଂସା ହୀ ହୈ . ଔର ଜହାଁ ସୋନେ, ବୈଠନେ, ଖଡ଼େ
ହୋନେ, ଚଲନେ ଇତ୍ଯାଦିମେଂ ଅପ୍ରଯତ ଆଚରଣ ହୋତା ହୈ ଵହାଁ ନିଯମସେ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ତୋ ହୋତା ହୀ ହୈ,
ଇସଲିଯେ ଅପ୍ରଯତ ଆଚରଣ ଛେଦ ହୀ ହୈ, ହିଂସା ହୀ ହୈ ..୨୧୬..
୧. ଅପ୍ରଯତ = ପ୍ରଯତ୍ନ ରହିତ, ଅସାଵଧାନ, ଅସଂଯମୀ, ନିରଂକୁଶ, ସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦୀ . [ଅପ୍ରଯତ ଚର୍ଯା ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ବିନା
କଭୀ ନହୀଂ ହୋତୀ .]]
୨. ସଂତାନଵାହିନୀ = ସଂତତ, ସତତ, ନିରଂତର, ଧାରାଵାହୀ, ଅଟୂଟ; [ଜବ ତକ ଅପ୍ରଯତ ଚର୍ଯା ହୈ ତବ ତକ ସଦା ହୀ ହିଂସା
ସତତରୂପସେ ଚାଲୂ ରହତୀ ହୈ .]]

Page 398 of 513
PDF/HTML Page 431 of 546
single page version

ଅଥାନ୍ତରଂଗବହିରଂଗତ୍ଵେନ ଛେଦସ୍ଯ ଦ୍ଵୈଵିଧ୍ଯମୁପଦିଶତି —
ମରଦୁ ଵ ଜିଯଦୁ ଵ ଜୀଵୋ ଅଯଦାଚାରସ୍ସ ଣିଚ୍ଛିଦା ହିଂସା .
ପଯଦସ୍ସ ଣତ୍ଥି ବଂଧୋ ହିଂସାମେତ୍ତେଣ ସମିଦସ୍ସ ..୨୧୭..
ମ୍ରିଯତାଂ ଵା ଜୀଵତୁ ଵା ଜୀଵୋଽଯତାଚାରସ୍ଯ ନିଶ୍ଚିତା ହିଂସା .
ପ୍ରଯତସ୍ଯ ନାସ୍ତି ବନ୍ଧୋ ହିଂସାମାତ୍ରେଣ ସମିତସ୍ଯ ..୨୧୭..
ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୋଽନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦଃ, ପରପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପୋ ବହିରଂଗଃ . ତତ୍ର ପରପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପସଦ୍ଭାଵେ
ତଦସଦ୍ଭାଵେ ଵା ତଦଵିନାଭାଵିନାପ୍ରଯତାଚାରେଣ ପ୍ରସିଦ୍ଧଯଦଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସଦ୍ଭାଵସ୍ଯ ସୁନିଶ୍ଚିତହିଂସା-
ଵା, ନିର୍ଵିକାରସ୍ଵସଂଵିତ୍ତିଲକ୍ଷଣପ୍ରଯତ୍ନରହିତସ୍ଯ ନିଶ୍ଚଯଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପଣରୂପା ନିଶ୍ଚଯହିଂସା ଭଵତି .
ପଯଦସ୍ସ ଣତ୍ଥି ବଂଧୋ ବାହ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରପ୍ରଯତ୍ନପରସ୍ଯ ନାସ୍ତି ବନ୍ଧଃ . କେନ . ହିଂସାମେତ୍ତେଣ ଦ୍ରଵ୍ଯହିଂସାମାତ୍ରେଣ .
କଥଂଭୂତସ୍ଯ ପୁରୁଷସ୍ଯ . ସମିଦସ୍ସ ସମିତସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵରୂପେ ସମ୍ଯଗିତୋ ଗତଃ ପରିଣତଃ ସମିତସ୍ତସ୍ଯ
ସମିତସ୍ଯ, ଵ୍ଯଵହାରେଣେର୍ଯାଦିପଞ୍ଚସମିତିଯୁକ୍ତସ୍ଯ ଚ . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵନାରୂପନିଶ୍ଚିଯପ୍ରାଣସ୍ଯ
ଵିନାଶକାରଣଭୂତା ରାଗାଦିପରିଣତିର୍ନିଶ୍ଚଯହିଂସା ଭଣ୍ଯତେ, ରାଗାଦ୍ଯୁତ୍ପତ୍ତେର୍ବହିରଙ୍ଗନିମିତ୍ତଭୂତଃ ପରଜୀଵଘାତୋ
ଵ୍ଯଵହାରହିଂସେତି ଦ୍ଵିଧା ହିଂସା ଜ୍ଞାତଵ୍ଯା . କିଂତୁ ଵିଶେଷଃ — ବହିରଙ୍ଗହିଂସା ଭଵତୁ ଵା ମା ଭଵତୁ, ସ୍ଵସ୍ଥ-
ଅବ, ଛେଦକେ ଅନ୍ତରଂଗ ଔର ବହିରଂଗ ଐସେ ଦୋ ପ୍ରକାର ବତଲାତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [ମ୍ରିଯତାଂ ଵା ଜୀଵତୁ ଵା ] ମରେ ଯା ଜିଯେ,
[ଅଯତାଚାରସ୍ଯ ] ଅପ୍ରଯତ ଆଚାରଵାଲେକେ [ହିଂସା ] (ଅଂତରଂଗ) ହିଂସା [ନିଶ୍ଚିତା ] ନିଶ୍ଚିତ ହୈ;
[ପ୍ରଯତସ୍ଯ ସମିତସ୍ଯ ] ୧ପ୍ରଯତକେ, ୨ସମିତିଵାନ୍କେ [ହିଂସାମାତ୍ରେଣ ] (ବହିରଂଗ) ହିଂସାମାତ୍ରସେ [ବନ୍ଧଃ ]
ବଂଧ [ନାସ୍ତି ] ନହୀଂ ହୈ ..୨୧୭..
ଟୀକା : — ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ଅଂତରଂଗ ଛେଦ ହୈ; ପରପ୍ରାଣୋଂକା ଵ୍ଯପରୋପ (ଵିଚ୍ଛେଦ) ଵହ
ବହିରଂଗଛେଦ ହୈ . ଇନମେଂସେ ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦ ହୀ ଵିଶେଷ ବଲଵାନ ହୈ, ବହିରଂଗ ଛେଦ ନହୀଂ; କ୍ଯୋଂକି —
୧. ପ୍ରଯତ = ପ୍ରଯତ୍ନଶୀଲ, ସାଵଧାନ, ସଂଯମୀ [ପ୍ରଯତ୍ନକେ ଅର୍ଥକେ ଲିଯେ ଦେଖୋ ଗାଥା ୨୧୧ କା ଫୁ ଟନୋଟ]]
୨. ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵରୂପମେଂ (ମୁନିତ୍ଵୋଚିତ) ସମ୍ଯକ୍ ‘ଇତି’ ଅର୍ଥାତ୍ ପରିଣତି ଵହ ନିଶ୍ଚଯ ସମିତି ହୈ . ଔର ଉସ ଦଶାମେଂ
ହୋନେଵାଲୀ (ହଠ ରହିତ) ଈର୍ଯା – ଭାଷାଦି ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶୁଭ ପରିଣତି ଵହ ଵ୍ଯଵହାରସମିତି ହୈ . [ଜହାଁ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵରୂପମେଂ
ସମ୍ଯକ୍ପରିଣତିରୂପ ଦଶା ନହୀଂ ହୋତୀ ଵହାଁ ଶୁଭ ପରିଣତି ହଠ ସହିତ ହୋତୀ ହୈ; ଵହ ଶୁଭପରିଣତି ଵ୍ଯଵହାରସମିତି
ଭୀ ନହୀଂ ହୈ . ]
ଜୀଵୋ – ମରୋ ଜୀଵ, ଯତ୍ନହୀନ ଆଚାର ତ୍ଯାଂ ହିଂସା ନକ୍କୀ;
ସମିତି – ପ୍ରଯତ୍ନସହିତନେ ନହି ବଂଧ ହିଂସାମାତ୍ରଥୀ. ୨୧୭.

