Page 468 of 513
PDF/HTML Page 501 of 546
single page version

ଛଦୁମତ୍ଥଵିହିଦଵତ୍ଥୁସୁ ଵଦଣିଯମଜ୍ଝଯଣଝାଣଦାଣରଦୋ .

ଶୁଭୋପଯୋଗସ୍ଯ ସର୍ଵଜ୍ଞଵ୍ଯଵସ୍ଥାପିତଵସ୍ତୁଷୁ ପ୍ରଣିହିତସ୍ଯ ପୁଣ୍ଯୋପଚଯପୂର୍ଵକୋଽପୁନର୍ଭାଵୋପଲମ୍ଭଃ କିଲ ଫଲଂ; ତତ୍ତୁ କାରଣଵୈପରୀତ୍ଯାଦ୍ଵିପର୍ଯଯ ଏଵ . ତତ୍ର ଛଦ୍ମସ୍ଥଵ୍ଯଵସ୍ଥାପିତଵସ୍ତୂନି କାରଣଵୈପରୀତ୍ଯଂ; ତେଷୁ ଵ୍ରତନିଯମାଧ୍ଯଯନଧ୍ଯାନଦାନରତତ୍ଵପ୍ରଣିହିତସ୍ଯ ଶୁଭୋପଯୋଗସ୍ଯାପୁନର୍ଭାଵଶୂନ୍ଯକେଵଲପୁଣ୍ଯାପସଦ- ପ୍ରାପ୍ତିଃ ଫଲଵୈପରୀତ୍ଯଂ; ତତ୍ସୁଦେଵମନୁଜତ୍ଵମ୍ ..୨୫୬.. ଦ୍ରଷ୍ଟାନ୍ତମାହ — ଣାଣାଭୂମିଗଦାଣିହ ବୀଜାଣିଵ ସସ୍ସକାଲମ୍ହି ନାନାଭୂମିଗତାନୀହ ବୀଜାନି ଇଵ ସସ୍ଯକାଲେ ଧାନ୍ଯ- ନିଷ୍ପତ୍ତିକାଲ ଇତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ଯଥା ଜଘନ୍ଯମଧ୍ଯମୋତ୍କୃଷ୍ଟଭୂମିଵିଶେଷେଣ ତାନ୍ଯେଵ ବୀଜାନି ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ- ଫଲଂ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି, ତଥା ସ ଏଵ ବୀଜସ୍ଥାନୀଯଶୁଭୋପଯୋଗୋ ଭୂମିସ୍ଥାନୀଯପାତ୍ରଭୂତଵସ୍ତୁଵିଶେଷେଣ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ- ଫଲଂ ଦଦାତି . ତେନ କିଂ ସିଦ୍ଧମ୍ . ଯଦା ପୂର୍ଵସୂତ୍ରକଥିତନ୍ଯାଯେନ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵପୂର୍ଵକଃ ଶୁଭୋପଯୋଗୋ ଭଵତି ତଦା ମୁଖ୍ଯଵୃତ୍ତ୍ଯା ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧୋ ଭଵତି, ପରଂପରଯା ନିର୍ଵାଣଂ ଚ . ନୋ ଚେତ୍ପୁଣ୍ଯବନ୍ଧମାତ୍ରମେଵ ..୨୫୫.. ଅଥ କାରଣ- ଵୈପରୀତ୍ଯାଫଲମପି ଵିପରୀତଂ ଭଵତୀତି ତମେଵାର୍ଥଂ ଦ୍ରଢଯତି — ଣ ଲହଦି ନ ଲଭତେ . ସ କଃ କର୍ତା . ଵଦ- ଅବ କାରଣକୀ ଵିପରୀତତା ଔର ଫଲକୀ ଵିପରୀତତା ବତଲାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଛଦ୍ମସ୍ଥଵିହିତଵସ୍ତୁଷୁ ] ଜୋ ଜୀଵ ଛଦ୍ମସ୍ଥଵିହିତ ଵସ୍ତୁଓଂମେଂ (ଛଦ୍ମସ୍ଥ- ଅଜ୍ଞାନୀକେ ଦ୍ଵାରା କଥିତ ଦେଵ – ଗୁରୁ – ଧର୍ମାଦିମେଂ) [ଵ୍ରତନିଯମାଧ୍ଯଯନଧ୍ଯାନଦାନରତଃ ] ଵ୍ରତ – ନିଯମ – ଅଧ୍ଯଯନ – ଧ୍ଯାନ – ଦାନମେଂ ରତ ହୋତା ହୈ ଵହ ଜୀଵ [ଅପୁନର୍ଭାଵଂ ] ମୋକ୍ଷକୋ [ନ ଲଭତେ ] ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା, (କିନ୍ତୁ) [ସାତାତ୍ମକଂ ଭାଵଂ ] ସାତାତ୍ମକ ଭାଵକୋ [ଲଭତେ ] ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ..୨୫୬..

ଟୀକା : — ୧ସର୍ଵଜ୍ଞସ୍ଥାପିତ ଵସ୍ତୁଓଂମେଂ ଯୁକ୍ତ ଶୁଭୋପଯୋଗକା ଫଲ ପୁଣ୍ଯସଂଚଯପୂର୍ଵକ ମୋକ୍ଷକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୈ . ଵହ ଫଲ, କାରଣକୀ ଵିପରୀତତା ହୋନେସେ ଵିପରୀତ ହୀ ହୋତା ହୈ . ଵହାଁ, ଛଦ୍ମସ୍ଥସ୍ଥାପିତ ଵସ୍ତୁଯେଂ ଵେ କାରଣଵିପରୀତତା ହୈ; ଉନମେଂ ଵ୍ରତ – ନିଯମ – ଅଧ୍ଯଯନ – ଧ୍ଯାନ – ଦାନରତରୂପସେ ଯୁକ୍ତ ଶୁଭୋପଯୋଗକା ଫଲ ଜୋ ମୋକ୍ଷଶୂନ୍ଯ କେଵଲ ୨ପୁଣ୍ଯାପସଦକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ହୈ ଵହ ଫଲକୀ ଵିପରୀତତା ହୈ; ଵହ ଫଲ ସୁଦେଵ – ମନୁଷ୍ଯତ୍ଵ ହୈ ..୨୫୬..

