Page 428 of 513
PDF/HTML Page 461 of 546
single page version

ଭଯେନାପ୍ରଵର୍ତମାନସ୍ଯାତିକର୍କଶାଚରଣୀଭୂଯାକ୍ରମେଣ ଶରୀରଂ ପାତଯିତ୍ଵା ସୁରଲୋକଂ ପ୍ରାପ୍ଯୋଦ୍ଵାନ୍ତସମସ୍ତ- ସଂଯମାମୃତଭାରସ୍ଯ ତପସୋଽନଵକାଶତଯାଶକ୍ଯପ୍ରତିକାରୋ ମହାନ୍ ଲେପୋ ଭଵତି, ତନ୍ନ ଶ୍ରେଯାନପଵାଦ- ନିରପେକ୍ଷ ଉତ୍ସର୍ଗଃ . ଦେଶକାଲଜ୍ଞସ୍ଯାପି ବାଲଵୃଦ୍ଧଶ୍ରାନ୍ତଗ୍ଲାନତ୍ଵାନୁରୋଧେନାହାରଵିହାରଯୋରଲ୍ପଲେପତ୍ଵଂ ଵିଗଣଯ୍ଯ ଯଥେଷ୍ଟଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନସ୍ଯ ମୃଦ୍ଵାଚରଣୀଭୂଯ ସଂଯମଂ ଵିରାଧ୍ଯାସଂଯତଜନସମାନୀଭୂତସ୍ଯ ତଦାତ୍ଵେ ତପସୋଽନଵକାଶତଯାଶକ୍ଯପ୍ରତିକାରୋ ମହାନ୍ ଲେପୋ ଭଵତି, ତନ୍ନ ଶ୍ରେଯାନୁତ୍ସର୍ଗନିରପେକ୍ଷୋଽପଵାଦଃ . ଅତଃ ସର୍ଵଥୋତ୍ସର୍ଗାପଵାଦଵିରୋଧଦୌସ୍ଥିତ୍ଯମାଚରଣସ୍ଯ ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯଂ, ତଦର୍ଥମେଵ ସର୍ଵଥାନୁଗମ୍ଯଶ୍ଚ ପରସ୍ପର- ସାପେକ୍ଷୋତ୍ସର୍ଗାପଵାଦଵିଜୃମ୍ଭିତଵୃତ୍ତିଃ ସ୍ଯାଦ୍ଵାଦଃ ..୨୩୧.. କୃତ୍ଵା ପୂର୍ଵକୃତପୁଣ୍ଯେନ ଦେଵଲୋକେ ସମୁତ୍ପଦ୍ଯତେ . ତତ୍ର ସଂଯମାଭାଵାନ୍ମହାନ୍ ଲେପୋ ଭଵତି . ତତଃ କାରଣାଦପଵାଦ- ନିରପେକ୍ଷମୁତ୍ସର୍ଗଂ ତ୍ଯଜତି, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାସାଧକମଲ୍ପଲେପଂ ବହୁଲାଭମପଵାଦସାପେକ୍ଷମୁତ୍ସର୍ଗଂ ସ୍ଵୀକରୋତି . ତଥୈଵ ଚ ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋକ୍ତକ୍ରମେଣାପହୃତସଂଯମଶବ୍ଦଵାଚ୍ଯେଽପଵାଦେ ପ୍ରଵର୍ତତେ ତତ୍ର ଚ ପ୍ରଵର୍ତମାନଃ ସନ୍ ଯଦି କଥଂଚିଦୌଷଧ- ପଥ୍ଯାଦିସାଵଦ୍ଯଭଯେନ ଵ୍ଯାଧିଵ୍ଯଥାଦିପ୍ରତୀକାରମକୃତ୍ଵା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାଂ ନ କରୋତି ତର୍ହି ମହାନ୍ ଲେପୋ ଭଵତି; ଅଥଵା ପ୍ରତୀକାରେ ପ୍ରଵର୍ତମାନୋଽପି ହରୀତକୀଵ୍ଯାଜେନ ଗୁଡଭକ୍ଷଣଵଦିନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖଲାମ୍ପଟଯେନ ସଂଯମଵିରାଧନାଂ କରୋତି ତଦାପି ମହାନ୍ ଲେପୋ ଭଵତି . ତତଃ କାରଣାଦୁତ୍ସର୍ଗନିରପେକ୍ଷମପଵାଦଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାରୂପଂ ଶୁଭୋପଯୋଗରୂପଂ ଵା ସଂଯମମଵିରାଧଯନ୍ନୌଷଧପଥ୍ଯାଦିନିମିତ୍ତୋତ୍ପନ୍ନାଲ୍ପସାଵଦ୍ଯମପି ବହୁଗୁଣରାଶିମୁତ୍ସର୍ଗସାପେକ୍ଷମ-

ଦେଶକାଲଜ୍ଞକୋ ଭୀ, ଯଦି ଵହ ବାଲ – ଵୃଦ୍ଧ – ଶ୍ରାଂତ – ଗ୍ଲାନତ୍ଵକେ ଅନୁରୋଧସେ, ଜୋ ଆହାର – ଵିହାର ହୈ, ଉସସେ ହୋନେଵାଲେ ଅଲ୍ପଲେପକେ ଭଯସେ ଉସମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ନ କରେ ତୋ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅପଵାଦକେ ଆଶ୍ରଯସେ ହୋନେଵାଲେ ଅଲ୍ପବଂଧକେ ଭଯସେ ଉତ୍ସର୍ଗକା ହଠ କରକେ ଅପଵାଦମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତ ନ ହୋ ତୋ), ଅତି କର୍କଶ ଆଚରଣରୂପ ହୋକର ଅକ୍ରମସେ ଶରୀରପାତ କରକେ ଦେଵଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ଜିସନେ ସମସ୍ତ ସଂଯମାମୃତକା ସମୂହ ଵମନ କର ଡାଲା ହୈ ଉସେ ତପକା ଅଵକାଶ ନ ରହନେସେ, ଜିସକା ପ୍ରତୀକାର ଅଶକ୍ଯ ହୈ ଐସା ମହାନ ଲେପ ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଅପଵାଦ ନିରପେକ୍ଷ ଉତ୍ସର୍ଗ ଶ୍ରେଯସ୍କର ନହୀଂ ହୈ .

ଦେଶକାଲଜ୍ଞକୋ ଭୀ, ଯଦି ଵହ ବାଲ – ଵୃଦ୍ଧ – ଶ୍ରାଂତ – ଗ୍ଲାନତ୍ଵକେ ଅନୁରୋଧସେ ଜୋ ଆହାରଵିହାର ହୈ, ଉସସେ ହୋନେଵାଲେ ଅଲ୍ପଲେପକୋ ନ ଗିନକର ଉସମେଂ ୧ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରେ ତୋ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅପଵାଦସେ ହୋନେଵାଲେ ଅଲ୍ପବନ୍ଧକେ ପ୍ରତି ଅସାଵଧାନ ହୋକର ଉତ୍ସର୍ଗରୂପ ଧ୍ଯେଯକୋ ଚୂକକର ଅପଵାଦମେଂ ସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦପୂର୍ଵକ ପ୍ରଵର୍ତେ ତୋ), ମୃଦୁ ଆଚରଣରୂପ ହୋକର ସଂଯମ ଵିରୋଧୀକୋ – ଅସଂଯତଜନକେ ସମାନ ହୁଏ ଉସକୋ – ଉସ ସମଯ ତପକା ଅଵକାଶ ନ ରହନେସେ, ଜିସକା ପ୍ରତୀକାର ଅଶକ୍ଯ ହୈ ଐସା ମହାନ୍ ଲେପ ହୋତା ହୈ . ଇସଲିଯେ ଉତ୍ସର୍ଗ ନିରପେକ୍ଷ ଅପଵାଦ ଶ୍ରେଯସ୍କର ନହୀଂ ହୈ .

ଇସସେ (ଐସା କହା ଗଯା ହୈ କି) ଉତ୍ସର୍ଗ ଔର ଅପଵାଦକେ ଵିରୋଧସେ ହୋନେଵାଲା ଜୋ ଆଚରଣକା ଦୁଃସ୍ଥିତପନା ଵହ ସର୍ଵଥା ନିଷେଧ୍ଯ (ତ୍ଯାଜ୍ଯ) ହୈ, ଔର ଇସୀଲିଯେ ପରସ୍ପର ସାପେକ୍ଷ ଉତ୍ସର୍ଗ ଔର ଅପଵାଦସେ ଜିସକୀ ଵୃତ୍ତି (-ଅସ୍ତିତ୍ଵ, କାର୍ଯ) ପ୍ରଗଟ ହୋତୀ ହୈ ଐସା ସ୍ଯାଦ୍ଵାଦ ସର୍ଵଥା ଅନୁଗମ୍ଯ (ଅନୁସରଣ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ) ହୈ .

୧. ଯଥେଷ୍ଟ = ସ୍ଵଚ୍ଛଂଦତଯା, ଇଚ୍ଛାକେ ଅନୁସାର .

Page 429 of 513
PDF/HTML Page 462 of 546
single page version

ପଵାଦଂ ସ୍ଵୀକରୋତୀତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୨୩୧.. ଏଵଂ ‘ଉଵଯରଣଂ ଜିଣମଗ୍ଗେ’ ଇତ୍ଯାଦ୍ଯେକାଦଶଗାଥାଭିରପଵାଦସ୍ଯ ଵିଶେଷ- ଵିଵରଣରୂପେଣ ଚତୁର୍ଥସ୍ଥଲଂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତମ୍ . ଇତି ପୂର୍ଵୋକ୍ତକ୍ରମେଣ ‘ଣ ହି ଣିରଵେକ୍ଖୋ ଚାଗୋ’ ଇତ୍ଯାଦିତ୍ରିଂଶଦ୍ଗଦ୍ଗଦ୍ଗଦ୍ଗଦ୍ଗାଥାଭିଃ ସ୍ଥଲଚତୁଷ୍ଟଯେନାପଵାଦନାମା ଦ୍ଵିତୀଯାନ୍ତରାଧିକାରଃ ସମାପ୍ତଃ . ଅତଃ ପରଂ ଚତୁର୍ଦଶଗାଥାପର୍ଯନ୍ତଂ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାପରନାମା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗାଧିକାରଃ କଥ୍ଯତେ . ତତ୍ର ଚତ୍ଵାରି ସ୍ଥଲାନି ଭଵନ୍ତି . ତେଷୁ ପ୍ରଥମତଃ ଆଗମାଭ୍ଯାସମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ଏଯଗ୍ଗଗଦୋ ସମଣୋ’ ଇତ୍ଯାଦି ଯଥାକ୍ରମେଣ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯମ୍ . ତଦନନ୍ତରଂ ଭେଦାଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯସ୍ଵରୂପମେଵ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ଇତି ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନରୂପେଣ ‘ଆଗମପୁଵ୍ଵା ଦିଟ୍ଠୀ’ ଇତ୍ଯାଦି ଦ୍ଵିତୀଯସ୍ଥଲେ ସୂତ୍ରଚତୁଷ୍ଟଯମ୍ . ଅତଃ ପରଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵସଂଯମକଥନରୂପେଣ ‘ଚାଗୋ ଯ ଅଣାରଂଭୋ’ ଇତ୍ଯାଦି ତୃତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯମ୍ . ତଦନନ୍ତରଂ

ଭାଵାର୍ଥ : — ଜବ ତକ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗମେଂ ହୀ ଲୀନ ନ ହୋ ଜାଯା ଜାଯ ତବ ତକ ଶ୍ରମଣକୋ ଆଚରଣକୀ ସୁସ୍ଥିତିକେ ଲିଯେ ଉତ୍ସର୍ଗ ଔର ଅପଵାଦକୀ ମୈତ୍ରୀ ସାଧନୀ ଚାହିଯେ . ଉସେ ଅପନୀ ନିର୍ବଲତାକା ଲକ୍ଷ ରଖେ ବିନା ମାତ୍ର ଉତ୍ସର୍ଗକା ଆଗ୍ରହ ରଖକର କେଵଲ ଅତି କର୍କଶ ଆଚରଣକା ହଠ ନହୀଂ କରନା ଚାହିଯେ; ତଥା ଉତ୍ସର୍ଗରୂପ ଧ୍ଯେଯକୋ ଚୂକକର ମାତ୍ର ଅପଵାଦକେ ଆଶ୍ରଯସେ କେଵଲ ମୃଦୁ ଆଚରଣରୂପ ଶିଥିଲତାକା ଭୀ ସେଵନ ନହୀଂ କରନା ଚାହିଯେ . କିନ୍ତୁ ଇସ ପ୍ରକାରକା ଵର୍ତନ କରନା ଚାହିଯେ ଜିସମେଂ ହଠ ଭୀ ନ ହୋ ଔର ଶିଥିଲତାକା ଭୀ ସେଵନ ନ ହୋ . ସର୍ଵଜ୍ଞ ଭଗଵାନକା ମାର୍ଗ ଅନେକାନ୍ତ ହୈ . ଅପନୀ ଦଶାକୀ ଜାଁଚ କରକେ ଜୈସେ ଭୀ ଲାଭ ହୋ ଉସପ୍ରକାରସେ ଵର୍ତନ କରନେକା ଭଗଵାନକା ଉପଦେଶ ହୈ .

ଅପନୀ ଚାହେ ଜୋ (ସବଲ ଯା ନିର୍ବଲ) ସ୍ଥିତି ହୋ, ତଥାପି ଏକ ହୀ ପ୍ରକାରସେ ଵର୍ତନା, ଐସା ଜିନମାର୍ଗ ନହୀଂ ହୈ ..୨୩୧..

ଅବ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା ଆତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ସ୍ଥିର ହୋନେକୀ ବାତ କହକର ‘ଆଚରଣପ୍ରଜ୍ଞାପନ’ ପୂର୍ଣ କିଯା ଜାତା ହୈ .

ଅର୍ଥ : — ଇସପ୍ରକାର ଵିଶେଷ ଆଦରପୂର୍ଵକ ପୁରାଣ ପୁରୁଷୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ସେଵିତ, ଉତ୍ସର୍ଗ ଔର ଅପଵାଦ ଦ୍ଵାରା ଅନେକ ପୃଥକ୍ – ପୃଥକ୍ ଭୂମିକାଓଂମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ଜୋ ଚାରିତ୍ର ଉସକୋ ଯତି ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ, କ୍ରମଶଃ ଅତୁଲ ନିଵୃତ୍ତି କରକେ, ଚୈତନ୍ଯସାମାନ୍ଯ ଔର ଚୈତନ୍ଯଵିଶେଷରୂପ ଜିସକା ପ୍ରକାଶ ହୈ ଐସେ ନିଜଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ସର୍ଵତଃ ସ୍ଥିତି କରୋ .

ଇସପ୍ରକାର ‘ଆଚରଣ ପ୍ରଜ୍ଞାପନ’ ସମାପ୍ତ ହୁଆ . ★ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡ଼ିତ ଛଂଦ

Page 430 of 513
PDF/HTML Page 463 of 546
single page version

ଅଥ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାପରନାମ୍ନୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗସ୍ଯୈକାଗ୍ା୍ରଯଲକ୍ଷଣସ୍ଯ ପ୍ରଜ୍ଞାପନମ୍ . ତତ୍ର ତନ୍ମୂଲସାଧନଭୂତେ ପ୍ରଥମମାଗମ ଏଵ ଵ୍ଯାପାରଯତି —

ଶ୍ରମଣୋ ହି ତାଵଦୈକାଗ୍ା୍ରଯଗତ ଏଵ ଭଵତି . ଐକାଗ୍ା୍ରଯଂ ତୁ ନିଶ୍ଚିତାର୍ଥସ୍ଯୈଵ ଭଵତି . ଅର୍ଥନିଶ୍ଚଯସ୍ତ୍ଵାଗମାଦେଵ ଭଵତି . ତତ ଆଗମ ଏଵ ଵ୍ଯାପାରଃ ପ୍ରଧାନତରଃ, ନ ଚାନ୍ଯା ଗତିରସ୍ତି . ଯତୋ ନ ଖଲ୍ଵାଗମମନ୍ତରେଣାର୍ଥା ନିଶ୍ଚେତୁଂ ଶକ୍ଯନ୍ତେ, ତସ୍ଯୈଵ ହି ତ୍ରିସମଯପ୍ରଵୃତ୍ତତ୍ରିଲକ୍ଷଣସକଲପଦାର୍ଥ- ସାର୍ଥଯାଥାତ୍ମ୍ଯାଵଗମସୁସ୍ଥିତାନ୍ତରଂଗଗମ୍ଭୀରତ୍ଵାତ୍ . ନ ଚାର୍ଥନିଶ୍ଚଯମନ୍ତରେଣୈକାଗ୍ା୍ରଯଂ ସିଦ୍ଧଯେତ୍, ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋପସଂହାରମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ମୁଜ୍ଝଦି ଵା’ ଇତ୍ଯାଦି ଚତୁର୍ଥସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯମ୍ . ଏଵଂ ସ୍ଥଲଚତୁଷ୍ଟଯେନ ତୃତୀଯାନ୍ତରାଧିକାରେ ସମୁଦାଯପାତନିକା . ତଦ୍ଯଥା — ଅଥୈକାଗ୍ଯଗତଃ ଶ୍ରମଣୋ ଭଵତି .