Page 399 of 513
PDF/HTML Page 432 of 546
single page version

ଭାଵପ୍ରସିଦ୍ଧେଃ, ତଥା ତଦ୍ଵିନାଭାଵିନା ପ୍ରଯତାଚାରେଣ ପ୍ରସିଦ୍ଧଯଦଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାସଦ୍ଭାଵପରସ୍ଯ ପରପ୍ରାଣ-
ଵ୍ଯପରୋପସଦ୍ଭାଵେଽପି ବନ୍ଧାପ୍ରସିଦ୍ଧଯା ସୁନିଶ୍ଚିତହିଂସାଽଭାଵପ୍ରସିଦ୍ଧେଶ୍ଚାନ୍ତରଂଗ ଏଵ ଛେଦୋ ବଲୀଯାନ୍, ନ
ପୁନର୍ବହିରଂଗଃ . ଏଵମପ୍ଯନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦାଯତନମାତ୍ରତ୍ଵାଦ୍ବହିରଂଗଚ୍ଛେଦୋଽଭ୍ଯୁପଗମ୍ଯେତୈଵ ..୨୧୭..
ଭାଵନାରୂପନିଶ୍ଚଯପ୍ରାଣଘାତେ ସତି ନିଶ୍ଚଯହିଂସା ନିଯମେନ ଭଵତୀତି . ତତଃ କାରଣାତ୍ସୈଵ ମୁଖ୍ଯେତି ..୨୧୭..
ଅଥ ତମେଵାର୍ଥଂ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଦାର୍ଷ୍ଟାନ୍ତାଭ୍ଯାଂ ଦୃଢଯତି —
ଉଚ୍ଚାଲିଯମ୍ହି ପାଏ ଇରିଯାସମିଦସ୍ସ ଣିଗ୍ଗମତ୍ଥାଏ .
ଆବାଧେଜ୍ଜ କୁଲିଂଗଂ ମରିଜ୍ଜ ତଂ ଜୋଗମାସେଜ୍ଜ ..“୧୫..
ଣ ହି ତସ୍ସ ତଣ୍ଣିମିତ୍ତୋ ବଂଧୋ ସୁହୁମୋ ଯ ଦେସିଦୋ ସମଯେ .
ମୁଚ୍ଛା ପରିଗ୍ଗହୋ ଚ୍ଚିଯ ଅଜ୍ଝପ୍ପପମାଣଦୋ ଦିଟ୍ଠୋ ..“୧୬.. (ଜୁମ୍ମଂ)
ପରପ୍ରାଣୋଂକେ ଵ୍ଯପରୋପକା ସଦ୍ଭାଵ ହୋ ଯା ଅସଦ୍ଭାଵ, ଜୋ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ବିନା ନହୀଂ ହୋତା ଐସେ
୧ଅପ୍ରଯତ ଆଚାରସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋନେଵାଲା (-ଜାନନେମେଂ ଆନେଵାଲା) ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ସଦ୍ଭାଵ ଜିସକେ
ପାଯା ଜାତା ହୈ ଉସକେ ହିଂସାକେ ସଦ୍ଭାଵକୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ସୁନିଶ୍ଚିତ ହୈ; ଔର ଇସପ୍ରକାର ଜୋ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ
ବିନା ହୋତା ହୈ ଐସେ ୨ପ୍ରଯତ ଆଚାରସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋନେଵାଲା ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ଅସଦ୍ଭାଵ ଜିସକେ ପାଯା
ଜାତା ହୈ ଉସକେ, ପରପ୍ରାଣୋଂକେ ଵ୍ଯପରୋପକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ ଭୀ ବଂଧକୀ ଅପ୍ରସିଦ୍ଧି ହୋନେସେ, ହିଂସାକେ ଅଭାଵକୀ
ପ୍ରସିଦ୍ଧି ସୁନିଶ୍ଚିତ ହୈ . ଐସା ହୋନେ ପର ଭୀ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅଂତରଂଗ ଛେଦ ହୀ ଵିଶେଷ ବଲଵାନ ହୈ ବହିରଂଗ ଛେଦ
ନହୀଂ, — ଐସା ହୋନ ପର ଭୀ) ବହିରଂଗ ଛେଦ ଅଂତରଂଗ ଛେଦକା ଆଯତନମାତ୍ର ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସେ (ବହିରଂଗ
ଛେଦକୋ) ସ୍ଵୀକାର ତୋ କରନା ହୀ ଚାହିଯେ ଅର୍ଥାତ୍ ଉସେ ମାନନା ହୀ ଚାହିଯେ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ହନନ ହୋନା ଵହ ଅନ୍ତରଂଗ ହିଂସା — ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦ ହୈ, ଔର
ଦୂସରେକେ ପ୍ରାଣୋଂକା ଵିଚ୍ଛେଦ ହୋନା ବହିରଂଗ ହିଂସା – ବହିରଂଗ ଛେଦ ହୈ .
ଜୀଵ ମରେ ଯା ନ ମରେ, ଜିସକେ ଅପ୍ରଯତ ଆଚରଣ ହୈ ଉସକେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ହନନ ହୋନେସେ
ଅନ୍ତରଂଗ ହିଂସା ହୋତୀ ହୀ ହୈ ଔର ଇସଲିଯେ ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦ ହୋତା ହୀ ହୈ . ଜିସକେ ପ୍ରଯତ ଆଚରଣ ହୈ
ଉସକେ, ପରପ୍ରାଣୋଂକେ ଵ୍ଯପରୋପରୂପ ବହିରଂଗ ହିଂସାକେ — ବହିରଂଗ ଛେଦକେ — ସଦ୍ଭାଵମେଂ ଭୀ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା
ହନନ ନହୀଂ ହୋନେସେ ଅନ୍ତରଂଗ ହିଂସା ନହୀଂ ହୋତୀ ଔର ଇସଲିଯେ ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦ ନହୀଂ ହୋତା ..୨୧୭..
୧. ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ବିନା ଅପ୍ରଯତ ଆଚାର କଭୀ ନହୀଂ ହୋତା, ଇସଲିଯେ ଜିସକେ ଅପ୍ରଯତ ଆଚାର ଵର୍ତତା ହୈ ଉସକେ
ଅଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗ ଅଵଶ୍ଯମେଵ ହୋତା ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ଅପ୍ରଯତ ଆଚାରକେ ଦ୍ଵାରା ଅଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ —
ଜାନା ଜାତା ହୈ .
୨. ଜହାଁ ଅଶୁଦ୍ଧ ଉପଯୋଗ ନହୀଂ ହୋତା ଵହୀଂ ପ୍ରଯତ ଆଚାର ପାଯା ଜାତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ପ୍ରଯତ ଆଚାରକେ ଦ୍ଵାରା ଅଶୁଦ୍ଧ
ଉପଯୋଗକା ଅସଦ୍ଭାଵ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ — ଜାନା ଜାତା ହୈ .

Page 400 of 513
PDF/HTML Page 433 of 546
single page version

ଅଥ ସର୍ଵଥାନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦଃ ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯ ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି —
ଅଯଦାଚାରୋ ସମଣୋ ଛସ୍ସୁ ଵି କାଯେସୁ ଵଧକରୋ ତ୍ତି ମଦୋ .
ଚରଦି ଜଦଂ ଜଦି ଣିଚ୍ଚଂ କମଲଂ ଵ ଜଲେ ଣିରୁଵଲେଵୋ ..୨୧୮..
ଅଯତାଚାରଃ ଶ୍ରମଣଃ ଷଟ୍ସ୍ଵପି କାଯେଷୁ ଵଧକର ଇତି ମତଃ .
ଚରତି ଯତଂ ଯଦି ନିତ୍ଯଂ କମଲମିଵ ଜଲେ ନିରୁପଲେପଃ ..୨୧୮..
ଯତସ୍ତଦଵିନାଭାଵିନା ଅପ୍ରଯତାଚାରତ୍ଵେନ ପ୍ରସିଦ୍ଧଯଦଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସଦ୍ଭାଵଃ ଷଟ୍କାଯପ୍ରାଣ-
ଵ୍ଯପରୋପପ୍ରତ୍ଯଯବନ୍ଧପ୍ରସିଦ୍ଧଯା ହିଂସକ ଏଵ ସ୍ଯାତ୍ . ଯତଶ୍ଚ ତଦ୍ଵିନାଭାଵିନା ପ୍ରଯତାଚାରତ୍ଵେନ
ଉଚ୍ଚାଲିଯମ୍ହି ପାଏ ଉତ୍କ୍ଷିପ୍ତେ ଚାଲିତେ ସତି ପାଦେ . କସ୍ଯ . ଇରିଯାସମିଦସ୍ସ ଈର୍ଯାସମିତିତପୋଧନସ୍ଯ .
କ୍ଵ . ଣିଗ୍ଗମତ୍ଥାଏ ଵିଵକ୍ଷିତସ୍ଥାନାନ୍ନିର୍ଗମସ୍ଥାନେ . ଆବାଧେଜ୍ଜ ଆବାଧ୍ଯେତ ପୀଡଯେତ . ସ କଃ . କୁଲିଂଗଂ
ସୂକ୍ଷ୍ମଜନ୍ତୁଃ . ନ କେଵଲମାବାଧ୍ଯେତ, ମରିଜ୍ଜ ମ୍ରିଯତାଂ ଵା . କିଂ କୃତ୍ଵା . ତଂ ଜୋଗମାସେଜ୍ଜ ତଂ ପୂର୍ଵୋକ୍ତଂ ପାଦଯୋଗଂ
ପାଦସଂଘଟ୍ଟନମାଶ୍ରିତ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ଯେତି . ଣ ହି ତସ୍ସ ତଣ୍ଣିମିତ୍ତୋ ବଂଧୋ ସୁହୁମୋ ଯ ଦେସିଦୋ ସମଯେ ନ ହି ତସ୍ଯ ତନ୍ନିମିତ୍ତୋ
ବନ୍ଧଃ ସୂକ୍ଷ୍ମୋଽପି ଦେଶିତଃ ସମଯେ; ତସ୍ଯ ତପୋଧନସ୍ଯ ତନ୍ନିମିତ୍ତୋ ସୂକ୍ଷ୍ମଜନ୍ତୁଘାତନିମିତ୍ତୋ ବନ୍ଧଃ ସୂକ୍ଷ୍ମୋଽପି
ସ୍ତୋକୋଽପି ନୈଵ ଦୃଷ୍ଟଃ ସମଯେ ପରମାଗମେ . ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତମାହ – ମୁଚ୍ଛା ପରିଗ୍ଗହୋ ଚ୍ଚିଯ ମୂର୍ଚ୍ଛା ପରିଗ୍ରହଶ୍ଚୈଵ ଅଜ୍ଝପ୍ପ-
ପମାଣଦୋ ଦିଟ୍ଠୋ ଅଧ୍ଯାତ୍ମପ୍ରମାଣତୋ ଦୃଷ୍ଟ ଇତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ‘ମୂର୍ଚ୍ଛା ପରିଗ୍ରହଃ’ ଇତି ସୂତ୍ରେ ଯଥାଧ୍ଯାତ୍ମାନୁସାରେଣ
ମୂର୍ଚ୍ଛାରୂପରାଗାଦିପରିଣାମାନୁସାରେଣ ପରିଗ୍ରହୋ ଭଵତି, ନ ଚ ବହିରଙ୍ଗପରିଗ୍ରହାନୁସାରେଣ; ତଥାତ୍ର ସୂକ୍ଷ୍ମ-
ଜନ୍ତୁଘାତେଽପି ଯାଵତାଂଶେନ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵଚଲନରୂପା ରାଗାଦିପରିଣତିଲକ୍ଷଣଭାଵହିଂସା ତାଵତାଂଶେନ ବନ୍ଧୋ ଭଵତି,
ଅବ, ସର୍ଵଥା ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦ ନିଷେଧ୍ଯ – ତ୍ଯାଜ୍ଯ ହୈ ଐସା ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅଯତାଚାରଃ ଶ୍ରମଣଃ ] ଅପ୍ରଯତ ଆଚାରଵାଲା ଶ୍ରମଣ [ଷଟ୍ସୁ ଅପି
କାଯେଷୁ ] ଛହୋଂ କାଯ ସଂବଂଧୀ [ଵଧକରଃ ] ଵଧକା କରନେଵାଲା [ଇତି ମତଃ ] ମାନନେମେଂ – କହନେମେଂ ଆଯା
ହୈ; [ଯଦି ] ଯଦି [ନିତ୍ଯଂ ] ସଦା [ଯତଂ ଚରତି ] ପ୍ରଯତରୂପସେ ଆଚରଣ କରେ ତୋ [ଜଲେ କମଲମ୍ ଇଵ ]
ଜଲମେଂ କମଲକୀ ଭାଁତି [ନିରୁପଲେପଃ ] ନିର୍ଲେପ କହା ଗଯା ହୈ ..୨୧୮..
ଟୀକା : — ଜୋ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ବିନା ନହୀଂ ହୋତା ଐସେ ଅପ୍ରଯତ ଆଚାରକେ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରସିଦ୍ଧ
(ଜ୍ଞାତ) ହୋନେଵାଲା ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ସଦ୍ଭାଵ ହିଂସକ ହୀ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଛହକାଯକେ ପ୍ରାଣୋଂକେ
ଵ୍ଯପରୋପକେ ଆଶ୍ରଯସେ ହୋନେଵାଲେ ବଂଧକୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ହୈ; ଔର ଜୋ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ବିନା ହୋତା ହୈ ଐସେ
ପ୍ରଯତ ଆଚାରସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋନେଵାଲା ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ଅସଦ୍ଭାଵ ଅହିଂସକ ହୀ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ପରକେ
ମୁନି ଯତ୍ନହୀନ ଆଚାରଵଂତ ଛ କାଯନୋ ହିଂସକ କହ୍ଯୋ;
ଜଲକମଲଵତ୍ ନିର୍ଲେପ ଭାଖ୍ଯୋ, ନିତ୍ଯ ଯତ୍ନସହିତ ଜୋ. ୨୧୮.