୧. ସର୍ଵଜ୍ଞସ୍ଥାପିତ = ସର୍ଵଜ୍ଞ କଥିତ . ୨. ପୁଣ୍ଯାପସଦ = ପୁଣ୍ଯ ଅପସଦ; ଅଧମପୁଣ୍ଯ; ହତପୁଣ୍ଯ .

Page 469 of 513
PDF/HTML Page 502 of 546
single page version

ଅଵିଦିଦପରମତ୍ଥେସୁ ଯ ଵିସଯକସାଯାଧିଗେସୁ ପୁରିସେସୁ .

ଯାନି ହି ଛଦ୍ମସ୍ଥଵ୍ଯଵସ୍ଥାପିତଵସ୍ତୂନି କାରଣଵୈପରୀତ୍ଯଂ; ତେ ଖଲୁ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯ- ତଯାନଵାପ୍ତଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଵୃତ୍ତିତଯା ଚାଵିଦିତପରମାର୍ଥା ଵିଷଯକଷାଯାଧିକାଃ ପୁରୁଷାଃ . ତେଷୁ ଶୁଭୋପଯୋଗା- ତ୍ମକାନାଂ ଜୁଷ୍ଟୋପକୃତଦତ୍ତାନାଂ ଯା କେଵଲପୁଣ୍ଯାପସଦପ୍ରାପ୍ତିଃ ଫଲଵୈପରୀତ୍ଯଂ; ତତ୍କୁଦେଵମନୁଜତ୍ଵମ୍ ..୨୫୭.. ଣିଯମଜ୍ଝଯଣଝାଣଦାଣରଦୋ ଵ୍ରତନିଯମାଧ୍ଯଯନଧ୍ଯାନଦାନରତଃ . କେଷୁ ଵିଷଯେ ଯାନି ଵ୍ରତାଦୀନି . ଛଦୁମତ୍ଥଵିହିଦଵତ୍ଥୁସୁ ଛଦ୍ମସ୍ଥଵିହିତଵସ୍ତୁଷୁ ଅଲ୍ପଜ୍ଞାନିପୁରୁଷଵ୍ଯଵସ୍ଥାପିତପାତ୍ରଭୂତଵସ୍ତୁଷୁ . ଇତ୍ଥଂଭୂତଃ ପୁରୁଷଃ କଂ ନ ଲଭତେ . ଅପୁଣବ୍ଭାଵଂ ଅପୁନର୍ଭଵଶବ୍ଦଵାଚ୍ଯଂ ମୋକ୍ଷମ୍ . ତର୍ହି କିଂ ଲଭତେ . ଭାଵଂ ସାଦପ୍ପଗଂ ଲହଦି ଭାଵଂ ସାତାତ୍ମକଂ ଲଭତେ . ଭାଵଶବ୍ଦେନ ସୁଦେଵମନୁଷ୍ଯତ୍ଵପର୍ଯାଯୋ ଗ୍ରାହ୍ଯଃ . ସ ଚ କଥଂଭୂତଃ . ସାତାତ୍ମକଃ ସଦ୍ଵେଦ୍ଯୋଦଯରୂପ ଇତି . ତଥାହି – ଯେ କେଚନ ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗଂ ନ ଜାନନ୍ତି, ପୁଣ୍ଯମେଵ ମୁକ୍ତିକାରଣଂ ଭଣନ୍ତି, ତେ ଛଦ୍ମସ୍ଥଶବ୍ଦେନ ଗୃହ୍ଯନ୍ତେ, ନ ଚ ଗଣଧରଦେଵାଦଯଃ . ତୈଃ ଛଦ୍ମସ୍ଥୈରଜ୍ଞାନିଭିଃ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଦେଶଶୂନ୍ଯୈର୍ଯେ ଦୀକ୍ଷିତାସ୍ତାନି ଛଦ୍ମସ୍ଥଵିହିତଵସ୍ତୂନି ଭଣ୍ଯନ୍ତେ . ତତ୍ପାତ୍ରସଂସର୍ଗେଣ ଯଦ୍ଵ୍ରତନିଯମାଧ୍ଯଯନଦାନାଦିକଂ କରୋତି ତଦପି ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାନୁକୂଲଂ ନ ଭଵତି, ତତଃ କାରଣାନ୍ମୋକ୍ଷଂ ନ ଲଭତେ . ସୁଦେଵମନୁଷ୍ଯତ୍ଵଂ ଲଭତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ ..୨୫୬.. ଅଥ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଵ୍ରତରହିତପାତ୍ରେଷୁ ଭକ୍ତାନାଂ କୁଦେଵମନୁଜତ୍ଵଂ ଭଵତୀତି ପ୍ରତିପାଦଯତି — ଫଲଦି ଫଲତି . କେଷୁ . କୁଦେଵେସୁ ମଣୁଵେସୁ କୁତ୍ସିତଦେଵେଷୁ

ଅବ (ଇସ ଗାଥାମେଂ ଭୀ) କାରଣଵିପରୀତତା ଔର ଫଲଵିପରୀତତା ହୀ ବତଲାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅଵିଦିତପରମାର୍ଥେଷୁ ] ଜିନ୍ହୋଂନେ ପରମାର୍ଥକୋ ନହୀଂ ଜାନା ହୈ, [ଚ ] ଔର [ଵିଷଯକଷାଯାଧିକେଷୁ ] ଜୋ ଵିଷଯ – କଷାଯମେଂ ଅଧିକ ହୈଂ, [ପୁରୁଷେଷୁ ] ଐସେ ପୁରୁଷୋଂକେ ପ୍ରତି [ଜୁଷ୍ଟଂ କୃତଂ ଵା ଦତ୍ତଂ ] ସେଵା, ଉପକାର ଯା ଦାନ [କୁଦେଵେଷୁ ମନୁଜେଷୁ ] କୁଦେଵରୂପମେଂ ଔର କୁମନୁଷ୍ଯରୂପମେଂ [ଫଲତି ] ଫଲତା ହୈ ..୨୫୭..