ଅବ, ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ଜିସକା ଦୂସରା ନାମ ହୈ ଐସେ ଏକାଗ୍ରତାଲକ୍ଷଣଵାଲେ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ପ୍ରଜ୍ଞାପନ ହୈ . ଉସମେଂ ପ୍ରଥମ, ଉସକେ (-ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକେ) ମୂଲ ସାଧନଭୂତ ଆଗମମେଂ ଵ୍ଯାପାର (-ପ୍ରଵୃତ୍ତି) କରାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [ଐକାଗ୍ର୍ଯତଃ ] ଏକାଗ୍ରତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ; [ଐକାଗ୍ର୍ଯଂ| ] ଏକାଗ୍ରତା [ଅର୍ଥେଷୁ ନିଶ୍ଚିତସ୍ଯ ] ପଦାର୍ଥୋଂକେ ନିଶ୍ଚଯଵାନ୍କେ ହୋତୀ ହୈ; [ନିଶ୍ଚିତିଃ ] (ପଦାର୍ଥୋଂକା) ନିଶ୍ଚଯ [ଆଗମତଃ ] ଆଗମ ଦ୍ଵାରା ହୋତା ହୈ; [ତତଃ ] ଇସଲିଯେ [ଆଗମଚେଷ୍ଟା ] ଆଗମମେଂ ଵ୍ଯାପାର [ଜ୍ଯେଷ୍ଠା ] ମୁଖ୍ଯ ହୈ ..୨୩୨..

ଟୀକା : — ପ୍ରଥମ ତୋ, ଶ୍ରମଣ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଏକାଗ୍ରତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୀ ହୋତା ହୈ; ଏକାଗ୍ରତା ପଦାର୍ଥୋଂକେ ନିଶ୍ଚଯଵାନ୍କେ ହୀ ହୋତୀ ହୈ; ଔର ପଦାର୍ଥୋଂକା ନିଶ୍ଚଯ ଆଗମ ଦ୍ଵାରା ହୀ ହୋତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ଆଗମମେଂ ହୀ ଵ୍ଯାପାର ପ୍ରଧାନତର (-ଵିଶେଷ ପ୍ରଧାନ) ହୈ; ଦୂସରୀ ଗତି (-ଅନ୍ଯ କୋଈ ମାର୍ଗ) ନହୀଂ ହୈ . ଉସକା କାରଣ ଯହ ହୈ କି : —

ଵାସ୍ତଵମେଂ ଆଗମକେ ବିନା ପଦାର୍ଥୋଂକା ନିଶ୍ଚଯ ନହୀଂ କିଯା ଜା ସକତା; କ୍ଯୋଂକି ଆଗମ ହୀ, ଜିସକେ ତ୍ରିକାଲ (ଉତ୍ପାଦ – ଵ୍ଯଯ – ଧ୍ରୌଵ୍ଯରୂପ) ତୀନ ଲକ୍ଷଣ ପ୍ରଵର୍ତତେ ହୈଂ ଐସେ ସକଲପଦାର୍ଥସାର୍ଥକେ ଯଥାତଥ୍ଯ ଜ୍ଞାନ ଦ୍ଵାରା ସୁସ୍ଥିତ ଅଂତରଂଗସେ ଗମ୍ଭୀର ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଆଗମକା ହୀ ଅଂତରଂଗ, ସର୍ଵ ପଦାର୍ଥୋଂକେ

Page 431 of 513
PDF/HTML Page 464 of 546
single page version

ଯତୋଽନିଶ୍ଚିତାର୍ଥସ୍ଯ କଦାଚିନ୍ନିଶ୍ଚିକୀର୍ଷାକୁଲିତଚେତସଃ ସମନ୍ତତୋ ଦୋଲାଯମାନସ୍ଯାତ୍ଯନ୍ତତରଲତଯା, କଦାଚିଚ୍ଚିକୀର୍ଷାଜ୍ଵରପରଵଶସ୍ଯ ଵିଶ୍ଵଂ ସ୍ଵଯଂ ସିସୃକ୍ଷୋର୍ଵିଶ୍ଵଵ୍ଯାପାରପରିଣତସ୍ଯ ପ୍ରତିକ୍ଷଣଵିଜୃମ୍ଭ- ମାଣକ୍ଷୋଭତଯା, କଦାଚିଦ୍ବୁଭୁକ୍ଷାଭାଵିତସ୍ଯ ଵିଶ୍ଵଂ ସ୍ଵଯଂ ଭୋଗ୍ଯତଯୋପାଦାଯ ରାଗଦ୍ଵେଷଦୋଷକଲ୍ମାଷିତ- ଚିତ୍ତଵୃତ୍ତେରିଷ୍ଟାନିଷ୍ଟଵିଭାଗେନ ପ୍ରଵର୍ତିତଦ୍ଵୈତସ୍ଯ ପ୍ରତିଵସ୍ତୁପରିଣମମାନସ୍ଯାତ୍ଯନ୍ତଵିସଂଷ୍ଠୁଲତଯା, କୃତ- ନିଶ୍ଚଯନିଃକ୍ରିଯନିର୍ଭୋଗଂ ଯୁଗପଦାପୀତଵିଶ୍ଵମପ୍ଯଵିଶ୍ଵତଯୈକଂ ଭଗଵନ୍ତମାତ୍ମାନମପଶ୍ଯତଃ ସତତଂ ଵୈଯଗ୍ା୍ରଯମେଵ ସ୍ଯାତ୍ . ନ ଚୈକାଗ୍ା୍ରଯମନ୍ତରେଣ ଶ୍ରାମଣ୍ଯଂ ସିଦ୍ଧଯେତ୍, ଯତୋଽନୈକାଗ୍ା୍ରଯସ୍ଯାନେକମେଵେଦମିତି ପଶ୍ଯତସ୍ତଥାପ୍ରତ୍ଯଯାଭିନିଵିଷ୍ଟସ୍ଯାନେକମେଵେଦମିତି ଜାନତସ୍ତଥାନୁଭୂତିଭାଵିତସ୍ଯାନେକମେଵେଦମିତି ପ୍ରତ୍ଯର୍ଥଵିକଲ୍ପଵ୍ଯାଵୃତ୍ତଚେତସା ସନ୍ତତଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନସ୍ଯ ତଥାଵୃତ୍ତିଦୁଃସ୍ଥିତସ୍ଯ ଚୈକାତ୍ମପ୍ରତୀତ୍ଯନୁଭୂତି- ତଚ୍ଚୈକାଗ୍ଯମାଗମପରିଜ୍ଞାନାଦେଵ ଭଵତୀତି ପ୍ରକାଶଯତି — ଏଯଗ୍ଗଗଦୋ ସମଣୋ ଐକାଗ୍ଯଗତଃ ଶ୍ରମଣୋ ଭଵତି .. ଅତ୍ରାଯମର୍ଥଃ — ଜଗତ୍ତ୍ରଯକାଲତ୍ରଯଵର୍ତିସମସ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯୈକସମଯପରିଚ୍ଛିତ୍ତିସମର୍ଥସକଲଵିମଲକେଵଲ- ଜ୍ଞାନଲକ୍ଷଣନିଜପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵସମ୍ଯକ୍ଶ୍ରଦ୍ଧାନଜ୍ଞାନାନୁଷ୍ଠାନରୂପମୈକାଗ୍ଯଂ ଭଣ୍ଯତେ . ତତ୍ର ଗତସ୍ତନ୍ମଯତ୍ଵେନ ପରିଣତଃ ସମୂହକେ ଯଥାର୍ଥଜ୍ଞାନ ଦ୍ଵାରା ସୁସ୍ଥିତ ହୈ ଇସଲିଯେ ଆଗମ ହୀ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ଯଥାର୍ଥ ଜ୍ଞାନସେ ଗମ୍ଭୀର ହୈ ) .

ଔର, ପଦାର୍ଥୋଂକେ ନିଶ୍ଚଯକେ ବିନା ଏକାଗ୍ରତା ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତୀ; କ୍ଯୋଂକି, ଜିସେ ପଦାର୍ଥୋଂକା ନିଶ୍ଚଯ ନହୀଂ ହୈ ଵହ (୧) କଦାଚିତ୍ ନିଶ୍ଚଯ କରନେକୀ ଇଚ୍ଛାସେ ଆକୁଲତାପ୍ରାପ୍ତ ଚିତ୍ତକେ କାରଣ ସର୍ଵତଃ ଦୋଲାଯମାନ (-ଡାଵାଁଡୋଲ) ହୋନେସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ତରଲତା (ଚଂଚଲତା) ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ, (୨) କଦାଚିତ୍ କରନେକୀ ଇଚ୍ଛାରୂପ ଜ୍ଵରସେ ପରଵଶ ହୋତା ହୁଆ ଵିଶ୍ଵକୋ (-ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ) ସ୍ଵଯଂ ସର୍ଜନ କରନେକୀ ଇଚ୍ଛା କରତା ହୁଆ ଵିଶ୍ଵଵ୍ଯାପାରରୂପ (-ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତିରୂପ) ପରିଣମିତ ହୋନେସେ ପ୍ରତିକ୍ଷଣ କ୍ଷୋଭକୀ ପ୍ରଗଟତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଔର (୩) କଦାଚିତ୍ ଭୋଗନେକୀ ଇଚ୍ଛାସେ ଭାଵିତ ହୋତା ହୁଆ ଵିଶ୍ଵକୋ ସ୍ଵଯଂ ଭୋଗ୍ଯରୂପ ଗ୍ରହଣ କରକେ, ରାଗଦ୍ଵେଷରୂପ ଦୋଷସେ କଲୁଷିତ ଚିତ୍ତଵୃତ୍ତିକେ କାରଣ (ଵସ୍ତୁଓଂମେଂ) ଇଷ୍ଟ – ଅନିଷ୍ଟ ଵିଭାଗ ଦ୍ଵାରା ଦ୍ଵୈତକୋ ପ୍ରଵର୍ତିତ କରତା ହୁଆ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଵସ୍ତୁରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଅସ୍ଥିରତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ [-ଉପରୋକ୍ତ ତୀନ କାରଣୋଂସେ ] ଉସ ଅନିଶ୍ଚଯୀ ଜୀଵକେ (୧) କୃତନିଶ୍ଚଯ, (୨) ନିଷ୍କ୍ରିଯ ଔର (୩) ନିର୍ଭୋଗ ଐସେ ଭଗଵାନ ଆତ୍ମାକୋ — ଜୋ କି ଯୁଗପତ୍ ଵିଶ୍ଵକୋ ପୀ ଜାନେଵାଲା ହୋନେ ପର ଭୀ ଵିଶ୍ଵରୂପ ନ ହୋନେସେ ଏକ ହୈ ଉସେ — ନହୀଂ ଦେଖନେସେ ସତତ ଵ୍ଯଗ୍ରତା ହୀ ହୋତୀ ହୈ, (-ଏକାଗ୍ରତା ନହୀଂ ହୋତୀ) .

ଔର ଏକାଗ୍ରତାକେ ବିନା ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା; କ୍ଯୋଂକି ଜିସକେ ଏକାଗ୍ରତା ନହୀଂ ହୈ ଵହ ଜୀଵ (୧) ‘ଯହ ଅନେକ ହୀ ହୈ’ ଐସା ଦେଖତା (-ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରତା) ହୁଆ ଉସପ୍ରକାରକୀ ପ୍ରତୀତିମେଂ

ଭାଵିତ ହୋତା ହୈ, ଔର (୩) ଯହ ଅନେକ ହୀ ହୈ’ ଇସପ୍ରକାର ପ୍ରତ୍ଯେକ ପଦାର୍ଥକେ ଵିକଲ୍ପସେ ଖଣ୍ଡିତ (-ଛିନ୍ନଭିନ୍ନ) ଚିତ୍ତ ସହିତ ସତତ୍ ପ୍ରଵୃତ୍ତ ହୋତା ହୁଆ ଉସପ୍ରକାରକୀ ୨ଵୃତ୍ତିସେ ଦୁଃସ୍ଥିତ ହୋତା ହୈ,

୧. ଅଭିନିଵିଷ୍ଟ = ଆଗ୍ରହୀ, ଦୃଢ଼ . ୨. ଵୃତ୍ତି = ଵର୍ତନା; ଚାରିତ୍ର .

Page 432 of 513
PDF/HTML Page 465 of 546
single page version

ଵୃତ୍ତିସ୍ଵରୂପସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରପରିଣତିପ୍ରଵୃତ୍ତଦ୍ରଶିଜ୍ଞପ୍ତିଵୃତ୍ତିରୂପାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵୈକାଗ୍ା୍ରଯାଭାଵାତ୍ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମ- ତତ୍ତ୍ଵପ୍ରଵୃତ୍ତିରୂପଂ ଶ୍ରାମଣ୍ଯମେଵ ନ ସ୍ଯାତ୍ . ଅତଃ ସର୍ଵଥା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗାପରନାମ୍ନଃ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସ୍ଯ ସିଦ୍ଧଯେ ଭଗଵଦର୍ହତ୍ସର୍ଵଜ୍ଞୋପଜ୍ଞେ ପ୍ରକଟାନେକାନ୍ତକେତନେ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମଣି ନିଷ୍ଣାତେନ ମୁମୁକ୍ଷୁଣା ଭଵିତଵ୍ଯମ୍ ..୨୩୨..

ଅଥାଗମହୀନସ୍ଯ ମୋକ୍ଷାଖ୍ଯଂ କର୍ମକ୍ଷପଣଂ ନ ସମ୍ଭଵତୀତି ପ୍ରତିପାଦଯତି — ଶ୍ରମଣୋ ଭଵତି . ଏଯଗ୍ଗଂ ଣିଚ୍ଛିଦସ୍ସ ଐକାଗ୍ଗ୍ଗ୍ଗ୍ଗ୍ାା ାା ା

ଟଙ୍କୋତ୍କୀର୍ଣଜ୍ଞାଯକୈକସ୍ଵଭାଵୋ ଯୋଽସୌ ପରମାତ୍ମପଦାର୍ଥସ୍ତତ୍ପ୍ରଭୃତିଷ୍ଵର୍ଥେଷୁ .ଣିଚ୍ଛିତ୍ତୀ ଆଗମଦୋ ସା ଚ ସା ଚ ପଦାର୍ଥନିଶ୍ଚିତ୍ତିରାଗମତୋ ଭଵତି . ତଥାହି — ଜୀଵଭେଦକର୍ମଭେଦପ୍ରତିପାଦକାଗମାଭ୍ଯାସାଦ୍ଭଭଵତି, ନ କେଵଲ- ମାଗମାଭ୍ଯାସାତ୍ତଥୈଵାଗମପଦସାରଭୂତାଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦୈକପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପ୍ରକାଶକାଦଧ୍ଯାତ୍ମାଭିଧାନାତ୍ପରମାଗମାଚ୍ଚ ପଦାର୍ଥ- ପରିଚ୍ଛିତ୍ତିର୍ଭଵତି . ଆଗମଚେଟ୍ଠା ତଦୋ ଜେଟ୍ଠା ତତଃ କାରଣାଦେଵମୁକ୍ତଲକ୍ଷଣାଗମେ ପରମାଗମେ ଚ ଚେଷ୍ଟା ପ୍ରଵୃତ୍ତିଃ ଜ୍ଯେଷ୍ଠା ଶ୍ରେଷ୍ଠା ପ୍ରଶସ୍ଯେତ୍ଯର୍ଥଃ ..୨୩୨.. ଅଥାଗମପରିଜ୍ଞାନହୀନସ୍ଯ କର୍ମକ୍ଷପଣଂ ନ ଭଵତୀତି ପ୍ରରୂପଯତି — ଆଗମହୀଣୋ ଇସଲିଯେ ଉସେ ଏକ ଆତ୍ମାକୀ ପ୍ରତୀତି – ଅନୁଭୂତି – ଵୃତ୍ତିସ୍ଵରୂପ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ – ଜ୍ଞାନ – ଚାରିତ୍ର ପରିଣତିରୂପ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଜୋ ୧ଦୃଶିଜ୍ଞପ୍ତି – ଵୃତ୍ତିରୂପ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ଏକାଗ୍ରତା ହୈ ଉସକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ଵପ୍ରଵୃତ୍ତିରୂପ ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ହୋ (ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ଵମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତିରୂପ ମୁନିପନା ହୀ) ନହୀଂ ହୋତା .

ଇସସେ (ଐସା କହା ଗଯା ହୈ କି) ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ଜିସକା ଦୂସରା ନାମ ହୈ ଐସେ ଶ୍ରାମଣ୍ଯକୀ ସର୍ଵପ୍ରକାରସେ ସିଦ୍ଧି କରନେକେ ଲିଯେ ମୁମୁକ୍ଷୁକୋ ଭଗଵାନ୍ ଅର୍ହନ୍ତ ସର୍ଵଜ୍ଞସେ ଉପଜ୍ଞ (-ସ୍ଵଯଂ ଜାନକର କହେ ଗଯେ) ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମମେଂ — ଜିସକା କି ଅନେକାନ୍ତରୂପୀ କେତନ (ଚିହ୍ନ – ଧ୍ଵଜ – ଲକ୍ଷଣ) ପ୍ରଗଟ ହୈ ଉସମେଂ — ନିଷ୍ଣାତ ହୋନା ଚାହିଯେ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଆଗମକେ ଵିନା ପଦାର୍ଥୋଂକା ନିଶ୍ଚଯ ନହୀଂ ହୋତା, ପଦାର୍ଥୋଂକେ ନିଶ୍ଚଯକେ ଵିନା ଅଶ୍ରଦ୍ଧାଜନିତ ତରଲତା, ପରକର୍ତୃତ୍ଵାଭିଲାଷାଜନିତ କ୍ଷୋଭ ଔର ପରଭୋକ୍ତୃତ୍ତ୍ଵାଭିଲାଷାଜନିତ ଅସ୍ଥିରତାକେ କାରଣ ଏକାଗ୍ରତା ନହୀଂ ହୋତୀ; ଔର ଏକାଗ୍ରତାକେ ଵିନା ଏକ ଆତ୍ମାମେଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ଜ୍ଞାନ – ଵର୍ତନରୂପ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପ୍ରଵୃତ୍ତି ନ ହୋନେସେ ମୁନିପନା ନହୀଂ ହୋତା, ଇସଲିଯେ ମୋକ୍ଷାର୍ଥୀକା ପ୍ରଧାନ କର୍ତ୍ତଵ୍ଯ

ଅବ ଆଗମହୀନକେ ମୋକ୍ଷାଖ୍ଯ (ମୋକ୍ଷ ନାମସେ କହା ଜାନେଵାଲା) କର୍ମକ୍ଷଯ ନହୀଂ ହୋତା, ଐସା ପ୍ରତିପାଦନ କରତେ ହୈଂ : —

୨ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମରୂପ ଆଗମମେଂ ପ୍ରଵୀଣତା ପ୍ରାପ୍ତ କରନା ହୀ ହୈ ..୨୩୨..