Page 401 of 513
PDF/HTML Page 434 of 546
single page version

ପ୍ରସିଦ୍ଧଯଦଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାସଦ୍ଭାଵଃ ପରପ୍ରତ୍ଯଯବନ୍ଧଲେଶସ୍ଯାପ୍ଯଭାଵାଜ୍ଜଲଦୁର୍ଲଲିତଂ କମଲମିଵ ନିରୁପଲେପତ୍ଵ-
ପ୍ରସିଦ୍ଧେରହିଂସକ ଏଵ ସ୍ଯାତ୍ . ତତସ୍ତୈସ୍ତୈଃ ସର୍ଵୈଃ ପ୍ରକାରୈରଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପୋଽନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦଃ ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯୋ
ଯୈର୍ଯୈସ୍ତଦାଯତନମାତ୍ରଭୂତଃ ପରପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପରୂପୋ ବହିରଂଗଚ୍ଛେଦୋ ଦୂରାଦେଵ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧଃ ସ୍ଯାତ୍ ..୨୧୮..
ଅଥୈକାନ୍ତିକାନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦତ୍ଵାଦୁପଧିସ୍ତଦ୍ଵତ୍ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯ ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି —
ହଵଦି ଵ ଣ ହଵଦି ବଂଧୋ ମଦମ୍ହି ଜୀଵେଽଧ କାଯଚେଟ୍ଠମ୍ହି .
ବଂଧୋ ଧୁଵମୁଵଧୀଦୋ ଇଦି ସମଣା ଛଯିା ସଵ୍ଵଂ ..୨୧୯..
ନ ଚ ପାଦସଂଘଟ୍ଟନମାତ୍ରେଣ . ତସ୍ଯ ତପୋଧନସ୍ଯ ରାଗାଦିପରିଣତିଲକ୍ଷଣଭାଵହିଂସା ନାସ୍ତି . ତତଃ
କାରଣାଦ୍ବନ୍ଧୋଽପି ନାସ୍ତୀତି ..“୧୫ – ୧୬.. ଅଥ ନିଶ୍ଚଯହିଂସାରୂପୋଽନ୍ତରଙ୍ଗଚ୍ଛେଦଃ ସର୍ଵଥା ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯ
ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି — ଅଯଦାଚାରୋ ନିର୍ମଲାତ୍ମାନୁଭୂତିଭାଵନାଲକ୍ଷଣପ୍ରଯତ୍ନରହିତତ୍ଵେନ ଅଯତାଚାରଃ ପ୍ରଯତ୍ନରହିତଃ .
ସ କଃ . ସମଣୋ ଶ୍ରମଣସ୍ତପୋଧନଃ . ଛସ୍ସୁ ଵି କାଯେସୁ ଵଧକରୋ ତ୍ତି ମଦୋ ଷଟ୍ସ୍ଵପି କାଯେଷୁ ଵଧକରୋ
ହିଂସାକର ଇତି ମତଃ ସମ୍ମତଃ କଥିତଃ . ଚରଦି ଆଚରତି ଵର୍ତତେ . କଥଂ . ଯଥା ଭଵତି ଜଦଂ ଯତଂ
ଯତ୍ନପରଂ, ଜଦି ଯଦି ଚେତ୍, ଣିଚ୍ଚଂ ନିତ୍ଯଂ ସର୍ଵକାଲଂ ତଦା କମଲଂ ଵ ଜଲେ ଣିରୁଵଲେଵୋ କମଲମିଵ ଜଲେ ନିରୁପଲେପ
ଇତି . ଏତାଵତା କିମୁକ୍ତଂ ଭଵତି — ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସଂଵିତ୍ତିଲକ୍ଷଣଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗପରିଣତପୁରୁଷଃ ଷଡ୍ଜୀଵକୁଲେ ଲୋକେ
ଵିଚରନ୍ନପି ଯଦ୍ଯପି ବହିରଙ୍ଗଦ୍ରଵ୍ଯହିଂସାମାତ୍ରମସ୍ତି, ତଥାପି ନିଶ୍ଚଯହିଂସା ନାସ୍ତି . ତତଃ କାରଣାଚ୍ଛୁଦ୍ଧ-
ପରମାତ୍ମଭାଵନାବଲେନ ନିଶ୍ଚଯହିଂସୈଵ ସର୍ଵତାତ୍ପର୍ଯେଣ ପରିହର୍ତଵ୍ଯେତି ..୨୧୮.. ଅଥ ବହିରଙ୍ଗଜୀଵଘାତେ ବନ୍ଧୋ
પ્ર. ૫૧
ଆଶ୍ରଯସେ ହୋନେଵାଲେ ଲେଶମାତ୍ର ଭୀ ବଂଧକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଜଲମେଂ ଝୂଲତେ ହୁଏ କମଲକୀ ଭାଁତି
ନିର୍ଲେପତାକୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ହୈ . ଇସଲିଯେ ଉନ – ଉନ ସର୍ଵପ୍ରକାରସେ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପ ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦ ନିଷେଧ୍ଯ –
ତ୍ଯାଗନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ, ଜିନ – ଜିନ ପ୍ରକାରୋଂସେ ଉସକା ଆଯତନମାତ୍ରଭୂତ ପରପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପରୂପ ବହିରଂଗ ଛେଦ
ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିଷିଦ୍ଧ ହୋ .
ଭାଵାର୍ଥ : — ଶାସ୍ତ୍ରୋଂମେଂ ଅପ୍ରଯତ – ଆଚାରଵାନ୍ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀକୋ ଛହ କାଯକା ହିଂସକ କହା
ହୈ ଔର ପ୍ରଯତ – ଆଚାରଵାନ୍ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକୋ ଅହିଂସକ କହା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଶାସ୍ତ୍ରୋଂମେଂ ଜିସ – ଜିସ
ପ୍ରକାରସେ ଛହ କାଯକୀ ହିଂସାକା ନିଷେଧ କିଯା ଗଯା ହୋ, ଉସ – ଉସ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରସେ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା
ନିଷେଧ ସମଝନା ଚାହିଯେ ..୨୧୮..
ଅବ, ଉପଧି (-ପରିଗ୍ରହ) କୋ ଐକାନ୍ତିକ ଅନ୍ତରଂଗ – ଛେଦତ୍ଵ ହୋନେସେ ଉପଧି ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦକୀ
ଭାଁତି ତ୍ଯାଜ୍ଯ ହୈ, ଐସା ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
ଦୈହିକ କ୍ରିଯା ଥକୀ ଜୀଵ ମରତାଂ ବଂଧ ଥାଯ – ନ ଥାଯ ଛେ,
ପରିଗ୍ରହ ଥକୀ ଧ୍ରୁଵ ବଂଧ, ତେଥୀ ସମସ୍ତ ଛୋଡଯୋ ଯୋଗୀଏ. ୨୧୯.