ଟୀକା : — ଜୋ ଛଦ୍ମସ୍ଥସ୍ଥାପିତ ଵସ୍ତୁଯେଂ ହୈଂ ଵେ କାରଣଵିପରୀତତା ହୈଂ; ଵେ (ଵିପରୀତ କାରଣ) ଵାସ୍ତଵମେଂ (୧) ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଜ୍ଞାନସେ ଶୂନ୍ଯତାକେ କାରଣ, ‘ପରମାର୍ଥକେ ଅଜାନ’ ଔର (୨) ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନ କରନେସେ ‘ଵିଷଯକଷାଯମେଂ ଅଧିକ’ ଐସେ ପୁରୁଷ ହୈଂ . ଉନକେ ପ୍ରତି ଶୁଭୋପଯୋଗାତ୍ମକ ଜୀଵୋଂକୋ — ସେଵା, ଉପକାର ଯା ଦାନ କରନେଵାଲେ ଜୀଵୋଂକୋ — ଜୋ କେଵଲ

Page 470 of 513
PDF/HTML Page 503 of 546
single page version

ଅଥ କାରଣଵୈପରୀତ୍ଯାତ୍ ଫଲମଵିପରୀତଂ ନ ସିଧ୍ଯତୀତି ଶ୍ରଦ୍ଧାପଯତି — ଜଦି ତେ ଵିସଯକସାଯା ପାଵ ତ୍ତି ପରୂଵିଦା ଵ ସତ୍ଥେସୁ .

ଵିଷଯକଷାଯାସ୍ତାଵତ୍ପାପମେଵ; ତଦ୍ଵନ୍ତଃ ପୁରୁଷା ଅପି ପାପମେଵ; ତଦନୁରକ୍ତା ଅପି ପାପାନୁରକ୍ତତ୍ଵାତ୍ ପାପମେଵ ଭଵନ୍ତି . ତତୋ ଵିଷଯକଷାଯଵନ୍ତଃ ସ୍ଵାନୁରକ୍ତାନାଂ ପୁଣ୍ଯାଯାପି ନ କଲ୍ପ୍ଯନ୍ତେ, କଥଂ ପୁନଃ ସଂସାରନିସ୍ତାରଣାଯ . ତତୋ ନ ତେଭ୍ଯଃ ଫଲମଵିପରୀତଂ ସିଧ୍ଯେତ୍ ..୨୫୮.. ମନୁଜେଷୁ . କିଂ କର୍ତୃ . ଜୁଟ୍ଠଂ ଜୁଷ୍ଟଂ ସେଵା କୃତା, କଦଂ ଵ କୃତଂ ଵା କିମପି ଵୈଯାଵୃତ୍ତ୍ଯାଦିକମ୍, ଦତ୍ତଂ ଦତ୍ତଂ କିମପ୍ଯାହାରାଦିକମ୍ . କେଷୁ . ପୁରିସେସୁ ପୁରୁଷେଷୁ ପାତ୍ରେଷୁ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟେଷୁ . ଅଵିଦିଦପରମତ୍ଥେସୁ ଯ ଅଵିଦିତପରମାର୍ଥେଷୁ ଚ, ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଶ୍ରଦ୍ଧାନଜ୍ଞାନଶୂନ୍ଯେଷୁ . ପୁନରପି କିଂରୂପେଷୁ . ଵିସଯକସାଯାଧିଗେସୁ ଵିଷଯକଷାଯାଧିକେଷୁ, ଵିଷଯ- କଷାଯାଧୀନତ୍ଵେନ ନିର୍ଵିଷଯଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵରୂପଭାଵନାରହିତେଷୁ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ ..୨୫୭.. ଅଥ ତମେଵାର୍ଥଂ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେଣ ଦ୍ରଢଯତି — ଜଦି ତେ ଵିସଯକସାଯା ପାଵ ତ୍ତି ପରୂଵିଦା ଵ ସତ୍ଥେସୁ ଯଦି ଚେତ୍ ତେ ଵିଷଯକଷାଯାଃ ପାପମିତି ପ୍ରରୂପିତାଃ ପୁଣ୍ଯାପସଦକୀ ପ୍ରାପ୍ତି ଵହ ଫଲଵିପରୀତତା ହୈ; ଵହ (ଫଲ) କୁଦେଵମନୁଷ୍ଯତ୍ଵ ହୈ ..୨୫୭..

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦି ଵା ] ଜବକି ‘[ତେ ଵିଷଯକଷାଯାଃ ] ଵେ ଵିଷଯକଷାଯ [ପାପମ୍ ] ପାପ ହୈଂ’ [ଇତି ] ଇସପ୍ରକାର [ଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ ] ଶାସ୍ତ୍ରୋଂମେଂ [ପ୍ରରୂପିତାଃ ] ପ୍ରରୂପିତ କିଯା ଗଯା ହୈ, ତୋ [ତତ୍ପ୍ରତିବଦ୍ଧାଃ ] ଉନମେଂ ପ୍ରତିବଦ୍ଧ (ଵିଷଯ – କଷାଯୋଂମେଂ ଲୀନ) [ତେ ପୁରୁଷାଃ ] ଵେ ପୁରୁଷ [ନିସ୍ତାରକାଃ ] ନିସ୍ତାରକ (ପାର ଲଗାନେଵାଲେ) [କଥଂ ଭଵନ୍ତି ] କୈସେ ହୋ ସକତେ ହୈଂ ?..୨୫୮..