୧. ଦୃଶି = ଦର୍ଶନ .

୨. ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମ = ପରମବ୍ରହ୍ମରୂପ ଵାଚ୍ଯକା ଵାଚକ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଶ୍ରୁତ . [ଇନ ଗାଥାଓଂମେଂ ସର୍ଵଜ୍ଞୋପଜ୍ଞ ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତକୋ ସାମାନ୍ଯତଯା ଆଗମ କହା ଗଯା ହୈ . କଭୀ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତକେ ‘ଆଗମ’ ଔର ‘ପରମାଗମ’ ଐସେ ଦୋ ଭେଦ ଭୀ କିଯେ ଜାତେ ହୈଂ; ଵହାଁ ଜୀଵଭେଦୋଂ ଔର କର୍ମଭେଦୋଂକେ ପ୍ରତିପାଦକ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତକୋ ‘ଆଗମ’ କହା ଜାତା ହୈ, ଔର ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତକେ
ସାରଭୂତ ଚିଦାନନ୍ଦ ଏକ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକେ ପ୍ରକାଶକ ଅଧ୍ଯାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତକୋ ‘ପରମାଗମ’ କହା ଜାତା ହୈ] .]

Page 433 of 513
PDF/HTML Page 466 of 546
single page version

ଆଗମହୀଣୋ ସମଣୋ ଣେଵପ୍ପାଣଂ ପରଂ ଵିଯାଣାଦି .

ନ ଖଲ୍ଵାଗମମନ୍ତରେଣ ପରାତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ଵା ସ୍ଯାତ୍; ନ ଚ ପରାତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯସ୍ଯ ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯସ୍ଯ ଵା ମୋହାଦିଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମଣାଂ ଜ୍ଞପ୍ତିପରିଵର୍ତରୂପକର୍ମଣାଂ ଵା କ୍ଷପଣଂ ସ୍ଯାତ୍ . ତଥା ହି — ନ ତାଵନ୍ନିରାଗମସ୍ଯ ନିରଵଧିଭଵାପଗାପ୍ରଵାହଵାହିମହାମୋହମଲମଲୀମସସ୍ଯାସ୍ଯ ଜଗତଃ ସମଣୋ ଣେଵପ୍ପାଣଂ ପରଂ ଵିଯାଣାଦି ଆଗମହୀନଃ ଶ୍ରମଣୋ ନୈଵାତ୍ମାନଂ ପରଂ ଵା ଵିଜାନାତି; ଅଵିଜାଣଂତୋ ଅତ୍ଥେ ଅଵିଜାନନ୍ନର୍ଥାନ୍ପରମାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥାନ୍ ଖଵେଦି କମ୍ମାଣି କିଧ ଭିକ୍ଖୂ କ୍ଷପଯତି କର୍ମାଣି କଥଂ ଭିକ୍ଷୁଃ, ନ କଥମପି ଇତି . ଇତୋ ଵିସ୍ତରଃ — ‘‘ଗୁଣଜୀଵା ପଜ୍ଜତ୍ତୀ ପାଣା ସଣ୍ଣା ଯ ମଗ୍ଗଣାଓ ଯ . ଉଵଓଗୋଵି ଯ କମସୋ ଵୀସଂ ତୁ ପରୂଵଣା ଭଣିଦା ..’’ ଇତି ଗାଥାକଥିତାଦ୍ଯାଗମମଜାନନ୍, ତଥୈଵ ‘‘ଭିଣ୍ଣଉ ଜେଣ ଣ ଜାଣିଯଉ ଣିଯଦେହହଂ ପରମତ୍ଥୁ . ସୋ ଅଂଧଉ ଅଵରହଂ ଅଂଧଯହଂ କି ମ ଦରିସାଵଇ ପଂଥୁ..’’ ଇତି ଦୋହକସୂତ୍ରକଥିତାଦ୍ଯାଗମପଦସାରଭୂତମ-

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଆଗମହୀନଃ ] ଆଗମହୀନ [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [ଆତ୍ମାନଂ ] ଆତ୍ମାକୋ (ନିଜକୋ) ଔର [ପରଂ ] ପରକୋ [ନ ଏଵ ଵିଜାନାତି ] ନହୀଂ ଜାନତା; [ଅର୍ଥାନ୍ ଅଵିଜାନନ୍ ] ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ନହୀଂ ଜାନତା ହୁଆ [ଭିକ୍ଷୁଃ ] ଭିକ୍ଷୁ [କର୍ମାଣି ] କର୍ମୋଂକୋ [କଥଂ ] କିସପ୍ରକାର [କ୍ଷପଯତି ] କ୍ଷଯ କରେ ? ..୨୩୩..

ଟୀକା : — ଵାସ୍ତଵମେଂ ଆଗମକେ ଵିନା ୧ପରାତ୍ମଜ୍ଞାନ ଯା ୨ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନ ନହୀଂ ହୋତା; ଔର ପରାତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯକେ ଯା ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯକେ ମୋହାଦିଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମୋଂକା ଯା ୩ଜ୍ଞପ୍ତିପରିଵର୍ତନରୂପ କର୍ମୋଂକା କ୍ଷଯ ନହୀଂ ହୋତା . ଵହ ଇସପ୍ରକାର ହୈ : —

ପ୍ରଥମ ତୋ, ଆଗମହୀନ ଯହ ଜଗତ — କି ଜୋ ନିରଵଧି (ଅନାଦି) ଭଵସରିତାକେ ପ୍ରଵାହକୋ ବହାନେଵାଲେ ମହାମୋହମଲସେ ମଲିନ ହୈ ଵହ — ଧତୂରା ପିଯେ ହୁଏ ମନୁଷ୍ଯକୀ ଭାଁତି ଵିଵେକକେ ନାଶକୋ ପ୍ରାପ୍ତ

.

୧. ପରାତ୍ମଜ୍ଞାନ = ପରକା ଔର ଆତ୍ମାକା ଜ୍ଞାନ; ସ୍ଵ – ପରକା ଭେଦଜ୍ଞାନ .

୨. ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନ = ପରମାତ୍ମାକା ଜ୍ଞାନ, ‘ମୈଂ ସମସ୍ତ ଲୋକାଲୋକକେ ଜ୍ଞାଯକ ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵଵାଲା ପରମ ଆତ୍ମା ହୂଁ’ ଐସା

୩. ଜ୍ଞପ୍ତିପରିଵର୍ତନ = ଜ୍ଞପ୍ତିକା ବଦଲନା, ଜାନନେକୀ କ୍ରିଯାକା ପରିଵର୍ତନ (ଜ୍ଞାନକା ଏକ ଜ୍ଞେଯସେ ଦୂସରେ ଜ୍ଞେଯମେଂ ବଦଲନା ସୋ ଜ୍ଞପ୍ତିପରିଵର୍ତନରୂପ କର୍ମ ହୈ .)

Page 434 of 513
PDF/HTML Page 467 of 546
single page version

ପୀତୋନ୍ମତ୍ତକସ୍ଯେଵାଵକୀର୍ଣଵିଵେକସ୍ଯାଵିଵିକ୍ତେନ ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତିଷା ନିରୂପଯତୋଽପ୍ଯାତ୍ମାତ୍ମପ୍ରଦେଶନିଶ୍ଚିତ ଶରୀରାଦିଦ୍ରଵ୍ଯେଷୂପଯୋଗମିଶ୍ରିତମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଦିଭାଵେଷୁ ଚ ସ୍ଵପରନିଶ୍ଚାଯକାଗମୋପଦେଶପୂର୍ଵକସ୍ଵାନୁଭଵା- ଭାଵାଦଯଂ ପରୋଽଯମାତ୍ମେତି ଜ୍ଞାନଂ ସିଦ୍ଧଯେତ୍; ତଥା ଚ ତ୍ରିସମଯପରିପାଟୀପ୍ରକଟିତଵିଚିତ୍ରପର୍ଯାଯ- ପ୍ରାଗ୍ଭାରାଗାଧଗମ୍ଭୀରସ୍ଵଭାଵଂ ଵିଶ୍ଵମେଵ ଜ୍ଞେଯୀକୃତ୍ଯ ପ୍ରତପତଃ ପରମାତ୍ମନିଶ୍ଚାଯକାଗମୋପଦେଶପୂର୍ଵକ- ସ୍ଵାନୁଭଵାଭାଵାତ୍ ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵସ୍ଯୈକସ୍ଯ ପରମାତ୍ମନୋ ଜ୍ଞାନମପି ନ ସିଦ୍ଧଯେତ୍ . ପରାତ୍ମ- ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯସ୍ଯ ତୁ ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମାରବ୍ଧୈଃ ଶରୀରାଦିଭିସ୍ତତ୍ପ୍ରତ୍ଯଯୈର୍ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଦିଭାଵୈଶ୍ଚ ସହୈକ୍ଯ- ମାକଲଯତୋ ଵଧ୍ଯଘାତକଵିଭାଗାଭାଵାନ୍ମୋହାଦିଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମଣାଂ କ୍ଷପଣଂ ନ ସିଦ୍ଧଯେତ୍; ତଥାଚ ଧ୍ଯାତ୍ମଶାସ୍ତ୍ରଂ ଚାଜାନନ୍ ପୁରୁଷୋ ରାଗାଦିଦୋଷରହିତାଵ୍ଯାବାଧସୁଖାଦିଗୁଣସ୍ଵରୂପନିଜାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ଭାଵକର୍ମ- ଶବ୍ଦାଭିଧେଯୈ ରାଗାଦିନାନାଵିକଲ୍ପଜାଲୈର୍ନିଶ୍ଚଯେନ କର୍ମଭିଃ ସହ ଭେଦଂ ନ ଜାନାତି, ତଥୈଵ କର୍ମାରିଵିଧ୍ଵଂସକ- ହୋନେସେ ୧ଅଵିଵିକ୍ତ ଜ୍ଞାନଜ୍ଯୋତିସେ ଯଦ୍ଯପି ଦେଖତା ହୈ ତଥାପି, ଉସେ ୨ସ୍ଵପରନିଶ୍ଚାଯକ ଆଗମୋପଦେଶପୂର୍ଵକ ସ୍ଵାନୁଭଵକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ, ଆତ୍ମାମେଂ ଔର ଆତ୍ମପ୍ରଦେଶସ୍ଥିତ ଶରୀରାଦିଦ୍ରଵ୍ଯୋଂମେଂ ତଥା ଉପଯୋଗମିଶ୍ରିତ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଦିଭାଵୋଂମେଂ ‘ଯହ ପର ହୈ ଔର ଯହ ଆତ୍ମା (-ସ୍ଵ) ହୈ’ ଐସା ଜ୍ଞାନ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା; ତଥା ଉସେ, ୩ପରମାତ୍ମନିଶ୍ଚାଯକ ଆଗମୋପଦେଶପୂର୍ଵକ ସ୍ଵାନୁଭଵକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ, ଜିସକେ ତ୍ରିକାଲ ପରିପାଟୀମେଂ ଵିଚିତ୍ର ପର୍ଯାଯୋଂକା ସମୂହ ପ୍ରଗଟ ହୋତା ହୈ ଐସେ ଅଗାଧ – ଗମ୍ଭୀରସ୍ଵଭାଵ ଵିଶ୍ଵକୋ ଜ୍ଞେଯରୂପ କରକେ ୪ପ୍ରତପିତ ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵୀ ଏକ ପରମାତ୍ମାକା ଜ୍ଞାନ ଭୀ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା .

ଔର (ଇସପ୍ରକାର) ଜୋ (୧) ପରାତ୍ମଜ୍ଞାନସେ ତଥା (୨) ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନସେ ଶୂନ୍ଯ ହୈ ଉସେ, (୧) ଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମସେ ହୋନେଵାଲେ ଶରୀରାଦିକେ ସାଥ ତଥା ୫ତତ୍ପ୍ରତ୍ଯଯୀ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଦି ଭାଵୋଂକେ ସାଥ ଏକତାକା ଅନୁଭଵ କରନେସେ ୬ଵଧ୍ଯଘାତକକେ ଵିଭାଗକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ ମୋହାଦିଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମୋଂକା କ୍ଷଯ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା, ତଥା (୨) ୭ଜ୍ଞେଯନିଷ୍ଠତାସେ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଵସ୍ତୁକେ ଉତ୍ପାଦ – ଵିନାଶରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେକେ କାରଣ

୧. ଅଵିଵିକ୍ତ = ଅଵିଵେକଵାଲୀ; ଵିଵେକ ଶୂନ୍ଯ, ଭେଦ – ହୀନ; ଅଭିନ୍ନ; ଏକମେକ .

୨. ସ୍ଵପରନିଶ୍ଚାଯକ = ସ୍ଵପରକା ନିଶ୍ଚଯ କରାନେଵାଲା (ଆଗମୋପଦେଶ ସ୍ଵପରକା ନିଶ୍ଚଯ କରାନେଵାଲା ହୈ ଅର୍ଥାତ୍ ସ୍ଵପରକା ନିଶ୍ଚଯ କରନେମେଂ ନିମିତ୍ତଭୂତ ହୈ .)

୩. ପରମାତ୍ମନିଶ୍ଚାଯକ = ପରମାତ୍ମାକା ନିଶ୍ଚଯ କରନେଵାଲା (ଅର୍ଥାତ୍ ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵ ପରମାତ୍ମାକା ନିଶ୍ଚଯ କରନେମେଂ ନିମିତ୍ତଭୂତ .)

୪. ପ୍ରତପିତ = ପ୍ରତାପଵାନ୍ (ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵ ପରମାତ୍ମା ଵିଶ୍ଵକୋ ଜ୍ଞେଯରୂପ କରକେ ତପତା ହୈ — ପ୍ରତାପଵାନ୍ ଵର୍ତତା ହୈ .)

୫. ତତ୍ପ୍ରତ୍ଯଯୀ = ତତ୍ସମ୍ବନ୍ଧୀ, ଵହ ଜିସକା ନିମିତ୍ତ ହୈ ଐସେ .

୬. ଵଧ୍ଯଘାତକ = ହନନ ଯୋଗ୍ଯ ଔର ହନନକର୍ତା [ଆତ୍ମା ଵଧ୍ଯ ହୈ ଔର ମୋହାଦିଭାଵକର୍ମ ଘାତକ ହୈଂ . ମୋହାଦିଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମ ଭୀ ଆତ୍ମାକେ ଘାତମେଂ ନିମିତ୍ତଭୂତ ହୋନେସେ ଘାତକ କହଲାତେ ହୈଂ .]]

୭. ଜ୍ଞେଯନିଷ୍ଠ = ଜ୍ଞେଯୋଂମେଂ ନିଷ୍ଠାଵାଲା; ଜ୍ଞେଯପରାଯଣ; ଜ୍ଞେଯସମ୍ମୁଖ [ଅନାଦି ସଂସାରମେଂ ଜ୍ଞପ୍ତି ଜ୍ଞେଯନିଷ୍ଠ ହୋନେସେ ଵହ ପ୍ରତ୍ଯେକ ପଦାର୍ଥକୀ ଉତ୍ପତ୍ତି – ଵିନାଶରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେସେ ପରିଵର୍ତନକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତୀ ରହତୀ ହୈ . ପରମାତ୍ମନିଷ୍ଠତାକେ ବିନା ଜ୍ଞପ୍ତିକା ଵହ ପରିଵର୍ତନ ଅନିଵାର୍ଯ ହୈ .]]

Page 435 of 513
PDF/HTML Page 468 of 546
single page version

ଜ୍ଞେଯନିଷ୍ଠତଯା ପ୍ରତିଵସ୍ତୁ ପାତୋତ୍ପାତପରିଣତତ୍ଵେନ ଜ୍ଞପ୍ତେରାସଂସାରାତ୍ପରିଵର୍ତମାନାଯାଃ ପରମାତ୍ମନିଷ୍ଠତ୍ଵ- ମନ୍ତରେଣାନିଵାର୍ଯପରିଵର୍ତତଯା ଜ୍ଞପ୍ତିପରିଵର୍ତରୂପକର୍ମଣାଂ କ୍ଷପଣମପି ନ ସିଦ୍ଧଯେତ୍ . ଅତଃ କର୍ମ- କ୍ଷପଣାର୍ଥିଭିଃ ସର୍ଵଥାଗମଃ ପର୍ଯୁପାସ୍ଯଃ ..୨୩୩..