Page 402 of 513
PDF/HTML Page 435 of 546
single page version

ଭଵତି ଵା ନ ଭଵତି ବନ୍ଧୋ ମୃତେ ଜୀଵେଽଥ କାଯଚେଷ୍ଟାଯାମ୍ .
ବନ୍ଧୋ ଧ୍ରୁଵମୁପଧେରିତି ଶ୍ରମଣାସ୍ତ୍ଯକ୍ତଵନ୍ତଃ ସର୍ଵମ୍ ..୨୧୯..
ଯଥା ହି କାଯଵ୍ଯାପାରପୂର୍ଵକସ୍ଯ ପରପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପସ୍ଯାଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସଦ୍ଭାଵାସଦ୍ଭାଵାଭ୍ଯାମ-
ନୈକାନ୍ତିକବନ୍ଧତ୍ଵେନ ଛେଦତ୍ଵମନୈକାନ୍ତିକମିଷ୍ଟଂ, ନ ଖଲୁ ତଥୋପଧେଃ, ତସ୍ଯ ସର୍ଵଥା ତଦଵିନାଭାଵିତ୍ଵ-
ପ୍ରସିଦ୍ଧଯଦୈକାନ୍ତିକାଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସଦ୍ଭାଵସ୍ଯୈକାନ୍ତିକବନ୍ଧତ୍ଵେନ ଛେଦତ୍ଵମୈକାନ୍ତିକମେଵ . ଅତ ଏଵ
ଭଗଵନ୍ତୋଽର୍ହନ୍ତଃ ପରମାଃ ଶ୍ରମଣାଃ ସ୍ଵଯମେଵ ପ୍ରାଗେଵ ସର୍ଵମେଵୋପଧିଂ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧଵନ୍ତଃ . ଅତ ଏଵ
ଚାପରୈରପ୍ଯନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦଵତ୍ତଦନାନ୍ତରୀଯକତ୍ଵାତ୍ପ୍ରାଗେଵ ସର୍ଵ ଏଵୋପଧିଃ ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯଃ ..୨୧୯..
ଭଵତି, ନ ଭଵତି ଵା, ପରିଗ୍ରହେ ସତି ନିଯମେନ ଭଵତୀତି ପ୍ରତିପାଦଯତି — ହଵଦି ଵ ଣ ହଵଦି ବଂଧୋ ଭଵତି
ଵା ନ ଭଵତି ବନ୍ଧଃ . କସ୍ମିନ୍ସତି . ମଦମ୍ହି ଜୀଵେ ମୃତେ ସତ୍ଯନ୍ଯଜୀଵେ . ଅଧ ଅହୋ . କସ୍ଯାଂ ସତ୍ଯାମ୍ .
କାଯଚେଟ୍ଠମ୍ହି କାଯଚେଷ୍ଟାଯାମ୍ . ତର୍ହି କଥଂ ବନ୍ଧୋ ଭଵତି . ବଂଧୋ ଧୁଵମୁଵଧୀଦୋ ବନ୍ଧୋ ଭଵତି ଧ୍ରୁଵଂ ନିଶ୍ଚିତମ୍ .
କସ୍ମାତ୍ . ଉପଧେଃ ପରିଗ୍ରହାତ୍ସକାଶାତ୍ . ଇଦି ଇତି ହେତୋଃ ସମଣା ଛଯିା ସଵ୍ଵଂ ଶ୍ରମଣା ମହାଶ୍ରମଣାଃ ସର୍ଵଜ୍ଞାଃ
ପୂର୍ଵଂ ଦୀକ୍ଷାକାଲେ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧୈକସ୍ଵଭାଵଂ ନିଜାତ୍ମାନମେଵ ପରିଗ୍ରହଂ କୃତ୍ଵା, ଶେଷଂ ସମସ୍ତଂ ବାହ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରପରିଗ୍ରହଂ
ଛର୍ଦିତଵନ୍ତସ୍ତ୍ଯକ୍ତଵନ୍ତଃ . ଏଵଂ ଜ୍ଞାତ୍ଵା ଶେଷତପୋଧନୈରପି ନିଜପରମାତ୍ମପରିଗ୍ରହଂ ସ୍ଵୀକାରଂ କୃତ୍ଵା, ଶେଷଃ ସର୍ଵୋଽପି
ପରିଗ୍ରହୋ ମନୋଵଚନକାଯୈଃ କୃତକାରିତାନୁମତୈଶ୍ଚ ତ୍ଯଜନୀଯ ଇତି . ଅତ୍ରେଦମୁକ୍ତଂ ଭଵତି – ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯରୂପନିଶ୍ଚଯ-
ପ୍ରାଣେ ରାଗାଦିପରିଣାମରୂପନିଶ୍ଚଯହିଂସଯା ପାତିତେ ସତି ନିଯମେନ ବନ୍ଧୋ ଭଵତି . ପରଜୀଵଘାତେ ପୁନର୍ଭଵତି ଵା
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅଥ ] ଅବ (ଉପଧିକେ ସଂବଂଧମେଂ ଐସା ହୈ କି), [କାଯଚେଷ୍ଟାଯାମ୍ ]
କାଯଚେଷ୍ଟାପୂର୍ଵକ [ଜୀଵେ ମୃତେ ] ଜୀଵକେ ମରନେ ପର [ବନ୍ଧଃ ] ବଂଧ [ଭଵତି ] ହୋତା ହୈ [ଵା ] ଅଥଵା
[ନ ଭଵତି ] ନହୀଂ ହୋତା; [ଉପଧେଃ ] (କିନ୍ତୁ) ଉପଧିସେ – ପରିଗ୍ରହସେ [ଧ୍ରୁଵମ୍ ବଂଧଃ ] ନିଶ୍ଚଯ ହୀ ବଂଧ
ହୋତା ହୈ; [ଇତି ] ଇସଲିଯେ [ଶ୍ରମଣାଃ ] ଶ୍ରମଣୋଂ (ଅର୍ହନ୍ତଦେଵୋଂ) ନେ [ସର୍ଵ ] ସର୍ଵ ପରିଗ୍ରହକୋ
[ତ୍ଯକ୍ତଵନ୍ତଃ ] ଛୋଡ଼ା ହୈ ..୨୧୯..
ଟୀକା : — ଜୈସେ କାଯଵ୍ଯାପାରପୂର୍ଵକ ପରପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପକୋ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ସଦ୍ଭାଵ ଔର
ଅସଦ୍ଭାଵକେ ଦ୍ଵାରା ଅନୈକାଂତିକ ବଂଧରୂପ ହୋନେସେ ଉସେ (କାଯଵ୍ଯାପାରପୂର୍ଵକ ପରପ୍ରାଣଵ୍ଯପରୋପକୋ) ଛେଦପନା
୧ଅନୈକାଂତିକ ମାନା ଗଯା ହୈ, ଵୈସା ଉପଧି – ପରିଗ୍ରହକା ନହୀଂ ହୈ . ପରିଗ୍ରହ ସର୍ଵଥା ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ବିନା
ନହୀଂ ହୋତା, ଐସା ଜୋ ପରିଗ୍ରହକା ସର୍ଵଥା ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ସାଥ ଅଵିନାଭାଵିତ୍ଵ ହୈ ଉସସେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ
ହୋନେଵାଲେ ୨ଐକାନ୍ତିକ ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ ପରିଗ୍ରହ ତୋ ଐକାନ୍ତିକ ବଂଧରୂପ ହୈ, ଇସଲିଯେ
ଉସେ (-ପରିଗ୍ରହକୋ) ଛେଦପନା ଐକାନ୍ତିକ ହୀ ହୈ . ଇସୀଲିଯେ ଭଗଵନ୍ତ ଅର୍ହନ୍ତୋଂନେ — ପରମ ଶ୍ରମଣୋଂନେ —
ସ୍ଵଯଂ ହୀ ପହଲେ ହୀ ସର୍ଵ ପରିଗ୍ରହକୋ ଛୋଡ଼ା ହୈ; ଔର ଇସୀଲିଯେ ଦୂସରୋଂକୋ ଭୀ, ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦକୀ ଭାଁତି ପ୍ରଥମ
ହୀ ସର୍ଵ ପରିଗ୍ରହ ଛୋଡ଼ନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହ (ପରିଗ୍ରହ) ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦକେ ବିନା ନହୀଂ ହୋତା .
୧. ଅନୈକାନ୍ତିକ = ଅନିଶ୍ଚିତ; ନିଯମରୂପ ନ ହୋ; ଐକାଂତିକ ନ ହୋ .
୨. ଐକାନ୍ତିକ = ନିଶ୍ଚିତ; ଅଵଶ୍ଯଂଭାଵୀ; ନିଯମରୂପ .