ଟୀକା : — ପ୍ରଥମ ତୋ ଵିଷଯକଷାଯ ପାପ ହୀ ହୈଂ; ଵିଷଯକଷାଯଵାନ୍ ପୁରୁଷ ଭୀ ପାପ ହୀ ହୈଂ; ଵିଷଯକଷାଯଵାନ୍ ପୁରୁଷୋଂକେ ପ୍ରତି ଅନୁରକ୍ତ ଜୀଵ ଭୀ ପାପମେଂ ଅନୁରକ୍ତ ହୋନେସେ ପାପ ହୀ ହୈଂ . ଇସଲିଯେ ଵିଷଯକଷାଯଵାନ୍ ପୁରୁଷ ସ୍ଵାନୁରକ୍ତ (ଅପନେ ପ୍ରତି ଅନୁରାଗଵାଲେ) ପୁରୁଷୋଂକୋ ପୁଣ୍ଯକା କାରଣ ଭୀ ନହୀଂ ହୋତେ, ତବ ଫି ର ଵେ ସଂସାରସେ ନିସ୍ତାରକେ କାରଣ ତୋ କୈସେ ହୋ ସକତେ ହୈଂ ? (ନହୀଂ ହୋ ସକତେ); ଇସଲିଯେ ଉନସେ ଅଵିପରୀତ ଫଲ ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା (ଅର୍ଥାତ୍ ଵିଷଯକଷାଯଵାନ୍ ପୁରୁଷରୂପ ଵିପରୀତ କାରଣକା ଫଲ ଅଵିପରୀତ ନହୀଂ ହୋତା) ..୨୫୮..

Page 471 of 513
PDF/HTML Page 504 of 546
single page version

ଉପରତପାପତ୍ଵେନ, ସର୍ଵଧର୍ମିମଧ୍ଯସ୍ଥତ୍ଵେନ, ଗୁଣଗ୍ରାମୋପସେଵିତ୍ଵେନ ଚ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ର- ଯୌଗପଦ୍ଯପରିଣତିନିର୍ଵୃତ୍ତୈକାଗ୍ା୍ରଯାତ୍ମକସୁମାର୍ଗଭାଗୀ, ସ ଶ୍ରମଣଃ ସ୍ଵଯଂ ପରସ୍ଯ ମୋକ୍ଷପୁଣ୍ଯାଯତନତ୍ଵାଦ- ଵିପରୀତଫଲକାରଣଂ କାରଣମଵିପରୀତଂ ପ୍ରତ୍ଯେଯମ୍ ..୨୫୯.. ଶାସ୍ତ୍ରେଷୁ, କିହ ତେ ତପ୍ପଡିବଦ୍ଧା ପୁରିସା ଣିତ୍ଥାରଗା ହୋଂତି କଥଂ ତେ ତତ୍ପ୍ରତିବଦ୍ଧା ଵିଷଯକଷାଯପ୍ରତିବଦ୍ଧାଃ ପୁରୁଷା ନିସ୍ତାରକାଃ ସଂସାରୋତ୍ତାରକା ଦାତୄଣାମ୍, ନ କଥମପୀତି . ଏତଦୁକ୍ତଂ ଭଵତି — ଵିଷଯକଷାଯାସ୍ତାଵତ୍ପାପ- ସ୍ଵରୂପାସ୍ତଦ୍ଵନ୍ତଃ ପୁରୁଷା ଅପି ପାପା ଏଵ, ତେ ଚ ସ୍ଵକୀଯଭକ୍ତାନାଂ ଦାତୄଣାଂ ପୁଣ୍ଯଵିନାଶକା ଏଵେତି ..୨୫୮.. ଅଥ ପାତ୍ରଭୂତତପୋଧନଲକ୍ଷଣଂ କଥଯତି — ଉପରତପାପତ୍ଵେନ, ସର୍ଵଧାର୍ମିକସମଦର୍ଶିତ୍ଵେନ, ଗୁଣଗ୍ରାମସେଵକତ୍ଵେନ ଚ ସ୍ଵସ୍ଯ ମୋକ୍ଷକାରଣତ୍ଵାତ୍ପରେଷାଂ ପୁଣ୍ଯକାରଣତ୍ଵାଚ୍ଚେତ୍ଥଂଭୂତଗୁଣଯୁକ୍ତଃ ପୁରୁଷଃ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରୈକାଗ୍ରଯଲକ୍ଷଣ- ନିଶ୍ଚଯମୋକ୍ଷମାର୍ଗସ୍ଯ ଭାଜନଂ ଭଵତୀତି ..୨୫୯.. ଅଥ ତେଷାମେଵ ପାତ୍ରଭୂତତପୋଧନାନାଂ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେଣ ଲକ୍ଷଣମୁପଲକ୍ଷଯତି — ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଶୁଭୋପଯୋଗପରିଣତପୁରୁଷାଃ ପାତ୍ରଂ ଭଵନ୍ତୀତି . ତଦ୍ଯଥା — ନିର୍ଵିକଲ୍ପ- ସମାଧିବଲେନ ଶୁଭାଶୁଭୋପଯୋଗଦ୍ଵଯରହିତକାଲେ କଦାଚିଦ୍ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରଲକ୍ଷଣଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଯୁକ୍ତାଃ, କଦାଚିତ୍ପୁନ- ର୍ମୋହଦ୍ଵେଷାଶୁଭରାଗରହିତକାଲେ ସରାଗଚାରିତ୍ରଲକ୍ଷଣଶୁଭୋପଯୋଗଯୁକ୍ତାଃ ସନ୍ତୋ ଭଵ୍ଯଲୋକଂ ନିସ୍ତାରଯନ୍ତି, ତେଷୁ ଚ

ଅବ ଅଵିପରୀତ ଫଲକା କାରଣ, ଐସା ଜୋ ‘ଅଵିପରୀତ କାରଣ’ ଯହ ବତଲାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଉପରତପାପଃ] ଜିସକେ ପାପ ରୁକ ଗଯା ହୈ, [ସର୍ଵେଷୁ ଧାର୍ମିକେଷୁ ସମଭାଵଃ ] ଜୋ ସଭୀ ଧାର୍ମିକୋଂକେ ପ୍ରତି ସମଭାଵଵାନ୍ ହୈ ଔର [ଗୁଣସମିତିତୋପସେଵୀ ] ଜୋ ଗୁଣସମୁଦାଯକା ସେଵନ କରନେଵାଲା ହୈ, [ସଃ ପୁରୁଷଃ ] ଵହ ପୁରୁଷ [ସୁମାର୍ଗସ୍ଯ ] ସୁମାର୍ଗକା [ଭାଗୀ ଭଵତି ] ଭାଗୀ ହୋତା ହୈ . (ଅର୍ଥାତ୍ ସୁମାର୍ଗଵାନ୍ ହୈ) ..୨୫୯..

