Page 448 of 513
PDF/HTML Page 481 of 546
single page version

ଅଥାସ୍ଯ ସିଦ୍ଧାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵଯୌଗପଦ୍ଯାତ୍ମଜ୍ଞାନଯୌଗପଦ୍ଯସଂଯତସ୍ଯ କୀଦୃଗ୍ଲକ୍ଷଣ- ମିତ୍ଯନୁଶାସ୍ତି —

ସଂଯମଃ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନପୁରଃସରଂ ଚାରିତ୍ରଂ, ଚାରିତ୍ରଂ ଧର୍ମଃ, ଧର୍ମଃ ସାମ୍ଯଂ, ସାମ୍ଯଂ ମୋହକ୍ଷୋଭ- ଵିହୀନଃ ଆତ୍ମପରିଣାମଃ . ତତଃ ସଂଯତସ୍ଯ ସାମ୍ଯଂ ଲକ୍ଷଣମ୍ . ତତ୍ର ଶତ୍ରୁବନ୍ଧୁଵର୍ଗଯୋଃ ସୁଖଦୁଃଖଯୋଃ ପ୍ରଶଂସାନିନ୍ଦଯୋଃ ଲୋଷ୍ଟକାଂଚନଯୋର୍ଜୀଵିତମରଣଯୋଶ୍ଚ ସମମ୍ ଅଯଂ ମମ ପରୋଽଯଂ ସ୍ଵଃ, ଅଯଂ ମହ୍ଲାଦୋଽଯଂ ପରିତାପଃ, ଇଦଂ ମମୋତ୍କର୍ଷଣମିଦମପକର୍ଷଣମଯଂ ମମାକିଂଚିତ୍କର ଇଦମୁପକାରକମିଦଂ ମମାତ୍ମଧାରଣମଯ- କ୍ଵାପି କ୍ଵାପି ଯଥାସଂଭଵମିତିଶବ୍ଦସ୍ଯାର୍ଥୋ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯଃ — ସ ଶ୍ରମଣଃ ସଂଯତସ୍ତପୋଧନୋ ଭଵତି . ଯଃ କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ଶତ୍ରୁବନ୍ଧୁସୁଖଦୁଃଖନିନ୍ଦାପ୍ରଶଂସାଲୋଷ୍ଟକାଞ୍ଚନଜୀଵିତମରଣେଷୁ ସମଃ ସମଚିତ୍ତଃ ଇତି . ତତଃ ଏତଦାଯାତି — ଶତ୍ରୁ- ବନ୍ଧୁସୁଖଦୁଃଖନିନ୍ଦାପ୍ରଶଂସାଲୋଷ୍ଟକାଞ୍ଚନଜୀଵିତମରଣସମତାଭାଵନାପରିଣତନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵସମ୍ଯକ୍ଶ୍ରଦ୍ଧାନ-

ଅବ, ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକା ତଥା ଆତ୍ମଜ୍ଞାନକା ଯୁଗପତ୍ପନା ଜିସେ ସିଦ୍ଧ ହୁଆ ହୈ ଐସେ ଇସ ସଂଯତକା କ୍ଯା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ସୋ କହତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସମଶତ୍ରୁବନ୍ଧୁଵର୍ଗଃ ] ଜିସେ ଶତ୍ରୁ ଔର ବନ୍ଧୁ ଵର୍ଗ ସମାନ ହୈ, [ସମସୁଖଦୁଃଖଃ ] ସୁଖ ଔର ଦୁଃଖ ସମାନ ହୈ, [ପ୍ରଶଂସାନିନ୍ଦାସମଃ ] ପ୍ରଶଂସା ଔର ନିନ୍ଦାକେ ପ୍ରତି ଜିସକୋ ସମତା ହୈ, [ସମଲୋଷ୍ଟକାଞ୍ଚନଃ ] ଜିସେ ଲୋଷ୍ଟ (ମିଟ୍ଟୀକା ଢେଲା) ଔର ସୁଵର୍ଣ ସମାନ ହୈ, [ପୁନଃ ] ତଥା [ଜୀଵିତମରଣେ ସମଃ ] ଜୀଵନ – ମରଣକେ ପ୍ରତି ଜିସକୋ ସମତା ହୈ, ଵହ [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ ହୈ ..୨୪୧..

ଟୀକା : — ସଂଯମ, ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନପୂର୍ଵକ ଚାରିତ୍ର ହୈ; ଚାରିତ୍ର ଧର୍ମ ହୈ; ଧର୍ମ ସାମ୍ଯ ହୈ; ସାମ୍ଯ ମୋହକ୍ଷୋଭ ରହିତ ଆତ୍ମପରିଣାମ ହୈ . ଇସଲିଯେ ସଂଯତକା, ସାମ୍ଯ ଲକ୍ଷଣ ହୈ .

ଵହାଁ, (୧) ଶତ୍ରୁ – ବଂଧୁଵର୍ଗମେଂ, (୨) ସୁଖ – ଦୁଃଖମେଂ, (୩) ପ୍ରଶଂସା – ନିନ୍ଦାମେଂ, (୪) ମିଟ୍ଟୀକେ ଢେଲେ ଔର ସୋନେମେଂ, (୫) ଜୀଵିତ – ମରଣମେଂ ଏକ ହୀ ସାଥ, (୧) ‘ଯହ ମେରା ପର (-ଶତ୍ରୁ) ହୈ, ଯହ ସ୍ଵ (-ସ୍ଵଜନ) ହୈ;’ (୨) ‘ଯହ ଆହ୍ଲାଦ ହୈ, ଯହ ପରିତାପ ହୈ,’ (୩) ‘ଯହ ମେରା ଉତ୍କର୍ଷଣ (-କୀର୍ତି) ହୈ, ଯହ ଅପକର୍ଷଣ (-ଅକୀର୍ତି) ହୈ,’ (୪) ‘ଯହ ମୁଝେ ଅକିଂଚିତ୍କର ହୈ, ଯହ ଉପକାରକ (-ଉପଯୋଗୀ) ହୈ,’ (୫) ‘ଯହ ମେରା ସ୍ଥାଯିତ୍ଵ ହୈ, ଯହ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଵିନାଶ ହୈ’ ଇସପ୍ରକାର ମୋହକେ ନିଂଦା – ପ୍ରଶଂସା, ଦୁଃଖ – ସୁଖ, ଅରି – ବଂଧୁମାଂ ଜ୍ଯାଂ ସାମ୍ଯ ଛେ,

Page 449 of 513
PDF/HTML Page 482 of 546
single page version

ମତ୍ଯନ୍ତଵିନାଶ ଇତି ମୋହାଭାଵାତ୍ ସର୍ଵତ୍ରାପ୍ଯନୁଦିତରାଗଦ୍ଵେଷଦ୍ଵୈତସ୍ଯ, ସତତମପି ଵିଶୁଦ୍ଧଦ୍ରଷ୍ଟିଜ୍ଞପ୍ତି- ସ୍ଵଭାଵମାତ୍ମାନମନୁଭଵତଃ, ଶତ୍ରୁବନ୍ଧୁସୁଖଦୁଃଖପ୍ରଶଂସାନିନ୍ଦାଲୋଷ୍ଟକାଂଚନଜୀଵିତମରଣାନି ନିର୍ଵିଶେଷମେଵ ଜ୍ଞେଯତ୍ଵେନାକ୍ରମ୍ଯ ଜ୍ଞାନାତ୍ମନ୍ଯାତ୍ମନ୍ଯଚଲିତଵୃତ୍ତେର୍ଯତ୍କିଲ ସର୍ଵତଃ ସାମ୍ଯଂ ତତ୍ସିଦ୍ଧାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ- ସଂଯତତ୍ଵଯୌଗପଦ୍ଯାତ୍ମଜ୍ଞାନଯୌଗପଦ୍ଯସ୍ଯ ସଂଯତସ୍ଯ ଲକ୍ଷଣମାଲକ୍ଷଣୀଯମ୍ ..୨୪୧..

ଅଥେଦମେଵ ସିଦ୍ଧାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵଯୌଗପଦ୍ଯାତ୍ମଜ୍ଞାନଯୌଗପଦ୍ଯସଂଯତତ୍ଵମୈକାଗ୍ା୍ରଯ- ଲକ୍ଷଣଶ୍ରାମଣ୍ଯାପରନାମ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵେନ ସମର୍ଥଯତି —

ଜ୍ଞାନାନୁଷ୍ଠାନରୂପନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିସମୁତ୍ପନ୍ନନିର୍ଵିକାରପରମାହ୍ଲାଦୈକଲକ୍ଷଣସୁଖାମୃତପରିଣତିସ୍ଵରୂପଂ ଯତ୍ପରମସାମ୍ଯଂ ତଦେଵ ପରମାଗମଜ୍ଞାନତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନସଂଯତତ୍ଵାନାଂ ଯୌଗପଦ୍ଯେନ ତଥା ନିର୍ଵିକଲ୍ପାତ୍ମଜ୍ଞାନେନ ଚ ପରିଣତତପୋଧନସ୍ଯ ଲକ୍ଷଣଂ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମିତି ..୨୪୧.. ଅଥ ଯଦେଵ ସଂଯତତପୋଧନସ୍ଯ ସାମ୍ଯଲକ୍ଷଣଂ ଭଣିତଂ ତଦେଵ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାପରନାମା ଅଭାଵକେ କାରଣ ସର୍ଵତ୍ର ଜିସସେ ରାଗଦ୍ଵେଷକା ଦ୍ଵୈତ ପ୍ରଗଟ ନହୀଂ ହୋତା, ଜୋ ସତତ ଵିଶୁଦ୍ଧଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵ ଆତ୍ମାକା ଅନୁଭଵ କରତା ହୈ, ଔର (ଇସପ୍ରକାର) ଶତ୍ରୁ – ବନ୍ଧୁ, ସୁଖ – ଦୁଃଖ, ପ୍ରଶଂସା – ନିନ୍ଦା, ଲୋଷ୍ଟ – କାଂଚନ ଔର ଜୀଵିତ – ମରଣକୋ ନିର୍ଵିଶେଷଯତା ହୀ (ଅନ୍ତରକେ ବିନା ହୀ) ଜ୍ଞେଯରୂପ ଜାନକର ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଆତ୍ମାମେଂ ଜିସକୀ ପରିଣତି ଅଚଲିତ ହୁଈ ହୈ; ଉସ ପୁରୁଷକୋ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଜୋ ସର୍ଵତଃ ସାମ୍ଯ ହୈ ଵହ (ସାମ୍ଯ) ସଂଯତକା ଲକ୍ଷଣ ସମଝନା ଚାହିଯେ — କି ଜିସ ସଂଯତକେ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକା ଔର ଆତ୍ମଜ୍ଞାନକା ଯୁଗପତ୍ପନା ସିଦ୍ଧ ହୁଆ ହୈ ..୨୪୧..

ଅବ, ଯହ ସମର୍ଥନ କରତେ ହୈଂ କି ଆଗମଜ୍ଞାନ – ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନ – ସଂଯତତ୍ତ୍ଵକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକେ ସାଥ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନକେ ଯୁଗପତ୍ପନେକୀ ସିଦ୍ଧିରୂପ ଜୋ ଯହ ସଂଯତପନା ହୈ ଵହୀ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ, ଜିସକା ଦୂସରା ନାମ ଏକାଗ୍ରତାଲକ୍ଷଣଵାଲା ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ହୈ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ତୁ ] ଜୋ [ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚରିତ୍ରେଷୁ ] ଦର୍ଶନ, ଜ୍ଞାନ ଔର ଚାରିତ୍ର – [ତ୍ରିଷୁ ] ଇନ ତୀନୋଂମେଂ [ଯୁଗପତ୍ ] ଏକ ହୀ ସାଥ [ସମୁତ୍ଥିତଃ ] ଆରୂଢ଼ ହୈ, ଵହ [ଐକାଗ୍ର୍ଯତଃ ] ଏକାଗ୍ରତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୈ . [ଇତି ] ଇସପ୍ରକାର [ମତଃ ] (ଶାସ୍ତ୍ରମେଂ) କହା ହୈ . [ତସ୍ଯ ] ଉସକେ [ଶ୍ରାମଣ୍ଯଂ ] ଶ୍ରାମଣ୍ଯ [ପରିପୂର୍ଣମ୍ ] ପରିପୂର୍ଣ ହୈ ..୨୪୨..

Page 450 of 513
PDF/HTML Page 483 of 546
single page version

ଜ୍ଞେଯଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵତଥାପ୍ରତୀତିଲକ୍ଷଣେନ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନପର୍ଯାଯେଣ, ଜ୍ଞେଯଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵତଥାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣେନ ଜ୍ଞାନପର୍ଯାଯେଣ, ଜ୍ଞେଯଜ୍ଞାତୃକ୍ରିଯାନ୍ତରନିଵୃତ୍ତିସୂତ୍ର୍ଯମାଣଦ୍ରଷ୍ଟୃଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵଵୃତ୍ତିଲକ୍ଷଣେନ ଚାରିତ୍ରପର୍ଯାଯେଣ ଚ, ତ୍ରିଭିରପି ଯୌଗପଦ୍ଯେନ ଭାଵ୍ଯଭାଵକଭାଵଵିଜୃମ୍ଭିତାତିନିର୍ଭର୍ରେତରେତରସଂଵଲନବଲାଦଂଗାଂଗିଭାଵେନ ପରିଣତସ୍ଯାତ୍ମନୋ ଯଦାତ୍ମନିଷ୍ଠତ୍ଵେ ସତି ସଂଯତତ୍ଵଂ ତତ୍ପାନକଵଦନେକାତ୍ମକସ୍ଯୈକସ୍ଯାନୁଭୂଯମାନ- ତାଯାମପି ସମସ୍ତପରଦ୍ରଵ୍ଯପରାଵର୍ତତ୍ଵାଦଭିଵ୍ଯକ୍ତୈକାଗ୍ରଯଲକ୍ଷଣଶ୍ରାମଣ୍ଯାପରନାମା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ଏଵାଵ- ମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋ ଭଣ୍ଯତ ଇତି ପ୍ରରୂପଯତି — ଦଂସଣଣାଣଚରିତ୍ତେସୁ ତୀସୁ ଜୁଗଵଂ ସମୁଟ୍ଠିଦୋ ଜୋ ଦୁ ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରେଷୁ ତ୍ରିଷୁ ଯୁଗପତ୍ସମ୍ଯଗୁପସ୍ଥିତ ଉଦ୍ଯତୋ ଯସ୍ତୁ କର୍ତା, ଏଯଗ୍ଗଗଦୋ ତ୍ତି ମଦୋ ସ ଐକାଗ୍ରଯଗତ ଇତି ମତଃ ସଂମତଃ, ସାମଣ୍ଣଂ ତସ୍ସ ପଡିପୁଣ୍ଣଂ ଶ୍ରାମଣ୍ଯଂ ଚାରିତ୍ରଂ ଯତିତ୍ଵଂ ତସ୍ଯ ପରିପୂର୍ଣମିତି . ତଥାହି — ଭାଵକର୍ମଦ୍ରଵ୍ଯ- କର୍ମନୋକର୍ମଭ୍ଯଃ ଶେଷପୁଦ୍ଗଲାଦିପଞ୍ଚଦ୍ରଵ୍ଯେଭ୍ଯୋଽପି ଭିନ୍ନଂ ସହଜଶୁଦ୍ଧନିତ୍ଯାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵଂ ମମ ସଂବନ୍ଧି ଯଦାତ୍ମ- ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ତଦେଵ ମମୋପାଦେଯମିତିରୁଚିରୂପଂ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନମ୍, ତତ୍ରୈଵ ପରିଚ୍ଛିତ୍ତିରୂପଂ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନଂ, ତସ୍ମିନ୍ନେଵ ସ୍ଵରୂପେ ନିଶ୍ଚଲାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣଂ ଚାରିତ୍ରଂ ଚେତ୍ଯୁକ୍ତସ୍ଵରୂପଂ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରତ୍ରଯଂ ପାନକଵଦନେକମପ୍ଯଭେଦନଯେନୈକଂ ଯତ୍ ତତ୍ସଵିକଲ୍ପାଵସ୍ଥାଯାଂ ଵ୍ଯଵହାରେଣୈକାଗ୍ରଯଂ ଭଣ୍ଯତେ .. ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିକାଲେ ତୁ ନିଶ୍ଚଯେନେତି .. ତଦେଵ ଚ