Page 403 of 513
PDF/HTML Page 436 of 546
single page version

“ଵକ୍ତଵ୍ଯମେଵ କିଲ ଯତ୍ତଦଶେଷମୁକ୍ତ -
ମେତାଵତୈଵ ଯଦି ଚେତଯତେଽତ୍ର କୋଽପି .
ଵ୍ଯାମୋହଜାଲମତିଦୁସ୍ତରମେଵ ନୂନଂ
ନିଶ୍ଚେତନସ୍ଯ ଵଚସାମତିଵିସ୍ତରେଽପି ..୧୪..
ନ ଭଵତୀତି ନିଯମୋ ନାସ୍ତି, ପରଦ୍ରଵ୍ଯେ ମମତ୍ଵରୂପମୂର୍ଚ୍ଛାପରିଗ୍ରହେଣ ତୁ ନିଯମେନ ଭଵତ୍ଯେଵେତି ..୨୧୯.. ଏଵଂ
ଭାଵହିଂସାଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ପଞ୍ଚମସ୍ଥଲେ ଗାଥାଷଟଂକ ଗତମ୍ . ଇତି ପୂର୍ଵୋକ୍ତକ୍ରମେଣ ‘ଏଵଂ ପଣମିଯ ସିଦ୍ଧେ’
ଇତ୍ଯାଦ୍ଯେକଵିଂଶତିଗାଥାଭିଃ ସ୍ଥଲପଞ୍ଚକେନୋତ୍ସର୍ଗଚାରିତ୍ରଵ୍ଯାଖ୍ଯାନନାମା ପ୍ରଥମୋଽନ୍ତରାଧିକାରଃ ସମାପ୍ତଃ . ଅତଃ
ପରଂ ଚାରିତ୍ରସ୍ଯ ଦେଶକାଲାପେକ୍ଷଯାପହୃତସଂଯମରୂପେଣାପଵାଦଵ୍ଯାଖ୍ଯାନାର୍ଥଂ ପାଠକ୍ରମେଣ ତ୍ରିଂଶଦ୍ଗାଥାଭିର୍ଦ୍ଵିତୀଯୋ-
ଽନ୍ତରାଧିକାରଃ ପ୍ରାରଭ୍ଯତେ . ତତ୍ର ଚତ୍ଵାରି ସ୍ଥଲାନି ଭଵନ୍ତି . ତସ୍ମିନ୍ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥମୋକ୍ଷମାର୍ଗ-
ସ୍ଥାପନାମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ଣ ହି ଣିରଵେକ୍ଖୋ ଚାଗୋ’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାପଞ୍ଚକମ୍ . ଅତ୍ର ଟୀକାଯାଂ ଗାଥାତ୍ରଯଂ ନାସ୍ତି .
ତଦନନ୍ତରଂ ସର୍ଵସାଵଦ୍ଯପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନଲକ୍ଷଣସାମାଯିକସଂଯମାସମର୍ଥାନାଂ ଯତୀନାଂ ସଂଯମଶୌଚଜ୍ଞାନୋପକରଣ-
ନିମିତ୍ତମପଵାଦଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ଛେଦୋ ଜେଣ ଣ ଵିଜ୍ଜଦି’ ଇତ୍ଯାଦି ସୂତ୍ରତ୍ରଯମ୍ . ତଦନନ୍ତରଂ ସ୍ତ୍ରୀନିର୍ଵାଣ-
ନିରାକରଣପ୍ରଧାନତ୍ଵେନ ‘ପେଚ୍ଛଦି ଣ ହି ଇହ ଲୋଗଂ’ ଇତ୍ଯାଦ୍ଯେକାଦଶ ଗାଥା ଭଵନ୍ତି . ତାଶ୍ଚ ଅମୃତଚନ୍ଦ୍ରଟୀକାଯାଂ ନ
ସନ୍ତି . ତତଃ ପରଂ ସର୍ଵୋପେକ୍ଷାସଂଯମାସମର୍ଥସ୍ଯ ତପୋଧନସ୍ଯ ଦେଶକାଲାପେକ୍ଷଯା କିଂଚିତ୍ସଂଯମସାଧକଶରୀରସ୍ଯ
★ଵସଂତାତିଲକା ଛଂଦ
ଭାଵାର୍ଥ : — ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ଅସଦ୍ଭାଵ ହୋ, ତଥାପି କାଯକୀ ହଲନଚଲନାଦି କ୍ରିଯା
ହୋନେସେ ପରଜୀଵୋଂକେ ପ୍ରାଣୋଂକା ଘାତ ହୋ ଜାତା ହୈ . ଇସଲିଯେ କାଯଚେଷ୍ଟାପୂର୍ଵକ ପରପ୍ରାଣୋଂକେ ଘାତସେ ବଂଧ
ହୋନେକା ନିଯମ ନହୀଂ ହୈ; — ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ ହୋନେଵାଲେ କାଯଚେଷ୍ଟାପୂର୍ଵକ ପରପ୍ରାଣୋଂକେ ଘାତସେ
ତୋ ବଂଧ ହୋତା ହୈ, ଔର ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକେ ଅସଦ୍ଭାଵମେଂ ହୋନେଵାଲେ କାଯଚେଷ୍ଟାପୂର୍ଵକ ପରପ୍ରାଣୋଂକେ ଘାତସେ
ବଂଧ ନହୀଂ ହୋତା; ଇସପ୍ରକାର କାଯଚେଷ୍ଟାପୂର୍ଵକ ହୋନେଵାଲେ ପରପ୍ରାଣୋଂକେ ଘାତସେ ବଂଧକା ହୋନା ଅନୈକାନ୍ତିକ
ହୋନେସେ ଉସକେ ଛେଦପନା ଅନୈକାନ୍ତିକ ହୈ — ନିଯମରୂପ ନହୀଂ ହୈ .
ଜୈସେ ଭାଵକେ ବିନା ଭୀ ପରପ୍ରାଣୋଂକା ଘାତ ହୋ ଜାତା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଭାଵ ନ ହୋ ତଥାପି
ପରିଗ୍ରହକା ଗ୍ରହଣ ହୋ ଜାଯ, ଐସା କଭୀ ନହୀଂ ହୋ ସକତା . ଜହାଁ ପରିଗ୍ରହକା ଗ୍ରହଣ ହୋତା ହୈ ଵହାଁ
ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗକା ସଦ୍ଭାଵ ଅଵଶ୍ଯ ହୋତା ହୀ ହୈ . ଇସଲିଯେ ପରିଗ୍ରହସେ ବଂଧକା ହୋନା ଐକାଂତିକ –
ନିଶ୍ଚିତ – ନିଯମରୂପ ହୈ . ଇସଲିଯେ ପରିଗ୍ରହକେ ଛେଦପନା ଐକାନ୍ତିକ ହୈ . ଐସା ହୋନେସେ ହୀ ପରମ ଶ୍ରମଣ
ଐସେ ଅର୍ହନ୍ତ ଭଗଵନ୍ତୋଂନେ ପହଲେସେ ହୀ ସର୍ଵ ପରିଗ୍ରହକା ତ୍ଯାଗ କିଯା ହୈ ଔର ଅନ୍ଯ ଶ୍ରମଣୋଂକୋ ଭୀ
ପହଲେସେ ହୀ ସର୍ଵ ପରିଗ୍ରହକା ତ୍ଯାଗ କରନା ଚାହିଯେ ..୨୧୯..
[ଅବ, ‘କହନେ ଯୋଗ୍ଯ ସବ କହା ଗଯା ହୈ’ ଇତ୍ଯାଦି କଥନ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା କିଯା ଜାତା ହୈ . ]
[ଅର୍ଥ ] : — ଜୋ କହନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୀ ଥା ଵହ ଅଶେଷରୂପସେ କହା ଗଯା ହୈ, ଇତନେ ମାତ୍ରସେ ହୀ
ଯଦି ଯହାଁ କୋଈ ଚେତ ଜାଯ – ସମଝଲେ ତୋ, (ଅନ୍ଯଥା) ଵାଣୀକା ଅତିଵିସ୍ତାର କିଯା ଜାଯ ତଥାପି
ନିଶ୍ଚେତନ (-ଜଡ଼ଵତ୍, ନାସମଝ) କୋ ଵ୍ଯାମୋହକା ଜାଲ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଅତି ଦୁସ୍ତର ହୈ .