ଟୀକା : — ପାପକେ ରୁକ ଜାନେସେ ସର୍ଵଧର୍ମିଯୋଂକେ ପ୍ରତି ସ୍ଵଯଂ ମଧ୍ଯସ୍ଥ ହୋନେସେ ଔର ଗୁଣସମୂହକା ସେଵନ କରନେସେ ଜୋ ଶ୍ରମଣ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ – ଜ୍ଞାନ – ଚାରିତ୍ରକେ ଯୁଗପତ୍ପନେରୂପ ପରିଣତିସେ ରଚିତ ଏକାଗ୍ରତାସ୍ଵରୂପ ସୁମାର୍ଗକା ଭାଗୀ (ସୁମାର୍ଗଶାଲୀ – ସୁମାର୍ଗକା ଭାଜନ) ହୈ ଵହ ନିଜକୋ ଔର ପରକୋ ମୋକ୍ଷକା ଔର ପୁଣ୍ଯକା ଆଯତନ (ସ୍ଥାନ) ହୈ ଇସଲିଯେ ଵହ (ଶ୍ରମଣ) ଅଵିପରୀତ ଫଲକା କାରଣ ଐସା ‘ଅଵିପରୀତ କାରଣ’ ହୈ, ଐସୀ ପ୍ରତୀତି କରନୀ ଚାହିଯେ ..୨୫୯..

Page 472 of 513
PDF/HTML Page 505 of 546
single page version

ଯଥୋକ୍ତଲକ୍ଷଣା ଏଵ ଶ୍ରମଣା ମୋହଦ୍ଵେଷାପ୍ରଶସ୍ତରାଗୋଚ୍ଛେଦାଦଶୁଭୋପଯୋଗଵିଯୁକ୍ତାଃ ସନ୍ତଃ, ସକଲକଷାଯୋଦଯଵିଚ୍ଛେଦାତ୍ କଦାଚିତ୍ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୁକ୍ତାଃ ପ୍ରଶସ୍ତରାଗଵିପାକାତ୍କଦାଚିଚ୍ଛୁଭୋପଯୁକ୍ତାଃ, ସ୍ଵଯଂ ମୋକ୍ଷାଯତନତ୍ଵେନ ଲୋକଂ ନିସ୍ତାରଯନ୍ତି; ତଦ୍ଭକ୍ତିଭାଵପ୍ରଵୃତ୍ତପ୍ରଶସ୍ତଭାଵା ଭଵନ୍ତି ପରେ ଚ ପୁଣ୍ଯଭାଜଃ ..୨୬୦.. ଭକ୍ତୋ ଭଵ୍ଯଵରପୁଣ୍ଡରୀକଃ ପ୍ରଶସ୍ତଫଲଭୂତଂ ସ୍ଵର୍ଗଂ ଲଭତେ, ପରଂପରଯା ମୋକ୍ଷଂ ଚେତି ଭାଵାର୍ଥଃ ..୨୬୦.. ଏଵଂ ପାତ୍ରାପାତ୍ରପରୀକ୍ଷାକଥନମୁଖ୍ଯତଯା ଗାଥାଷଟକେନ ତୃତୀଯସ୍ଥଲଂ ଗତମ୍ . ଇତ ଊର୍ଧ୍ଵଂ ଆଚାରକଥିତକ୍ରମେଣ ପୂର୍ଵଂ କଥିତମପି ପୁନରପି ଦୃଢୀକରଣାର୍ଥଂ ଵିଶେଷେଣ ତପୋଧନସମାଚାରଂ କଥଯତି . ଅଥାଭ୍ଯାଗତତପୋଧନସ୍ଯ ଦିନତ୍ରଯପର୍ଯନ୍ତଂ ସାମାନ୍ଯପ୍ରତିପତ୍ତିଂ, ତଦନନ୍ତରଂ ଵିଶେଷପ୍ରତିପତ୍ତିଂ ଦର୍ଶଯତି — ଵଟ୍ଟଦୁ ଵର୍ତତାମ୍ . ସ କଃ . ଅତ୍ରତ୍ଯ

ଅବ, ଅଵିପରୀତ ଫଲକା କାରଣ, ଐସା ଜୋ ‘ଅଵିପରୀତ କାରଣ’ ହୈ ଉସେ ଵିଶେଷ ସମଝାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅଶୁଭୋପଯୋଗରହିତାଃ ] ଜୋ ଅଶୁଭୋପଯୋଗରହିତ ଵର୍ତତେ ହୁଏ [ଶୁଦ୍ଧୋପଯୁକ୍ତାଃ ] ଶୁଦ୍ଧୋପଯୁକ୍ତ [ଵା ] ଅଥଵା [ଶୁଭୋପଯୁକ୍ତାଃ ] ଶୁଭୋପଯୁକ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ, ଵେ (ଶ୍ରମଣ) [ଲୋକଂ ନିସ୍ତାରଯନ୍ତି ] ଲୋଗୋଂକୋ ତାର ଦେତେ ହୈଂ; (ଔର) [ତେଷୁ ଭକ୍ତଃ ] ଉନକେ ପ୍ରତି ଭକ୍ତିଵାନ ଜୀଵ [ପ୍ରଶସ୍ତଂ ] ପ୍ରଶସ୍ତ (-ପୁଣ୍ଯ) କୋ [ଲଭତେ ] ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ ..୨୬୦..

ଟୀକା : — ଯଥୋକ୍ତ ଲକ୍ଷଣଵାଲେ ଶ୍ରମଣ ହୀ — ଜୋ କି ମୋହ, ଦ୍ଵେଷ ଔର ଅପ୍ରଶସ୍ତ ରାଗକେ ଉଚ୍ଛେଦସେ ଅଶୁଭୋପଯୋଗରହିତ ଵର୍ତତେ ହୁଏ, ସମସ୍ତ କଷାଯୋଦଯକେ ଵିଚ୍ଛେଦସେ କଦାଚିତ୍ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୁକ୍ତ (ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗମେଂ ଯୁକ୍ତ) ଔର ପ୍ରଶସ୍ତ ରାଗକେ ଵିପାକକେ କଦାଚିତ୍ ଶୁଭୋପଯୁକ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ ଵେ — ସ୍ଵଯଂ ମୋକ୍ଷାଯତନ (ମୋକ୍ଷକେ ସ୍ଥାନ) ହୋନେସେ ଲୋକକୋ ତାର ଦେତେ ହୈଂ; ଔର ଉନକେ ପ୍ରତି ଭକ୍ତିଭାଵସେ ଜିନକେ ପ୍ରଶସ୍ତ ଭାଵ ପ୍ରଵର୍ତତା ହୈ ଐସେ ପର ଜୀଵ ପୁଣ୍ଯକେ ଭାଗୀ (ପୁଣ୍ଯଶାଲୀ) ହୋତେ ହୈଂ ..୨୬୦..