ଟୀକା : — ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ ଔର ଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵକୀ ତଥାପ୍ରକାର (ଜୈସୀ ହୈ ଵୈସୀ ହୀ, ଯଥାର୍ଥ) ପ୍ରତୀତି ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଵହ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନପର୍ଯାଯ ହୈ; ଜ୍ଞେଯତତ୍ତ୍ଵ ଔର ଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵକୀ ତଥାପ୍ରକାର ଅନୁଭୂତି ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଵହ ଜ୍ଞାନପର୍ଯାଯ ହୈ; ଜ୍ଞେଯ ଔର ଜ୍ଞାତାକୀ ୧କ୍ରିଯାନ୍ତରସେ ନିଵୃତ୍ତିକେ ଦ୍ଵାରା ରଚିତ ଦୃଷ୍ଟିଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵମେଂ ପରିଣତି ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଵହ ଚାରିତ୍ରପର୍ଯାଯ ହୈ . ଇନ ପର୍ଯାଯୋଂକେ ଔର ଆତ୍ମାକେ ଯୁଗପତ୍ ଅଂଗ – ଅଂଗୀଭାଵସେ ପରିଣତ ଆତ୍ମାକେ, ଆତ୍ମନିଷ୍ଠତା ହୋନେ ପର ଜୋ ସଂଯତତ୍ତ୍ଵ ହୋତା ହୈ ଵହ ସଂଯତପନା ଏକାଗ୍ରତାଲକ୍ଷଣଵାଲା ଶ୍ରାମଣ୍ଯ ଜିସକା ଦୂସରା ନାମ ହୈ ଐସା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୀ ହୈ — ଐସା ଜାନନା ଚାହିଯେ, କ୍ଯୋଂକି ଵହାଁ (ସଂଯତପନେମେଂ) ୩ପେଯକୀ ଭାଁତି ୪ଅନେକାତ୍ମକ ଏକକା ଅନୁଭଵ ହୋନେ

୨ଭାଵ୍ଯଭାଵକତାକେ ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ଅତି ଗାଢ଼ ଇତରେତର ମିଲନକେ ବଲକେ କାରଣ ଇନ ତୀନୋଂ ପର୍ଯାଯରୂପ

୧. କ୍ରିଯାଂତର = ଅନ୍ଯ କ୍ରିଯା; [ଜ୍ଞେଯ ଔର ଜ୍ଞାତା ଅନ୍ଯ କ୍ରିଯାସେ ନିଵୃତ୍ତ ହୋ ଉସକେ କାରଣ ହୋନେଵାଲୀ ଜୋ ଦ୍ରଷ୍ଟା – ଜ୍ଞାତା ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ପରିଣତି ଵହ ଚାରିତ୍ରପର୍ଯାଯକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ .]]

୨. ଭାଵକ ଅର୍ଥାତ୍ ହୋନେଵାଲା, ଔର ଭାଵକ ଜିସରୂପ ହୋ ସୋ ଭାଵ୍ଯ ହୈ . ଆତ୍ମା ଭାଵକ ହୈ ଔର ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନାଦି ପର୍ଯାଯେଂ ଭାଵ୍ଯକ ହୈଂ . ଭାଵକ ଔର ଭାଵ୍ଯକା ପରସ୍ପର ଅତି ଗାଢ଼ ମିଲନ (ଏକମେକତା) ହୋତା ହୈ . ଭାଵକ ଆତ୍ମା ଅଂଗୀ ହୈ ଔର ଭାଵ୍ଯରୂପ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନାଦି ପର୍ଯାଯେଂ ଉସକା ଅଂଗ ହୈ .

୩. ପେଯ = ପୀନେକୀ ଵସ୍ତୁ, ଜୈସେ ଠଂଡାଈ . [ଠଂଡାଈକା ସ୍ଵାଦ ଅନେକାତ୍ମକ ଏକ ହୋତା ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଅଭେଦସେ ଉସମେଂ ଏକ ଠଂଡାଈକା ହୀ ସ୍ଵାଦ ଆତା ହୈ, ଔର ଭେଦସେ ଉସମେଂ ଦୂଧ, ଶକ୍କର, ସୋଂଫ , କାଲୀମିର୍ଚ ତଥା ବାଦାମ ଆଦି
ଅନେକ ଵସ୍ତୁଓଂକା ସ୍ଵାଦ ଆତା ହୈ . ]

୪. ଯହାଁ ଅନେକାତ୍ମକ ଏକକେ ଅନୁଭଵମେଂ ଜୋ ଅନେକାତ୍ମକତା ହୈ ଵହ ପରଦ୍ରଵ୍ଯମଯ ନହୀଂ ହୈ ଵହାଁ ପରଦ୍ରଵ୍ଯୋଂସେ ତୋ ନିଵୃତ୍ତି ହୀ ହୈ; ମାତ୍ର ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ – ଜ୍ଞାନ – ଚାରିତ୍ରରୂପ ସ୍ଵ – ଅଂଶୋଂକେ କାରଣ ହୀ ଅନେକାତ୍ମକତା ହୈ . ଇସଲିଯେ ଵହାଁ, ଅନେକାତ୍ମକତା ହୋନେ ପର ଭୀ ଏକାଗ୍ରତା (ଏକ – ଅଗ୍ରତା) ପ୍ରଗଟ ହୈ .

Page 451 of 513
PDF/HTML Page 484 of 546
single page version

ଗନ୍ତଵ୍ଯଃ . ତସ୍ଯ ତୁ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରାଣି ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ଇତି ଭେଦାତ୍ମକତ୍ଵାତ୍ପର୍ଯାଯପ୍ରଧାନେନ ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ, ଐକାଗ୍ା୍ରଯଂ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ଇତ୍ଯଭେଦାତ୍ମକତ୍ଵାଦ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଧାନେନ ନିଶ୍ଚଯନଯେନ, ଵିଶ୍ଵସ୍ଯାପି ଭେଦାଭେଦାତ୍ମକତ୍ଵାତ୍ତଦୁଭଯମିତି ପ୍ରମାଣେନ ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତିଃ ..୨୪୨..

ନାମାନ୍ତରେଣ ପରମସାମ୍ଯମିତି . ତଦେଵ ପରମସାମ୍ଯଂ ପର୍ଯାଯନାମାନ୍ତରେଣ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଲକ୍ଷଣଃ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାପରନାମା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯ ଇତି . ତସ୍ଯ ତୁ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗସ୍ଯ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରାଣି ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ଇତି ଭେଦାତ୍ମକତ୍ଵା- ତ୍ପର୍ଯାଯପ୍ରଧାନେନ ଵ୍ଯଵହାରନଯେନ ନିର୍ଣଯୋ ଭଵତି . ଐକାଗ୍ରଯଂ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ଇତ୍ଯଭେଦାତ୍ମକତ୍ଵାତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଧାନେନ ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ନିର୍ଣଯୋ ଭଵତି . ସମସ୍ତଵସ୍ତୁସମୂହସ୍ଯାପି ଭେଦାଭେଦାତ୍ମକତ୍ଵାନ୍ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗଦ୍ଵଯସ୍ଯାପି ପ୍ରମାଣେନ ନିଶ୍ଚଯୋ ଭଵତୀତ୍ଯର୍ଥଃ ..୨୪୨.. ଏଵଂ ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରସଂଯମପ୍ରତିପାଦନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ତୃତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ଯଃ ସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନ୍ଯେକାଗ୍ରୋ ନ ଭଵତି ତସ୍ଯ ମୋକ୍ଷାଭାଵଂ ଦର୍ଶଯତି — ମୁଜ୍ଝଦି ଵା ରଜ୍ଜଦି ପର ଭୀ, ସମସ୍ତ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ନିଵୃତ୍ତି ହୋନେସେ ଏକାଗ୍ରତା ଅଭିଵ୍ଯକ୍ତ (ପ୍ରଗଟ) ହୈ .

ଵହ (ସଂଯତତ୍ତ୍ଵରୂପ ଅଥଵା ଶ୍ରାମଣ୍ଯରୂପ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ) ଭେଦାତ୍ମକ ହୋନେସେ ‘ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ – ଜ୍ଞାନ – ଚାରିତ୍ର ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ’ ଇସପ୍ରକା ପର୍ଯାଯପ୍ରଧାନ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ଉସକା ପ୍ରଜ୍ଞାପନ ହୈ; ଵହ (ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ) ଅଭେଦାତ୍ମକ ହୋନେସେ ‘ଏକାଗ୍ରତା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ’ ଇସପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଧାନ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଉସକା ପ୍ରଜ୍ଞାପନ ହୈ; ସମସ୍ତ ହୀ ପଦାର୍ଥ ଭେଦାଭେଦାତ୍ମକ ହୋନେସେ ଵେ ଦୋନୋଂ, (ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ – ଜ୍ଞାନ – ଚାରିତ୍ର ତଥା ଏକାଗ୍ରତା) ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ’ ଇସପ୍ରକାର ପ୍ରମାଣସେ ଉସକା ପ୍ରଜ୍ଞାପନ ହୈ ..୨୪୨..

[ଅବ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା ମୋକ୍ଷପ୍ରାପ୍ତିକେ ଲିଯେ ଦ୍ରଷ୍ଟା – ଜ୍ଞାତାମେଂ ଲୀନତା କରନେକୋ କହା ଜାତା ହୈ . ]

ଅର୍ଥ : — ଇସପ୍ରକାର, ପ୍ରତିପାଦକକେ ଆଶଯକେ ଵଶ, ଏକ ହୋନେ ପର ଭୀ ଅନେକ ହୋତା ହୁଆ (ଅଭେଦପ୍ରଧାନ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ଏକ — ଏକାଗ୍ରତାରୂପ — ହୋତା ହୁଆ ଭୀ ଵକ୍ତାକେ ଅଭିପ୍ରାଯାନୁସାର ଭେଦପ୍ରଧାନ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ଅନେକ ଭୀ — ଦର୍ଶନ -ଜ୍ଞାନ -ଚାରିତ୍ରରୂପ ଭୀ — ହୋତା ହୋନେସେ) ୧ଏକତା (ଏକଲକ୍ଷଣତା) କୋ ତଥା ୨ତ୍ରିଲକ୍ଷଣତାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ଜୋ ଅପଵର୍ଗ (ମୋକ୍ଷ) କା ମାର୍ଗ ଉସେ ଲୋକ ଦ୍ରଷ୍ଟା – ଜ୍ଞାତାମେଂ ପରିଣତି ବାଂଧକର (-ଲୀନ କରକେ) ଅଚଲରୂପସେ ଅଵଲମ୍ବନ କରେ, ଜିସସେ ଵହ (ଲୋକ) ଉଲ୍ଲସିତ ଚେତନାକେ ଅତୁଲ ଵିକାସକୋ ଅଲ୍ପକାଲମେଂ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋ . ★ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡିତ ଛଂଦ.

୧. ଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଧାନ ନିଶ୍ଚଯନଯସେ ମାତ୍ର ଏକାଗ୍ରତା ହୀ ଏକ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ .

୨. ପର୍ଯାଯପ୍ରଧାନ ଵ୍ଯଵହାରନଯସେ ଦର୍ଶନ -ଜ୍ଞାନ -ଚାରିତ୍ରରୂପ ତ୍ରିକ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ .

Page 452 of 513
PDF/HTML Page 485 of 546
single page version

ଅଥାନୈକାଗ୍ା୍ରଯସ୍ଯ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵଂ ଵିଘଟଯତି — ମୁଜ୍ଝଦି ଵା ରଜ୍ଜଦି ଵା ଦୁସ୍ସଦି ଵା ଦଵ୍ଵମଣ୍ଣମାସେଜ୍ଜ .

ଯୋ ହି ନ ଖଲୁ ଜ୍ଞାନାତ୍ମାନମାତ୍ମାନମେକମଗ୍ରଂ ଭାଵଯତି, ସୋଽଵଶ୍ଯଂ ଜ୍ଞେଯଭୂତଂ ଦ୍ରଵ୍ଯମନ୍ଯଦାସୀଦତି . ତଦାସାଦ୍ଯ ଚ ଜ୍ଞାନାତ୍ମାତ୍ମଜ୍ଞାନାଦ୍ଭ୍ରଷ୍ଟଃ ସ୍ଵଯମଜ୍ଞାନୀଭୂତୋ ମୁହ୍ଯତି ଵା, ରଜ୍ଯତି ଵା, ଦ୍ଵେଷ୍ଟି ଵା; ତଥାଭୂତଶ୍ଚ ବଧ୍ଯତ ଏଵ, ନ ତୁ ଵିମୁଚ୍ଯତେ . ଅତ ଅନୈକାଗ୍ା୍ରଯସ୍ଯ ନ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵଂ ସିଦ୍ଧଯେତ୍ ..୨୪୩.. ଵା ଦୁସ୍ସଦି ଵା ଦଵ୍ଵମଣ୍ଣମାସେଜ୍ଜ ଜଦି ମୁହ୍ଯତି ଵା, ରଜ୍ଯତି ଵା, ଦ୍ଵେଷ୍ଟି ଵା, ଯଦି ଚେତ୍ . କିଂ କୃତ୍ଵା . ଦ୍ରଵ୍ଯମନ୍ଯଦାସାଦ୍ଯ ପ୍ରାପ୍ଯ . ସ କଃ . ସମଣୋ ଶ୍ରମଣସ୍ତପୋଧନଃ . ତଦା କାଲେ ଅଣ୍ଣାଣୀ ଅଜ୍ଞାନୀ ଭଵତି . ଅଜ୍ଞାନୀ ସନ୍ ବଜ୍ଝଦି କମ୍ମେହିଂ ଵିଵିହେହିଂ ବଧ୍ଯତେ କର୍ମଭିର୍ଵିଵିଧୈରିତି . ତଥାହି — ଯୋ ନିର୍ଵିକାରସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନେନୈକାଗ୍ରୋ ଭୂତ୍ଵା ସ୍ଵାତ୍ମାନଂ ନ ଜାନାତି ତସ୍ଯ ଚିତ୍ତଂ ବହିର୍ଵିଷଯେଷୁ ଗଚ୍ଛତି . ତତଶ୍ଚିଦାନନ୍ଦୈକନିଜସ୍ଵଭାଵାଚ୍ଚ୍ଯୁତୋ ଭଵତି . ତତଶ୍ଚ ରାଗଦ୍ଵେଷମୋହୈଃ ପରିଣମତି . ତତ୍ପରିଣମନ୍ ବହୁଵିଧକର୍ମଣା ବଧ୍ଯତ ଇତି . ତତଃ କାରଣାନ୍ମୋକ୍ଷାର୍ଥିଭି- ରେକାଗ୍ରତ୍ଵେନ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପଂ ଭାଵନୀଯମିତ୍ଯର୍ଥଃ ..୨୪୩.. ଅଥ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନି ଯୋଽସାଵେକାଗ୍ରସ୍ତସ୍ଯୈଵ ମୋକ୍ଷୋ

ଅବ ଐସା ଦରଶାତେ ହୈଂ କି — ଅନେକାଗ୍ରତାକେ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପନା ଘଟିତ ନହୀଂ ହୋତା (ଅର୍ଥାତ୍ ଅନେକାଗ୍ରତା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ନହୀଂ ହୈ ) : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦି ] ଯଦି [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ, [ଅନ୍ଯତ୍ ଦ୍ରଵ୍ଯମ୍ ଆସାଦ୍ଯ ] ଅନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଆଶ୍ରଯ କରକେ [ଅଜ୍ଞାନୀ ] ଅଜ୍ଞାନୀ ହୋତା ହୁଆ, [ମୁହ୍ଯତି ଵା ] ମୋହ କରତା ହୈ, [ରଜ୍ଯତି ଵା ] ରାଗ କରତା ହୈ, [ଦ୍ଵେଷ୍ଟି ଵା ] ଅଥଵା ଦ୍ଵେଷ କରତା ହୈ, ତୋ ଵହ [ଵିଵିଧୈଃ କର୍ମଭିଃ ] ଵିଵିଧ କର୍ମୋଂସେ [ବଧ୍ଯତେ ] ବଁଧତା ହୈ ..୨୪୩..