Page 404 of 513
PDF/HTML Page 437 of 546
single page version

ଅଥାନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦପ୍ରତିଷେଧ ଏଵାଯମୁପଧିପ୍ରତିଷେଧ ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି —
ଣ ହି ଣିରଵେକ୍ଖୋ ଚାଗୋ ଣ ହଵଦି ଭିକ୍ଖୁସ୍ସ ଆସଯଵିସୁଦ୍ଧୀ .
ଅଵିସୁଦ୍ଧସ୍ସ ଯ ଚିତ୍ତେ କହଂ ଣୁ କମ୍ମକ୍ଖଓ ଵିହିଦୋ ..୨୨୦..
ନ ହି ନିରପେକ୍ଷସ୍ତ୍ଯାଗୋ ନ ଭଵତି ଭିକ୍ଷୋରାଶଯଵିଶୁଦ୍ଧିଃ .
ଅଵିଶୁଦ୍ଧସ୍ଯ ଚ ଚିତ୍ତେ କଥଂ ନୁ କର୍ମକ୍ଷଯୋ ଵିହିତଃ ..୨୨୦..
ନ ଖଲୁ ବହିରଂସଂଗଦ୍ଭାଵେ ତୁଷସଦ୍ଭାଵେ ତଣ୍ଡୁଲଗତାଶୁଦ୍ଧତ୍ଵସ୍ଯେଵାଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପ-
ସ୍ଯାନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦସ୍ଯ ପ୍ରତିଷେଧଃ, ତଦ୍ଭାଵେ ଚ ନ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗମୂଲସ୍ଯ କୈଵଲ୍ଯସ୍ଯୋପଲମ୍ଭଃ . ଅତୋଽଶୁଦ୍ଧୋପ-
ନିରଵଦ୍ଯାହାରାଦିସହକାରିକାରଣଂ ଗ୍ରାହ୍ଯମିତି ପୁନରପ୍ଯପଵାଦଵିଶେଷଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ଉଵଯରଣଂ ଜିଣମଗ୍ଗେ’
ଇତ୍ଯାଦ୍ଯେକାଦଶଗାଥା ଭଵନ୍ତି . ଅତ୍ର ଟୀକାଯାଂ ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯଂ ନାସ୍ତି . ଏଵଂ ମୂଲସୂତ୍ରାଭିପ୍ରାଯେଣ ତ୍ରିଂଶଦ୍ଗାଥାଭିଃ,
ଟୀକାପେକ୍ଷଯା ପୁନର୍ଦ୍ଵାଦଶଗାଥାଭିଃ ଦ୍ଵିତୀଯାନ୍ତରାଧିକାରେ ସମୁଦାଯପାତନିକା . ତଥାହି — ଅଥ ଭାଵଶୁଦ୍ଧି-
ପୂର୍ଵକବହିରଙ୍ଗପରିଗ୍ରହପରିତ୍ଯାଗେ କୃତେ ସତି ଅଭ୍ଯନ୍ତରପରିଗ୍ରହପରିତ୍ଯାଗଃ କୃତ ଏଵ ଭଵତୀତି ନିର୍ଦିଶତି – ଣ
ହି ଣିରଵେକ୍ଖୋ ଚାଗୋ ନ ହି ନିରପେକ୍ଷସ୍ତ୍ଯାଗଃ ଯଦି ଚେତ୍, ପରିଗ୍ରହତ୍ଯାଗଃ ସର୍ଵଥା ନିରପେକ୍ଷୋ ନ ଭଵତି କିଂତୁ
କିମପି ଵସ୍ତ୍ରପାତ୍ରାଦିକଂ ଗ୍ରାହ୍ଯମିତି ଭଵତା ଭଣ୍ଯତେ, ତର୍ହି ହେ ଶିଷ୍ଯ ଣ ହଵଦି ଭିକ୍ଖୁସ୍ସ ଆସଯଵିସୁଦ୍ଧୀ ନ
ଭଵତି ଭିକ୍ଷୋରାଶଯଵିଶୁଦ୍ଧିଃ, ତଦା ସାପେକ୍ଷପରିଣାମେ ସତି ଭିକ୍ଷୋସ୍ତପୋଧନସ୍ଯ ଚିତ୍ତଶୁଦ୍ଧିର୍ନ ଭଵତି .
ଅଵିସୁଦ୍ଧସ୍ଯ ହି ଚିତ୍ତେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାରୂପଶୁଦ୍ଧିରହିତସ୍ଯ ତପୋଧନସ୍ଯ ଚିତ୍ତେ ମନସି ହି ସ୍ଫୁଟଂ କହଂ ତୁ
କମ୍ମକ୍ଖଓ ଵିହିଦୋ କଥଂ ତୁ କର୍ମକ୍ଷଯୋ ଵିହିତଃ ଉଚିତୋ, ନ କଥମପି . ଅନେନୈତଦୁକ୍ତଂ ଭଵତି — ଯଥା
ବହିରଙ୍ଗତୁଷସଦ୍ଭାଵେ ସତି ତଣ୍ଡୁଲସ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରଶୁଦ୍ଧିଂ କର୍ତୁଂ ନାଯାତି ତଥା ଵିଦ୍ଯମାନେ ଵା ବହିରଙ୍ଗପରି-
ଗ୍ରହାଭିଲାଷେ ସତି ନିର୍ମଲଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିରୂପାଂ ଚିତ୍ତଶୁଦ୍ଧିଂ କର୍ତୁଂ ନାଯାତି . ଯଦି ପୁନର୍ଵିଶିଷ୍ଟଵୈରାଗ୍ଯ-
ଅବ, ଇସ ଉପଧି (ପରିଗ୍ରହ) କା ନିଷେଧ ଵହ ଅଂତରଂଗ ଛେଦକା ହୀ ନିଷେଧ ହୈ, ଐସା ଉପଦେଶ
କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ନିରପେକ୍ଷଃ ତ୍ଯାଗଃ ନ ହି ] ଯଦି ନିରପେକ୍ଷ (କିସୀ ଭୀ ଵସ୍ତୁକୀ
ଅପେକ୍ଷାରହିତ) ତ୍ଯାଗ ନ ହୋ ତୋ [ଭିକ୍ଷୋଃ ] ଭିକ୍ଷୁକେ [ଆଶଯଵିଶୁଦ୍ଧିଃ ] ଭାଵକୀ ଵିଶୁଦ୍ଧି [ନ
ଭଵତି ] ନହୀଂ ହୋତୀ; [ଚ ] ଔର [ଚିତ୍ତେ ଅଵିଶୁଦ୍ଧସ୍ଯ ] ଜୋ ଭାଵମେଂ ଅଵିଶୁଦ୍ଧ ହୈ ଉସକେ
[କର୍ମକ୍ଷଯଃ ] କର୍ମକ୍ଷଯ [କଥଂ ନୁ ] କୈସେ [ଵିହିତଃ ] ହୋ ସକତା ହୈ ?..୨୨୦..
ଟୀକା : — ଜୈସେ ଛିଲକେକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ ଚାଵଲୋଂମେ ପାଈ ଜାନେଵାଲୀ (ରକ୍ତତାରୂପ)
ଅଶୁଦ୍ଧତାକା ତ୍ଯାଗ (-ନାଶ, ଅଭାଵ) ନହୀଂ ହୋତା, ଉସୀପ୍ରକାର ବହିରଂଗ ସଂଗକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ
ନିରପେକ୍ଷ ତ୍ଯାଗ ନ ହୋଯ ତୋ ନହି ଭାଵଶୁଦ୍ଧି ଭିକ୍ଷୁନେ,
ନେ ଭାଵମାଂ ଅଵିଶୁଦ୍ଧନେ କ୍ଷଯ କର୍ମନୋ କଇ ରୀତ ବନେ? ୨୨୦.

Page 405 of 513
PDF/HTML Page 438 of 546
single page version

ଯୋଗରୂପସ୍ଯାନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦସ୍ଯ ପ୍ରତିଷେଧଂ ପ୍ରଯୋଜନମପେକ୍ଷ୍ଯୋପଧେର୍ଵିଧୀଯମାନଃ ପ୍ରତିଷେଧୋଽନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦପ୍ରତିଷେଧ
ଏଵ ସ୍ଯାତ୍ ..୨୨୦..
ଅଥୈକାନ୍ତିକାନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦତ୍ଵମୁପଧେର୍ଵିସ୍ତରେଣୋପଦିଶତି —
କିଧ ତମ୍ହି ଣତ୍ଥି ମୁଚ୍ଛା ଆରଂଭୋ ଵା ଅସଂଜମୋ ତସ୍ସ .
ତଧ ପରଦଵ୍ଵମ୍ମି ରଦୋ କଧମପ୍ପାଣଂ ପସାଧଯଦି ..୨୨୧..
ପୂର୍ଵକପରିଗ୍ରହତ୍ଯାଗୋ ଭଵତି ତଦା ଚିତ୍ତଶୁଦ୍ଧିର୍ଭଵତ୍ଯେଵ, ଖ୍ଯାତିପୂଜାଲାଭନିମିତ୍ତତ୍ଯାଗେ ତୁ ନ ଭଵତି ..୨୨୦..
ଅଥ ତମେଵ ପରିଗ୍ରହତ୍ଯାଗଂ ଦ୍ରଢଯତି —
ଗେଣ୍ହଦି ଵ ଚେଲଖଂଡଂ ଭାଯଣମତ୍ଥି ତ୍ତି ଭଣିଦମିହ ସୁତ୍ତେ .
ଜଦି ସୋ ଚତ୍ତାଲଂବୋ ହଵଦି କହଂ ଵା ଅଣାରଂଭୋ ..“୧୭..
ଵତ୍ଥକ୍ଖଂଡଂ ଦୁଦ୍ଦିଯଭାଯଣମଣ୍ଣଂ ଚ ଗେଣ୍ହଦି ଣିଯଦଂ .
ଵିଜ୍ଜଦି ପାଣାରଂଭୋ ଵିକ୍ଖେଵୋ ତସ୍ସ ଚିତ୍ତମ୍ମି ..“୧୮..
ଗେଣ୍ହଇ ଵିଧୁଣଇ ଧୋଵଇ ସୋସେଇ ଜଦଂ ତୁ ଆଦଵେ ଖିତ୍ତା .
ପତ୍ତଂ ଵ ଚେଲଖଂଡଂ ବିଭେଦି ପରଦୋ ଯ ପାଲଯଦି ..“୧୯..
ଗେଣ୍ହଦି ଵ ଚେଲଖଂଡଂ ଗୃହ୍ଣାତି ଵା ଚେଲଖଣ୍ଡଂ ଵସ୍ତ୍ରଖଣ୍ଡଂ, ଭାଯଣଂ ଭିକ୍ଷାଭାଜନଂ ଵା ଅତ୍ଥି ତ୍ତି ଭଣିଦଂ
ଅସ୍ତୀତି ଭଣିତମାସ୍ତେ . କ୍ଵ . ଇହ ସୁତ୍ତେ ଇହ ଵିଵକ୍ଷିତାଗମସୂତ୍ରେ ଜଦି ଯଦି ଚେତ୍ . ସୋ ଚତ୍ତାଲଂବୋ ହଵଦି କହଂ
ନିରାଲମ୍ବନପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଭାଵନାଶୂନ୍ଯଃ ସନ୍ ସ ପୁରୁଷୋ ବହିର୍ଦ୍ରଵ୍ଯାଲମ୍ବନରହିତଃ କଥଂ ଭଵତି, ନ କଥମପି; ଵା
ଅଣାରଂଭୋ ନିଃକ୍ରିଯନିରାରମ୍ଭନିଜାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଭାଵନାରହିତତ୍ଵେନ ନିରାରମ୍ଭୋ ଵା କଥଂ ଭଵତି, କିଂତୁ ସାରମ୍ଭ ଏଵ;
ଇତି ପ୍ରଥମଗାଥା . ଵତ୍ଥକ୍ଖଂଡଂ ଦୁଦ୍ଦିଯଭାଯଣଂ ଵସ୍ତ୍ରଖଣ୍ଡଂ ଦୁଗ୍ଧିକାଭାଜନଂ ଅଣ୍ଣଂ ଚ ଗେଣ୍ହଦି ଅନ୍ଯଚ୍ଚ ଗୃହ୍ଣାତି
କମ୍ବଲମୃଦୁଶଯନାଦିକଂ ଯଦି ଚେତ୍ . ତଦା କିଂ ଭଵତି . ଣିଯଦଂ ଵିଜ୍ଜଦି ପାଣାରଂଭୋ ନିଜଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯ-
ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପ ଅଂତରଂଗ ଛେଦକା ତ୍ଯାଗ ନହୀଂ ହୋତା ଔର ଉସକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗମୂଲକ
କୈଵଲ୍ଯ (ମୋକ୍ଷ) କୀ ଉପଲବ୍ଧି ନହୀଂ ହୋତୀ . (ଇସସେ ଐସା କହା ଗଯା ହୈ କି) ଅଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗରୂପ
ଅଂତରଂଗ ଛେଦକେ ନିଷେଧରୂପ ପ୍ରଯୋଜନକୀ ଉପେକ୍ଷା ରଖକର ଵିହିତ (-ଆଦେଶ) କିଯା ଜାନେଵାଲା
ଉପଧିକା ନିଷେଧ ଵହ ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦକା ହୀ ନିଷେଧ ହୈ ..୨୨୦..
ଅବ, ‘ଉପଧି ଵହ ଐକାନ୍ତିକ ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦ ହୈ’ ଐସା ଵିସ୍ତାରସେ ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
ଆରଂଭ, ଅଣସଂଯମ ଅନେ ମୂର୍ଛା ନ ତ୍ଯାଂ – ଏ କଯମ ବନେ ?
ପରଦ୍ରଵ୍ଯରତ ଜେ ହୋଯ ତେ କଈ ରୀତ ସାଧେ ଆତ୍ମନେ ? ୨୨୧.