Page 473 of 513
PDF/HTML Page 506 of 546
single page version

ଅଥାଵିପରୀତଫଲକାରଣାଵିପରୀତକାରଣସମୁପାସନପ୍ରଵୃତ୍ତିଂ ସାମାନ୍ଯଵିଶେଷତୋ ଵିଧେଯତଯା ସୂତ୍ରଦ୍ଵୈତେନୋପଦର୍ଶଯତି —

ଶ୍ରମଣାନାମାତ୍ମଵିଶୁଦ୍ଧିହେତୌ ପ୍ରକୃତେ ଵସ୍ତୁନି ତଦନୁକୂଲକ୍ରିଯାପ୍ରଵୃତ୍ତ୍ଯା ଗୁଣାତିଶଯାଧାନମ- ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧମ୍ ..୨୬୧.. ଆଚାର୍ଯଃ . କିଂ କୃତ୍ଵା . ଦିଟ୍ଠା ଦୃଷ୍ଟଵା . କିମ୍ . ଵତ୍ଥୁଂ ତପୋଧନଭୂତଂ ପାତ୍ରଂ ଵସ୍ତୁ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟମ୍ . ପଗଦଂ ପ୍ରକୃତଂ ଅଭ୍ଯନ୍ତରନିରୁପରାଗଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାଜ୍ଞାପକବହିରଙ୍ଗନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥନିର୍ଵିକାରରୂପମ୍ . କାଭିଃ କୃତ୍ଵା ଵର୍ତତାମ୍ . ଅବ୍ଭୁଟ୍ଠାଣପ୍ପଧାଣକିରିଯାହିଂ ଅଭ୍ଯାଗତଯୋଗ୍ଯାଚାରଵିହିତାଭିରଭ୍ଯୁତ୍ଥାନାଦିକ୍ରିଯାଭିଃ . ତଦୋ ଗୁଣାଦୋ ତତୋ ଦିନ-

ଅବ, ଅଵିପରୀତ ଫଲକା କାରଣ ଐସା ଜୋ ‘ଅଵିପରୀତ କାରଣ’ ଉସକୀ ଉପାସନାରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ସାମାନ୍ଯ ଔର ଵିଶେଷରୂପସେ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ ଐସା ଦୋ ସୂତ୍ରୋଂ ଦ୍ଵାରା ବତଲାତେ ହୈଂ —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ପ୍ରକୃତଂ ଵସ୍ତୁ ] ୧ପ୍ରକୃତ ଵସ୍ତୁକୋ [ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ] ଦେଖକର (ପ୍ରଥମ ତୋ) [ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନପ୍ରଧାନକ୍ରିଯାଭିଃ ] ୨ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନ ଆଦି କ୍ରିଯାଓଂସେ [ଵର୍ତତାମ୍ ] (ଶ୍ରମଣ) ଵର୍ତୋ; [ତତଃ ] ଫି ର [ଗୁଣାତ୍ ] ଗୁଣାନୁସାର [ଵିଶେଷିତଵ୍ଯଃ ] ଭେଦ କରନା, — [ଇତି ଉପଦେଶଃ ] ଐସା ଉପଦେଶ ହୈ ..୨୬୦..

ଟୀକା : — ଶ୍ରମଣୋଂକେ ଆତ୍ମଵିଶୁଦ୍ଧିକୀ ହେତୁଭୂତ ପ୍ରକୃତ ଵସ୍ତୁ (-ଶ୍ରମଣ) କେ ପ୍ରତି ଉସକେ ଯୋଗ୍ଯ (ଶ୍ରମଣ ଯୋଗ୍ଯ) କ୍ରିଯାରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତିସେ ଗୁଣାତିଶଯତାକା ଆରୋପଣ କରନେକା ନିଷେଧ ନହୀଂ ହୈ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଯଦି କୋଈ ଶ୍ରମଣ ଅନ୍ଯ ଶ୍ରମଣକୋ ଦେଖେ ତୋ ପ୍ରଥମ ହୀ, ମାନୋ ଵେ ଅନ୍ଯ ଶ୍ରମଣ ଗୁଣାତିଶଯଵାନ୍ ହୋଂ ଇସପ୍ରକାର ଉନକେ ପ୍ରତି (ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନାଦି) ଵ୍ଯଵହାର କରନା ଚାହିଯେ . ଫି ର ଉନକା ପରିଚଯ ହୋନେକେ ବାଦ ଉନକେ ଗୁଣାନୁସାର ବର୍ତାଵ କରନା ଚାହିଯେ ..୨୬୧..

୧. ପ୍ରକୃତ ଵସ୍ତୁ = ଅଵିକୃତ ଵସ୍ତୁ; ଅଵିପରୀତ ପାତ୍ର (ଅଭ୍ଯଂତର – ନିରୁପରାଗ – ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକୀ ଭାଵନାକୋ ବତାନେଵାଲା ଜୋ ବହିରଂଗ – ନିର୍ଗ୍ରଂଥ – ନିର୍ଵିକାରରୂପ ହୈ ଉସ ରୂପଵାଲେ ଶ୍ରମଣକୋ ଯହାଁ ‘ପ୍ରକୃତ – ଵସ୍ତୁ’ କହା ହୈ .)

୨. ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନ = ସମ୍ମାନାର୍ଥ ଖଡ଼େ ହୋ ଜାନା ଔର ସମ୍ମୁଖ ଜାନା .