ଅଥାଗମ ଏଵୈକଶ୍ଚକ୍ଷୁର୍ମୋକ୍ଷମାର୍ଗମୁପସର୍ପତାମିତ୍ଯନୁଶାସ୍ତି — ଆଗମଚକ୍ଖୂ ସାହୂ ଇଂଦିଯଚକ୍ଖୂଣି ସଵ୍ଵଭୂଦାଣି .

ଦେଵା ଯ ଓହିଚକ୍ଖୂ ସିଦ୍ଧା ପୁଣ ସଵ୍ଵଦୋ ଚକ୍ଖୂ ..୨୩୪.. ସ୍ଵକୀଯପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵସ୍ଯ ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦିଦ୍ରଵ୍ଯକର୍ମଭିରପି ସହ ପୃଥକ୍ତ୍ଵଂ ନ ଵେତ୍ତି, ତଥାଚାଶରୀରଲକ୍ଷଣଶୁଦ୍ଧାତ୍ମ- ପଦାର୍ଥସ୍ଯ ଶରୀରାଦିନୋକର୍ମଭିଃ ସହାନ୍ଯତ୍ଵଂ ନ ଜାନାତି . ଇତ୍ଥଂଭୂତଭେଦଜ୍ଞାନାଭାଵାଦ୍ଦେହସ୍ଥମପି ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଂ ନ ରୋଚତେ, ସମସ୍ତରାଗାଦିପରିହାରେଣ ନ ଚ ଭାଵଯତି . ତତଶ୍ଚ କଥଂ କର୍ମକ୍ଷଯୋ ଭଵତି, ନ କଥମପୀତି . ତତଃ କାରଣାନ୍ମୋକ୍ଷାର୍ଥିନା ପରମାଗମାଭ୍ଯାସ ଏଵ କର୍ତଵ୍ଯ ଇତି ତାତ୍ପର୍ଯାର୍ଥଃ ..୨୩୩.. ଅଥ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗାର୍ଥିନାମାଗମ ଅନାଦି ସଂସାରସେ ପରିଵର୍ତନକୋ ପାନେଵାଲୀ ଜୋ ଜ୍ଞପ୍ତି, ଉସକା ପରିଵର୍ତନ ପରମାତ୍ମନିଷ୍ଠତାକେ ଅତିରିକ୍ତ ଅନିଵାର୍ଯ ହୋନେସେ, ଜ୍ଞପ୍ତିପରିଵର୍ତନରୂପ କର୍ମୋଂକା କ୍ଷଯ ଭୀ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା . ଇସଲିଯେ କର୍ମକ୍ଷଯାର୍ଥିଯୋଂକୋ ସର୍ଵପ୍ରକାରସେ ଆଗମକୀ ପର୍ଯୁପାସନା କରନା ଯୋଗ୍ଯ ହୈ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଆଗମକୀ ପର୍ଯୁପାସନାସେ ରହିତ ଜଗତକୋ ଆଗମୋପଦେଶପୂର୍ଵକ ସ୍ଵାନୁଭଵ ନ ହୋନେସେ ‘ଯହ ଜୋ ଅମୂର୍ତିକ ଆତ୍ମା ହୈ ସୋ ମୈଂ ହୂଁ, ଔର ଯେ ସମାନକ୍ଷେତ୍ରାଵଗାହୀ ଶରୀରାଦିକ ଵହ ପର ହୈଂ’ ଇସୀପ୍ରକାର ‘ଯେ ଜୋ ଉପଯୋଗ ହୈ ସୋ ମୈଂ ହୂଁ ଔର ଯେ ଉପଯୋଗମିଶ୍ରିତ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଦିଭାଵ ହୈଂ ସୋ ପର ହୈ’ ଇସପ୍ରକାର ସ୍ଵ – ପରକା ଭେଦଜ୍ଞାନ ନହୀଂ ହୋତା ଥା ଉସେ ଆଗମୋପଦେଶପୂର୍ଵକ ସ୍ଵାନୁଭଵ ନ ହୋନେସେ ‘ମୈଂ ଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵୀ ଏକ ପରମାତ୍ମା ହୂଁ’ ଐସା ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନ ଭୀ ନହୀଂ ହୋତା .

ଇସପ୍ରକାର ଜିସେ (୧) ସ୍ଵ – ପର ଜ୍ଞାନ ତଥା (୨) ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନ ନହୀଂ ହୈ ଉସେ, (୧) ହନନ ହୋନେ ଯୋଗ୍ଯ ସ୍ଵକା ଔର ହନନେଵାଲେ ମୋହାଦିଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମରୂପ ପରକା ଭେଦଜ୍ଞାନ ନ ହୋନେସେ ମୋହାଦିଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵକର୍ମୋଂକା କ୍ଷଯ ନହୀଂ ହୋତା, ତଥା (୨) ପରମାତ୍ମନିଷ୍ଠତାକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ଜ୍ଞପ୍ତିକା ପରିଵର୍ତନ ନହୀଂ ଟଲନେସେ ଜ୍ଞପ୍ତିପରିଵର୍ତନରୂପ କର୍ମୋଂକା ଭୀ କ୍ଷଯ ନହୀଂ ହୋତା .

ଇସଲିଯେ ମୋକ୍ଷାର୍ଥିଯୋଂକୋ ସର୍ଵପ୍ରକାରସେ ସର୍ଵଜ୍ଞକଥିତ ଆଗମକା ସେଵନ କରନା ଚାହିଯେ ..୨୩୩..

ଅବ, ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ପର ଚଲନେଵାଲୋଂକୋ ଆଗମ ହୀ ଏକ ଚକ୍ଷୁ ହୈ ଐସା ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ : —

Page 436 of 513
PDF/HTML Page 469 of 546
single page version

ଇହ ତାଵଦ୍ଭଗଵନ୍ତଃ ସିଦ୍ଧା ଏଵ ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନମଯତ୍ଵାତ୍ସର୍ଵତଶ୍ଚକ୍ଷୁଷଃ, ଶେଷାଣି ତୁ ସର୍ଵାଣ୍ଯପି ଭୂତାନି ମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯାଵସକ୍ତଦ୍ରଷ୍ଟିତ୍ଵାଦିନ୍ଦ୍ରିଯଚକ୍ଷୂଂଷି . ଦେଵାସ୍ତୁ ସୂକ୍ଷ୍ମତ୍ଵଵିଶିଷ୍ଟମୂର୍ତଦ୍ରଵ୍ଯଗ୍ରାହିତ୍ଵାଦ- ଵଧିଚକ୍ଷୁଷଃ, ଅଥ ଚ ତେଽପି ରୂପିଦ୍ରଵ୍ଯମାତ୍ରଦ୍ରଷ୍ଟତ୍ଵେନେନ୍ଦ୍ରିଯଚକ୍ଷୁର୍ଭ୍ଯୋଽଵିଶିଷ୍ଯମାଣା ଇନ୍ଦ୍ରିଯଚକ୍ଷୁଷ ଏଵ . ଏଵମମୀଷୁ ସମସ୍ତେଷ୍ଵପି ସଂସାରିଷୁ ମୋହୋପହତତଯା ଜ୍ଞେଯନିଷ୍ଠେଷୁ ସତ୍ସୁ ଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠତ୍ଵମୂଲ- ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵସଂଵେଦନସାଧ୍ଯଂ ସର୍ଵତଶ୍ଚକ୍ଷୁସ୍ତ୍ଵଂ ନ ସିଦ୍ଧଯେତ୍ . ଅଥ ତତ୍ସିଦ୍ଧଯେ ଭଗଵନ୍ତଃ ଶ୍ରମଣା ଆଗମଚକ୍ଷୁଷୋ ଭଵନ୍ତି . ତେନ ଜ୍ଞେଯଜ୍ଞାନଯୋରନ୍ଯୋନ୍ଯସଂଵଲନେନାଶକ୍ଯଵିଵେଚନତ୍ଵେ ସତ୍ଯପି ସ୍ଵପର- ଏଵ ଦ୍ରଷ୍ଟିରିତ୍ଯାଖ୍ଯାତି — ଆଗମଚକ୍ଖୂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକପରମାଗମଚକ୍ଷୁଷୋ ଭଵନ୍ତି . କେ ତେ . ସାହୂ ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯାଧାରେଣ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସାଧକାଃ ସାଧଵଃ . ଇଂଦିଯଚକ୍ଖୂଣି ନିଶ୍ଚଯେନାତୀନ୍ଦ୍ରିଯାମୂର୍ତକେଵଲଜ୍ଞାନାଦି- ଗୁଣସ୍ଵରୂପାଣ୍ଯପି ଵ୍ଯଵହାରେଣାନାଦିକର୍ମବନ୍ଧଵଶାଦିନ୍ଦ୍ରିଯାଧୀନତ୍ଵେନେନ୍ଦ୍ରିଯଚକ୍ଷୂଂଷି ଭଵନ୍ତି . କାନି କର୍ତୄଣି . ସଵ୍ଵଭୂଦାଣି ସର୍ଵଭୂତାନି ସର୍ଵସଂସାରିଜୀଵା ଇତ୍ଯର୍ଥଃ . ଦେଵା ଯ ଓହିଚକ୍ଖୂ ଦେଵା ଅପି ଚ ସୂକ୍ଷ୍ମମୂର୍ତ- ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯଵିଷଯାଵଧିଚକ୍ଷୁଷଃ . ସିଦ୍ଧା ପୁଣ ସଵ୍ଵଦୋ ଚକ୍ଖୂ ସିଦ୍ଧାଃ ପୁନଃ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧୈକସ୍ଵଭାଵଜୀଵଲୋକାକାଶ- ପ୍ରମିତଶୁଦ୍ଧାସଂଖ୍ଯେଯସର୍ଵପ୍ରଦେଶଚକ୍ଷୁଷ ଇତି . ଅନେନ କିମୁକ୍ତଂ ଭଵତି . ସର୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପ୍ରଦେଶେ ଲୋଚନୋତ୍ପତ୍ତିନିମିତ୍ତଂ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସାଧୁଃ ] ସାଧୁ [ଆଗମଚକ୍ଷୁଃ ] ଆଗମଚକ୍ଷୁ (-ଆଗମରୂପ ଚକ୍ଷୁଵାଲେ) ହୈଂ, [ସର୍ଵଭୂତାନି ] ସର୍ଵପ୍ରାଣୀ [ଇନ୍ଦ୍ରିଯ ଚକ୍ଷୂଂଷି ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯଚକ୍ଷୁଵାଲେ ହୈଂ, [ଦେଵାଃ ଚ ] ଦେଵ [ଅଵଧିଚକ୍ଷୁଷଃ ] ଅଵଧିଚକ୍ଷୁ ହୈଂ [ପୁନଃ ] ଔର [ସିଦ୍ଧାଃ ] ସିଦ୍ଧ [ସର୍ଵତଃ ଚକ୍ଷୁଷଃ ] ସର୍ଵତଃଚକ୍ଷୁ (-ସର୍ଵ ଓରସେ ଚକ୍ଷୁଵାଲେ ଅର୍ଥାତ୍ ସର୍ଵାତ୍ମପ୍ରଦେଶୋସେ ଚକ୍ଷୁଵାନ୍) ହୈଂ ..୨୩୪..

ଟୀକା : — ପ୍ରଥମ ତୋ ଇସ ଲୋକମେଂ ଭଗଵନ୍ତ ସିଦ୍ଧ ହୀ ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନମଯ ହୋନେସେ ସର୍ଵତଃ ଚକ୍ଷୁ ହୈଂ, ଔର ଶେଷ ‘ସଭୀ ଭୂତ (-ଜୀଵ), ମୂର୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂମେଂ ହୀ ଉନକୀ ଦୃଷ୍ଟି ଲଗନେସେ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଚକ୍ଷୁ ହୈଂ . ଦେଵ ସୂକ୍ଷ୍ମତ୍ଵ- ଵିଶିଷ୍ଟ ମୂର୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ ଗ୍ରହଣ କରତେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଵେ ଅଵଧିଚକ୍ଷୁ ହୈଂ; ଅଥଵା ଵେ ଭୀ, ମାତ୍ର ରୂପୀ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ ଦେଖତେ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ଉନ୍ହେଂ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଚକ୍ଷୁଵାଲୋଂସେ ଅଲଗ ନ କିଯା ଜାଯ ତୋ, ଇନ୍ଦ୍ରିଯଚକ୍ଷୁ ହୀ ହୈଂ .’ ଇସପ୍ରକାର ଯହ ସଭୀ ସଂସାରୀ ମୋହସେ ୧ଉପହତ ହୋନେକେ କାରଣ ଜ୍ଞେଯନିଷ୍ଠ ହୋନେସେ, ଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠତାକା ମୂଲ ଜୋ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମ- ତତ୍ତ୍ଵକା ସଂଵେଦନ ଉସସେ ସାଧ୍ଯ (-ସଧନେଵାଲା) ଐସା ସର୍ଵତଃ ଚକ୍ଷୁପନା ଉନକେ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା .

ଅବ, ଉସ (ସର୍ଵତଃଚକ୍ଷୁପନେ) କୀ ସିଦ୍ଧିକେ ଲିଯେ ଭଗଵଂତ ଶ୍ରମଣ ଆଗମଚକ୍ଷୁ ହୋତେ ହୈଂ . ଯଦ୍ଯପି ଜ୍ଞେଯ ଔର ଜ୍ଞାନକା ପାରସ୍ପରିକ ମିଲନ ହୋ ଜାନେସେ ଉନ୍ହେଂ ଭିନ୍ନ କରନା ଅଶକ୍ଯ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜ୍ଞେଯ ଜ୍ଞାନମେଂ ଜ୍ଞାତ ନ ହୋଂ ଐସା କରନା ଅଶକ୍ଯ ହୈ ) ତଥାପି ଵେ ଉସ ଆଗମଚକ୍ଷୁସେ ସ୍ଵପରକା ଵିଭାଗ କରକେ, ମହାମୋହକୋ ଜିନନେ ଭେଦ ଡାଲା ହୈ ଐସେ ଵର୍ତତେ ହୁଏ ପରମାତ୍ମାକୋ ପାକର, ସତତ ଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠ ହୀ ରହତେ ହୈଂ .

୧. ଉପହତ = ଘାଯଲ, ଅଶୁଦ୍ଧ, ମଲିନ, ଭ୍ରଷ୍ଟ .

Page 437 of 513
PDF/HTML Page 470 of 546
single page version

ଵିଭାଗମାରଚଯ୍ଯ ନିର୍ଭିନ୍ନମହାମୋହାଃ ସନ୍ତଃ ପରମାତ୍ମାନମଵାପ୍ଯ ସତତଂ ଜ୍ଞାନନିଷ୍ଠା ଏଵାଵତିଷ୍ଠନ୍ତେ . ଅତଃ ସର୍ଵମପ୍ଯାଗମଚକ୍ଷୁଷୈଵ ମୁମୁକ୍ଷୂଣାଂ ଦ୍ରଷ୍ଟଵ୍ଯମ୍ ..୨୩୪..

ଅଥାଗମଚକ୍ଷୁଷା ସର୍ଵମେଵ ଦ୍ରଶ୍ଯତ ଏଵେତି ସମର୍ଥଯତି — ସଵ୍ଵେ ଆଗମସିଦ୍ଧା ଅତ୍ଥା ଗୁଣପଜ୍ଜଏହିଂ ଚିତ୍ତେହିଂ .

ଆଗମେନ ତାଵତ୍ସର୍ଵାଣ୍ଯପି ଦ୍ରଵ୍ଯାଣି ପ୍ରମୀଯନ୍ତେ, ଵିସ୍ପଷ୍ଟତର୍କଣସ୍ଯ ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମ- ଵିରୁଦ୍ଧତ୍ଵାତ୍; ଵିଚିତ୍ରଗୁଣପର୍ଯାଯଵିଶିଷ୍ଟାନି ଚ ପ୍ରତୀଯନ୍ତେ, ସହକ୍ରମପ୍ରଵୃତ୍ତାନେକଧର୍ମଵ୍ଯାପକା- ପରମାଗମୋପଦେଶାଦୁତ୍ପନ୍ନଂ ନିର୍ଵିକାରଂ ମୋକ୍ଷାର୍ଥିଭିଃ ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନମେଵ ଭାଵନୀଯମିତି ..୨୩୪.. ଅଥାଗମ- ଲୋଚନେନ ସର୍ଵଂ ଦ୍ରଶ୍ଯତ ଇତି ପ୍ରଜ୍ଞାପଯତି — ସଵ୍ଵେ ଆଗମସିଦ୍ଧା ସର୍ଵେଽପ୍ଯାଗମସିଦ୍ଧା ଆଗମେନ ଜ୍ଞାତାଃ . କେ ତେ . ଅତ୍ଥା ଵିଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସ୍ଵଭାଵୋ ଯୋଽସୌ ପରମାତ୍ମପଦାର୍ଥସ୍ତତ୍ପ୍ରଭୃତଯୋଽର୍ଥାଃ . କଥଂ ସିଦ୍ଧାଃ . ଗୁଣପଜ୍ଜଏହିଂ

ଇସସେ (ଐସା କହା ଜାତା ହୈ କି) ମୁମୁକ୍ଷୁଓଂକୋ ସବ କୁଛ ଆଗମରୂପ ଚକ୍ଷୁ ଦ୍ଵାରା ହୀ ଦେଖନା ଚାହିଯେ ..୨୩୪..