ଟୀକା : — ଜୋ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଆତ୍ମାରୂପ ଏକ ଅଗ୍ର (-ଵିଷଯ) କୋ ନହୀଂ ଭାତା, ଵହ ଅଵଶ୍ଯ ଜ୍ଞେଯଭୂତ ଅନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଆଶ୍ରଯ କରତା ହୈ, ଔର ଉସକା ଆଶ୍ରଯ କରକେ, ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଆତ୍ମାକେ ଜ୍ଞାନସେ ଭ୍ରଷ୍ଟ ଵହ ସ୍ଵଯଂ ଅଜ୍ଞାନୀ ହୋତା ହୁଆ ମୋହ କରତା ହୈ, ରାଗ କରତା ହୈ, ଅଥଵା ଦ୍ଵେଷ କରତା ହୈ; ଔର ଐସା (-ମୋହୀ ରାଗୀ ଅଥଵା ଦ୍ଵେଷୀ) ହୋତା ହୁଆ ବଂଧକୋ ହୀ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ; ପରନ୍ତୁ ମୁକ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା .

ଇସସେ ଅନେକାଗ୍ରତାକୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପନା ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା ..୨୪୩..

Page 453 of 513
PDF/HTML Page 486 of 546
single page version

ଯସ୍ତୁ ଜ୍ଞାନାତ୍ମାନମାତ୍ମାନମେକମଗ୍ରଂ ଭାଵଯତି, ସ ନ ଜ୍ଞେଯଭୂତଂ ଦ୍ରଵ୍ଯମନ୍ଯଦାସୀଦତି . ତଦନାସାଦ୍ଯ ଚ ଜ୍ଞାନାତ୍ମାତ୍ମଜ୍ଞାନାଦଭ୍ରଷ୍ଟଃ ସ୍ଵଯମେଵ ଜ୍ଞାନୀଭୂତସ୍ତିଷ୍ଠନ୍ନ ମୁହ୍ଯତି, ନ ରଜ୍ଯତି, ନ ଦ୍ଵେଷ୍ଟି; ଭଵତୀତ୍ଯୁପଦିଶତି — ଅଟ୍ଠେସୁ ଜୋ ଣ ମୁଜ୍ଝଦି ଣ ହି ରଜ୍ଜଦି ଣେଵ ଦୋସମୁଵଯାଦି ଅର୍ଥେଷୁ ବହିଃପଦାର୍ଥେଷୁ ଯୋ ନ ମୁହ୍ଯତି, ନ ରଜ୍ଯତି, ହି ସ୍ଫୁ ଟଂ, ନୈଵ ଦ୍ଵେଷମୁପଯାତି, ଜଦି ଯଦି ଚେତ୍, ସୋ ସମଣୋ ସ ଶ୍ରମଣଃ ଣିଯଦଂ ନିଶ୍ଚିତଂ ଖଵେଦି ଵିଵିହାଣି କମ୍ମାଣି କ୍ଷପଯତି କର୍ମାଣି ଵିଵିଧାନି ଇତି . ଅଥ ଵିଶେଷଃ – ଯୋଽସୌ ଦୃଷ୍ଟଶ୍ରୁତାନୁଭୂତଭୋଗାକାଙ୍କ୍ଷା- ରୂପାଦ୍ଯପଧ୍ଯାନତ୍ଯାଗେନ ନିଜସ୍ଵରୂପଂ ଭାଵଯତି, ତସ୍ଯ ଚିତ୍ତଂ ବହିଃପଦାର୍ଥେଷୁ ନ ଗଚ୍ଛତି, ତତଶ୍ଚ ବହିଃପଦାର୍ଥ- ଚିନ୍ତାଭାଵାନ୍ନିର୍ଵିକାରଚିଚ୍ଚମତ୍କାରମାତ୍ରାଚ୍ଚ୍ଯୁତୋ ନ ଭଵତି . ତଦଚ୍ଯଵନେନ ଚ ରାଗାଦ୍ଯଭାଵାଦ୍ଵିଵିଧକର୍ମାଣି ଵିନାଶଯତୀତି . ତତୋ ମୋକ୍ଷାର୍ଥିନା ନିଶ୍ଚଲଚିତ୍ତେନ ନିଜାତ୍ମନି ଭାଵନା କର୍ତଵ୍ଯେତି . ଇତ୍ଥଂ ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ର- ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ ଶ୍ରୁତ୍ଵା କେଚନ ଵଦନ୍ତି — ସଯୋଗିକେଵଲିନାମପ୍ଯେକଦେଶେନ ଚାରିତ୍ରଂ, ପରିପୂର୍ଣଚାରିତ୍ରଂ ପୁନରଯୋଗିଚରମ- ସମଯେ ଭଵିଷ୍ଯତି, ତେନ କାରଣେନେଦାନୀମସ୍ମାକଂ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଭାଵନଯା ଭେଦଜ୍ଞାନଭାଵନଯା ଚ ପୂର୍ଯତେ, ଚାରିତ୍ରଂ ପଶ୍ଚାଦ୍ଭଵିଷ୍ଯତୀତି . ନୈଵଂ ଵକ୍ତଵ୍ଯମ୍ . ଅଭେଦନଯେନ ଧ୍ଯାନମେଵ ଚାରିତ୍ରଂ, ତଚ୍ଚ ଧ୍ଯାନଂ କେଵଲିନାମୁପଚାରେଣୋକ୍ତଂ , ଚାରିତ୍ରମପ୍ଯୁପଚାରେଣେତି . ଯତ୍ପୁନଃ ସମସ୍ତରାଗାଦିଵିକଲ୍ପଜାଲରହିତଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣଂ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନ-

ଅବ ଏକାଗ୍ରତା ଵହ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ ଐସା (ଆଚାର୍ଯ ମହାରାଜ) ନିଶ୍ଚିତ କରତେ ହୁଏ (ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ – ପ୍ରଜ୍ଞାପନକା) ଉପସଂହାର କରତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦି ଯଃ ଶ୍ରମଣଃ ] ଯଦି ଶ୍ରମଣ [ଅର୍ଥେଷୁ ] ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ [ନ ମୁହ୍ଯତି ] ମୋହ ନହୀଂ କରତା, [ନ ହି ରଜ୍ଯତି ] ରାଗ ନହୀଂ କରତା, [ନ ଏଵ ଦ୍ଵେଷମ୍ ଉପଯାତି ] ଔର ନ ଦ୍ଵେଷକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ [ସଃ ] ତୋ ଵହ [ନିଯତଂ ] ନିଯମସେ (ନିଶ୍ଚିତ) [ଵିଵିଧାନି କର୍ମାଣି ] ଵିଵିଧ କର୍ମୋଂକୋ [କ୍ଷପଯତି ] ଖପାତା ହୈ ..୨୪୩..

ଟୀକା : — ଜୋ ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଆତ୍ମାରୂପ ଏକ ଅଗ୍ର (-ଵିଷଯ) କୋ ଭାତା ହୈ ଵହ ଜ୍ଞେଯଭୂତ ଅନ୍ଯ ଦ୍ରଵ୍ଯକା ଆଶ୍ରଯ ନହୀଂ କରତା; ଔର ଉସକା ଆଶ୍ରଯ ନହୀଂ କରକେ ଜ୍ଞାନାତ୍ମକ ଆତ୍ମାକେ ଜ୍ଞାନସେ ଅଭ୍ରଷ୍ଟ ଐସା

Page 454 of 513
PDF/HTML Page 487 of 546
single page version

ତଥାଭୂତଃ ସନ୍ ମୁଚ୍ଯତ ଏଵ, ନ ତୁ ବଧ୍ଯତେ . ଅତ ଐକାଗ୍ା୍ରଯସ୍ଯୈଵ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵଂ ସିଦ୍ଧଯେତ୍ ..୨୪୪..

ସମଣା ସୁଦ୍ଧୁଵଜୁତ୍ତା ସୁହୋଵଜୁତ୍ତା ଯ ହୋଂତି ସମଯମ୍ହି .

ପୂର୍ଵକଂ ଵୀତରାଗଛଦ୍ମସ୍ଥଚାରିତ୍ରଂ ତଦେଵ କାର୍ଯକାରୀତି . କସ୍ମାଦିତି ଚେତ୍ . ତେନୈଵ କେଵଲଜ୍ଞାନଂ ଜାଯତେ ଯତସ୍ତସ୍ମାଚ୍ଚାରିତ୍ରେ ତାତ୍ପର୍ଯଂ କର୍ତଵ୍ଯମିତି ଭାଵାର୍ଥଃ . କିଂଚ ଉତ୍ସର୍ଗଵ୍ଯାଖ୍ଯାନକାଲେ ଶ୍ରାମଣ୍ଯଂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତମତ୍ର ପୁନରପି କିମର୍ଥମିତି ପରିହାରମାହ — ତତ୍ର ସର୍ଵପରିତ୍ଯାଗଲକ୍ଷଣ ଉତ୍ସର୍ଗ ଏଵ ମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ଚ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗଃ, ଅତ୍ର ତୁ ଶ୍ରାମଣ୍ଯଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମସ୍ତି, ପରଂ କିଂତୁ ଶ୍ରାମଣ୍ଯଂ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋ ଭଵତୀତି ମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ଵିଶେଷୋଽସ୍ତି ..୨୪୪.. ଏଵଂ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାପରନାମମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋପସଂହାରମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ଚତୁର୍ଥସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ଶୁଭୋପଯୋଗିନାଂ ସାସ୍ରଵତ୍ଵାଦ୍ଵଯଵହାରେଣ ଶ୍ରମଣତ୍ଵଂ ଵ୍ଯଵସ୍ଥାପଯତି — ସଂତି ଵିଦ୍ଯନ୍ତେ . କ୍ଵ . ସମଯମ୍ହି ସମଯେ ପରମାଗମେ . କେ ସନ୍ତି . ସମଣା ଶ୍ରମଣାସ୍ତପୋଧନାଃ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟାଃ . ସୁଦ୍ଧୁଵଜୁତ୍ତା ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଯୁକ୍ତାଃ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ . ସୁହୋଵଜୁତ୍ତା ଯ ନ କେଵଲଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଯୁକ୍ତାଃ, ଶୁଭୋପଯୋଗଯୁକ୍ତାଶ୍ର୍ଚ . ଚକାରୋଽତ୍ର ଅନ୍ଵାଚଯାର୍ଥେ ଗୌଣାର୍ଥେ ଵହ ସ୍ଵଯମେଵ ଜ୍ଞାନୀଭୂତ ରହତା ହୁଆ, ମୋହ ନହୀଂ କରତା, ରାଗ ନହୀଂ କରତା, ଦ୍ଵେଷ ନହୀଂ କରତା, ଔର ଐସା (-ଅମୋହୀ, ଅରାଗୀ, ଅଦ୍ଵେଷୀ) ଵର୍ତତା ହୁଆ (ଵହ) ମୁକ୍ତ ହୀ ହୋତା ହୈ, ପରନ୍ତୁ ବଁଧତା ନହୀଂ ହୈ .

ଇସସେ ଏକାଗ୍ରତାକୋ ହୀ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗତ୍ଵ ସିଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ ..୨୪୪..

ଇସପ୍ରକାର ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ -ପ୍ରଜ୍ଞାପନ ସମାପ୍ତ ହୁଆ .

ଅବ, ଶୁଭୋପଯୋଗକା ପ୍ରଜ୍ଞାପନ କରତେ ହୈଂ . ଉସମେଂ (ପ୍ରଥମ), ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକୋ ଶ୍ରମଣରୂପମେଂ ଗୌଣତଯା ବତଲାତେ ହୈଂ .

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସମଯେ ] ଶାସ୍ତ୍ରମେଂ (ଐସା କହା ହୈ କି), [ଶୁଦ୍ଧୋପଯୁକ୍ତାଃ ଶ୍ରମଣାଃ ] ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ଵେ ଶ୍ରମଣ ହୈଂ, [ଶୁଭୋପଯୁକ୍ତାଃ ଚ ଭଵନ୍ତି ] ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଭୀ ଶ୍ରମଣ ହୋତେ ହୈଂ; [ତେଷୁ ଅପି ] ଉନମେଂ ଭୀ [ଶୁଦ୍ଧୋପଯୁକ୍ତାଃ ଅନାସ୍ରଵାଃ ] ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ନିରାସ୍ରଵ ହୈଂ, [ଶେଷାଃ ସାସ୍ରଵାଃ ] ଶେଷ ସାସ୍ରଵ ହୈଂ, (ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଆସ୍ରଵ ସହିତ ହୈଂ .) ..୨୪୫..

Page 455 of 513
PDF/HTML Page 488 of 546
single page version

ଯେ ଖଲୁ ଶ୍ରାମଣ୍ଯପରିଣତିଂ ପ୍ରତିଜ୍ଞାଯାପି, ଜୀଵିତକଷାଯକଣତଯା, ସମସ୍ତପରଦ୍ରଵ୍ଯନିଵୃତ୍ତି- ପ୍ରଵୃତ୍ତସୁଵିଶୁଦ୍ଧଦୃଶିଜ୍ଞପ୍ତିସ୍ଵଭାଵାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଵୃତ୍ତିରୂପାଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଭୂମିକାମଧିରୋଢୁଂ ନ କ୍ଷମନ୍ତେ, ତେ ତଦୁପକଣ୍ଠନିଵିଷ୍ଟାଃ, କଷାଯକୁଣ୍ଠୀକୃତଶକ୍ତଯୋ, ନିତାନ୍ତମୁତ୍କଣ୍ଠୁଲମନସଃ, ଶ୍ରମଣାଃ କିଂ ଭଵେଯୁର୍ନ ଵେତ୍ଯତ୍ରାଭିଧୀଯତେ . ‘ଧମ୍ମେଣ ପରିଣଦପ୍ପା ଅପ୍ପା ଜଦି ସୁଦ୍ଧସଂପଓଗଜୁଦୋ . ପାଵଦି ଣିଵ୍ଵାଣସୁହଂ ସୁହୋଵଜୁତ୍ତୋ ଵ ସଗ୍ଗସୁହଂ ..’ ଇତି ସ୍ଵଯମେଵ ନିରୂପିତତ୍ଵାଦସ୍ତି ତାଵଚ୍ଛୁଭୋପଯୋଗସ୍ଯ ଧର୍ମେଣ ସହୈକାର୍ଥସମଵାଯଃ . ତତଃ ଶୁଭୋପଯୋଗିନୋଽପି ଧର୍ମସଦ୍ଭାଵାଦ୍ଭଵେଯୁଃ ଶ୍ରମଣାଃ . କିନ୍ତୁ ତେଷାଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିଭିଃ ସମଂ ସମକାଷ୍ଠତ୍ଵଂ ନ ଭଵେତ୍, ଯତଃ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନୋ ନିରସ୍ତସମସ୍ତକଷାଯତ୍ଵାଦ- ଗ୍ରାହ୍ଯଃ . ତତ୍ର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତଃ — ଯଥା ନିଶ୍ଚଯେନ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧୈକସ୍ଵଭାଵାଃ ସିଦ୍ଧଜୀଵା ଏଵ ଜୀଵା ଭଣ୍ଯତେ, ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଚତୁର୍ଗତିପରିଣତା ଅଶୁଦ୍ଧଜୀଵାଶ୍ଚ ଜୀଵା ଇତି; ତଥା ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନାଂ ମୁଖ୍ଯତ୍ଵଂ, ଶୁଭୋପଯୋଗିନାଂ ତୁ ଚକାରସମୁଚ୍ଚଯଵ୍ଯାଖ୍ଯାନେନ ଗୌଣତ୍ଵମ୍ . କସ୍ମାଦ୍ଗୌଣତ୍ଵଂ ଜାତମିତି ଚେତ୍ . ତେସୁ ଵି ସୁଦ୍ଧୁଵଜୁତ୍ତା ଅଣାସଵା ସାସଵା ସେସା ତେଷ୍ଵପି ମଧ୍ଯେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଯୁକ୍ତା ଅନାସ୍ରଵାଃ, ଶେଷାଃ ସାସ୍ରଵା ଇତି ଯତଃ କାରଣାତ୍ . ତଦ୍ଯଥା — ନିଜ- ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାବଲେନ ସମସ୍ତଶୁଭାଶୁଭସଂକଲ୍ପଵିକ ଲ୍ପରହିତତ୍ଵାଚ୍ଛୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନୋ ନିରାସ୍ରଵା ଏଵ, ଶେଷାଃ