Page 406 of 513
PDF/HTML Page 439 of 546
single page version

କଥଂ ତସ୍ମିନ୍ନାସ୍ତି ମୂର୍ଚ୍ଛା ଆରମ୍ଭୋ ଵା ଅସଂଯମସ୍ତସ୍ଯ .
ତଥା ପରଦ୍ରଵ୍ଯେ ରତଃ କଥମାତ୍ମାନଂ ପ୍ରସାଧଯତି .୨୨୧..
ଉପଧିସଦ୍ଭାଵେ ହି ମମତ୍ଵପରିଣାମଲକ୍ଷଣାଯା ମୂର୍ଚ୍ଛାଯାସ୍ତଦ୍ଵିଷଯକର୍ମପ୍ରକ୍ରମପରିଣାମଲକ୍ଷଣ-
ସ୍ଯାରମ୍ଭସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମରୂପହିଂସନପରିଣାମଲକ୍ଷଣସ୍ଯାସଂଯମସ୍ଯ ଵାଵଶ୍ଯମ୍ଭାଵିତ୍ଵାତ୍ତଥୋପଧିଦ୍ଵିତୀଯସ୍ଯ ପର-
ଦ୍ରଵ୍ଯରତତ୍ଵେନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରସାଧକତ୍ଵାଭାଵାଚ୍ଚ ଐକାନ୍ତିକାନ୍ତରଂଗଚ୍ଛେଦତ୍ଵମୁପଧେରଵଧାର୍ଯତ ଏଵ . ଇଦମତ୍ର
ତାତ୍ପର୍ଯମେଵଂଵିଧତ୍ଵମୁପଧେରଵଧାର୍ଯ ସ ସର୍ଵଥା ସଂନ୍ଯସ୍ତଵ୍ଯଃ ..୨୨୧..
ଲକ୍ଷଣପ୍ରାଣଵିନାଶରୂପୋ ପରଜୀଵପ୍ରାଣଵିନାଶରୂପୋ ଵା ନିଯତଂ ନିଶ୍ଚିତଂ ପ୍ରାଣାରମ୍ଭଃ ପ୍ରାଣଵଧୋ ଵିଦ୍ଯତେ, ନ କେଵଲଂ
ପ୍ରାଣାରମ୍ଭଃ, ଵିକ୍ଖେଵୋ ତସ୍ସ ଚିତ୍ତମ୍ମି ଅଵିକ୍ଷିପ୍ତଚିତ୍ତପରମଯୋଗରହିତସ୍ଯ ସପରିଗ୍ରହପୁରୁଷସ୍ଯ ଵିକ୍ଷେପସ୍ତସ୍ଯ ଵିଦ୍ଯତେ
ଚିତ୍ତେ ମନସୀତି . ଇତି ଦ୍ଵିତୀଯଗାଥା . ଗେଣ୍ହଇ ସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଗ୍ରହଣଶୂନ୍ଯଃ ସନ୍ ଗୃହ୍ଣାତି କିମପି ବହିର୍ଦ୍ରଵ୍ଯଂ; ଵିଧୁଣଇ
କର୍ମଧୂଲିଂ ଵିହାଯ ବହିରଙ୍ଗଧୂଲିଂ ଵିଧୂନୋତି ଵିନାଶଯତି; ଧୋଵଇ ନିର୍ମଲପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମଲଜନକରାଗାଦିମଲଂ
ଵିହାଯ ବହିରଙ୍ଗମଲଂ ଧୌତି ପ୍ରକ୍ଷାଲଯତି; ସୋସେଇ ଜଦଂ ତୁ ଆଦଵେ ଖିତ୍ତା ନିର୍ଵିକଲ୍ପଧ୍ଯାନାତପେନ ସଂସାରନଦୀ-
ଶୋଷଣମକୁର୍ଵନ୍ ଶୋଷଯତି ଶୁଷ୍କଂ କରୋତି ଯତଂ ତୁ ଯତ୍ନପରଂ ତୁ ଯଥା ଭଵତି . କିଂ କୃତ୍ଵା . ଆତପେ ନିକ୍ଷିପ୍ଯ .
କିଂ ତତ୍ . ପତ୍ତଂ ଵ ଚେଲଖଂଡଂ ପାତ୍ରଂ ଵସ୍ତ୍ରଖଣ୍ଡଂ ଵା . ବିଭେଦି ନିର୍ଭଯଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଭାଵନାଶୂନ୍ଯଃ ସନ୍ ବିଭେତି ଭଯଂ
କରୋତି . କସ୍ମାତ୍ସକାଶାତ୍ . ପରଦୋ ଯ ପରତଶ୍ଚୌରାଦେଃ . ପାଲଯଦି ପରମାତ୍ମଭାଵନାଂ ନ ପାଲଯନ୍ନ ରକ୍ଷନ୍ପରଦ୍ରଵ୍ଯଂ
କିମପି ପାଲଯତୀତି ତୃତୀଯଗାଥା ..“୧୭ – ୧୯.. ଅଥ ସପରିଗ୍ରହସ୍ଯ ନିଯମେନ ଚିତ୍ତଶୁଦ୍ଧିର୍ନଶ୍ଯତୀତି
ଵିସ୍ତରେଣାଖ୍ଯାତି — କିଧ ତମ୍ହି ଣତ୍ଥି ମୁଚ୍ଛା ପରଦ୍ରଵ୍ଯମମତ୍ଵରହିତଚିଚ୍ଚମତ୍କାରପରିଣତେର୍ଵିସଦୃଶା ମୂର୍ଚ୍ଛା କଥଂ
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ତସ୍ମିନ୍ ] ଉପଧିକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ [ତସ୍ଯ ] ଉସ (ଭିକ୍ଷୁ) କେ [ମୂର୍ଚ୍ଛା ]
ମୂର୍ଛା, [ଆରମ୍ଭଃ ] ଆରଂଭ [ଵା ] ଯା [ଅସଂଯମଃ ] ଅସଂଯମ [ନାସ୍ତି ] ନ ହୋ [କଥଂ ] ଯହ କୈସେ
ହୋ ସକତା ହୈ ? (କଦାପି ନହୀଂ ହୋ ସକତା), [ତଥା ] ତଥା [ପରଦ୍ରଵ୍ଯେ ରତଃ ] ଜୋ ପରଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ରତ ହୋ
ଵହ [ଆତ୍ମାନଂ ] ଆତ୍ମାକୋ [କଥଂ ] କୈସେ [ପ୍ରସାଧଯତି ] ସାଧ ସକତା ହୈ ? ..୨୨୧..
ଟୀକା : — ଉପଧିକେ ସଦ୍ଭାଵମେଂ, (୧) ମମତ୍ଵ – ପରିଣାମ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସୀ ମୂର୍ଛା,
(୨) ଉପଧି ସଂବଂଧୀ ୧କର୍ମପ୍ରକ୍ରମକେ ପରିଣାମ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସା ଆରମ୍ଭ, ଅଥଵା (୩)
ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵରୂପକୀ ହିଂସାରୂପ ପରିଣାମ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସା ଅସଂଯମ ଅଵଶ୍ଯମେଵ ହୋତା ହୀ ହୈ;
ତଥା ଉପଧି ଜିସକା ଦ୍ଵିତୀଯ ହୋ (ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମାସେ ଅନ୍ଯ ଐସା ପରିଗ୍ରହ ଜିସନେ ଗ୍ରହଣ କିଯା ହୋ)
ଉସକେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ରତପନା ( – ଲୀନତା) ହୋନେକେ କାରଣ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ସାଧକତାକା ଅଭାଵ ହୋତା
ହୈ; ଇସସେ ଉପଧିକେ ଐକାନ୍ତିକ ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦପନା ନିଶ୍ଚିତ ହୋତା ହୀ ହୈ .
ଯହାଁ ଯହ ତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ କି — ‘ଉପଧି ଐସୀ ହୈ, (ପରିଗ୍ରହ ଵହ ଅନ୍ତରଂଗ ଛେଦ ହୀ ହୈ ), ଐସା
ନିଶ୍ଚିତ କରକେ ଉସେ ସର୍ଵଥା ଛୋଡ଼ନା ଚାହିଯେ ..୨୨୧..
୧. କର୍ମପ୍ରକ୍ରମ = କାମମେଂ ଯୁକ୍ତ ହୋନା; କାମକୀ ଵ୍ଯଵସ୍ଥା .