ଅବ, ଯହ ସମର୍ଥନ କରତେ ହୈଂ କି ଆଗମରୂପ ଚକ୍ଷୁସେ ସବ କୁଛ ଦିଖାଈ ଦେତା ହୀ ହୈ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସର୍ଵେ ଅର୍ଥାଃ ] ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥ [ଚିତ୍ରୈଃ ଗୁଣପର୍ଯାଯୈଃ ] ଵିଚିତ୍ର (ଅନେକ ପ୍ରକାରକୀ) ଗୁଣପର୍ଯାଯୋଂ ସହିତ [ଆଗମସିଦ୍ଧାଃ ] ଆଗମସିଦ୍ଧ ହୈଂ . [ତାନ୍ ଅପି ] ଉନ୍ହେଂ ଭୀ [ତେ ଶ୍ରମଣାଃ ] ଵେ ଶ୍ରମଣ [ଆଗମେନ ହି ଦୃଷ୍ଟା ] ଆଗମ ଦ୍ଵାରା ଵାସ୍ତଵମେଂ ଦେଖକର [ଜାନନ୍ତି ] ଜାନତେ ହୈଂ ..୨୩୫..

ଟୀକା : — ପ୍ରଥମ ତୋ, ଆଗମ ଦ୍ଵାରା ସଭୀ ଦ୍ରଵ୍ଯ ପ୍ରମେଯ (ଜ୍ଞେଯ) ହୋତେ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ ଵିସ୍ପଷ୍ଟ ତର୍କଣାସେ ଅଵିରୁଦ୍ଧ ହୈଂ, ( – ସର୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଆଗମାନୁସାର ଜୋ ଵିଶେଷ ସ୍ପଷ୍ଟ ତର୍କ ଉସକେ ସାଥ ମେଲଵାଲେ ହୈଂ, ଅର୍ଥାତ୍ ଵେ ଆଗମାନୁସାର ଵିସ୍ପଷ୍ଟ ଵିଚାରସେ ଜ୍ଞାତ ହୋଂ ଐସେ ହୈଂ ) . ଔର ଆଗମସେ ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଵିଚିତ୍ର ଗୁଣପର୍ଯାଯଵାଲେ ପ୍ରତୀତ ହୋତେ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ଆଗମକୋ ସହପ୍ରଵୃତ୍ତ ଔର କ୍ରମପ୍ରଵୃତ୍ତ ଅନେକ ଧର୍ମୋଂମେଂ

Page 438 of 513
PDF/HTML Page 471 of 546
single page version

ନେକାନ୍ତମଯତ୍ଵେନୈଵାଗମସ୍ଯ ପ୍ରମାଣତ୍ଵୋପପତ୍ତେଃ . ଅତଃ ସର୍ଵେଽର୍ଥା ଆଗମସିଦ୍ଧା ଏଵ ଭଵନ୍ତି . ଅଥ ତେ ଶ୍ରମଣାନାଂ ଜ୍ଞେଯତ୍ଵମାପଦ୍ଯନ୍ତେ ସ୍ଵଯମେଵ, ଵିଚିତ୍ରଗୁଣପର୍ଯାଯଵିଶିଷ୍ଟସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯଵ୍ଯାପକାନେକାନ୍ତାତ୍ମକ- ଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନୋପଯୋଗୀଭୂଯ ଵିପରିଣମନାତ୍ . ଅତୋ ନ କିଂଚିଦପ୍ଯାଗମଚକ୍ଷୁଷାମଦ୍ରଶ୍ଯଂ ସ୍ଯାତ୍ ..୨୩୫..

ଆଗମପୁଵ୍ଵା ଦିଟ୍ଠୀ ଣ ଭଵଦି ଜସ୍ସେହ ସଂଜମୋ ତସ୍ସ .

ଣତ୍ଥୀଦି ଭଣଦି ସୁତ୍ତଂ ଅସଂଜଦୋ ହୋଦି କିଧ ସମଣୋ ..୨୩୬.. ଚିତ୍ତେହିଂ ଵିଚିତ୍ରଗୁଣପର୍ଯାଯୈଃ ସହ . ଜାଣଂତି ଜାନନ୍ତି . କାନ୍ . ତେ ଵି ତାନ୍ ପୂର୍ଵୋକ୍ତାର୍ଥଗୁଣପର୍ଯାଯାନ୍ . କିଂ କୃତ୍ଵା ପୂର୍ଵମ୍ . ପେଚ୍ଛିତ୍ତା ଦ୍ରଷ୍ଟଵା ଜ୍ଞାତ୍ଵା . କେନ . ଆଗମେଣ ହି ଆଗମେନୈଵ . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ପୂର୍ଵମାଗମଂ ପଠିତ୍ଵା ପଶ୍ଚାଜ୍ଜାନନ୍ତି . ତେ ସମଣା ତେ ଶ୍ରମଣା ଭଵନ୍ତୀତି . ଅତ୍ରେଦଂ ଭଣିତଂ ଭଵତି — ସର୍ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯାଃ ପରମାଗମେନ ଜ୍ଞାଯନ୍ତେ . କସ୍ମାତ୍ . ଆଗମସ୍ଯ ପରୋକ୍ଷରୂପେଣ କେଵଲଜ୍ଞାନସମାନତ୍ଵାତ୍ . ପଶ୍ଚାଦାଗମାଧାରେଣ ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନେ ଜାତେ ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନବଲେନ କେଵଲଜ୍ଞାନେ ଚ ଜାତେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷା ଅପି ଭଵନ୍ତି . ତତଃକାରଣାଦାଗମଚକ୍ଷୁଷା ପରଂପରଯା ସର୍ଵଂ ଦ୍ରଶ୍ଯଂ ଭଵତୀତି ..୨୩୫.. ଏଵମାଗମାଭ୍ଯାସକଥନରୂପେଣ ପ୍ରଥମସ୍ଥଲେ ସୂତ୍ରଚତୁଷ୍ଟଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥାଗମପରିଜ୍ଞାନ- ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନତଦୁଭଯପୂର୍ଵକସଂଯତତ୍ଵତ୍ରଯସ୍ଯ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵଂ ନିଯମଯତି — ଆଗମପୁଵ୍ଵା ଦିଟ୍ଠୀ ଣ ଭଵଦି ଜସ୍ସେହ ଵ୍ଯାପକ (-ଅନେକ ଧର୍ମୋଂକୋ କହନେଵାଲା) ୧ଅନେକାନ୍ତମଯ ହୋନେସେ ଆଗମକୋ ପ୍ରମାଣତାକୀ ଉପପତ୍ତି ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଆଗମ ପ୍ରମାଣଭୂତ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ ) . ଇସସେ ସଭୀ ପଦାର୍ଥ ଆଗମସିଦ୍ଧ ହୀ ହୈଂ . ଔର ଵେ ଶ୍ରମଣୋଂକୋ ସ୍ଵଯମେଵ ଜ୍ଞେଯଭୂତ ହୋତେ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି ଶ୍ରମଣ ଵିଚିତ୍ରଗୁଣପର୍ଯାଯଵାଲେ ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯୋଂମେଂ ଵ୍ଯାପକ (-ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ ଜାନନେଵାଲେ) ଅନେକାନ୍ତାତ୍ମକ ୨ଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନୋପଯୋଗରୂପ ହୋକର ପରିଣମିତ ହୋତେ ହୈଂ .

ଇସସେ (ଐସା କହା ହୈ କି) ଆଗମଚକ୍ଷୁଓଂକୋ (-ଆଗମରୂପ ଚକ୍ଷୁଵାଲୋଂକୋ) କୁଛ ଭୀ ଅଦୃଶ୍ଯ ନହୀଂ ହୈ ..୨୩୫..

ଅବ, ଆଗମଜ୍ଞାନ, ତତ୍ପୂର୍ଵକ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଔର ତଦୁଭଯପୂର୍ଵକ ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକୀ ଯୁଗପତତାକୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପନା ହୋନେକା ନିଯମ କରତେ ହୈଂ . [ଅର୍ଥାତ୍ ଐସା ନିଯମ ସିଦ୍ଧ କରତେ ହୈଂ କି — ୧ – ଆଗମଜ୍ଞାନ, ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ ] : —

୨ – ତତ୍ପୂର୍ଵକ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଔର ୩ – ଉନ ଦୋନୋଂ ପୂର୍ଵକ ସଂଯତପନା ଇନ ତୀନୋଂକା ସାଥ ହୋନା ହୀ

୧. ଅନେକାନ୍ତ = ଅନେକ ଅନ୍ତ; ଅନେକ ଧର୍ମ . [ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତ ଅନେକାନ୍ତମଯ ହୈ; ସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଏକ ହୀ ସାଥ ଔର କ୍ରମଶଃ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଅନେକ ଧର୍ମୋଂମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ (ଉନ୍ହେଂ କହନେଵାଲେ) ଅନେକ ଧର୍ମ ଦ୍ରଵ୍ଯଶ୍ରୁତମେଂ ହୈଂ .]]

୨. ଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନୋପଯୋଗ ଅନେକାନ୍ତାତ୍ମକ ହୈ . ସର୍ଵ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ଅନେକ ଧର୍ମୋଂମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ (ଉନ୍ହେଂ ଜାନନେଵାଲେ ଅନେକ ଧର୍ମ ଭାଵଶ୍ରୁତଜ୍ଞାନମେଂ ହୈଂ ) .

Page 439 of 513
PDF/HTML Page 472 of 546
single page version

ଇହ ହି ସର୍ଵସ୍ଯାପି ସ୍ଯାତ୍କାରକେତନାଗମପୂର୍ଵିକଯା ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନଲକ୍ଷଣଯା ଦ୍ରଷ୍ଟଯା ଶୂନ୍ଯସ୍ଯ ସ୍ଵପରଵିଭାଗାଭାଵାତ୍ କାଯକଷାଯୈଃ ସହୈକ୍ଯମଧ୍ଯଵସତୋଽନିରୁଦ୍ଧଵିଷଯାଭିଲାଷତଯା ଷଡ୍ଜୀଵନିକାଯ- ଘାତିନୋ ଭୂତ୍ଵା ସର୍ଵତୋଽପି କୃତପ୍ରଵୃତ୍ତେଃ ସର୍ଵତୋ ନିଵୃତ୍ତ୍ଯଭାଵାତ୍ତଥା ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନାଭାଵାଦ୍ ଜ୍ଞେଯଚକ୍ର- କ୍ରମାକ୍ରମଣନିରର୍ଗଲଜ୍ଞପ୍ତିତଯା ଜ୍ଞାନରୂପାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵୈକାଗ୍ା୍ରଯପ୍ରଵୃତ୍ତ୍ଯଭାଵାଚ୍ଚ ସଂଯମ ଏଵ ନ ତାଵତ୍ ସିଦ୍ଧଯେତ୍ . ଆଗମପୂର୍ଵିକା ଦ୍ରଷ୍ଟିଃ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଂ ନାସ୍ତି ଯସ୍ଯେହ ଲୋକେ ସଂଜମୋ ତସ୍ସ ଣତ୍ଥି ସଂଯମସ୍ତସ୍ଯ ନାସ୍ତି ଇଦି ଭଣଦି ଇତ୍ଯେଵଂ ଭଣତି କଥଯତି . କିଂ କର୍ତୃ . ସୁତ୍ତଂ ସୂତ୍ରମାଗମଃ . ଅସଂଜଦୋ ହୋଦି କିଧ ସମଣୋ ଅସଂଯତଃ ସନ୍ ଶ୍ରମଣସ୍ତପୋଧନଃ କଥଂ ଭଵତି, ନ କଥମପୀତି . ତଥାହି — ଯଦି ନିର୍ଦୋଷିନିଜପରମାତ୍ମୈଵୋପାଦେଯ ଇତି ରୁଚିରୂପଂ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଂ ନାସ୍ତି ତର୍ହି ପରମାଗମବଲେନ ଵିଶଦୈକଜ୍ଞାନରୂପମାତ୍ମାନଂ ଜାନନ୍ନପି ସମ୍ଯଗ୍ଦ୍ରଷ୍ଟିର୍ନ ଭଵତି, ଜ୍ଞାନୀ ଚ ନ ଭଵତି, ତଦ୍ଦ୍ଵଯାଭାଵେ ସତି ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯାଭିଲାଷଷଡ୍ଜୀଵଵଧଵ୍ଯାଵୃତ୍ତୋଽପି ସଂଯତୋ ନ ଭଵତି . ତତଃ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଇହ ] ଇସ ଲୋକମେଂ [ଯସ୍ଯ ] ଜିସକୀ [ଆଗମପୂର୍ଵା ଦୃଷ୍ଟିଃ ] ଆଗମପୂର୍ଵକ ଦୃଷ୍ଟି (ଦର୍ଶନ) [ନ ଭଵତି ] ନହୀଂ ହୈ [ତସ୍ଯ ] ଉସକେ [ସଂଯମଃ ] ସଂଯମ [ନାସ୍ତି ] ନହୀଂ ହୈ, [ଇତି ] ଇସପ୍ରକାର [ସୂତ୍ରଂ ଭଣତି ] ସୂତ୍ର କହତା ହୈ; ଔର [ଅସଂଯତଃ ] ଅସଂଯତ ଵହ [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [କଥଂ ଭଵତି ] କୈସେ ହୋ ସକତା ହୈ ? ..୨୩୬..

ଟୀକା : — ଇସ ଲୋକମେଂ ଵାସ୍ତଵମେଂ, ସ୍ଯାତ୍କାର ଜିସକା ଚିହ୍ନ ହୈ ଐସେ ଆଗମପୂର୍ଵକ କ୍ଯୋଂକି (୧) ସ୍ଵପରକେ ଵିଭାଗକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ କାଯା ଔର କଷାଯୋଂକେ ସାଥ ଏକତାକା ଅଧ୍ଯଵସାଯ କରନେଵାଲେ ଐସେ ଵେ ଜୀଵ, ୨ଵିଷଯୋଂକୀ ଅଭିଲାଷାକା ନିରୋଧ ନହୀଂ ହୋନେସେ ଛହ ଜୀଵନିକାଯକେ ଘାତୀ ହୋକର ସର୍ଵତଃ (ସବ ଓର ସେ) ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରତେ ହୈଂ, ଇସଲିଯେ ଉନକେ ସର୍ଵତଃ ନିଵୃତ୍ତିକା ଅଭାଵ ହୈ . (ଅର୍ଥାତ୍ କିସୀ ଭୀ ଓରସେ – କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଭୀ ନିଵୃତ୍ତି ନହୀଂ ହୈ ), ତଥାପି (୨) ଉନକେ ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ଜ୍ଞେଯସମୂହକୋ କ୍ରମଶଃ ଜାନନେଵାଲୀ ୩ନିରର୍ଗଲ ଜ୍ଞପ୍ତି

୧ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନଲକ୍ଷଣଵାଲୀ ଦୃଷ୍ଟିସେ ଜୋ ଶୂନ୍ଯ ହୈ ଉନ ସଭୀକୋ ପ୍ରଥମ ତୋ ସଂଯମ ହୀ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା,

୧. ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନଲକ୍ଷଣଵାଲୀ = ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସୀ . [ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନକା ଲକ୍ଷଣ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ହୈ . ଵହ ଆଗମପୂର୍ଵକ ହୋତା ହୈ . ଆଗମକା ଚିହ୍ନ ‘ସ୍ଯାତ୍’ କାର ହୈ] .]

୨. ଜିନ ଜୀଵୋଂକୋ ସ୍ଵପରକା ଭେଦଜ୍ଞାନ ନହୀଂ ହୈ ଉନକେ ଭଲେ ହୀ କଦାଚିତ୍ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଵିଷଯୋଂକା ସଂଯୋଗ ଦିଖାଈ ନ ଦେତା ହୋ, ଛହ ଜୀଵନିକାଯକୀ ଦ୍ରଵ୍ଯହିଂସା ନ ଦିଖାଈ ଦେତୀ ହୋ ଔର ଇସପ୍ରକାର ସଂଯୋଗସେ ନିଵୃତ୍ତି ଦିଖାଈ ଦେତୀ
ହୋ, ତଥାପି କାଯା ଔର କଷାଯକେ ସାଥ ଏକତ୍ଵ ମାନନେଵାଲେ ଉନ ଜୀଵୋଂକେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯକେ ଵିଷଯୋଂକୀ
ଅଭିଲାଷାକା ନିରୋଧ ନହୀଂ ହୈ, ହିଂସାକା କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଅଭାଵ ନହୀଂ ହୈ ଔର ଇସୀପ୍ରକାର ପରଭାଵସେ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର
ନିଵୃତ୍ତି ନହୀଂ ହୈ .

୩. ନିରର୍ଗଲ = ନିରଂକୁଶ; ସଂଯମରହିତ; ସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦୀ .

Page 440 of 513
PDF/HTML Page 473 of 546
single page version

ଅସିଦ୍ଧସଂଯମସ୍ଯ ତୁ ସୁନିଶ୍ଚିତୈକାଗ୍ା୍ରଯଗତତ୍ଵରୂପଂ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗାପରନାମ ଶ୍ରାମଣ୍ଯମେଵ ନ ସିଦ୍ଧଯେତ୍ . ଅତ ଆଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଯୌଗପଦ୍ଯସ୍ଯୈଵ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵଂ ନିଯମ୍ଯେତ ..୨୩୬..

ଅଥାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାମଯୌଗପଦ୍ଯସ୍ଯ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵଂ ଵିଘଟଯତି — ଣ ହି ଆଗମେଣ ସିଜ୍ଝଦି ସଦ୍ଦହଣଂ ଜଦି ଵି ଣତ୍ଥି ଅତ୍ଥେସୁ .