Page 474 of 513
PDF/HTML Page 507 of 546
single page version

ଶ୍ରମଣାନାଂ ସ୍ଵତୋଽଧିକଗୁଣାନାମଭ୍ଯୁତ୍ଥାନଗ୍ରହଣୋପାସନପୋଷଣସତ୍କାରାଂଜଲିକରଣପ୍ରଣାମ- ପ୍ରଵୃତ୍ତଯୋ ନ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧାଃ ..୨୬୨.. ତ୍ରଯାନନ୍ତରଂ ଗୁଣାଦ୍ଗୁଣଵିଶେଷାତ୍ ଵିସେସିଦଵ୍ଵୋ ତେନ ଆଚାର୍ଯେଣ ସ ତପୋଧନୋ ରତ୍ନତ୍ରଯଭାଵନାଵୃଦ୍ଧିକାରଣ- କ୍ରିଯାଭିର୍ଵିଶେଷିତଵ୍ଯଃ ତ୍ତି ଉଵଦେସୋ ଇତ୍ଯୁପଦେଶଃ ସର୍ଵଜ୍ଞଗଣଧରଦେଵାଦୀନାମିତି ..୨୬୧.. ଅଥ ତମେଵ ଵିଶେଷଂ କଥଯତି . ଭଣିଦଂ ଭଣିତଂ କଥିତଂ ଇହ ଅସ୍ମିନ୍ଗ୍ରନ୍ଥେ . କେଷାଂ ସଂବନ୍ଧୀ . ଗୁଣାଧିଗାଣଂ ହି ଗୁଣାଧିକତପୋଧନାନାଂ ହି ସ୍ଫୁ ଟମ୍ . କିଂ ଭଣିତମ୍ . ଅବ୍ଭୁଟ୍ଠାଣଂ ଗହଣଂ ଉଵାସଣଂ ପୋସଣଂ ଚ ସକ୍କାରଂ ଅଂଜଲିକରଣଂ ପଣମଂ ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନ- ଗ୍ରହଣୋପାସନପୋଷଣସତ୍କାରାଞ୍ଜଲିକରଣପ୍ରଣାମାଦିକମ୍ . ଅଭିମୁଖଗମନମଭ୍ଯୁତ୍ଥାନମ୍, ଗ୍ରହଣଂ ସ୍ଵୀକାରଃ, ଉପାସନଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାସହକାରିକାରଣନିମିତ୍ତଂ ସେଵା, ତଦର୍ଥମେଵାଶନଶଯନାଦିଚିନ୍ତା ପୋଷଣମ୍, ଭେଦାଭେଦ- ରତ୍ନତ୍ରଯଗୁଣପ୍ରକାଶନଂ ସତ୍କାରଃ, ବଦ୍ଧାଞ୍ଜଲିନମସ୍କାରୋଽଞ୍ଜଲିକରଣମ୍, ନମୋଽସ୍ତ୍ଵିତିଵଚନଵ୍ଯାପାରଃ ପ୍ରଣାମ ଇତି ..୨୬୨.. ଅଥାଭ୍ଯାଗତାନାଂ ତଦେଵାଭ୍ଯୁତ୍ଥାନାଦିକଂ ପ୍ରକାରାନ୍ତରେଣ ନିର୍ଦିଶତି — ଅବ୍ଭୁଟ୍ଠେଯା ଯଦ୍ଯପି ଚାରିତ୍ରଗୁଣେନାଧିକା ନ ଭଵନ୍ତି, ତପସା ଵା, ତଥାପି ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନଗୁଣେନ ଜ୍ଯେଷ୍ଠତ୍ଵାଚ୍ଛ୍ରୁତଵିନଯାର୍ଥମଭ୍ଯୁତ୍ଥେଯାଃ ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନଯୋଗ୍ଯା ଭଵନ୍ତି . କେ ତେ . ସମଣା ଶ୍ରମଣା ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥାଚାର୍ଯାଃ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟାଃ . ସୁତ୍ତତ୍ଥଵିସାରଦା ଵିଶୁଦ୍ଧଜ୍ଞାନଦର୍ଶନସ୍ଵଭାଵପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପ୍ରଭୃତ୍ଯନେକାନ୍ତାତ୍ମକପଦାର୍ଥେଷୁ ଵୀତରାଗସର୍ଵଜ୍ଞପ୍ରଣୀତମାର୍ଗେଣ ପ୍ରମାଣନଯ- ନିକ୍ଷେପୈର୍ଵିଚାରଚତୁରଚେତସଃ ସୂତ୍ରାର୍ଥଵିଶାରଦାଃ . ନ କେଵଲମଭ୍ଯୁତ୍ଥେଯାଃ, ଉଵାସେଯା ପରମଚିଜ୍ଜୋତିଃପରମାତ୍ମ-

(ଇସପ୍ରକାର ପହଲା ସୂତ୍ର କହକର ଅବ ଇସୀ ଵିଷଯକା ଦୂସରା ସୂତ୍ର କହତେ ହୈଂ : — )

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଗୁଣାଧିକାନାଂ ହି ] ଗୁଣୋଂମେଂ ଅଧିକ (ଶ୍ରମଣୋଂ) କେ ପ୍ରତି [ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନଂ ] ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନ, [ଗ୍ରହଣଂ ] ଗ୍ରହଣ (ଆଦରସେ ସ୍ଵୀକାର), [ଉପାସନଂ ] ଉପାସନ (ସେଵା), [ପୋଷଣଂ ] ପୋଷଣ (ଉନକେ ଅଶନ, ଶଯନାଦିକୀ ଚିନ୍ତା), [ସତ୍କାରଃ ] ସତ୍କାର (ଗୁଣୋଂକୀ ପ୍ରଶଂସା), [ଅଞ୍ଜଲିକରଣଂ ] ଅଞ୍ଜଲି କରନା (ଵିନଯପୂର୍ଵକ ହାଥ ଜୋଡ଼ନା) [ଚ ] ଔର [ପ୍ରଣାମଃ ] ପ୍ରଣାମ କରନା [ଇହ ] ଯହାଁ [ଭଣିତମ୍ ] କହା ହୈ ..୨୬୨..