ଟୀକା : — ଜୋ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଶ୍ରାମଣ୍ଯପରିଣତିକୀ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରକେ ଭୀ, କଷାଯ କଣକେ ଜୀଵିତ (ଵିଦ୍ଯମାନ) ହୋନେସେ, ସମସ୍ତ ପରଦ୍ରଵ୍ଯସେ ନିଵୃତ୍ତିରୂପସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଐସୀ ଜୋ ଅସମର୍ଥ ହୈଂ; ଵେ (ଶୁଭୋପଯୋଗୀ) ଜୀଵ — ଜୋ କି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଭୂମିକାକେ ୨ଉପକଂଠ ନିଵାସ କର ରହେ ହୈଂ, ଔର କଷାଯନେ ଜିନକୀ ଶକ୍ତି କୁଣ୍ଠିତ କୀ ହୈ, ତଥା ଜୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଉତ୍କଣ୍ଠିତ (-ଆତୁର) ମନଵାଲେ ହୈଂ, ଵେ — ଶ୍ରମଣ ହୈଂ ଯା ନହୀଂ, ଯହ ଯହାଁ କହା ଜାତା ହୈଂ : —

୩ଧମ୍ମେଣ ପରିଣଦପ୍ପା ଅପ୍ପା ଜଦି ସୁଦ୍ଧସଂପଓଗଜୁଦୋ . ପାଵଦି ଣିଵ୍ଵାଣସୁହଂ ସୁହୋଵଜୁତ୍ତୋ ଵ ସଗ୍ଗସୁହଂ .. ଇସପ୍ରକାର (ଭଗଵାନ କୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯନେ ୧୧ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ) ସ୍ଵଯଂ ହୀ ନିରୂପଣ କିଯା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଶୁଭୋପଯୋଗକା ଧର୍ମକେ ସାଥ ୪ଏକାର୍ଥସମଵାଯ ହୈ . ଇସଲିଯେ ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଭୀ, ଉନକେ ଧର୍ମକା ସଦ୍ଭାଵ ହୋନେସେ, ଶ୍ରମଣ ହୈଂ . କିନ୍ତୁ ଵେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ସାଥ ସମାନ କୋଟିକେ ନହୀଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ସମସ୍ତ କଷାଯୋଂକୋ ନିରସ୍ତ କିଯା ହୋନେସେ ନିରାସ୍ରଵ ହୀ ହୈଂ ଔର ଯେ ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ତୋ କଷାଯକଣ ଅଵିନଷ୍ଟ ହୋନେସେ ସାସ୍ରଵ ହୀ ହୈଂ . ଔର ଐସା ହୋନେସେ ହୀ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ସାଥ ଇନକୋ

୧ସୁଵିଶୁଦ୍ଧଦର୍ଶନଜ୍ଞାନସ୍ଵଭାଵ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମେଂ ପରିଣତିରୂପ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଭୂମିକା ଉସମେଂ ଆରୋହଣ କରନେକୋ

୧. ଆତ୍ମତତ୍ଵକା ସ୍ଵଭାଵ ସୁଵିଶୁଦ୍ଧ ଦର୍ଶନ ଔର ଜ୍ଞାନ ହୈ .

୨. ଉପକଂଠ = ତଲହଟୀ; ପଡ଼ୋସ; ନଜଦୀକକା ଭାଗ; ନିକଟତା .

୩. ଅର୍ଥ – ଧର୍ମପରିଣତ ସ୍ଵରୂପଵାଲା ଆତ୍ମା ଯଦି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗମେଂ ଯୁକ୍ତ ହୋ ତୋ ମୋକ୍ଷସୁଖକୋ ପାତା ହୈ, ଔର ଯଦି ଶୁଭୋପଯୋଗମେଂ ଯୁକ୍ତ ହୋ ତୋ ସ୍ଵର୍ଗସୁଖକୋ (ବଂଧକୋ) ପାତା ହୈ .

୪. ଏକାର୍ଥସମଵାଯ = ଏକ ପଦାର୍ଥମେଂ ସାଥ ରହ ସକନେରୂପ ସଂବଂଧ (ଆତ୍ମପଦାର୍ଥମେଂ ଧର୍ମ ଔର ଶୁଭୋପଯୋଗ ଏକସାଥ ହୋ ସକତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଶୁଭୋପଯୋଗକା ଧର୍ମକେ ସାଥ ଏକାର୍ଥସମଵାଯ ହୈ .)

Page 456 of 513
PDF/HTML Page 489 of 546
single page version

ନାସ୍ରଵା ଏଵ . ଇମେ ପୁନରନଵକୀର୍ଣକଷାଯକଣତ୍ଵାତ୍ସାସ୍ରଵା ଏଵ . ଅତ ଏଵ ଚ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିଭିଃ ସମମମୀ ନ ସମୁଚ୍ଚୀଯନ୍ତେ, କେଵଲମନ୍ଵାଚୀଯନ୍ତ ଏଵ ..୨୪୫..

ଅରହଂତାଦିସୁ ଭତ୍ତୀ ଵଚ୍ଛଲଦା ପଵଯଣାଭିଜୁତ୍ତେସୁ .

ଶୁଭୋପଯୋଗିନୋ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵଵିଷଯକଷାଯରୂପାଶୁଭାସ୍ରଵନିରୋଧେଽପି ପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵସହିତା ଇତି ଭାଵଃ ..୨୪୫.. ଅଥ ଶୁଭୋପଯୋଗିଶ୍ରମଣାନାଂ ଲକ୍ଷଣମାଖ୍ଯାତି — ସା ସୁହଜୁତ୍ତା ଭଵେ ଚରିଯା ସା ଚର୍ଯା ଶୁଭଯୁକ୍ତା ଭଵେତ୍ . କସ୍ଯ . ତପୋଧନସ୍ଯ . କଥଂଭୂତସ୍ଯ . ସମସ୍ତରାଗାଦିଵିକଲ୍ପରହିତପରମସମାଧୌ ସ୍ଥାତୁମଶକ୍ଯସ୍ଯ . ଯଦି କିମ୍ . ଵିଜ୍ଜଦି ଜଦି ଵିଦ୍ଯତେ ଯଦି ଚେତ୍ . କ୍ଵ . ସାମଣ୍ଣେ ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ ଚାରିତ୍ରେ . କିଂ ଵିଦ୍ଯତେ . ଅରହଂତାଦିସୁ ଭତ୍ତୀ ଅନନ୍ତ- ଜ୍ଞାନାଦିଗୁଣଯୁକ୍ତେଷ୍ଵର୍ହତ୍ସିଦ୍ଧେଷୁ ଗୁଣାନୁରାଗଯୁକ୍ତା ଭକ୍ତିଃ . ଵଚ୍ଛଲଦା ଵତ୍ସଲସ୍ଯ ଭାଵୋ ଵତ୍ସଲତା ଵାତ୍ସଲ୍ଯଂ ଵିନଯୋଽନୁକୂଲଵୃତ୍ତିଃ . କେଷୁ ଵିଷଯେ . ପଵଯଣାଭିଜୁତ୍ତେସୁ ପ୍ରଵଚନାଭିଯୁକ୍ତେଷୁ . ପ୍ରଵଚନଶବ୍ଦେନାତ୍ରାଗମୋ ଭଣ୍ଯତେ, (ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକୋ) ନହୀଂ ଲିଯା (ନହୀଂ ଵର୍ଣନ କିଯା) ଜାତା, ମାତ୍ର ପୀଛେସେ (ଗୌଣରୂପମେଂ ହୀ) ଲିଯା ଜାତା ହୈ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ପରମାଗମମେଂ ଐସା କହା ହୈ କି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣ ହୈଂ ଔର ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଭୀ ଗୌଣରୂପସେ ଶ୍ରମଣ ହୈଂ . ଜୈସେ ନିଶ୍ଚଯସେ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧ – ଏକସ୍ଵଭାଵୀ ସିଦ୍ଧ ଜୀଵ ହୀ ଜୀଵ କହଲାତେ ହୈଂ ଔର ଵ୍ଯଵହାରସେ ଚତୁର୍ଗତି ପରିଣତ ଅଶୁଦ୍ଧ ଜୀଵ ଭୀ ଜୀଵ କହେ ଜାତେ ହୈଂ, ଉସୀପ୍ରକାର ଶ୍ରମଣରୂପସେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ଜୀଵୋଂକୀ ମୁଖ୍ଯତା ହୈ ଔର ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଜୀଵୋଂକୀ ଗୌଣତା ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାକେ ବଲସେ ସମସ୍ତ ଶୁଭାଶୁଭ ସଂକଲ୍ପ – ଵିକଲ୍ପୋଂସେ ରହିତ ହୋନେସେ ନିରାସ୍ରଵ ହୀ ହୈଂ, ଔର ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵଵିଷଯକଷାଯରୂପ ଅଶୁଭାସ୍ରଵକା ନିରୋଧ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵେ ପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵଯୁକ୍ତ ହୈଂ ..୨୪୫..

ଅବ, ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣକା ଲକ୍ଷଣ ସୂତ୍ର ଦ୍ଵାରା (ଗାଥା ଦ୍ଵାରା) କହତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ ] ଶ୍ରାମଣ୍ଯମେଂ [ଯଦି ] ଯଦି [ଅର୍ହଦାଦିଷୁ ଭକ୍ତିଃ ] ଅର୍ହନ୍ତାଦିକେ ପ୍ରତି ଭକ୍ତି ତଥା [ପ୍ରଵଚନାଭିଯୁକ୍ତେଷୁ ଵତ୍ସଲତା ] ପ୍ରଵଚନରତ ଜୀଵୋଂକେ ପ୍ରତି ଵାତ୍ସଲ୍ଯ [ଵିଦ୍ଯତେ ] ପାଯା ଜାତା ହୈ ତୋ [ସା ] ଵହ [ଶୁଭଯୁକ୍ତା ଚର୍ଯା ] ଶୁଭଯୁକ୍ତ ଚର୍ଯା (ଶୁଭୋପଯୋଗୀ

Page 457 of 513
PDF/HTML Page 490 of 546
single page version

ସକଲସଂଗସଂନ୍ଯାସାତ୍ମନି ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ ସତ୍ଯପି କଷାଯଲଵାଵେଶଵଶାତ୍ ସ୍ଵଯଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତି- ମାତ୍ରେଣାଵସ୍ଥାତୁମଶକ୍ତସ୍ଯ, ପରେଷୁ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତିମାତ୍ରେଣାଵସ୍ଥିତେଷ୍ଵର୍ହଦାଦିଷୁ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତିମାତ୍ରାଵସ୍ଥିତି- ପ୍ରତିପାଦକେଷୁ ପ୍ରଵଚନାଭିଯୁକ୍ତେଷୁ ଚ ଭକ୍ତ୍ଯା ଵତ୍ସଲତଯା ଚ ପ୍ରଚଲିତସ୍ଯ, ତାଵନ୍ମାତ୍ରରାଗ- ପ୍ରଵର୍ତିତପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଵୃତ୍ତିସଂଵଲିତଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତେଃ, ଶୁଭୋପଯୋଗି ଚାରିତ୍ରଂ ସ୍ଯାତ୍ . ଅତଃ ଶୁଭୋପଯୋଗି- ଶ୍ରମଣାନାଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁରାଗଯୋଗିଚାରିତ୍ରତ୍ଵଂଲକ୍ଷଣମ୍ ..୨୪୬..

ସଂଘୋ ଵା, ତେନ ପ୍ରଵଚନେନାଭିଯୁକ୍ତାଃ ପ୍ରଵଚନାଭିଯୁକ୍ତା ଆଚାର୍ଯୋପାଧ୍ଯାଯସାଧଵସ୍ତେଷ୍ଵିତି . ଏତଦୁକ୍ତଂ ଭଵତି — ସ୍ଵଯଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଲକ୍ଷଣେ ପରମସାମାଯିକେ ସ୍ଥାତୁମସମର୍ଥସ୍ଯାନ୍ଯେଷୁ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଫଲଭୂତକେଵଲଜ୍ଞାନେନ ପରିଣତେଷୁ, ତଥୈଵ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାରାଧକେଷୁ ଚ ଯାସୌ ଭକ୍ତିସ୍ତଚ୍ଛୁଭୋପଯୋଗିଶ୍ରମଣାନାଂ ଲକ୍ଷଣମିତି ..୨୪୬.. ଅଥ ଶୁଭୋପଯୋଗିନାଂ ଶୁଭପ୍ରଵୃତ୍ତିଂ ଦର୍ଶଯତି — ଣ ଣିଂଦିଦା ନୈଵ ନିଷିଦ୍ଧା . କ୍ଵ . ରାଗଚରିଯମ୍ହି ଶୁଭରାଗଚର୍ଯାଯାଂ ଚାରିତ୍ର) [ଭଵେତ୍ ] ହୈ ..୨୪୬..

ଟୀକା : — ସକଲ ସଂଗକେ ସଂନ୍ଯାସସ୍ଵରୂପ ଶ୍ରାମଣ୍ଯକେ ହୋନେ ପର ଭୀ ଜୋ କଷାଯାଂଶ (ଅଲ୍ପକଷାଯ) କେ ଆଵେଶକେ ଵଶ କେଵଲ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିରୂପସେ ରହନେମେଂ ସ୍ଵଯଂ ଅଶକ୍ତ ହୈ ଐସା ଶ୍ରମଣ, ପର ଐସେ ଜୋ (୧) କେଵଲ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତରୂପସେ ରହନେଵାଲେ ଅର୍ହନ୍ତାଦିକ ତଥା (୨) କେଵଲ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତରୂପସେ ରହନେକା ପ୍ରତିପାଦନ କରନେଵାଲେ ପ୍ରଵଚନରତ ଜୀଵୋଂକେ ପ୍ରତି (୧) ଭକ୍ତି ତଥା (୨) ଵାତ୍ସଲ୍ଯସେ ଚଂଚଲ ହୈ ଉସ (ଶ୍ରମଣ) କେ, ମାତ୍ର ଉତନେ ରାଗସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଵୃତ୍ତିକେ ସାଥ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିମିଲିତ ହୋନେକେ କାରଣ, ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଚାରିତ୍ର ହୈ .

ଇସସେ (ଐସା କହା ଗଯା ହୈ କି) ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକା ଅନୁରାଗଯୁକ୍ତ ଚାରିତ୍ର ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣୋଂକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ମାତ୍ର ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିରୂପ ରହନେମେଂ ଅସମର୍ଥ ହୋନେକେ କାରଣ ଜୋ ଶ୍ରମଣ, ପର ଐସେ ଅର୍ହନ୍ତାଦିକେ ପ୍ରତି ଭକ୍ତିସେ ତଥା ପର ଐସେ ଆଗମପରାଯଣ ଜୀଵୋଂକେ ପ୍ରତି ଵାତ୍ସଲ୍ଯସେ ଚଂଚଲ (ଅସ୍ଥିର) ହୈଂ ଉସ ଶ୍ରମଣକେ ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଚାରିତ୍ର ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତି ପରଦ୍ରଵ୍ଯପ୍ରଵୃତ୍ତି (ପରଦ୍ରଵ୍ଯମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତି) କେ ସାଥ ମିଲୀ ହୁଈ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ଵହ ଶୁଭଭାଵକେ ସାଥ ମିଶ୍ରିତ ହୈ ..୨୪୬..