ସ୍ଥିତମେତତ୍ – ପରମାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵତ୍ରଯମେଵ ମୁକ୍ତିକାରଣମିତି ..୨୩୬.. ଅଥାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥ- ଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଯୌଗପଦ୍ଯାଭାଵେ ମୋକ୍ଷୋ ନାସ୍ତୀତି ଵ୍ଯଵସ୍ଥାପଯତି — ଣ ହି ଆଗମେଣ ସିଜ୍ଝଦି ଆଗମଜନିତ- ପରମାତ୍ମଜ୍ଞାନେନ ନ ସିଦ୍ଧଯତି, ସଦ୍ଦହଣଂ ଜଦି ଵି ଣତ୍ଥି ଅତ୍ଥେସୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ଯଦି ଚ ନାସ୍ତି ପରମାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥେଷୁ . ସଦ୍ଦହମାଣୋ ଅତ୍ଥେ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନୋ ଵା ଚିଦାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵନିଜପରମାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥାନ୍, ଅସଂଜଦୋ ଵା ଣ ଣିଵ୍ଵାଦି ଵିଷଯ- କଷାଯାଧୀନତ୍ଵେନାସଂଯତୋ ଵା ନ ନିର୍ଵାତି, ନିର୍ଵାଣଂ ନ ଲଭତ ଇତି . ତଥାହି – ଯଥା ପ୍ରଦୀପସହିତପୁରୁଷସ୍ଯ କୂପପତନପ୍ରସ୍ତାଵେ କୂପପତନାନ୍ନିଵର୍ତନଂ ମମ ହିତମିତି ନିଶ୍ଚଯରୂପଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ଯଦି ନାସ୍ତି ତଦା ତସ୍ଯ ପ୍ରଦୀପଃ କିଂ କରୋତି, ନ କିମପି . ତଥା ଜୀଵସ୍ଯାପି ପରମାଗମାଧାରେଣ ସକଲପଦାର୍ଥଜ୍ଞେଯାକାରକରମ୍ବିତଵିଶଦୈକଜ୍ଞାନରୂପଂ ହୋନେସେ ଜ୍ଞାନରୂପ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ଏକାଗ୍ରତାକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତିକା ଅଭାଵ ହୈ . (ଇସପ୍ରକାର ଉନକେ ସଂଯମ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା) ଔର (-ଇସପ୍ରକାର) ଜିନକେ ସଂଯମ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା ଉନ୍ହେଂ ୧ସୁନିଶ୍ଚିତ ଐକାଗ୍ଯ୍ରାପରିଣତତାରୂପ ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ହୀ – ଜିସକା ଦୂସରା ନାମ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ ଵହୀ — ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା .

ଇସସେ ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଔର ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଯୁଗପତପନେକୋ ହୀ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପନା ହୋନେକା ନିଯମ ହୋତା ହୈ ..୨୩୬..

ଅବ, ଐସା ସିଦ୍ଧ କରତେ ହୈଂ କି — ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଔର ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଅଯୁଗପତ୍ପନେକୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵ ଘଟିତ ନହୀଂ ହୋତା : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଆଗମେନ ] ଆଗମସେ, [ଯଦି ଅପି ] ଯଦି [ଅର୍ଥେଷୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ନାସ୍ତି ] ପଦାର୍ଥୋଂକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ନ ହୋ ତୋ, [ନ ହି ସିଦ୍ଧଯତି ] ସିଦ୍ଧି (ମୁକ୍ତି) ନହୀଂ ହୋତୀ; [ଅର୍ଥାନ୍ ଶ୍ରଦ୍ଧଧାନଃ ] ପଦାର୍ଥୋଂକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରନେଵାଲା ଭୀ [ଅସଂଯତଃ ଵା ] ଯଦି ଅସଂଯତ ହୋ ତୋ [ନ ନିର୍ଵାତି ] ନିର୍ଵାଣକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା ..୨୩୭..

୧. ସୁନିଶ୍ଚିତ = ଦୃଢ଼ . (ଦୃଢ଼ତାପୂର୍ଵକ ଏକାଗ୍ରତାମେଂ ପରିଣମିତ ହୋନା ସୋ ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ହୈ .)

Page 441 of 513
PDF/HTML Page 474 of 546
single page version

ଶ୍ରଦ୍ଧାନଶୂନ୍ଯେନାଗମଜନିତେନ ଜ୍ଞାନେନ, ତଦଵିନାଭାଵିନା ଶ୍ରଦ୍ଧାନେନ ଚ ସଂଯମଶୂନ୍ଯେନ, ନ ତାଵତ୍ସିଦ୍ଧଯତି . ତଥା ହି — ଆଗମବଲେନ ସକ ଲପଦାର୍ଥାନ୍ ଵିସ୍ପଷ୍ଟଂ ତର୍କଯନ୍ନପି, ଯଦି ସକ ଲ- ପଦାର୍ଥଜ୍ଞେଯାକାରକରମ୍ବିତଵିଶଦୈକଜ୍ଞାନାକାରମାତ୍ମାନଂ ନ ତଥା ପ୍ରତ୍ଯେତି, ତଦା ଯଥୋଦିତାତ୍ମନଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ- ଶୂନ୍ଯତଯା ଯଥୋଦିତମାତ୍ମାନମନନୁଭଵନ୍ କଥଂ ନାମ ଜ୍ଞେଯନିମଗ୍ନୋ ଜ୍ଞାନଵିମୂଢୋ ଜ୍ଞାନୀ ସ୍ଯାତ୍ . ଅଜ୍ଞାନିନଶ୍ଚ ଜ୍ଞେଯଦ୍ଯୋତକୋ ଭଵନ୍ନପ୍ଯାଗମଃ କିଂ କୁର୍ଯାତ୍ . ତତଃ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଶୂନ୍ଯାଦାଗମାନ୍ନାସ୍ତି ସିଦ୍ଧିଃ . କିଂଚ, ସକଲପଦାର୍ଥଜ୍ଞେଯାକାରକରମ୍ବିତଵିଶଦୈକଜ୍ଞାନାକାରମାତ୍ମାନଂ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନୋଽପ୍ଯନୁଭଵନ୍ନପି, ଯଦି ସ୍ଵସ୍ମିନ୍ନେଵ ସଂଯମ୍ଯ ନ ଵର୍ତଯତି, ତଦାନାଦିମୋହରାଗଦ୍ଵେଷଵାସନୋପଜନିତପରଦ୍ରଵ୍ଯଚଙ୍କ୍ରମଣସ୍ଵୈରିଣ୍ଯା- ଶ୍ଚିଦ୍ଵୃତ୍ତେଃ ସ୍ଵସ୍ମିନ୍ନେଵ ସ୍ଥାନାନ୍ନିର୍ଵାସନନିଷ୍କମ୍ପୈକତତ୍ତ୍ଵମୂର୍ଚ୍ଛିତଚିଦ୍ଵୃତ୍ତ୍ଯଭାଵାତ୍କଥଂ ନାମ ସଂଯତଃ ସ୍ଯାତ୍ . ସ୍ଵାତ୍ମାନଂ ଜାନତୋଽପି ମମାତ୍ମୈଵୋପାଦେଯ ଇତି ନିଶ୍ଚଯରୂପଂ ଯଦି ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ନାସ୍ତି ତଦା ତସ୍ଯ ପ୍ରଦୀପସ୍ଥାନୀଯ ଆଗମଃ କିଂ କରୋତି, ନ କିମପି . ଯଥା ଵା ସ ଏଵ ପ୍ରଦୀପସହିତପୁରୁଷଃ ସ୍ଵକୀଯପୌରୁଷବଲେନ କୂପପତନାଦ୍ଯଦି ନ ନିଵର୍ତତେ ତଦା ତସ୍ଯ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ପ୍ରଦୀପୋ ଦ୍ରଷ୍ଟିର୍ଵା କିଂ କରୋତି, ନ କିମପି . ତଥାଯଂ ଜୀଵଃ

ଟୀକା : — ଆଗମଜନିତ ଜ୍ଞାନସେ, ଯଦି ଵହ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଶୂନ୍ଯ ହୋ ତୋ ସିଦ୍ଧି ନହୀଂ ହୋତୀ; ତଥା ଉସକେ (-ଆଗମଜ୍ଞାନକେ) ଵିନା ଜୋ ନହୀଂ ହୋତା ଐସେ ଶ୍ରଦ୍ଧାନସେ ଭୀ ଯଦି ଵହ (ଶ୍ରଦ୍ଧାନ) ସଂଯମଶୂନ୍ଯ ହୋ ତୋ ସିଦ୍ଧି ନହୀଂ ହୋତୀ . ଵହ ଇସପ୍ରକାର : —

ଆଗମବଲସେ ସକଲ ପଦାର୍ଥୋଂକୀ ଵିସ୍ପଷ୍ଟ ୧ତର୍କଣା କରତା ହୁଆ ଭୀ ଯଦି ଜୀଵ ସକଲ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ଜ୍ଞେଯାକାରୋଂକେ ସାଥ ୨ମିଲିତ ହୋନେଵାଲା ଵିଶଦ ଏକ ଜ୍ଞାନ ଜିସକା ଆକାର ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକୋ ଉସପ୍ରକାରସେ ପ୍ରତୀତ ନହୀଂ କରତା ତୋ ଯଥୋକ୍ତ ଆତ୍ମାକେ ଶ୍ରଦ୍ଧାନସେ ଶୂନ୍ଯ ହୋନେକେ କାରଣ ଜୋ ଯଥୋକ୍ତ ଆତ୍ମାକା ଅନୁଭଵ ନହୀଂ କରତା ଐସା ଵହ ଜ୍ଞେଯନିମଗ୍ନ ଜ୍ଞାନଵିମୂଢ଼ ଜୀଵ କୈସେ ଜ୍ଞାନୀ ହୋଗା ? (ନହୀଂ ହୋଗା, ଵହ ଅଜ୍ଞାନୀ ହୀ ହୋଗା .) ଔର ଅଜ୍ଞାନୀକୋ, ଜ୍ଞେଯଦ୍ଯୋତକ ହୋନେ ପର ଭୀ, ଆଗମ କ୍ଯା କରେଗା ? (-ଆଗମ ଜ୍ଞେଯୋଂକା ପ୍ରକାଶକ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵହ ଅଜ୍ଞାନୀକେ ଲିଯେ କ୍ଯା କର ସକତା ହୈ ?) ଇସଲିଯେ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଶୂନ୍ଯ ଆଗମସେ ସିଦ୍ଧି ନହୀଂ ହୋତୀ .

ଔର, ସକଲ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ଜ୍ଞେଯାକାରୋଂକେ ସାଥ ମିଲିତ ହୋତା ହୁଆ ଵିଶଦ ଏକ ଜ୍ଞାନ ଜିସକା ଆକାର ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରତା ହୁଆ ଭୀ, ଅନୁଭଵ କରତା ହୁଆ ଭୀ ଯଦି ଜୀଵ ଅପନେମେଂ ହୀ ସଂଯମିତ (-ଅଂକୁଶିତ) ହୋକର ନହୀଂ ରହତା, ତୋ ଅନାଦି ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷକୀ ଵାସନାସେ ଜନିତ ଜୋ ପରଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଭ୍ରମଣ ଉସକେ କାରଣ ଜୋ ସ୍ଵୈରିଣୀ (-ସ୍ଵଚ୍ଛଂଦୀ, ଵ୍ଯଭିଚାରିଣୀ) ହୈ ଐସୀ ଚିଦ୍ଵୃତ୍ତି (- ଚୈତନ୍ଯକୀ ପରିଣତି) ଅପନେମେଂ ହୀ ରହନେସେ, ଵାସନାରହିତ ନିଷ୍କଂପ ଏକ ତତ୍ତ୍ଵମେଂ ଲୀନ ଚିଦ୍ଵୃତ୍ତିକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ, ଵହ କୈସେ ସଂଯତ ହୋଗା ? (ନହୀଂ ହୋଗା, ଅସଂଯତ ହୀ ହୋଗା) ଔର ଅସଂଯତକୋ, ଯଥୋକ୍ତ ପ୍ର. ୫୬

୧. ତର୍କଣା = ଵିଚାରଣା; ଯୁକ୍ତି ଇତ୍ଯାଦିକେ ଆଶ୍ରଯଵାଲା ଜ୍ଞାନ .

୨. ମିଲିତ ହୋନେ ଵାଲା = ମିଶ୍ରିତ ହୋନେଵାଲା; ସଂବଂଧକୋ ପ୍ରାପ୍ତ; ଅର୍ଥାତ୍ ଉନ୍ହେଂ ଜାନନେଵାଲା . [ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ଜ୍ଞେଯାକାର ଜିସମେଂ ପ୍ରତିବିଂବିତ ହୋତେ ହୈଂ ଅର୍ଥାତ୍ ଉନ୍ହେଂ ଜାନତା ହୈ ଐସା ସ୍ପଷ୍ଟ ଏକ ଜ୍ଞାନ ହୀ ଆତ୍ମାକା ରୂପ ହୈ .]]

Page 442 of 513
PDF/HTML Page 475 of 546
single page version

ଅସଂଯତସ୍ଯ ଚ ଯଥୋଦିତାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପ୍ରତୀତିରୂପଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ଯଥୋଦିତାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵାନୁଭୂତିରୂପଂ ଜ୍ଞାନଂ ଵା କିଂ କୁର୍ଯାତ୍ . ତତଃ ସଂଯମଶୂନ୍ଯାତ୍ ଶ୍ରଦ୍ଧାନାତ୍ ଜ୍ଞାନାଦ୍ଵା ନାସ୍ତି ସିଦ୍ଧିଃ . ଅତ ଆଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥ- ଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାମଯୌଗପଦ୍ଯସ୍ଯ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵଂ ଵିଘଟେତୈଵ ..୨୩୭..

ଅଥାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଯୌଗପଦ୍ଯେଽପ୍ଯାତ୍ମଜ୍ଞାନସ୍ଯ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗସାଧକତମତ୍ଵଂ ଦ୍ଯୋତଯତି —

ଶ୍ରଦ୍ଧାନଜ୍ଞାନସହିତୋଽପି ପୌରୁଷସ୍ଥାନୀଯଚାରିତ୍ରବଲେନ ରାଗାଦିଵିକଲ୍ପରୂପାଦସଂଯମାଦ୍ଯଦି ନ ନିଵର୍ତତେ ତଦା ତସ୍ଯ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ଜ୍ଞାନଂ ଵା କିଂ କୁର୍ଯାତ୍, ନ କିମପୀତି . ଅତଃ ଏତଦାଯାତି – ପରମାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ମଧ୍ଯେ ଦ୍ଵଯେନୈକେନ ଵା ନିର୍ଵାଣଂ ନାସ୍ତି, କିଂତୁ ତ୍ରଯେଣେତି ..୨୩୭.. ଏଵଂ ଭେଦାଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକମୋକ୍ଷମାର୍ଗ- ସ୍ଥାପନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ଦ୍ଵିତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯଂ ଗତମ୍ . କିଂଚ ବହିରାତ୍ମାଵସ୍ଥାନ୍ତରାତ୍ମାଵସ୍ଥାପରମାତ୍ମାଵସ୍ଥା- ମୋକ୍ଷାଵସ୍ଥାତ୍ରଯଂ ତିଷ୍ଠତି . ଅଵସ୍ଥାତ୍ରଯେଽନୁଗତାକାରଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ତିଷ୍ଠତି . ଏଵଂ ପରସ୍ପରସାପେକ୍ଷଦ୍ରଵ୍ଯପର୍ଯାଯାତ୍ମକୋ ଜୀଵପଦାର୍ଥଃ. ତତ୍ର ମୋକ୍ଷକାରଣଂ ଚିନ୍ତ୍ଯତେ . ମିଥ୍ଯାତ୍ଵରାଗାଦିରୂପା ବହିରାତ୍ମାଵସ୍ଥା ତାଵଦଶୁଦ୍ଧା, ମୁକ୍ତିକାରଣଂ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୀ ପ୍ରତୀତିରୂପ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଯା ଯଥୋକ୍ତ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୀ ଅନୁଭୂତିରୂପ ଜ୍ଞାନ କ୍ଯା କରେଗା ? ଇସଲିଯେ ସଂଯମଶୂନ୍ଯ ଶ୍ରଦ୍ଧାନସେ ଯା ଜ୍ଞାନସେ ସିଦ୍ଧି ନହୀଂ ହୋତୀ .

ଇସସେ ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଅଯୁଗପତ୍ପନେକୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପନା ଘଟିତ ନହୀଂ ହୋତା ..୨୩୭..

ଅବ, ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକା ଯୁଗପତ୍ପନା ହୋନେ ପର ଭୀ, ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ସାଧକତମ (ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ସାଧକ) ହୈ ଐସା ସମଝାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯତ୍ କର୍ମ ] ଜୋ କର୍ମ [ଅଜ୍ଞାନୀ ] ଅଜ୍ଞାନୀ [ଭଵଶତସହସ୍ରକୋଟିଭିଃ ] ଲକ୍ଷକୋଟି ଭଵୋଂମେଂ [କ୍ଷପଯତି ] ଖପାତା ହୈ, [ତତ୍ ] ଵହ କର୍ମ [ଜ୍ଞାନୀ ] ଜ୍ଞାନୀ [ତ୍ରିଭିଃ ଗୁପ୍ତଃ ] ତୀନ ପ୍ରକାର (ମନ – ଵଚନ – କାଯ) ସେ ଗୁପ୍ତ ହୋନେସେ [ଉଚ୍ଛ୍ଵାସମାତ୍ରେଣ ] ଉଚ୍ଛ୍ଵାସମାତ୍ରମେଂ [କ୍ଷପଯତି ] ଖପା ଦେତା ହୈ ..୨୩୮..