Page 407 of 513
PDF/HTML Page 440 of 546
single page version

ଅଥ କସ୍ଯଚିତ୍କ୍ଵଚିତ୍କଦାଚିତ୍କଥଂଚିତ୍କ ଶ୍ଚିଦୁପଧିରପ୍ରତିଷିଦ୍ଧୋଽପ୍ଯସ୍ତୀତ୍ଯପଵାଦମୁପଦିଶତି —
ଛେଦୋ ଜେଣ ଣ ଵିଜ୍ଜଦି ଗହଣଵିସଗ୍ଗେସୁ ସେଵମାଣସ୍ସ .
ସମଣୋ ତେଣିହ ଵଟ୍ଟଦୁ କାଲଂ ଖେତ୍ତଂ ଵିଯାଣିତ୍ତା ..୨୨୨..
ଛେଦୋ ଯେନ ନ ଵିଦ୍ଯତେ ଗ୍ରହଣଵିସର୍ଗେଷୁ ସେଵମାନସ୍ଯ .
ଶ୍ରମଣସ୍ତେନେହ ଵର୍ତତାଂ କାଲଂ କ୍ଷେତ୍ରଂ ଵିଜ୍ଞାଯ ..୨୨୨..
ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଦ୍ଵିତୀଯପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯାଭାଵାତ୍ସର୍ଵ ଏଵୋପଧିଃ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧ ଇତ୍ଯୁତ୍ସର୍ଗଃ . ଅଯଂ ତୁ
ନାସ୍ତି, ଅପି ତ୍ଵସ୍ତ୍ଯେଵ . କ୍ଵ . ତସ୍ମିନ୍ ପରିଗ୍ରହାକାଙ୍କ୍ଷିତପୁରୁଷେ . ଆରଂଭୋ ଵା ମନୋଵଚନକାଯକ୍ରିଯାରହିତ-
ପରମଚୈତନ୍ଯପ୍ରତିବନ୍ଧକ ଆରମ୍ଭୋ ଵା କଥଂ ନାସ୍ତି, କିନ୍ତ୍ଵସ୍ତ୍ଯେଵ; ଅସଂଜମୋ ତସ୍ସ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିଵିଲକ୍ଷଣା-
ସଂଯମୋ ଵା କଥଂ ନାସ୍ତି, କିନ୍ତ୍ଵସ୍ତ୍ଯେଵ ତସ୍ଯ ସପରିଗ୍ରହସ୍ଯ . ତଧ ପରଦଵ୍ଵମ୍ମି ରଦୋ ତଥୈଵ ନିଜାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯାତ୍ପରଦ୍ରଵ୍ଯେ
ରତଃ କଧମପ୍ପାଣଂ ପସାଧଯଦି ସ ତୁ ସପରିଗ୍ରହପୁରୁଷଃ କଥମାତ୍ମାନଂ ପ୍ରସାଧଯତି, ନ କଥମପୀତି ..୨୨୧.. ଏଵଂ
ଶ୍ଵେତାମ୍ବରମତାନୁସାରିଶିଷ୍ଯସମ୍ବୋଧନାର୍ଥଂ ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥମୋକ୍ଷମାର୍ଗସ୍ଥାପନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ଗାଥାପଞ୍ଚକଂ ଗତମ୍ .
ଅଥ କାଲାପେକ୍ଷଯା ପରମୋପେକ୍ଷାସଂଯମଶକ୍ତ୍ଯଭାଵେ ସତ୍ଯାହାରସଂଯମଶୌଚଜ୍ଞାନୋପକରଣାଦିକଂ କିମପି
ଗ୍ରାହ୍ଯମିତ୍ଯପଵାଦମୁପଦିଶତି — ଛେଦୋ ଜେଣ ଣ ଵିଜ୍ଜଦି ଛେଦୋ ଯେନ ନ ଵିଦ୍ଯତେ . ଯେନୋପକରଣେନ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ-
ଲକ୍ଷଣସଂଯମସ୍ଯ ଛେଦୋ ଵିନାଶୋ ନ ଵିଦ୍ଯତେ . କଯୋଃ . ଗହଣଵିସଗ୍ଗେସୁ ଗ୍ରହଣଵିସର୍ଗଯୋଃ . ଯସ୍ଯୋପ-
କରଣସ୍ଯାନ୍ଯଵସ୍ତୁନୋ ଵା ଗ୍ରହଣେ ସ୍ଵୀକାରେ ଵିସର୍ଜନେ ତ୍ଯାଗେ . କିଂ କୁର୍ଵତଃ ତପୋଧନସ୍ଯ . ସେଵମାଣସ୍ସ ତଦୁପକରଣଂ
ସେଵମାନସ୍ଯ . ସମଣୋ ତେଣିହ ଵଟ୍ଟଦୁ କାଲଂ ଖେତ୍ତଂ ଵିଯାଣିତ୍ତା ଶ୍ରମଣସ୍ତେନୋପକରଣେନେହ ଲୋକେ ଵର୍ତତାମ୍ . କିଂ କୃତ୍ଵା .
କାଲଂ କ୍ଷେତ୍ରଂ ଚ ଵିଜ୍ଞାଯେତି . ଅଯମତ୍ର ଭାଵାର୍ଥଃ – କାଲଂ ପଞ୍ଚମକାଲଂ ଶୀତୋଷ୍ଣାଦିକାଲଂ ଵା, କ୍ଷେତ୍ରଂ ଭରତକ୍ଷେତ୍ରଂ
ମନୁଷଜାଙ୍ଗଲାଦିକ୍ଷେତ୍ରଂ ଵା, ଵିଜ୍ଞାଯ ଯେନୋପକରଣେନ ସ୍ଵସଂଵିତ୍ତିଲକ୍ଷଣଭାଵସଂଯମସ୍ଯ ବହିରଙ୍ଗଦ୍ରଵ୍ଯସଂଯମସ୍ଯ ଵା
ଛେଦୋ ନ ଭଵତି ତେନ ଵର୍ତତ ଇତି ..୨୨୨.. ଅଥ ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋଦିତୋପକରଣସ୍ଵରୂପଂ ଦର୍ଶଯତି — ଅପ୍ପଡିକୁଟ୍ଠଂ ଉଵଧିଂ
ଅବ, ‘କିସୀକେ କହୀଂ କଭୀ କିସୀ ପ୍ରକାର କୋଈ ଉପଧି ଅନିଷିଦ୍ଧ ଭୀ ହୈ’ ଐସେ ଅପଵାଦକା
ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଗ୍ରହଣଵିସର୍ଗେଷୁ ] ଜିସ ଉପଧିକେ (ଆହାର – ନୀହାରାଦିକେ) ଗ୍ରହଣ-
ଵିସର୍ଜନମେଂ ସେଵନ କରନେମେଂ [ଯେନ ] ଜିସସେ [ସେଵମାନସ୍ଯ ] ସେଵନ କରନେଵାଲେକେ [ଛେଦଃ ] ଛେଦ [ନ
ଵିଦ୍ଯତେ ] ନହୀଂ ହୋତା, [ତେନ ] ଉସ ଉପଧିଯୁକ୍ତ, [କାଲଂ କ୍ଷେତ୍ରଂ ଵିଜ୍ଞାଯ ] କାଲ କ୍ଷେତ୍ରକୋ ଜାନକର,
[ଇହ ] ଇସ ଲୋକମେଂ [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [ଵର୍ତତାମ୍ ] ଭଲେ ଵର୍ତେ ..୨୨୨..
ଟୀକା : — ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଦ୍ଵିତୀଯ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ସମସ୍ତ ହୀ ଉପଧି ନିଷିଦ୍ଧ
ଗ୍ରହଣେ ଵିସର୍ଗେ ସେଵତାଂ ନହି ଛେଦ ଜେଥୀ ଥାଯ ଛେ,
ତେ ଉପଧି ସହ ଵର୍ତୋ ଭଲେ ମୁନି କାଳକ୍ଷେତ୍ର ଵିଜାଣୀନେ. ୨୨୨.