ଅବ, ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣୋଂକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ବତଲାତେ ହୈଂ : —

Page 458 of 513
PDF/HTML Page 491 of 546
single page version

ଶୁଭୋପଯୋଗିନାଂ ହି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁରାଗଯୋଗିଚାରିତ୍ରତଯା, ସମଧିଗତଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତିଷୁ ଶ୍ରମଣେଷୁ ଵନ୍ଦନନମସ୍କରଣାଭ୍ଯୁତ୍ଥାନାନୁଗମନପ୍ରତିପତ୍ତିପ୍ରଵୃତ୍ତିଃ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତିତ୍ରାଣନିମିତ୍ତା ଶ୍ରମାପନଯନପ୍ରଵୃତ୍ତିଶ୍ଚ ନ ଦୁଷ୍ଯେତ୍ ..୨୪୭..

ସରାଗଚାରିତ୍ରାଵସ୍ଥାଯାମ୍ . କା ନ ନିନ୍ଦିତା . ଵଂଦଣଣମଂସଣେହିଂ ଅବ୍ଭୁଟ୍ଠାଣାଣୁଗମଣପଡିଵତ୍ତୀ ଵନ୍ଦନନମସ୍କାରାଭ୍ଯାଂ ସହାଭ୍ଯୁତ୍ଥାନାନୁଗମନପ୍ରତିପତ୍ତିପ୍ରଵୃତ୍ତିଃ . ସମଣେସୁ ସମାଵଣଓ ଶ୍ରମଣେଷୁ ଶ୍ରମାପନଯଃ ରତ୍ନତ୍ରଯଭାଵନାଭିଘାତକ- ଶ୍ରମସ୍ଯ ଖେଦସ୍ଯ ଵିନାଶ ଇତି . ଅନେନ କିମୁକ୍ତଂ ଭଵତି – ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗସାଧକେ ଶୁଭୋପଯୋଗେ ସ୍ଥିତାନାଂ ତପୋଧନାନାଂ ଇତ୍ଥଂଭୂତାଃ ଶୁଭୋପଯୋଗପ୍ରଵୃତ୍ତଯୋ ରତ୍ନତ୍ରଯାରାଧକଶେଷପୁରୁଷେଷୁ ଵିଷଯେ ଯୁକ୍ତା ଏଵ, ଵିହିତା ଏଵେତି ..୨୪୭.. ଅଥ ଶୁଭୋପଯୋଗିନାମେଵେତ୍ଥଂଭୂତାଃ ପ୍ରଵୃତ୍ତଯୋ ଭଵନ୍ତି, ନ ଚ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନାମିତି ପ୍ରରୂପଯତି — ଦଂସଣଣାଣୁଵଦେସୋ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଶ୍ରମଣେଷୁ ] ଶ୍ରମଣୋଂକେ ପ୍ରତି [ଵନ୍ଦନନମସ୍କରଣାଭ୍ଯାଂ ] ଵନ୍ଦନ – ନମସ୍କାର ସହିତ [ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନାନୁଗମନପ୍ରତିପତ୍ତିଃ ] ୧ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନ ଔର ୨ଅନୁଗମନରୂପ ୩ଵିନୀତ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରନା ତଥା [ଶ୍ରମାପନଯଃ ] ଉନକା ଶ୍ରମ ଦୂର କରନା ଵହ [ରାଗଚର୍ଯାଯାମ୍ ] ରାଗଚର୍ଯାମେଂ [ନ ନିନ୍ଦିତା ] ନିନ୍ଦିତ ନହୀଂ ହୈ ..୨୪୭..

ଟୀକା : — ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକେ ଅନୁରାଗଯୁକ୍ତ ଚାରିତ୍ର ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଜିନନେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତି ପ୍ରାପ୍ତ କୀ ହୈ ଐସେ ଶ୍ରମଣୋଂକେ ପ୍ରତି ଜୋ ଵନ୍ଦନ – ନମସ୍କାର – ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନ – ଅନୁଗମନରୂପ ଵିନୀତ ଵର୍ତନକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ତଥା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୀ ରକ୍ଷାକୀ ନିମିତ୍ତଭୂତ ଐସୀ ଜୋ ଶ୍ରମ ଦୂର କରନେକୀ (ଵୈଯାଵୃତ୍ଯରୂପ) ପ୍ରଵୃତ୍ତି ହୈ, ଵହ ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ଲିଯେ ଦୂଷିତ (ଦୋଷରୂପ, ନିନ୍ଦିତ) ନହୀଂ ହୈ . (ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ମୁନିଯୋଂକେ ଐସୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତିକା ନିଷେଧ ନହୀଂ ହୈଂ ) ..୨୪୭..

ଅବ, ଐସା ପ୍ରତିପାଦନ କରତେ ହୈଂ କି ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ହୀ ଐସୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତିଯାଁ ହୋତୀ ହୈଂ : —

୧. ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନ = ମାନାର୍ଥ ଖଡ଼ା ହୋ ଜାନା ଵହ .

୨. ଅନୁଗମନ = ପୀଛେ ଚଲନା ଵହ .୩. ଵିନୀତ = ଵିନଯଯୁକ୍ତ, ସନ୍ମାନଯୁକ୍ତ, ଵିଵେକୀ, ସଭ୍ଯ .

Page 459 of 513
PDF/HTML Page 492 of 546
single page version

ଅନୁଜିଘୃକ୍ଷାପୂର୍ଵକଦର୍ଶନଜ୍ଞାନୋପଦେଶପ୍ରଵୃତ୍ତିଃ ଶିଷ୍ଯସଂଗ୍ରହଣପ୍ରଵୃତ୍ତିସ୍ତତ୍ପୋଷଣପ୍ରଵୃତ୍ତିର୍ଜିନେନ୍ଦ୍ର- ପୂଜୋପଦେଶପ୍ରଵୃତ୍ତିଶ୍ଚ ଶୁଭୋପଯୋଗିନାମେଵ ଭଵନ୍ତି, ନ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନାମ୍ ..୨୪୮..

ଉଵକୁଣଦି ଜୋ ଵି ଣିଚ୍ଚଂ ଚାଦୁଵ୍ଵଣ୍ଣସ୍ସ ସମଣସଂଘସ୍ସ .

କାଯଵିରାଧଣରହିଦଂ ସୋ ଵି ସରାଗପ୍ପଧାଣୋ ସେ ..୨୪୯.. ଦର୍ଶନଂ ମୂଢତ୍ରଯାଦିରହିତଂ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଂ, ଜ୍ଞାନଂ ପରମାଗମୋପଦେଶଃ, ତଯୋରୁପଦେଶୋ ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନୋପଦେଶଃ . ସିସ୍ସଗ୍ଗହଣଂ ଚ ପୋସଣଂ ତେସିଂ ରତ୍ନତ୍ରଯାରାଧନାଶିକ୍ଷାଶୀଲାନାଂ ଶିଷ୍ଯାଣାଂ ଗ୍ରହଣଂ ସ୍ଵୀକାରସ୍ତେଷାମେଵ ପୋଷଣମଶନଶଯନାଦିଚିନ୍ତା . ଚରିଯା ହି ସରାଗାଣଂ ଇତ୍ଥଂଭୂତା ଚର୍ଯା ଚାରିତ୍ରଂ ଭଵତି, ହି ସ୍ଫୁ ଟମ୍ . କେଷାମ୍ . ସରାଗାଣାଂ ଧର୍ମାନୁରାଗ- ଚାରିତ୍ରସହିତାନାମ୍ . ନ କେଵଲମିତ୍ଥଂଭୂତା ଚର୍ଯା, ଜିଣିଂଦପୂଜୋଵଦେସୋ ଯ ଯଥାସଂଭଵଂ ଜିନେନ୍ଦ୍ରପୂଜାଦି- ଧର୍ମୋପଦେଶଶ୍ଚେତି . ନନୁ ଶୁଭୋପଯୋଗିନାମପି କ୍ଵାପି କାଲେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଭାଵନା ଦୃଶ୍ଯତେ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନାମପି କ୍ଵାପି କାଲେ ଶୁଭୋପଯୋଗଭାଵନା ଦୃଶ୍ଯତେ, ଶ୍ରାଵକାଣାମପି ସାମାଯିକାଦିକାଲେ ଶୁଦ୍ଧଭାଵନା ଦୃଶ୍ଯତେ, ତେଷାଂ କଥଂ ଵିଶେଷୋ ଭେଦୋ ଜ୍ଞାଯତ ଇତି . ପରିହାରମାହ — ଯୁକ୍ତମୁକ୍ତଂ ଭଵତା, ପରଂ କିଂତୁ ଯେ ପ୍ରଚୁରେଣ ଶୁଭୋପଯୋଗେନ ଵର୍ତନ୍ତେ ତେ ଯଦ୍ଯପି କ୍ଵାପି କାଲେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଭାଵନାଂ କୁର୍ଵନ୍ତି ତଥାପି ଶୁଭୋପଯୋଗିନ ଏଵ ଭଣ୍ଯନ୍ତେ . ଯେଽପି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନସ୍ତେ ଯଦ୍ଯପି କ୍ଵାପି କାଲେ ଶୁଭୋପଯୋଗେନ ଵର୍ତନ୍ତେ ତଥାପି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନ ଏଵ . କସ୍ମାତ୍ . ବହୁପଦସ୍ଯ ପ୍ରଧାନତ୍ଵାଦାମ୍ରଵନନିମ୍ବଵନଵଦିତି ..୨୪୮.. ଅଥ କାଶ୍ଚିଦପି ଯାଃ ପ୍ରଵୃତ୍ତଯସ୍ତାଃ ଶୁଭୋପଯୋଗି- ନାମେଵେତି ନିଯମତି — ଉଵକୁଣଦି ଜୋ ଵି ଣିଚ୍ଚଂ ଚାଦୁଵ୍ଵଣ୍ଣସ୍ସ ସମଣସଂଘସ୍ସ ଉପକରୋତି ଯୋଽପି ନିତ୍ଯଂ . କସ୍ଯ .

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନୋପଦେଶଃ ] ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନକା (ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ ଔର ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନକା) ଉପଦେଶ, [ଶିଷ୍ଯଗ୍ରହଣଂ ] ଶିଷ୍ଯୋଂକା ଗ୍ରହଣ, [ଚ ] ତଥା [ତେଷାମ୍ ପୋଷଣଂ ] ଉନକା ପୋଷଣ, [ଚ ] ଔର [ଜିନେନ୍ଦ୍ରପୂଜୋପଦେଶଃ ] ଜିନେନ୍ଦ୍ରକୀ ପୂଜାକା ଉପଦେଶ [ହି ] ଵାସ୍ତଵମେଂ [ସରାଗାଣାଂ ଚର୍ଯା ] ସରାଗିଯୋଂକୀ ଚର୍ଯା ହୈ ..୨୪୮..

ଟୀକା : — ଅନୁଗ୍ରହ କରନେକୀ ଇଚ୍ଛାପୂର୍ଵକ ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନକେ ଉପଦେଶକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି, ଶିଷ୍ଯଗ୍ରହଣକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି, ଉନକେ ପୋଷଣକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଔର ଜିନେନ୍ଦ୍ରପୂଜନକେ ଉପଦେଶକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ହୀ ହୋତୀ ହୈ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ନହୀଂ ..୨୪୮..

ଅବ, ଐସା ନିଶ୍ଚିତ କରତେ ହୈଂ କି ସଭୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତିଯାଁ ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ହୀ ହୋତୀ ହୈଂ : —

Page 460 of 513
PDF/HTML Page 493 of 546
single page version

ପ୍ରତିଜ୍ଞାତସଂଯମତ୍ଵାତ୍ ଷଟ୍କାଯଵିରାଧନରହିତା ଯା କାଚନାପି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତିତ୍ରାଣନିମିତ୍ତା ଚାତୁର୍ଵର୍ଣସ୍ଯ ଶ୍ରମଣସଂଘସ୍ଯୋପକାରକରଣପ୍ରଵୃତ୍ତିଃ ସା ସର୍ଵାପି ରାଗପ୍ରଧାନତ୍ଵାତ୍ ଶୁଭୋପଯୋଗିନାମେଵ ଭଵତି, ନ କଦାଚିଦପି ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନାମ୍ ..୨୪୯.. ଚାତୁର୍ଵର୍ଣସ୍ଯ ଶ୍ରମଣସଂଘସ୍ଯ . ଅତ୍ର ଶ୍ରମଣଶଦ୍ବେନ ଶ୍ରମଣଶବ୍ଦଵାଚ୍ଯା ଋଷିମୁନିଯତ୍ଯନଗାରା ଗ୍ରାହ୍ଯାଃ . ‘‘ଦେଶ- ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଵିତ୍କେଵଲଭୃଦିହମୁନିଃ ସ୍ଯାଦୃଷିଃ ପ୍ରସୃତର୍ଦ୍ଧିରାରୂଢଃ ଶ୍ରେଣିଯୁଗ୍ମେଽଜନି ଯତିରନଗାରୋଽପରଃ ସାଧୁଵର୍ଗଃ . ରାଜା ବ୍ରହ୍ମା ଚ ଦେଵଃ ପରମ ଇତି ଋଷିର୍ଵିକ୍ରିଯାକ୍ଷୀଣଶକ୍ତିପ୍ରାପ୍ତୋ ବୁଦ୍ଧଯୌଷଧୀଶୋ ଵିଯଦଯନପଟୁର୍ଵିଶ୍ଵଵେଦୀ କ୍ରମେଣ ..’’ ଋଷଯ ଋଦ୍ଧିଂ ପ୍ରାପ୍ତାସ୍ତେ ଚତୁର୍ଵିଧା, ରାଜବ୍ରହ୍ମଦେଵପରମଋଷିଭେଦାତ୍ . ତତ୍ର ରାଜର୍ଷଯୋ ଵିକ୍ରିଯା- କ୍ଷୀଣାର୍ଦ୍ଧିପ୍ରାପ୍ତା ଭଵନ୍ତି . ବ୍ରହ୍ମର୍ଷଯୋ ବୁଦ୍ଧଯୌଷଧର୍ଦ୍ଧିଯୁକ୍ତା ଭଵନ୍ତି . ଦେଵର୍ଷଯୋ ଗଗନଗମନର୍ଦ୍ଧିସଂପନ୍ନା ଭଵନ୍ତି . ପରମର୍ଷଯଃ କେଵଲିନଃ କେଵଲଜ୍ଞାନିନୋ ଭଵନ୍ତି . ମୁନଯଃ ଅଵଧିମନଃପର୍ଯଯକେଵଲିନଶ୍ଚ . ଯତଯ ଉପଶମକ- କ୍ଷପକଶ୍ରେଣ୍ଯାରୂଢାଃ . ଅନଗାରାଃ ସାମାନ୍ଯସାଧଵଃ . କସ୍ମାତ୍ . ସର୍ଵେଷାଂ ସୁଖଦୁଃଖାଦିଵିଷଯେ ସମତାପରିଣାମୋ- ଽସ୍ତୀତି . ଅଥଵା ଶ୍ରମଣଧର୍ମାନୁକୂଲଶ୍ରାଵକାଦିଚାତୁର୍ଵର୍ଣସଂଘଃ . କଥଂ ଯଥା ଭଵତି . କାଯଵିରାଧଣରହିଦ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵନାସ୍ଵରୂପଂ ସ୍ଵକୀଯଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯଲକ୍ଷଣଂ ନିଶ୍ଚଯପ୍ରାଣଂ ରକ୍ଷନ୍ ପରକୀଯଷଟକାଯଵିରାଧନାରହିତଂ ଯଥା ଭଵତି . ସୋ ଵି ସରାଗପ୍ପଧାଣୋ ସେ ସୋଽପୀତ୍ଥଂଭୂତସ୍ତପୋଧନୋ ଧର୍ମାନୁରାଗଚାରିତ୍ରସହିତେଷୁ ମଧ୍ଯେ ପ୍ରଧାନଃ ଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ସ୍ଯାଦିତ୍ଯର୍ଥଃ ..୨୪୯.. ଅଥ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯକାଲେଽପି ସ୍ଵକୀଯସଂଯମଵିରାଧନା ନ କର୍ତଵ୍ଯେତ୍ଯୁପଦିଶତି — ଜଦି

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ଅପି ] ଜୋ କୋଈ (ଶ୍ରମଣ) [ନିତ୍ଯଂ ] ସଦା [କାଯଵିରାଧନରହିତଂ ] (ଛହ) କାଯକୀ ଵିରାଧନାସେ ରହିତ [ଚାତୁର୍ଵର୍ଣସ୍ଯ ] ଚାରପ୍ରକାରକେ [ଶ୍ରମଣସଂଘସ୍ଯ ] ଶ୍ରମଣ ସଂଘକା [ଉପକରୋତି ] ଉପକାର କରତା ହୈ, [ସଃ ଅପି ] ଵହ ଭୀ [ସରାଗପ୍ରଧାନଃ ସ୍ଯାତ୍ ] ରାଗକୀ ପ୍ରଧାନତାଵାଲା ହୈ ..୨୪୯..