Page 443 of 513
PDF/HTML Page 476 of 546
single page version

ଯଦଜ୍ଞାନୀ କର୍ମ କ୍ରମପରିପାଟଯା ବାଲତପୋଵୈଚିତ୍ର୍ଯୋପକ୍ରମେଣ ଚ ପଚ୍ଯମାନମୁପାତ୍ତରାଗଦ୍ଵେଷତଯା ସୁଖଦୁଃଖାଦିଵିକାରଭାଵପରିଣତଃ ପୁନରାରୋପିତସନ୍ତାନଂ ଭଵଶତସହସ୍ରକୋଟୀଭିଃ କଥଂଚନ ନିସ୍ତରତି, ତଦେଵ ଜ୍ଞାନୀ ସ୍ଯାତ୍କାରକେତନାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵଯୌଗପଦ୍ଯାତିଶଯପ୍ରସାଦାସାଦିତଶୁଦ୍ଧ- ଜ୍ଞାନମଯାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣଜ୍ଞାନିତ୍ଵସଦ୍ଭାଵାତ୍କାଯଵାଙ୍ମନଃକର୍ମୋପରମପ୍ରଵୃତ୍ତତ୍ରିଗୁପ୍ତତ୍ଵାତ୍ ପ୍ରଚଣ୍ଡୋପ- ନ ଭଵତି . ମୋକ୍ଷାଵସ୍ଥା ଶୁଦ୍ଧା ଫଲଭୂତା, ସା ଚାଗ୍ରେ ତିଷ୍ଠତି . ଏତାଭ୍ଯାଂ ଦ୍ଵାଭ୍ଯାଂ ଭିନ୍ନା ଯାନ୍ତରାତ୍ମାଵସ୍ଥା ସା ମିଥ୍ଯାତ୍ଵରାଗାଦିରହିତତ୍ଵେନ ଶୁଦ୍ଧା . ଯଥା ସୂକ୍ଷ୍ମନିଗୋତଜ୍ଞାନେ ଶେଷାଵରଣେ ସତ୍ଯପି କ୍ଷଯୋପଶମଜ୍ଞାନାଵରଣଂ ନାସ୍ତି ତଥାତ୍ରାପି କେଵଲଜ୍ଞାନାଵରଣେ ସତ୍ଯପ୍ଯେକଦେଶକ୍ଷଯୋପଶମଜ୍ଞାନାପେକ୍ଷଯା ନାସ୍ତ୍ଯାଵରଣମ୍ . ଯାଵତାଂଶେନ ନିରାଵରଣା ରାଗାଦିରହିତତ୍ଵେନ ଶୁଦ୍ଧା ଚ ତାଵତାଂଶେନ ମୋକ୍ଷକାରଣଂ ଭଵତି . ତତ୍ର ଶୁଦ୍ଧପାରିଣାମିକଭାଵରୂପଂ ପରମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଧ୍ଯେଯଂ ଭଵତି, ତଚ୍ଚ ତସ୍ମାଦନ୍ତରାତ୍ମଧ୍ଯାନାଵସ୍ଥାଵିଶେଷାତ୍କଥଂଚିଦ୍ଭିନ୍ନମ୍ . ଯଦୈକାନ୍ତେନାଭିନ୍ନଂ ଭଵତି ତଦା ମୋକ୍ଷେଽପି ଧ୍ଯାନଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି, ଅଥଵାସ୍ଯ ଧ୍ଯାନପର୍ଯାଯସ୍ଯ ଵିନାଶେ ସତି ତସ୍ଯ ପାରିଣାମିକ- ଭାଵସ୍ଯାପି ଵିନାଶଃ ପ୍ରାପ୍ନୋତି . ଏଵଂ ବହିରାତ୍ମାନ୍ତରାତ୍ମପରମାତ୍ମକଥନରୂପେଣ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯଃ . ଅଥ ପରମାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯରୂପାଣାଂ ମେଲାପକେଽପି, ଯଦଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକଂ ନିର୍ଵିକଲ୍ପ- ସମାଧିଲକ୍ଷଣମାତ୍ମଜ୍ଞାନଂ, ନିଶ୍ଚଯେନ ତଦେଵ ମୁକ୍ତିକାରଣମିତି ପ୍ରତିପାଦଯତି — ଜଂ ଅଣ୍ଣାଣୀ କମ୍ମଂ ଖଵେଦି ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିରୂପନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକଵିଶିଷ୍ଟଭେଦଜ୍ଞାନାଭାଵାଦଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵୋ ଯତ୍କର୍ମ କ୍ଷପଯତି . କାଭିଃ କରଣଭୂତାଭିଃ . ଭଵସଯସହସ୍ସକୋଡୀହିଂ ଭଵଶତସହସ୍ରକୋଟିଭିଃ . ତଂ ଣାଣୀ ତିହିଂ ଗୁତ୍ତୋ ତତ୍କର୍ମ ଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵସ୍ତ୍ରି- ଗୁପ୍ତିଗୁପ୍ତଃ ସନ୍ ଖଵେଦି ଉସ୍ସାସମେତ୍ତେଣ କ୍ଷପଯତ୍ଯୁଚ୍ଛ୍ଵାସମାତ୍ରେଣେତି . ତଦ୍ଯଥା — ବହିର୍ଵିଷଯେ ପରମାଗମାଭ୍ଯାସବଲେନ ଯତ୍ସମ୍ଯକ୍ପରିଜ୍ଞାନଂ ତଥୈଵ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ଵ୍ରତାଦ୍ଯନୁଷ୍ଠାନଂ ଚେତି ତ୍ରଯଂ, ତତ୍ତ୍ରଯାଧାରେଣୋତ୍ପନ୍ନଂ ସିଦ୍ଧଜୀଵଵିଷଯେ ସମ୍ଯକ୍- ପରିଜ୍ଞାନଂ ଶ୍ରଦ୍ଧାନଂ ତଦ୍ଗୁଣସ୍ମରଣାନୁକୂଲମନୁଷ୍ଠାନଂ ଚେତି ତ୍ରଯଂ, ତତ୍ତ୍ରଯାଧାରେଣୋତ୍ପନ୍ନଂ ଵିଶଦାଖଣ୍ଡୈକଜ୍ଞାନାକାରେ ସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନି ପରିଚ୍ଛିତ୍ତିରୂପଂ ସଵିକଲ୍ପଜ୍ଞାନଂ ସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପାଦେଯଭୂତରୁଚିଵିକଲ୍ପରୂପଂ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଂ ତତ୍ରୈଵାତ୍ମନି ରାଗାଦିଵିକଲ୍ପନିଵୃତ୍ତିରୂପଂ ସଵିକଲ୍ପଚାରିତ୍ରମିତି ତ୍ରଯମ୍ . ତତ୍ତ୍ରଯପ୍ରସାଦେନୋତ୍ପନ୍ନଂ ଯନ୍ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିରୂପଂ ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯଲକ୍ଷଣଂ ଵିଶିଷ୍ଟସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନଂ ତଦଭାଵାଦଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵୋ ବହୁଭଵକୋଟିଭିର୍ଯତ୍କର୍ମ କ୍ଷପଯତି,

ଟୀକା : — ଜୋ କର୍ମ (ଅଜ୍ଞାନୀକୋ) କ୍ରମପରିପାଟୀସେ ତଥା ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ ବାଲତପାଦିରୂପ ଉଦ୍ଯମସେ ପକତେ ହୁଏ, ରାଗଦ୍ଵେଷକୋ ଗ୍ରହଣ କିଯା ହୋନେସେ ସୁଖଦୁଃଖାଦି ଵିକାରଭାଵରୂପ ପରିଣମିତ ହୋନେସେ ପୁନଃ ସଂତାନକୋ ଆରୋପିତ କରତା ଜାଯ ଇସପ୍ରକାର, ଲକ୍ଷକୋଟିଭଵୋଂ ଦ୍ଵାରା ଚାହେ ଜିସପ୍ରକାର (-ମହା କଷ୍ଟସେ) ଅଜ୍ଞାନୀ ପାର କର ଜାତା ହୈ, ଵହୀ କର୍ମ, (ଜ୍ଞାନୀକୋ ସ୍ଯାତ୍କାରକେତନ ଆଗମଜ୍ଞାନ, ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଔର ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକେ ଅତିଶଯପ୍ରସାଦସେ ପ୍ରାପ୍ତ କୀ ହୁଈ ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନମଯ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୀ ଅନୁଭୂତି ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସେ ଜ୍ଞାନୀପନକେ ସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ କାଯ – ଵଚନ – ମନକେ କର୍ମୋଂକେ ୧ଉପରମସେ ତ୍ରିଗୁପ୍ତିତା ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୋନେସେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଉଦ୍ଯମ ସେ ପକତା ହୁଆ, ରାଗଦ୍ଵେଷକେ ଛୋଡ଼ନେସେ ସମସ୍ତ ସୁଖଦୁଃଖାଦି ଵିକାର ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିରସ୍ତ ହୁଆ ହୋନେସେ ପୁନଃସଂତାନକୋ ଆରୋପିତ ନ କରତା ଜାଯ

୧. ଉପରମ = ଵିରାମ, ଅଟକ ଜାନା ଵହ, ରୁକ ଜାନା ଵହ; [ଜ୍ଞାନୀକେ ଜ୍ଞାନୀପନକେ କାରଣ କାଯ – ଵଚନ – ମନ ସଂବଂଧୀ କାର୍ଯ ରୁକ ଜାନେସେ ତ୍ରିଗୁପ୍ତତା ପ୍ରଵର୍ତତୀ ହୈ .]]

Page 444 of 513
PDF/HTML Page 477 of 546
single page version

କ୍ରମପଚ୍ଯମାନମପହସ୍ତିତରାଗଦ୍ଵେଷତଯା ଦୂରନିରସ୍ତସମସ୍ତସୁଖଦୁଃଖାଦିଵିକାରଃ ପୁନରନାରୋପିତସନ୍ତାନ- ମୁଚ୍ଛ୍ଵାସମାତ୍ରେଣୈଵ ଲୀଲଯୈଵ ପାତଯତି . ଅତ ଆଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵଯୌଗପଦ୍ଯେଽପ୍ଯାତ୍ମ- ଜ୍ଞାନମେଵ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗସାଧକତମମନୁମନ୍ତଵ୍ଯମ୍ ..୨୩୮..

ଅଥାତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯସ୍ଯ ସର୍ଵାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଯୌଗପଦ୍ଯମପ୍ଯକିଂ ଚିତ୍କ ର- ମିତ୍ଯନୁଶାସ୍ତି — ପରମାଣୁପମାଣଂ ଵା ମୁଚ୍ଛା ଦେହାଦିଏସୁ ଜସ୍ସ ପୁଣୋ .

ଵିଜ୍ଜଦି ଜଦି ସୋ ସିଦ୍ଧିଂ ଣ ଲହଦି ସଵ୍ଵାଗମଧରୋ ଵି ..୨୩୯.. ତତ୍କର୍ମ ଜ୍ଞାନୀ ଜୀଵଃ ପୂର୍ଵୋକ୍ତଜ୍ଞାନଗୁଣସଦ୍ଭାଵାତ୍ ତ୍ରିଗୁପ୍ତିଗୁପ୍ତଃ ସନ୍ନୁଚ୍ଛ୍ଵାସମାତ୍ରେଣ ଲୀଲଯୈଵ କ୍ଷପଯତୀତି . ତତୋ ଜ୍ଞାଯତେ ପରମାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯରୂପାଣାଂ ସଦ୍ଭାଵେଽପ୍ଯଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯରୂପସ୍ଯ ସ୍ଵ- ସଂଵେଦନଜ୍ଞାନସ୍ଯୈଵ ପ୍ରଧାନତ୍ଵମିତି ..୨୩୮.. ଅଥ ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋକ୍ତାତ୍ମଜ୍ଞାନରହିତସ୍ଯ ସର୍ଵାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ- ଇସପ୍ରକାର ଉଚ୍ଛ୍ଵାସମାତ୍ରମେଂ ହୀ ଲୀଲାସେ ହୀ ଜ୍ଞାନୀ ନଷ୍ଟ କର ଦେତା ହୈ .

ଇସସେ ଆଗମଜ୍ଞାନ, ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଔର ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକା ଯୁଗପତ୍ପନା ହୋନେ ପର ଭୀ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନକୋ ହୀ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ସାଧକତମ ସଂମତ କରନା .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଅଜ୍ଞାନୀକେ କ୍ରମଶଃ ତଥା ବାଲତପାଦିରୂପ ଉଦ୍ଯମସେ କର୍ମ ପକତେ ହୈଂ ଔର

୧ଜ୍ଞାନୀପନକେ କାରଣ ହୋନେଵାଲେ ତ୍ରିଗୁପ୍ତତାରୂପ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଉଦ୍ଯମସେ କର୍ମ ପକତେ ହୈଂ; ଇସଲିଯେ ଅଜ୍ଞାନୀ ଜିସ କର୍ମକୋ ଅନେକ ୨ଶତ – ସହସ୍ର – କୋଟି ଭଵୋଂମେଂ ମହାକଷ୍ଟସେ ଉଲ୍ଲଂଘନ (ପାର) କର ପାତା ହୈ ଵହୀ କର୍ମ ଜ୍ଞାନୀ ଉଚ୍ଛ୍ଵାସମାତ୍ରମେଂ ହୀ, କୌତୁକମାତ୍ରମେଂ ହୀ ନଷ୍ଟ କର ଡାଲତା ହୈ . ଔର ଅଜ୍ଞାନୀକେ ଵହ କର୍ମ, ସୁଖଦୁଃଖାଦିଵିକାରରୂପ ପରିଣମନକେ କାରଣ, ପୁନଃ ନୂତନ କର୍ମରୂପ ସଂତତିକୋ ଛୋଡ଼ତା ଜାତା ହୈ ତଥା ଜ୍ଞାନୀକେ ସୁଖଦୁଃଖାଦିଵିକାରରୂପ ପରିଣମନ ନ ହୋନେସେ ଵହ କ ର୍ମ ପୁନଃ ନୂତନ କର୍ମରୂପ ସଂତତିକୋ ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତା ଜାତା . ଇସଲିଯେ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ହୀ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ସାଧକତମ ହୈ ..୨୩୮..

ଅବ, ଐସା ଉପଦେଶ କରତେ ହୈଂ କି – ଆତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯକେ ସର୍ଵ ଆଗମଜ୍ଞାନ, ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ତଥା ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକା ଯୁଗପତ୍ପନା ଭୀ ଅକିଂଚିତ୍କର ହୈ, (ଅର୍ଥାତ୍ କୁଛ ଭୀ ନହୀଂ କର ସକତା) : —

୧. ଜ୍ଞାନୀପନ = ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକେ ଅତିଶଯ ପ୍ରସାଦସେ ପ୍ରାପ୍ତ ଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନମଯ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୀ ଅନୁଭୂତି ଜ୍ଞାନୀପନକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ .

୨. ଶତ – ସହସ୍ର – କୋଟି = ୧୦୦ × ୧୦୦୦ × ୧୦୦୦୦୦୦୦

Page 445 of 513
PDF/HTML Page 478 of 546
single page version

ଯଦି କରତଲାମଲକୀକୃତସକଲାଗମସାରତଯା ଭୂତଭଵଦ୍ଭାଵି ଚ ସ୍ଵୋଚିତପର୍ଯାଯଵିଶିଷ୍ଟମ- ଶେଷଦ୍ରଵ୍ଯଜାତଂ ଜାନନ୍ତମାତ୍ମାନଂ ଜାନନ୍ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନଃ ସଂଯମଯଂଶ୍ଚାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଯୌଗପଦ୍ଯେଽପି ମନାଙ୍ମୋହମଲୋପଲିପ୍ତତ୍ଵାତ୍ ଯଦା ଶରୀରାଦିମୂର୍ଚ୍ଛୋପରକ୍ତତଯା ନିରୁପରାଗୋପଯୋଗପରିଣତଂ କୃତ୍ଵା ଜ୍ଞାନାତ୍ମାନମାତ୍ମାନଂ ନାନୁଭଵତି ତଦା ତାଵନ୍ମାତ୍ରମୋହମଲକଲଂକ କୀଲିକାକୀଲିତୈଃ କର୍ମ- ଭିରଵିମୁଚ୍ଯମାନୋ ନ ସିଦ୍ଧଯତି . ଅତ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯମାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵଯୌଗ- ପଦ୍ଯମପ୍ଯକିଂଚିତ୍କରମେଵ ..୨୩୯.. ସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଯୌଗପଦ୍ଯମପ୍ଯକିଂଚିତ୍କରମିତ୍ଯୁପଦିଶତି — ପରମାଣୁପମାଣଂ ଵା ମୁଚ୍ଛା ଦେହାଦିଏସୁ ଜସ୍ସ ପୁଣୋ ଵିଜ୍ଜଦି ଜଦି ପରମାଣୁମାତ୍ରଂ ଵା ମୂର୍ଚ୍ଛା ଦେହାଦିକେଷୁ ଵିଷଯେସୁ ଯସ୍ଯ ପୁରୁଷସ୍ଯ ପୁନର୍ଵିଦ୍ଯତେ ଯଦି ଚେତ୍, ସୋ ସିଦ୍ଧିଂ ଣ ଲହଦି ସ ସିଦ୍ଧିଂ ମୁକ୍ତିଂ ନ ଲଭତେ . କଥଂଭୂତଃ . ସଵ୍ଵାଗମଧରୋ ଵି ସର୍ଵାଗମଧରୋଽପୀତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ସର୍ଵାଗମଜ୍ଞାନ- ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଯୌଗପଦ୍ଯେ ସତି ଯସ୍ଯ ଦେହାଦିଵିଷଯେ ସ୍ତୋକମପି ମମତ୍ଵଂ ଵିଦ୍ଯତେ ତସ୍ଯ ପୂର୍ଵସୂତ୍ରୋକ୍ତଂ ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିଲକ୍ଷଣଂ ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକଂ ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନଂ ନାସ୍ତୀତି ..୨୩୯.. ଅଥ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵ- ସଂଯମସ୍ଵରୂପଂ କଥଯତି —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ପୁନଃ ] ଔର [ଯଦି ] ଯଦି [ଯସ୍ଯ ] ଜିସକେ [ଦେହାଦିକେଷୁ ] ଶରୀରାଦିକେ ପ୍ରତି [ପରମାଣୁପ୍ରମାଣଂ ଵା ] ପରମାଣୁମାତ୍ର ଭୀ [ମୂର୍ଚ୍ଛା ] ମୂର୍ଚ୍ଛା [ଵିଦ୍ଯତେ ] ଵର୍ତତୀ ହୋ ତୋ [ସଃ ] ଵହ [ସର୍ଵାଗମଧରଃ ଅପି ] ଭଲେ ହୀ ସର୍ଵାଗମକା ଧାରୀ ହୋ ତଥାପି [ସିଦ୍ଧିଂ ନ ଲଭତେ ] ସିଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା ..୨୩୯..