ଟୀକା : — ସଂଯମକୀ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କୀ ହୋନେସେ ୧ଛହ କାଯକେ ଵିରାଧନସେ ରହିତ ଜୋ କୋଈ ଭୀ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକେ ରକ୍ଷଣମେଂ ନିମିତ୍ତଭୂତ ଐସୀ, ୨ଚାର ପ୍ରକାରକେ ଶ୍ରମଣସଂଘକା ଉପକାର କରନେକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ହୈ ଵହ ସଭୀ ରାଗପ୍ରଧାନତାକେ କାରଣ ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକେ ହୀ ହୋତୀ ହୈ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିଯୋଂକେ କଦାପି ନହୀଂ ..୨୪୯..

୧. ଶ୍ରମଣସଂଘକୋ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକେ ରକ୍ଷଣମେଂ ନିମିତ୍ତଭୂତ ଐସୀ ଜୋ ଉପକାରପ୍ରଵୃତ୍ତି ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣ କରତେ ହୈଂ ଵହ ଛହ କାଯକୀ ଵିରାଧନାସେ ରହିତ ହୋତୀ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଉନ (ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣୋଂ) ନେ ସଂଯମକୀ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଲୀ ହୈ .

୨. ଶ୍ରମଣକେ ୪ ପ୍ରକାର ଯହ ହୈଂ : — (୧) ଋଷି, (୨) ମୁନି, (୩) ଯତି ଔର (୪) ଅନଗାର . ଋଦ୍ଧିପ୍ରାପ୍ତ ଶ୍ରମଣ ଋଷି ହୈଂ, ଅଵଧି, ମନଃପର୍ଯଯ ଅଥଵା କେଵଲଜ୍ଞାନଵାଲେ ଶ୍ରମଣ ମୁନି ହୈଂ, ଉପଶମକ ଯା କ୍ଷପକଶ୍ରେଣୀମେଂ ଆରୂଢ଼
ଶ୍ରମଣ ଯତି ହୈଂ ଔର ସାମାନ୍ଯ ସାଧୁ ଵହ ଅନଗାର ହୈଂ . ଇସପ୍ରକାର ଚତୁର୍ଵିଧ ଶ୍ରମଣ ସଂଘ ହୈ .

Page 461 of 513
PDF/HTML Page 494 of 546
single page version

ଅଥ ପ୍ରଵୃତ୍ତେଃ ସଂଯମଵିରୋଧିତ୍ଵଂ ପ୍ରତିଷେଧଯତି —

ଯୋ ହି ପରେଷାଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତିତ୍ରାଣାଭିପ୍ରାଯେଣ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯପ୍ରଵୃତ୍ତ୍ଯା ସ୍ଵସ୍ଯ ସଂଯମଂ ଵିରାଧଯତି, ସ ଗୃହସ୍ଥଧର୍ମାନୁପ୍ରଵେଶାତ୍ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାତ୍ ପ୍ରଚ୍ଯଵତେ . ଅତୋ ଯା କାଚନ ପ୍ରଵୃତ୍ତିଃ ସା ସର୍ଵଥା ସଂଯମାଵିରୋଧେନୈଵ ଵିଧାତଵ୍ଯା; ପ୍ରଵୃତ୍ତାଵପି ସଂଯମସ୍ଯୈଵ ସାଧ୍ଯତ୍ଵାତ୍ ..୨୫୦.. କୁଣଦି କାଯଖେଦଂ ଵେଜ୍ଜାଵଚ୍ଚତ୍ଥମୁଜ୍ଜଦୋ ଯଦି ଚେତ୍ କରୋତି କାଯଖେଦଂ ଷଟକାଯଵିରାଧନାମ୍ . କଥଂଭୂତଃ ସନ୍ . ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯାର୍ଥମୁଦ୍ଯତଃ . ସମଣୋ ଣ ହଵଦି ତଦା ଶ୍ରମଣସ୍ତପୋଧନୋ ନ ଭଵତି . ତର୍ହି କିଂ ଭଵତି . ହଵଦି ଅଗାରୀ ଅଗାରୀ ଗୃହସ୍ଥୋ ଭଵତି . କସ୍ମାତ୍ . ଧମ୍ମୋ ସୋ ସାଵଯାଣଂ ସେ ଷଟକାଯଵିରାଧନାଂ କୃତ୍ଵା ଯୋଽସୌ ଧର୍ମଃ ସ ଶ୍ରାଵକାଣାଂ ସ୍ଯାତ୍, ନ ଚ ତପୋଧନାନାମିତି . ଇଦମତ୍ର ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ – ଯୋଽସୌ ସ୍ଵଶରୀରପୋଷଣାର୍ଥଂ ଶିଷ୍ଯାଦିମୋହେନ ଵା ସାଵଦ୍ଯଂ ନେଚ୍ଛତି ତସ୍ଯେଦଂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ ଶୋଭତେ, ଯଦି ପୁନରନ୍ଯତ୍ର ସାଵଦ୍ଯମିଚ୍ଛତି ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯାଦିସ୍ଵକୀଯାଵ- ସ୍ଥାଯୋଗ୍ଯେ ଧର୍ମକାର୍ଯେ ନେଚ୍ଛତି ତଦା ତସ୍ଯ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵମେଵ ନାସ୍ତୀତି ..୨୫୦.. ଅଥ ଯଦ୍ଯପ୍ଯଲ୍ପଲେପୋ ଭଵତି

ଅବ, ପ୍ରଵୃତ୍ତି ସଂଯମକୀ ଵିରୋଧୀ ହୋନେକା ନିଷେଧ କରତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣକେ ସଂଯମକେ ସାଥ ଵିରୋଧଵାଲୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ନହୀଂ ହୋନୀ ଚାହିଯେ – ଐସା କହତେ ହୈଂ ) : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦି ] ଯଦି (ଶ୍ରମଣ) [ଵୈଯାଵୃତ୍ଯର୍ଥମ୍ ଉଦ୍ଯତଃ ] ଵୈଯାଵୃତ୍ତିକେ ଲିଯେ ଉଦ୍ଯମୀ ଵର୍ତତା ହୁଆ [କାଯଖେଦଂ ] ଛହ କାଯକୋ ପୀଡ଼ିତ [କରୋତି ] କରତା ହୈ ତୋ ଵହ [ଶ୍ରମଣଃ ନ ଭଵତି ] ଶ୍ରମଣ ନହୀଂ ହୈ, [ଅଗାରୀ ଭଵତି ] ଗୃହସ୍ଥ ହୈ; (କ୍ଯୋଂକି) [ସଃ ] ଵହ (ଛହ କାଯକୀ ଵିରାଧନା ସହିତ ଵୈଯାଵୃତ୍ତି) [ଶ୍ରାଵକାଣାଂ ଧର୍ମଃ ସ୍ଯାତ୍ ] ଶ୍ରାଵକୋଂକା ଧର୍ମ ହୈ ..୨୫୦..

ଟୀକା : — ଜୋ (ଶ୍ରମଣ) ଦୂସରେକେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୀ ରକ୍ଷା ହୋ ଐସେ ଅଭିପ୍ରାଯସେ ଵୈଯାଵୃତ୍ଯକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରତା ହୁଆ ଅପନେ ସଂଯମକୀ ଵିରାଧନା କରତା ହୈ, ଵହ ଗୃହସ୍ଥଧର୍ମମେଂ ପ୍ରଵେଶ କର ରହା ହୋନେସେ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସେ ଚ୍ଯୁତ ହୋତା ହୈ . ଇସସେ (ଐସା କହା ହୈ କି) ଜୋ ଭୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ହୋ ଵହ ସର୍ଵଥା ସଂଯମକେ ସାଥ ଵିରୋଧ ନ ଆଯେ ଇସପ୍ରକାର ହୀ କରନୀ ଚାହିଯେ, କ୍ଯୋଂକି ପ୍ରଵୃତ୍ତିମେଂ ଭୀ ସଂଯମ ହୀ ସାଧ୍ଯ ହୈ .

Page 462 of 513
PDF/HTML Page 495 of 546
single page version

ଅଥ ପ୍ରଵୃତ୍ତେର୍ଵିଷଯଵିଭାଗେ ଦର୍ଶଯତି —

ଯା କିଲାନୁକମ୍ପାପୂର୍ଵିକା ପରୋପକାରଲକ୍ଷଣା ପ୍ରଵୃତ୍ତିଃ ସା ଖଲ୍ଵନେକାନ୍ତମୈତ୍ରୀପଵିତ୍ରିତଚିତ୍ତେଷୁ ପରୋପକାରେ, ତଥାପି ଶୁଭୋପଯୋଗିଭିର୍ଧର୍ମୋପକାରଃ କର୍ତଵ୍ଯ ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି — କୁଵ୍ଵଦୁ କରୋତୁ . ସ କଃ କର୍ତା . ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ପୁରୁଷଃ . କଂ କରୋତୁ . ଅଣୁକଂ ପଯୋଵଯାରଂ ଅନୁକମ୍ପାସହିତୋପକାରଂ ଦଯାସହିତଂ ଧର୍ମଵାତ୍ସଲ୍ଯମ୍ . ଯଦି କିମ୍ . ଲେଵୋ ଜଦି ଵି ଅପ୍ପୋ ‘‘ସାଵଦ୍ଯଲେଶୋ ବହୁପୁଣ୍ଯରାଶୌ’’ ଇତି ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତେନ ଯଦ୍ଯପ୍ଯଲ୍ପଲେପଃ ସ୍ତୋକସାଵଦ୍ଯଂ ଭଵତି . କେଷାଂ କରୋତୁ . ଜୋଣ୍ହାଣଂ ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗପରିଣତଜୈନାନାମ୍ . କଥମ୍ . ଣିରଵେକ୍ଖଂ ନିରପେକ୍ଷଂ

ଭାଵାର୍ଥ : — ଜୋ ଶ୍ରମଣ ଛହ କାଯକୀ ଵିରାଧନା ସହିତ ଵୈଯାଵୃତ୍ଯାଦି ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରତା ହୈ, ଵହ ଗୃହସ୍ଥଧର୍ମମେଂ ପ୍ରଵେଶ କରତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ଶ୍ରମଣକୋ ଵୈଯାଵୃତ୍ଯାଦିକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଇସପ୍ରକାର କରନୀ ଚାହିଯେ କି ଜିସସେ ସଂଯମକୀ ଵିରାଧନା ନ ହୋ .

ଯହାଁ ଇତନା ଵିଶେଷ ସମଝନା ଚାହିଯେ କି — ଜୋ ସ୍ଵଶରୀର ପୋଷଣକେ ଲିଯେ ଯା ଶିଷ୍ଯାଦିକେ ମୋହସେ ସାଵଦ୍ଯକୋ ନହୀଂ ଚାହତା ଉସେ ତୋ ଵୈଯାଵୃତ୍ଯାଦିମେଂ ଭୀ ସାଵଦ୍ଯକୀ ଇଚ୍ଛା ନହୀଂ କରନୀ ଚାହିଯେ, ଵହ ଶୋଭାସ୍ପଦ ହୈ . କିନ୍ତୁ ଜୋ ଅନ୍ଯତ୍ର ତୋ ସାଵଦ୍ଯକୀ ଇଚ୍ଛା କରେ କିନ୍ତୁ ଅପନୀ ଅଵସ୍ଥାକେ ଯୋଗ୍ଯ ଵୈଯାଵୃତ୍ଯାଦି ଧର୍ମକାର୍ଯମେଂ ସାଵଦ୍ଯକୋ ନ ଚାହେ ଉସକେ ତୋ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵ ହୀ ନହୀଂ ହୈ ..୨୫୦..

ଅବ ପ୍ରଵୃତ୍ତିକେ ଵିଷଯକେ ଦୋ ଵିଭାଗ ବତଲାତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅବ ଯହ ବତଲାତେ ହୈଂ କି ଶୁଭୋପଯୋଗିଯୋଂକୋ କିସକେ ପ୍ରତି ଉପକାରକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରନା ଯୋଗ୍ଯ ହୈ ଔର କିସକେ ପ୍ରତି ନହୀଂ) : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦ୍ଯପି ଅଲ୍ପଃ ଲେପଃ ] ଯଦ୍ଯପି ଅଲ୍ପ ଲେପ ହୋତା ହୈ ତଥାପି [ସାକାରନାକାରଚର୍ଯାଯୁକ୍ତାନାମ୍ ] ସାକାର – ଅନାକାର ଚର୍ଯାଯୁକ୍ତ [ଜୈନାନାଂ ] ଜୈନୋଂକା [ଅନୁକମ୍ପଯା ] ଅନୁକମ୍ପାସେ [ନିରପେକ୍ଷଂ ] ନିରପେକ୍ଷତଯା [ଉପକାରଂ କରୋତୁ ] (ଶୁଭୋପଯୋଗ ସେ) ଉପକାର କରୋ ..୨୫୧..

ଟୀକା : — ଜୋ ଅନୁକମ୍ପାପୂର୍ଵକ ପରୋପକାରସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଉସକେ କରନେସେ ଯଦ୍ଯପି ଅଲ୍ପ ଲେପ ତୋ ହୋତା ହୈ, ତଥାପି ଅନେକାନ୍ତକେ ସାଥ ମୈତ୍ରୀସେ ଜିନକା ଚିତ୍ତ ପଵିତ୍ର ହୁଆ ହୈ ଐସେ ଶୁଦ୍ଧ ଜୈନୋଂକେ

Page 463 of 513
PDF/HTML Page 496 of 546
single page version

ଶୁଦ୍ଧେଷୁ ଜୈନେଷୁ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଜ୍ଞାନଦର୍ଶନପ୍ରଵୃତ୍ତଵୃତ୍ତିତଯା ସାକାରାନାକାରଚର୍ଯାଯୁକ୍ତେଷୁ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲଂଭେତର- ସକଲନିରପେକ୍ଷତଯୈଵାଲ୍ପଲେପାଽପ୍ଯପ୍ରତିଷିଦ୍ଧା; ନ ପୁନରଲ୍ପଲେପେତି ସର୍ଵତ୍ର ସର୍ଵଥୈଵାପ୍ରତିଷିଦ୍ଧା, ତତ୍ର ତଥାପ୍ରଵୃତ୍ତ୍ଯା ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତିତ୍ରାଣସ୍ଯ ପରାତ୍ମନୋରନୁପପତ୍ତେରିତି ..୨୫୧..

ଅଥ ପ୍ରଵୃତ୍ତେଃ କାଲଵିଭାଗଂ ଦର୍ଶଯତି —

ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାଵିନାଶକଖ୍ଯାତିପୂଜାଲାଭଵାଞ୍ଛାରହିତଂ ଯଥା ଭଵତି . କଥଂଭୂତାନାଂ ଜୈନାନାମ୍ . ସାଗାରଣଗାର- ଚରିଯଜୁତ୍ତାଣଂ ସାଗାରାନାଗାରଚର୍ଯାଯୁକ୍ତାନାଂ ଶ୍ରାଵକତପୋଧନାଚରଣସହିତାନାମିତ୍ଯର୍ଥଃ ..୨୫୧.. କସ୍ମିନ୍ପ୍ରସ୍ତାଵେ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯଂ କର୍ତଵ୍ଯମିତ୍ଯୁପଦିଶତି — ପଡିଵଜ୍ଜଦୁ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତାଂ ସ୍ଵୀକରୋତୁ . କଯା . ଆଦସତ୍ତୀଏ ସ୍ଵଶକ୍ତ୍ଯା . ସ କଃ କର୍ତା . ସାହୂ ରତ୍ନତ୍ରଯଭାଵନଯା ସ୍ଵାତ୍ମାନଂ ସାଧଯତୀତି ସାଧୁଃ . କମ୍ . ସମଣଂ ଜୀଵିତମରଣାଦିସମପରିଣାମ- ପ୍ରତି — ଜୋ କି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକେ ଜ୍ଞାନ – ଦର୍ଶନମେଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ୧ଵୃତ୍ତିକେ କାରଣ ସାକାର – ୨ଅନାକାର ଚର୍ଯାଵାଲେ ହୈଂ ଉନକେ ପ୍ରତି, — ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୀ ଉପଲବ୍ଧିକେ ଅତିରିକ୍ତ ଅନ୍ଯ ସବକୀ ଅପେକ୍ଷା କିଯେ ବିନା ହୀ, ଉସ ପ୍ରଵୃତ୍ତିକେ କରନେକା ନିଷେଧ ନହୀଂ ହୈ; କିନ୍ତୁ ଅଲ୍ପ ଲେପଵାଲୀ ହୋନେସେ ସବକେ ପ୍ରତି ସଭୀ ପ୍ରକାରସେ ଵହ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଅନିଷିଦ୍ଧ ହୋ ଐସା ନହୀଂ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହାଁ (ଅର୍ଥାତ୍ ଯଦି ସବକେ ପ୍ରତି ସଭୀ ପ୍ରକାରସେ କୀ ଜାଯ ତୋ) ଉସ ପ୍ରକାରକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତିସେ ପରକେ ଔର ନିଜକେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୀ ରକ୍ଷା ନହୀଂ ହୋ ସକତୀ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଯଦ୍ଯପି ଅନୁକମ୍ପାପୂର୍ଵକ ପରୋପକାରସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତିସେ ଅଲ୍ପ ଲେପ ତୋ ହୋତା ହୈ, ତଥାପି ଯଦି (୧) ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୀ ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସ୍ଵରୂପ ଚର୍ଯାଵାଲେ ଶୁଦ୍ଧ ଜୈନୋଂକେ ପ୍ରତି, ତଥା (୨) ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୀ ଉପଲବ୍ଧିକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ ହୀ, ଵହ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କୀ ଜାତୀ ହୋ ତୋ ଶୁଭୋପଯୋଗୀକେ ଉସକା ନିଷେଧ ନହୀଂ ହୈ . ପରନ୍ତୁ, ଯଦ୍ଯପି ଅନୁକମ୍ପାପୂର୍ଵକ ପରୋପକାରସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତିସେ ଅଲ୍ପ ହୀ ଲେପ ହୋତା ହୈ ତଥାପି (୧) ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୀ ଜ୍ଞାନଦର୍ଶନରୂପ ଚର୍ଯାଵାଲେ ଶୁଦ୍ଧ ଜୈନୋଂକେ ଅତିରିକ୍ତ ଦୂସରୋଂକେ ପ୍ରତି, ତଥା (୨) ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୀ ଉପଲବ୍ଧିକେ ଅତିରିକ୍ତ ଅନ୍ଯ କିସୀ ଭୀ ଅପେକ୍ଷାସେ, ଵହ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରନେକା ଶୁଭୋପଯୋଗୀକେ ନିଷେଧ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଇସପ୍ରକାରସେ ପରକୋ ଯା ନିଜକୋ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୀ ରକ୍ଷା ନହୀଂ ହୋତୀ ..୨୫୧..

ଅବ, ପ୍ରଵୃତ୍ତିକେ କାଲକା ଵିଭାଗ ବତଲାତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଯହ ବତଲାତେ ହୈଂ କି – ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣ କୋ କିସ ସମଯ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରନା ଯୋଗ୍ଯ ହୈ ଔର କିସ ସମଯ ନହୀଂ) : —

୧. ଵୃତ୍ତି = ପରିଣତି; ଵର୍ତନ; ଵର୍ତନା ଵହ . ୨. ଜ୍ଞାନ ସାକାର ହୈ ଔର ଦର୍ଶନ ଅନାକାର ହୈ .

Page 464 of 513
PDF/HTML Page 497 of 546
single page version

ଯଦା ହି ସମଧିଗତଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତେଃ ଶ୍ରମଣସ୍ଯ ତତ୍ପ୍ରଚ୍ଯାଵନହେତୋଃ କସ୍ଯାପ୍ଯୁପସର୍ଗସ୍ଯୋପନିପାତଃ ସ୍ଯାତ୍, ସ ଶୁଭୋପଯୋଗିନଃ ସ୍ଵଶକ୍ତ୍ଯା ପ୍ରତିଚିକୀର୍ଷା ପ୍ରଵୃତ୍ତିକାଲଃ . ଇତରସ୍ତୁ ସ୍ଵଯଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତେଃ ସମଧିଗମନାଯ କେଵଲଂ ନିଵୃତ୍ତିକାଲ ଏଵ ..୨୫୨..

ଅଥ ଲୋକସମ୍ଭାଷଣପ୍ରଵୃତ୍ତିଂ ସନିମିତ୍ତଵିଭାଗଂ ଦର୍ଶଯତି —

ତ୍ଵାଚ୍ଛ୍ରମଣସ୍ତଂ ଶ୍ରମଣମ୍ . ଦିଟ୍ଠା ଦୃଷ୍ଟଵା . କଥଂଭୂତମ୍ . ରୂଢଂ ରୂଢଂ ଵ୍ଯାପ୍ତଂ ପୀଡିତଂ କଦର୍ଥିତମ୍ . କେନ . ରୋଗେଣ ଵା ଅନାକୁଲତ୍ଵଲକ୍ଷଣପରମାତ୍ମନୋ ଵିଲକ୍ଷଣେନାକୁଲତ୍ଵୋତ୍ପାଦକେନ ରୋଗେଣ ଵ୍ଯାଧିଵିଶେଷେଣ ଵା, ଛୁଧାଏ କ୍ଷୁଧଯା, ତଣ୍ହାଏ ଵା ତୃଷ୍ଣଯା ଵା, ସମେଣ ଵା ମାର୍ଗୋପଵାସାଦିଶ୍ରମେଣ ଵା . ଅତ୍ରେଦଂ ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ — ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵନାଵିଘାତକ- ରୋଗାଦିପ୍ରସ୍ତାଵେ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯଂ କରୋତି, ଶେଷକାଲେ ସ୍ଵକୀଯାନୁଷ୍ଠାନଂ କରୋତୀତି ..୨୫୨.. ଅଥ ଶୁଭୋପଯୋଗିନାଂ ତପୋଧନଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯନିମିତ୍ତଂ ଲୌକିକସଂଭାଷଣଵିଷଯେ ନିଷେଧୋ ନାସ୍ତୀତ୍ଯୁପଦିଶତି — ଣ ଣିଂଦିଦା ଶୁଭୋପଯୋଗି-

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ରୋଗେଣ ଵା ] ରୋଗସେ, [କ୍ଷୁଧଯା ] କ୍ଷୁଧାସେ, [ତୃଷ୍ଣଯା ଵା ] ତୃଷାସେ [ଶ୍ରମେଣ ଵା ] ଅଥଵା ଶ୍ରମସେ [ରୂଢମ୍ ] ଆକ୍ରାଂତ [ଶ୍ରମଣଂ ] ଶ୍ରମଣକୋ [ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ] ଦେଖକର [ସାଧୁଃ ] ସାଧୁ [ଆତ୍ମଶକ୍ତ୍ଯା ] ଅପନୀ ଶକ୍ତିକେ ଅନୁସାର [ପ୍ରତିପଦ୍ଯତାମ୍ ] ଵୈଯାଵୃତ୍ଯାଦି କରୋ ..୨୫୨..

ଟୀକା : — ଜବ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ଶ୍ରମଣକୋ, ଉସସେ ଚ୍ଯୁତ କରେ ଐସା କାରଣ — କୋଈ ଭୀ ଉପସର୍ଗ — ଆ ଜାଯ, ତବ ଵହ କାଲ, ଶୁଭୋପଯୋଗୀକୋ ଅପନୀ ଶକ୍ତିକେ ଅନୁସାର ୧ପ୍ରତିକାର କରନେକୀ ଇଚ୍ଛାରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତିକା କାଲ ହୈ; ଔର ଉସକେ ଅତିରିକ୍ତକା କାଲ ଅପନୀ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୀ ପ୍ରାପ୍ତିକେ ଲିଯେ କେଵଲ ନିଵୃତ୍ତିକା କାଲ ହୈ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଜବ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ଶ୍ରମଣକେ ସ୍ଵସ୍ଥ ଭାଵକା ନାଶ କରନେଵାଲା ରୋଗାଦିକ ଆ ଜାଯ ତବ ଉସ ସମଯ ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ସାଧୁକୋ ଉନକୀ ସେଵାକୀ ଇଚ୍ଛାରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ହୋତୀ ହୈ, ଔର ଶେଷ କାଲମେଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରନେକେ ଲିଯେ ନିଜ ଅନୁଷ୍ଠାନ ହୋତା ହୈ ..୨୫୨..

ଅବ ଲୋଗୋଂକେ ସାଥ ବାତଚୀତକରନେକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଉସକେ ନିମିତ୍ତକେ ଵିଭାଗ ସହିତ ବତଲାତେ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣକୋ ଲୋଗୋଂକେ ସାଥ ବାତଚୀତକୀ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କିସ ନିମିତ୍ତସେ କରନା ଯୋଗ୍ଯ ହୈ ଔର କିସ ନିମିତ୍ତସେ ନହୀଂ, ସୋ କହତେ ହୈଂ ) : — ସେଵାନିମିତ୍ତେ ରୋଗୀ – ବାଳକ – ଵୃଦ୍ଧ – ଗୁରୁ ଶ୍ରମଣୋ ତଣୀ,

୧. ପ୍ରତିକାର = ଉପାଯ; ସହାଯ .

Page 465 of 513
PDF/HTML Page 498 of 546
single page version

ସମଧିଗତଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତୀନାଂ ଗ୍ଲାନଗୁରୁବାଲଵୃଦ୍ଧଶ୍ରମଣାନାଂ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯନିମିତ୍ତମେଵ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତି- ଶୂନ୍ଯଜନସମ୍ଭାଷଣମପ୍ରସିଦ୍ଧଂ, ନ ପୁନରନ୍ଯନିମିତ୍ତମପି ..୨୫୩..

ଅଥୈଵମୁକ୍ତସ୍ଯ ଶୁଭୋପଯୋଗସ୍ଯ ଗୌଣମୁଖ୍ଯଵିଭାଗଂ ଦର୍ଶଯତି —

ତପୋଧନାନାଂ ନ ନିନ୍ଦିତା, ନ ନିଷିଦ୍ଧା . କା କର୍ମତାପନ୍ନା . ଲୋଗିଗଜଣସଂଭାସା ଲୌକିକଜନୈଃ ସହ ସଂଭାଷା ଵଚନପ୍ରଵୃତ୍ତିଃ . ସୁହୋଵଜୁଦା ଵା ଅଥଵା ସାପି ଶୁଭୋପଯୋଗଯୁକ୍ତା ଭଣ୍ଯତେ . କିମର୍ଥଂ ନ ନିଷିଦ୍ଧା . ଵେଜ୍ଜାଵଚ୍ଚଣିମିତ୍ତଂ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯନିମିତ୍ତମ୍ . କେଷାଂ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯମ୍ . ଗିଲାଣଗୁରୁବାଲଵୁଡ୍ଢସମଣାଣଂ ଗ୍ଲାନଗୁରୁବାଲଵୃଦ୍ଧଶ୍ରମଣାନାମ୍ . ଅତ୍ର ଗୁରୁଶବ୍ଦେନ ସ୍ଥୂଲକାଯୋ ଭଣ୍ଯତେ, ଅଥଵା ପୂଜ୍ଯୋ ଵା ଗୁରୁରିତି . ତଥାହି — ଯଦା କୋଽପି ଶୁଭୋପଯୋଗଯୁକ୍ତ ଆଚାର୍ଯଃ ସରାଗଚାରିତ୍ରଲକ୍ଷଣଶୁଭୋପଯୋଗିନାଂ ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରଲକ୍ଷଣଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗିନାଂ ଵା ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯଂ କରୋତି, ତଦାକାଲେ ତଦ୍ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯନିମିତ୍ତଂ ଲୌକିକଜନୈଃ ସହ ସଂଭାଷଣଂ କରୋତି, ନ ଶେଷକାଲ ଇତି ଭାଵାର୍ଥଃ ..୨୫୩.. ଏଵଂ ଗାଥାପଞ୍ଚକେନ ଲୌକିକଵ୍ଯାଖ୍ଯାନସଂବନ୍ଧିପ୍ରଥମସ୍ଥଲଂ ଗତମ୍ . ଅଥାଯଂ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯାଦିଲକ୍ଷଣ- ଶୁଭୋପଯୋଗସ୍ତପୋଧନୈର୍ଗୌଣଵୃତ୍ତ୍ଯା ଶ୍ରାଵକୈସ୍ତୁ ମୁଖ୍ଯଵୃତ୍ତ୍ଯା କର୍ତଵ୍ଯ ଇତ୍ଯାଖ୍ଯାତି — ଭଣିଦା ଭଣିତା କଥିତା . କା କର୍ମତାପନ୍ନା . ଚରିଯା ଚର୍ଯା ଚାରିତ୍ରମନୁଷ୍ଠାନମ୍ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟା . ଏସା ଏଷା ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷୀଭୂତା . ପୁନଶ୍ଚ କିଂରୂପା . ପସତ୍ଥଭୂଦା ପ୍ରଶସ୍ତଭୂତା ଧର୍ମାନୁରାଗରୂପା . କେଷାଂ ସଂବନ୍ଧିନୀ . ସମଣାଣଂ ଵା ଶ୍ରମଣାନାଂ ଵା ପୁଣୋ ଘରତ୍ଥାଣଂ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଵା ] ଔର [ଗ୍ଲାନଗୁରୁବାଲଵୃଦ୍ଧଶ୍ରମଣାନାମ୍ ] ରୋଗୀ, ଗୁରୁ (-ପୂଜ୍ଯ, ବଡ଼େ), ବାଲ ତଥା ଵୃଦ୍ଧ ଶ୍ରମଣୋଂକୀ [ଵୈଯାଵୃତ୍ଯନିମିତ୍ତଂ ] ସେଵାକେ ନିମିତ୍ତସେ, [ଶୁଭୋପଯୁତା ] ଶୁଭୋପଯୋଗଯୁକ୍ତ [ଲୌକିକଜନସଂଭାଷା ] ଲୌକିକ ଜନୋଂକେ ସାଥକୀ ବାତଚୀତ [ନ ନିନ୍ଦିତା ] ନିନ୍ଦିତ ନହୀଂ ହୈ ..୨୫୩..