ଟୀକା : — ସକଲ ଆଗମକେ ସାରକୋ ହସ୍ତାମଲକଵତ୍ କରନେସେ (-ହଥେଲୀମେଂ ରକ୍ଖେ ହୁଏ ଆଂଵଲେକେ ସମାନ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜ୍ଞାନ ହୋନେସେ) ଜୋ ପୁରୁଷ ଭୂତ – ଵର୍ତମାନ – ଭାଵୀ ୧ସ୍ଵୋଚିତ ପର୍ଯାଯୋଂକେ ସାଥ ଅଶେଷ ଦ୍ରଵ୍ଯସମୂହକୋ ଜାନନେଵାଲେ ଆତ୍ମାକୋ ଜାନତା ହୈ, ଶ୍ରଦ୍ଧାନ କରତା ହୈ ଔର ସଂଯମିତ ରଖତା ହୈ, ଉସ ପୁରୁଷକେ ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକା ଯୁଗପତ୍ପନା ହୋନେ ପର ଭୀ, ଯଦି ଵହ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଭୀ ମୋହମଲସେ ଲିପ୍ତ ହୋନେସେ ଶରୀରାଦିକେ ପ୍ରତି (ତତ୍ସଂବଂଧୀ) ମୂର୍ଚ୍ଛାସେ ୨ଉପରକ୍ତ ରହନେସେ, ଉତନେ (କୁଛ) ମୋହମଲକଲଂକରୂପ କୀଲେକେ ସାଥ ବଁଧେ ହୁଏ କର୍ମୋଂସେ ନ ଛୂଟତା ହୁଆ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା .

ଇସଲିଯେ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯ ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକା ଯୁଗପତ୍ପନା ଭୀ .

୩ନିରୁପରାଗ ଉପଯୋଗମେଂ ପରିଣତ କରକେ ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଆତ୍ମାକା ଅନୁଭଵ ନହୀଂ କରତା, ତୋ ଵହ ପୁରୁଷ ମାତ୍ର

୧. ସ୍ଵୋଚିତ = ଅପନେକୋ ଉଚିତ, ଅପନେ – ଅପନେ ଯୋଗ୍ଯ . [ଆତ୍ମାକା ସ୍ଵଭାଵ ତ୍ରିକାଲକୀ ସ୍ଵୋଚିତ ପର୍ଯାଯୋଂ ସହିତ ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକୋ ଜାନନା ହୈ .]]

୨. ଉପରକ୍ତ = ମଲିନ; ଵିକାରୀ . ୩. ନିରୁପରାଗ = ଉପରାଗ ରହିତ; ନିର୍ମଲ; ନିର୍ଵିକାର; ଶୁଦ୍ଧ .

Page 446 of 513
PDF/HTML Page 479 of 546
single page version

ଅଥାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵଯୌଗପଦ୍ଯାତ୍ମଜ୍ଞାନଯୌଗପଦ୍ଯଂ ସାଧଯତି — ପଂଚସମିଦୋ ତିଗୁତ୍ତୋ ପଂଚେଂଦିଯସଂଵୁଡୋ ଜିଦକସାଓ .

ଯଃ ଖଲ୍ଵନେକାନ୍ତକେତନାଗମଜ୍ଞାନବଲେନ ସକଲପଦାର୍ଥଜ୍ଞେଯାକାରକରଂବିତଵିଶଦୈକଜ୍ଞାନାକାର- ମାତ୍ମାନଂ ଶ୍ରଦ୍ଦଧାନୋଽନୁଭଵଂଶ୍ଚାତ୍ମନ୍ଯେଵ ନିତ୍ଯନିଶ୍ଚଲାଂ ଵୃତ୍ତିମିଚ୍ଛନ୍ ସମିତିପଂଚକାଂକୁ ଶିତପ୍ରଵୃତ୍ତିପ୍ରଵର୍ତିତ-

ଚାଗୋ ଯ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଗ୍ରହଂ କୃତ୍ଵା ବାହ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରପରିଗ୍ରହନିଵୃତ୍ତିସ୍ତ୍ଯାଗଃ . ଅଣାରଂଭୋ ନିଃକ୍ରିଯନିଜ- ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯେ ସ୍ଥିତ୍ଵା ମନୋଵଚନକାଯଵ୍ଯାପାରନିଵୃତ୍ତିରନାରମ୍ଭଃ . ଵିସଯଵିରାଗୋ ନିର୍ଵିଷଯସ୍ଵାତ୍ମଭାଵନୋତ୍ଥସୁଖେ ତୃପ୍ତିଂ କୃତ୍ଵା ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖାଭିଲାଷତ୍ଯାଗୋ ଵିଷଯଵିରାଗଃ. ଖଓ କସାଯାଣଂ ନିଃକଷାଯଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାବଲେନ କ୍ରୋଧାଦିକଷାଯତ୍ଯାଗଃ କଷାଯକ୍ଷଯଃ . ସୋ ସଂଜମୋ ତ୍ତି ଭଣିଦୋ ସ ଏଵଂଗୁଣଵିଶିଷ୍ଟଃ ସଂଯମ ଇତି ଭଣିତଃ . ପଵ୍ଵଜ୍ଜାଏ ଵିସେସେଣ ସାମାନ୍ଯେନାପି ତାଵଦିଦଂ ସଂଯମଲକ୍ଷଣଂ, ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାଯାଂ ତପଶ୍ଚରଣାଵସ୍ଥାଯାଂ ଵିଶେଷେଣେତି . ଅତ୍ରାଭ୍ଯନ୍ତରଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସଂଵିତ୍ତିର୍ଭାଵସଂଯମୋ, ବହିରଙ୍ଗନିଵୃତ୍ତିଶ୍ଚ ଦ୍ରଵ୍ଯସଂଯମ ଇତି ..“୩୫.. ଅଥାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥ- ଅକିଂଚିତ୍କର ହୀ ହୈ ..୨୩୯..

ଅବ ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକେ ସାଥ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକୋ ସାଧତେ ହୈଂ; (ଅର୍ଥାତ୍ ଆଗମଜ୍ଞାନ, ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ ଔର ସଂଯତତ୍ତ୍ଵ — ଇସ ତ୍ରିକକେ ସାଥ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକୋ ସିଦ୍ଧ କରତେ ହୈଂ ) : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ପଂଚସମିତିଃ ] ପାଁଚ ସମିତିଯୁକ୍ତ, [ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯ -ସଂଵୃତଃ ] ପାଂଚ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକା ସଂଵରଵାଲା [ତ୍ରିଗୁପ୍ତଃ ] ତୀନ ଗୁପ୍ତି ସହିତ, [ଜିତକଷାଯଃ ] କଷାଯୋଂକୋ ଜୀତନେଵାଲା, [ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସମଗ୍ରଃ ] ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସେ ପରିପୂର୍ଣ — [ଶ୍ରମଣଃ ] ଐସା ଜୋ ଶ୍ରମଣ [ସଃ ] ଵହ [ସଂଯତଃ ] ସଂଯତ [ଭଣିତଃ ] କହା ଗଯା ହୈ ..୨୪୦..

ଟୀକା : — ଜୋ ପୁରୁଷ ଅନେକାନ୍ତକେତନ ଆଗମଜ୍ଞାନକେ ବଲସେ, ସକଲ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ଜ୍ଞେଯାକାରୋଂକେ ସାଥ ମିଲିତ ହୋତା ହୁଆ, ଵିଶଦ ଏକ ଜ୍ଞାନ ଜିସକା ଆକାର ହୈ ଐସେ ଆତ୍ମାକା ଶ୍ରଦ୍ଧାନ

Page 447 of 513
PDF/HTML Page 480 of 546
single page version

ସଂଯମସାଧନୀକୃତଶରୀରପାତ୍ରଃ କ୍ରମେଣ ନିଶ୍ଚଲନିରୁଦ୍ଧପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯଦ୍ଵାରତଯା ସମୁପରତକାଯଵାଙ୍ମନୋଵ୍ଯାପାରୋ ଭୂତ୍ଵା ଚିଦ୍ଵୃତ୍ତେଃ ପରଦ୍ରଵ୍ଯଚଂଙ୍କ୍ର ମଣନିମିତ୍ତମତ୍ଯନ୍ତମାତ୍ମନା ସମମନ୍ଯୋନ୍ଯସଂଵଲନାଦେକୀଭୂତମପି ସ୍ଵଭାଵଭେଦାତ୍ପରତ୍ଵେନ ନିଶ୍ଚିତ୍ଯାତ୍ମନୈଵ କୁଶଲୋ ମଲ୍ଲ ଇଵ ସୁନିର୍ଭରଂ ନିଷ୍ପୀଡଯ ନିଷ୍ପୀଡଯ କଷାଯଚକ୍ରମକ୍ରମେଣ ଜୀଵଂ ତ୍ଯାଜଯତି, ସ ଖଲୁ ସକଲପରଦ୍ରଵ୍ଯଶୂନ୍ଯୋଽପି ଵିଶୁଦ୍ଧଦୃଶିଜ୍ଞପ୍ତିମାତ୍ର- ସ୍ଵଭାଵଭୂତାଵସ୍ଥାପିତାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵୋପଜାତନିତ୍ଯନିଶ୍ଚଲଵୃତ୍ତିତଯା ସାକ୍ଷାତ୍ସଂଯତ ଏଵ ସ୍ଯାତ୍ . ତସ୍ଯୈଵ ଚାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵଯୌଗପଦ୍ଯାତ୍ମଜ୍ଞାନଯୌଗପଦ୍ଯଂ ସିଦ୍ଧଯତି ..୨୪୦.. ଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ତ୍ରଯାଣାଂ ଯତ୍ସଵିକଲ୍ପଂ ଯୌଗପଦ୍ଯଂ ତଥା ନିର୍ଵିକଲ୍ପାତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ଚେତି ଦ୍ଵଯୋଃ ସଂଭଵଂ ଦର୍ଶଯତି — ପଂଚସମିଦୋ ଵ୍ଯଵହାରେଣ ପଞ୍ଚସମିତିଭିଃ ସମିତଃ ସଂଵୃତଃ ପଞ୍ଚସମିତଃ, ନିଶ୍ଚଯେନ ତୁ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପେ ସମ୍ଯଗିତୋ ଗତଃ ପରିଣତଃ ସମିତଃ . ତିଗୁତ୍ତୋ ଵ୍ଯଵହାରେଣ ମନୋଵଚନକାଯନିରୋଧତ୍ରଯେଣ ଗୁପ୍ତଃ ତ୍ରିଗୁପ୍ତଃ, ନିଶ୍ଚଯେନ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପେ ଗୁପ୍ତଃ ପରିଣତଃ . ପଂଚେଂଦିଯସଂଵୁଡୋ ଵ୍ଯଵହାରେଣ ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯଵ୍ଯାଵୃତ୍ତ୍ଯା ସଂଵୃତଃ ପଞ୍ଚେନ୍ଦ୍ରିଯସଂଵୃତଃ, ନିଶ୍ଚଯେନ ଵାତୀନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖସ୍ଵାଦରତଃ . ଜିଦକସାଓ ଵ୍ଯଵହାରେଣ କ୍ରୋଧାଦିକଷାଯଜଯେନ ଜିତକଷାଯଃ, ନିଶ୍ଚଯେନ ଚାକଷାଯାତ୍ମଭାଵନାରତଃ . ଦଂସଣଣାଣସମଗ୍ଗୋ ଅତ୍ର ଦର୍ଶନଶବ୍ଦେନ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଶ୍ରଦ୍ଧାନରୂପଂ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଂ ଗ୍ରାହ୍ଯମ୍, ଜ୍ଞାନଶବ୍ଦେନ ତୁ ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନମିତି; ତାଭ୍ଯାଂ ସମଗ୍ରୋ ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସମଗ୍ରଃ . ସମଣୋ ସୋ ସଂଜଦୋ ଭଣିଦୋ ସ ଏଵଂଗୁଣଵିଶିଷ୍ଟଃ ଶ୍ରମଣ ସଂଯତ ଇତି ଭଣିତଃ . ଅତ ଏତଦାଯାତଂ – ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଯଦ୍ବହିର୍ଵିଷଯେ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ କୃତଂ ତେନ ସଵିକଲ୍ପଂ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରତ୍ରଯଯୌଗପଦ୍ଯଂ ଗ୍ରାହ୍ଯମ୍; ଅଭ୍ଯନ୍ତରଵ୍ଯାଖ୍ଯାନେନ ତୁ ନିର୍ଵିକଲ୍ପାତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ଗ୍ରାହ୍ଯମିତି ସଵିକଲ୍ପଯୌଗପଦ୍ଯଂ ନିର୍ଵିକଲ୍ପାତ୍ମଜ୍ଞାନଂ ଚ ଘଟତ ଇତି ..୨୪୦.. ଅଥାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ- ସଂଯତତ୍ଵଲକ୍ଷଣେନ ଵିକଲ୍ପତ୍ରଯଯୌଗପଦ୍ଯେନ ତଥା ନିର୍ଵିକଲ୍ପାତ୍ମଜ୍ଞାନେନ ଚ ଯୁକ୍ତୋ ଯୋଽସୌ ସଂଯତସ୍ତସ୍ଯ କିଂ ଲକ୍ଷଣମିତ୍ଯୁପଦିଶତି . ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି କୋଽର୍ଥଃ ଇତି ପୃଷ୍ଟେ ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ତରଂ ଦଦାତି . ଏଵଂ ପ୍ରଶ୍ନୋତ୍ତରପାତନିକାପ୍ରସ୍ତାଵେ ଔର ଅନୁଭଵ କରତା ହୁଆ ଆତ୍ମାମେଂ ହୀ ନିତ୍ଯନିଶ୍ଚଲ ଵୃତ୍ତିକୋ ଇଚ୍ଛତା ହୁଆ, ସଂଯମକେ ସାଧନରୂପ ବନାଯେ ହୁଏ ଶରୀରପାତ୍ରକୋ ପାଁଚ ସମିତିଯୋଂସେ ଅଂକୁଶିତ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଵର୍ତିତ କରତା ହୁଆ, କ୍ରମଶଃ ପଂଚେନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ନିଶ୍ଚଲ ନିରୋଧ ଦ୍ଵାରା ଜିସକେ କାଯ – ଵଚନ – ମନକା ଵ୍ଯାପାର ଵିରାମକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଆ ହୈ ଐସା ହୋକର, ଚିଦ୍ଵୃତ୍ତିକେ ଲିଯେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ଭ୍ରମଣକା ନିମିତ୍ତ ଜୋ କଷାଯସମୂହ ଵହ ଆତ୍ମାକେ ସାଥ ଅନ୍ଯୋନ୍ଯ ମିଲନକେ କାରଣ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଏକରୂପ ହୋ ଜାନେ ପର ଭୀ ସ୍ଵଭାଵଭେଦକେ କାରଣ ଉସେ ପରରୂପସେ ନିଶ୍ଚିତ କରକେ ଆତ୍ମାସେ ହୀ କୁଶଲ ମଲ୍ଲକୀ ଭାଁତି ଅତ୍ଯନ୍ତ ୧ମର୍ଦନ କର କରକେ ଅକ୍ରମସେ ଉସେ ମାର ଡାଲତା ହୈ, ଵହ ପୁରୁଷ ଵାସ୍ତଵମେଂ, ସକଲ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଶୂନ୍ଯ ହୋନେ ପର ଭୀ ୨ଵିଶୁଦ୍ଧ ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନମାତ୍ର ସ୍ଵଭାଵରୂପସେ ରହନେଵାଲେ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵ (-ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯ) ମେଂ ନିତ୍ଯନିଶ୍ଚଲ ପରିଣତି ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେସେ, ସାକ୍ଷାତ୍ ସଂଯତ ହୀ ହୈ . ଔର ଉସେ ହୀ ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକା ତଥା ଆତ୍ମଜ୍ଞାନକା ଯୁଗପତ୍ପନା ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ ..୨୪୦..

୧. ମର୍ଦନ କର କରକେ = ଦବା ଦବାକେ, କଚର କଚରକେ, ଦମନ କରକେ .

୨. ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକା ସ୍ଵଭାଵ ଵିଶୁଦ୍ଧଦର୍ଶନଜ୍ଞାନମାତ୍ର ହୈ .