ଟୀକା : — ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ରୋଗୀ, ଗୁରୁ, ବାଲ ଔର ଵୃଦ୍ଧ ଶ୍ରମଣୋଂକୀ ସେଵାକେ ନିମିତ୍ତସେ ହୀ (ଶୁଭୋପଯୋଗୀ ଶ୍ରମଣକୋ) ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିଶୂନ୍ଯ ଲୋଗୋଂକେ ସାଥ ବାତଚୀତ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୈ ( – ଶାସ୍ତ୍ରୋଂମେଂ ନିଷିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୈ ), କିନ୍ତୁ ଅନ୍ଯ ନିମିତ୍ତସେ ଭୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହୋ ଐସା ନହୀଂ ହୈ ..୨୫୩..

ଅବ, ଇସ ପ୍ରକାରସେ କହେ ଗଯେ ଶୁଭୋପଯୋଗକା ଗୌଣ – ମୁଖ୍ଯ ଵିଭାଗ ବତଲାତେ ହୈଂ; (ଅର୍ଥାତ୍ ଯହ ବତଲାତେ ହୈଂ କି କିସକେ ଶୁଭୋପଯୋଗ ଗୌଣ ହୋତା ହୈ ଔର କିସକେ ମୁଖ୍ଯ ହୋତା ହୈ .) : —

Page 466 of 513
PDF/HTML Page 499 of 546
single page version

ଏଵମେଷ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁରାଗଯୋଗିପ୍ରଶସ୍ତଚର୍ଯାରୂପ ଉପଵର୍ଣିତଃ ଶୁଭୋପଯୋଗଃ ତଦଯଂ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମ- ପ୍ରକାଶିକାଂ ସମସ୍ତଵିରତିମୁପେଯୁଷାଂ କଷାଯକଣସଦ୍ଭାଵାତ୍ପ୍ରଵର୍ତମାନଃ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତିଵିରୁଦ୍ଧରାଗସଂଗତ- ତ୍ଵାଦ୍ଗୌଣଃ ଶ୍ରମଣାନାଂ; ଗୃହିଣାଂ ତୁ, ସମସ୍ତଵିରତେରଭାଵେନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପ୍ରକାଶନସ୍ଯାଭାଵାତ୍କଷାଯସଦ୍ଭାଵା- ତ୍ପ୍ରଵର୍ତମାନୋଽପି, ସ୍ଫ ଟିକସମ୍ପର୍କେଣାର୍କତେଜସ ଇଵୈଧସାଂ, ରାଗସଂଯୋଗେନ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନୋଽନୁଭଵାତ୍ କ୍ରମତଃ ପରମନିର୍ଵାଣସୌଖ୍ଯକାରଣତ୍ଵାଚ୍ଚ, ମୁଖ୍ଯଃ ..୨୫୪.. ଗୃହସ୍ଥାନାଂ ଵା ପୁନରିଯମେଵ ଚର୍ଯା ପରେତ୍ତି ପରା ସର୍ଵୋତ୍କୃଷ୍ଟେତି . ତାଏଵ ପରଂ ଲହଦି ସୋକ୍ଖଂ ତଯୈଵ ଶୁଭୋପଯୋଗଚର୍ଯଯା ପରଂପରଯା ମୋକ୍ଷସୁଖଂ ଲଭତେ ଗୃହସ୍ଥ ଇତି . ତଥାହି — ତପୋଧନାଃ ଶେଷତପୋଧନାନାଂ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯଂ କୁର୍ଵାଣାଃ ସନ୍ତଃ କାଯେନ କିମପି ନିରଵଦ୍ଯଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯଂ କୁର୍ଵନ୍ତି; ଵଚନେନ ଧର୍ମୋପଦେଶଂ ଚ . ଶେଷମୌଷଧାନ୍ନପାନାଦିକଂ ଗୃହସ୍ଥାନାମଧୀନଂ, ତେନ କାରଣେନ ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯରୂପୋ ଧର୍ମୋ ଗୃହସ୍ଥାନାଂ ମୁଖ୍ଯଃ, ତପୋଧନାନାଂ ଗୌଣଃ . ଦ୍ଵିତୀଯଂ ଚ କାରଣଂ — ନିର୍ଵିକାରଚିଚ୍ଚମତ୍କାରଭାଵନାପ୍ରତିପକ୍ଷଭୂତେନ ଵିଷଯକଷାଯନିମିତ୍ତୋତ୍ପନ୍ନେନାର୍ତରୌଦ୍ରଦୁର୍ଧ୍ଯାନଦ୍ଵଯେନ ପରିଣତାନାଂ ଗୃହସ୍ଥାନାମାତ୍ମାଶ୍ରିତନିଶ୍ଚଯଧର୍ମସ୍ଯାଵକାଶୋ ନାସ୍ତି, ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯାଦିଧର୍ମେଣ ଦୁର୍ଧ୍ଯାନଵଞ୍ଚନା ଭଵତି, ତପୋଧନସଂସର୍ଗେଣ ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋପଦେଶଲାଭୋ ଭଵତି . ତତଶ୍ଚ ପରଂପରଯା ନିର୍ଵାଣଂ ଲଭନ୍ତେ ଇତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୨୫୪.. ଏଵଂ ଶୁଭୋପଯୋଗିତପୋଧନାନାଂ ଶୁଭାନୁଷ୍ଠାନକଥନମୁଖ୍ଯତଯା ଗାଥାଷ୍ଟକେନ ଦ୍ଵିତୀଯସ୍ଥଲଂ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଏଷା ] ଯହ [ପ୍ରଶସ୍ତଭୂତା ] ପ୍ରଶସ୍ତଭୂତ [ଚର୍ଯା ] ଚର୍ଯା [ଶ୍ରମଣାନାଂ ] ଶ୍ରମଣୋଂକେ (ଗୌଣ) ହୋତୀ ହୈ [ଵା ଗୃହସ୍ଥାନାଂ ପୁନଃ ] ଔର ଗୃହସ୍ଥୋଂକେ ତୋ [ପରା ] ମୁଖ୍ଯ ହୋତୀ ହୈ, [ଇତି ଭଣିତା ] ଐସା (ଶାସ୍ତ୍ରୋଂମେଂ) କହା ହୈ; [ତଯା ଏଵ ] ଉସୀସେ [ପରଂ ସୌଖ୍ଯଂ ଲଭତେ ] (ପରମ୍ପରାସେ) ଗୃହସ୍ଥ ପରମ ସୌଖ୍ଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ..୨୫୪..

ଟୀକା : — ଇସପ୍ରକାର ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁରାଗଯୁକ୍ତ ପ୍ରଶସ୍ତଚର୍ଯାରୂପ ଜୋ ଯହ ଶୁଭୋପଯୋଗ ଵର୍ଣିତ କିଯା ଗଯା ହୈ ଵହ ଯହ ଶୁଭୋପଯୋଗ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକୀ ପ୍ରକାଶକ ସର୍ଵଵିରତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ଶ୍ରମଣୋଂକେ କଷାଯକଣକେ ସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ ପ୍ରଵର୍ତିତ ହୋତା ହୁଆ, ଗୌଣ ହୋତା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହ ଶୁଭୋପଯୋଗ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିସେ ଵିରୁଦ୍ଧ ଐସେ ରାଗକେ ସାଥ ସଂବଂଧଵାନ ହୈ; ଔର ଵହ ଶୁଭୋପଯୋଗ ଗୃହସ୍ଥୋଂକେ ତୋ, ସର୍ଵଵିରତିକେ ଅଭାଵସେ କ୍ଯୋଂକି — ଜୈସେ ଈଂଧନକୋ ସ୍ଫ ଟିକକେ ସଂପର୍କସେ ସୂର୍ଯକେ ତେଜକା ଅନୁଭଵ ହୋତା ହୈ (ଔର ଇସଲିଯେ ଵହ କ୍ରମଶଃ ଜଲ ଉଠତା ହୈ ) ଉସୀପ୍ରକାର — ଗୃହସ୍ଥକୋ ରାଗକେ ସଂଯୋଗସେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକା ଅନୁଭଵ ହୋତା ହୈ, ଔର (ଇସଲିଯେ ଵହ ଶୁଭୋପଯୋଗ) କ୍ରମଶଃ ପରମ ନିର୍ଵାଣସୌଖ୍ଯକା କାରଣ ହୋତା ହୈ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଦର୍ଶନାପେକ୍ଷାସେ ତୋ ଶ୍ରମଣକୋ ତଥା ସମ୍ଯଗ୍ଦଷ୍ଟି ଗୃହସ୍ଥକୋ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକା ହୀ ଆଶ୍ରଯ ହୈ, ପରନ୍ତୁ ଚାରିତ୍ରାପେକ୍ଷାସେ ଶ୍ରମଣକେ ମୁନିଯୋଗ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତି ମୁଖ୍ଯ ହୋନେସେ ଶୁଭୋପଯୋଗ ଗୌଣ

୧ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପ୍ରକାଶନକା ଅଭାଵ ହୋନେସେ କଷାଯକେ ସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୋତା ହୁଆ ଭୀ, ମୁଖ୍ଯ ହୈ,

୧. ଚାରିତ୍ରଦଶାମେଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଉଗ୍ର ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପ୍ରକାଶନକୋ ହୀ ଯହାଁ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପ୍ରକାଶନ ଗିନା ହୈ; ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି ଗୃହସ୍ଥକେ ଉସକା ଅଭାଵ ହୈ . ଶେଷ, ଦର୍ଶନାପେକ୍ଷାସେ ତୋ ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି ଗୃହସ୍ଥକେ ଭୀ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାକା ପ୍ରକାଶନ ହୈ ହୀ .

Page 467 of 513
PDF/HTML Page 500 of 546
single page version

ଅଥ ଶୁଭୋପଯୋଗସ୍ଯ କାରଣଵୈପରୀତ୍ଯାତ୍ ଫଲଵୈପରୀତ୍ଯଂ ସାଧଯତି —

ଯଥୈକେଷାମପି ବୀଜାନାଂ ଭୂମିଵୈପରୀତ୍ଯାନ୍ନିଷ୍ପତ୍ତିଵୈପରୀତ୍ଯଂ, ତଥୈକସ୍ଯାପି ପ୍ରଶସ୍ତରାଗଲକ୍ଷଣସ୍ଯ ଶୁଭୋପଯୋଗସ୍ଯ ପାତ୍ରଵୈପରୀତ୍ଯାତ୍ଫଲଵୈପରୀତ୍ଯଂ, କାରଣଵିଶେଷାତ୍କାର୍ଯଵିଶେଷସ୍ଯାଵଶ୍ଯଂଭାଵିତ୍ଵାତ୍ .୨୫୫. ଗତମ୍ . ଇତ ଊର୍ଧ୍ଵଂ ଗାଥାଷଟକପର୍ଯନ୍ତଂ ପାତ୍ରାପାତ୍ରପରୀକ୍ଷାମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ କରୋତି . ଅଥ ଶୁଭୋପଯୋଗସ୍ଯ ପାତ୍ରଭୂତଵସ୍ତୁଵିଶେଷାତ୍ଫଲଵିଶେଷଂ ଦର୍ଶଯତି — ଫଲଦି ଫଲତି, ଫଲଂ ଦଦାତି . ସ କଃ . ରାଗୋ ରାଗଃ . କଥଂଭୂତଃ . ପସତ୍ଥଭୂଦୋ ପ୍ରଶସ୍ତଭୂତୋ ଦାନପୂଜାଦିରୂପଃ . କିଂ ଫଲତି . ଵିଵରୀଦଂ ଵିପରୀତମନ୍ଯାଦୃଶଂ ଭିନ୍ନ- ଭିନ୍ନଫଲମ୍ . କେନ କରଣଭୂତେନ . ଵତ୍ଥୁଵିସେସେଣ ଜଘନ୍ଯମଧ୍ଯମୋତ୍କୃଷ୍ଟଭେଦଭିନ୍ନପାତ୍ରଭୂତଵସ୍ତୁଵିଶେଷେଣ . ଅତ୍ରାର୍ଥେ ହୈ ଔର ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି ଗୃହସ୍ଥକେ ମୁନିଯୋଗ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନ ହୋ ସକନେସେ ଅଶୁଭଵଂଚନାର୍ଥ ଶୁଭୋପଯୋଗ ମୁଖ୍ଯ ହୈ . ସମ୍ଯଗ୍ଦୃଷ୍ଟି ଗୃହସ୍ଥକେ ଅଶୁଭସେ ( – ଵିଶେଷ ଅଶୁଦ୍ଧ ପରିଣତିସେ) ଛୂଟନେକେ ଲିଯେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଜୋ ଯହ ଶୁଭୋପଯୋଗକା ପୁରୁଷାର୍ଥ ଵହ ଭୀ ଶୁଦ୍ଧିକା ହୀ ମନ୍ଦପୁରୁଷାର୍ଥ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକେ ମଂଦ ଆଲମ୍ବନସେ ଅଶୁଭ ପରିଣତି ବଦଲକର ଶୁଭ ପରିଣତି ହୋତୀ ହୈ ଔର ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯକେ ଉଗ୍ର ଆଲମ୍ବନସେ ଶୁଭପରିଣତି ଭୀ ବଦଲକର ଶୁଭପରିଣତି ହୋ ଜାତୀ ହୈ ..୨୫୪..

ଅବ, ଐସା ସିଦ୍ଧ କରତେ ହୈଂ କି ଶୁଭୋପଯୋଗକୋ କାରଣକୀ ଵିପରୀତତାସେ ଫଲକୀ ଵିପରୀତତା ହୋତୀ ହୈ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଇହ ନାନାଭୂମିଗତାନି ବୀଜାନି ଏଵ ] ଜୈସେ ଇସ ଜଗତମେଂ ଅନେକ ପ୍ରକାରକୀ ଭୂମିଯୋଂମେଂ ପଡ଼େ ହୁଏ ବୀଜ [ସସ୍ଯକାଲେ ] ଧାନ୍ଯକାଲମେଂ ଵିପରୀତରୂପସେ ଫଲତେ ହୈଂ, ଉସୀପ୍ରକାର [ପ୍ରଶସ୍ତଭୂତଃ ରାଗଃ ] ପ୍ରଶସ୍ତଭୂତ ରାଗ [ଵସ୍ତୁଵିଶେଷେଣ ] ଵସ୍ତୁ – ଭେଦସେ ( – ପାତ୍ର ଭେଦସେ) [ଵିପରୀତଂ ଫଲତି ] ଵିପରୀତରୂପସେ ଫଲତା ହୈ ..୨୫୫..

ଟୀକା : — ଜୈସେ ବୀଜ ଜ୍ଯୋଂ କେ ତ୍ଯୋଂ ହୋନେ ପର ଭୀ ଭୂମିକୀ ଵିପରୀତତାସେ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୀ ଵିପରୀତତା ହୋତୀ ହୈ, (ଅର୍ଥାତ୍ ଅଚ୍ଛୀ ଭୂମିମେଂ ଉସୀ ବୀଜକା ଅଚ୍ଛା ଅନ୍ନ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତା ହୈ ଔର ଖରାବ ଭୂମିମେଂ ଵହୀ ଖରାବ ହୋ ଜାତା ହୈ ଯା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୀ ନହୀଂ ହୋତା), ଉସୀପ୍ରକାର ପ୍ରଶସ୍ତରାଗସ୍ଵରୂପ ଶୁଭୋପଯୋଗ ଜ୍ଯୋଂକା ତ୍ଯୋଂ ହୋନେ ପର ଭୀ ପାତ୍ରକୀ ଵିପରୀତତାସେ ଫଲକୀ ଵିପରୀତତା ହୋତୀ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି କାରଣକେ ଭେଦସେ କାର୍ଯକା ଭେଦ ଅଵଶ୍ଯମ୍ଭାଵୀ (ଅନିଵାର୍ଯ) ହୈ ..୨୫୫..