ଟୀକା : — ଶ୍ରମଣୋଂକୋ ଅପନେସେ ଅଧିକ ଗୁଣଵାନ (ଶ୍ରମଣ) କେ ପ୍ରତି ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନ, ଗ୍ରହଣ, ଉପାସନ, ପୋଷଣ, ସତ୍କାର, ଅଂଜଲିକରଣ ଔର ପ୍ରଣାମରୂପ ପ୍ରଵୃତ୍ତିଯାଁ ନିଷିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୈଂ ..୨୬୨..

Page 475 of 513
PDF/HTML Page 508 of 546
single page version

ଅଥ ଶ୍ରମଣାଭାସେଷୁ ସର୍ଵାଃ ପ୍ରଵୃତ୍ତୀଃ ପ୍ରତିଷେଧଯତି —

ସୂତ୍ରାର୍ଥଵୈଶାରଦ୍ଯପ୍ରଵର୍ତିତସଂଯମତପଃସ୍ଵତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନାନାମେଵ ଶ୍ରମଣାନାମଭ୍ଯୁତ୍ଥାନାଦିକାଃ ପ୍ରଵୃତ୍ତଯୋ- ଽପ୍ରତିଷିଦ୍ଧା, ଇତରେଷାଂ ତୁ ଶ୍ରମଣାଭାସାନାଂ ତାଃ ପ୍ରତିଷିଦ୍ଧା ଏଵ ..୨୬୩.. ପଦାର୍ଥପରିଜ୍ଞାନାର୍ଥମୁପାସେଯାଃ ପରମଭକ୍ତ୍ଯା ସେଵନୀଯାଃ . ସଂଜମତଵଣାଣଡ୍ଢା ପଣିଵଦଣୀଯା ହି ସଂଯମତପୋଜ୍ଞାନାଢଯାଃ ପ୍ରଣିପତନୀଯାଃ ହି ସ୍ଫୁ ଟଂ . ବହିରଙ୍ଗେନ୍ଦ୍ରିଯସଂଯମପ୍ରାଣସଂଯମବଲେନାଭ୍ଯନ୍ତରେ ସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନି ଯତ୍ନପରତ୍ଵଂ ସଂଯମଃ . ବହିରଙ୍ଗାନଶନାଦିତପୋବଲେନାଭ୍ଯନ୍ତରେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯେଚ୍ଛାନିରୋଧେନ ଚ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପେ ପ୍ରତପନଂ ଵିଜଯନଂ ତପଃ . ବହିରଙ୍ଗ- ପରମାଗମାଭ୍ଯାସେନାଭ୍ଯନ୍ତରେ ସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନଂ ସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନମ୍ . ଏଵମୁକ୍ତଲକ୍ଷଣୈଃ ସଂଯମତପୋଜ୍ଞାନୈରାଢଯାଃ ପରିପୂର୍ଣା ଯଥାସଂଭଵଂ ପ୍ରତିଵନ୍ଦନୀଯାଃ . କୈଃ . ସମଣେହିଂ ଶ୍ରମଣୈରିତି . ଅତ୍ରେଦଂ ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ — ଯେ ବହୁଶ୍ରୁତା ଅପି ଚାରିତ୍ରାଧିକା ନ ଭଵନ୍ତି, ତେଽପି ପରମାଗମାଭ୍ଯାସନିମିତ୍ତଂ ଯଥାଯୋଗ୍ଯଂ ଵନ୍ଦନୀଯାଃ . ଦ୍ଵିତୀଯଂ ଚ କାରଣମ୍ — ତେ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵେ ଜ୍ଞାନେ ଚ ପୂର୍ଵମେଵ ଦୃଢତରାଃ, ଅସ୍ଯ ତୁ ନଵତରତପୋଧନସ୍ଯ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵେ ଜ୍ଞାନେ ଚାପି ଦାଢର୍ଯଂ ନାସ୍ତି . ତର୍ହି ସ୍ତୋକଚାରିତ୍ରାଣାଂ କିମର୍ଥମାଗମେ ଵନ୍ଦନାଦିନିଷେଧଃ କୃତ ଇତି ଚେତ୍ . ଅତିପ୍ରସଂଗନିଷେଧାର୍ଥମିତି ..୨୬୩..

ଅବ ଶ୍ରମଣଭାସୋଂକେ ପ୍ରତି ସମସ୍ତ ପ୍ରଵୃତ୍ତିଯୋଂକା ନିଷେଧ କରତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଶ୍ରମଣୈଃ ହି ] ଶ୍ରମଣୋଂକେ ଦ୍ଵାରା [ସୂତ୍ରାର୍ଥଵିଶାରଦାଃ ] ସୂତ୍ରାର୍ଥଵିଶାରଦ (ସୂତ୍ରୋଂକେ ଔର ସୂତ୍ରକଥିତ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ଜ୍ଞାନମେଂ ନିପୁଣ) ତଥା [ସଂଯମତପୋଜ୍ଞାନାଢଯାଃ ] ସଂଯମତପଜ୍ଞାନାଢଯ, (ସଂଯମ, ତପ ଔର ଆତ୍ମଜ୍ଞାନମେଂ ସମୃଦ୍ଧ) [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥେଯାଃ ଉପାସେଯାଃ ପ୍ରଣିପତନୀଯାଃ ] ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନ, ଉପାସନା ଔର ପ୍ରଣାମ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈଂ ..୨୬୩..

ଟୀକା : — ଜିନକେ ସୂତ୍ରୋଂମେଂ ଔର ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ ଵିଶାରଦପନେକେ ଦ୍ଵାରା ସଂଯମ, ତପ ଔର ସ୍ଵତତ୍ଵକା ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଵର୍ତତା ହୈ ଉନ ଶ୍ରମଣୋଂକେ ପ୍ରତି ହୀ ଅଭ୍ଯୁତ୍ଥାନାଦିକ ପ୍ରଵୃତ୍ତିଯାଁ ଅନିଷିଦ୍ଧ ହୈଂ, ପରନ୍ତୁ ଉସକେ ଅତିରିକ୍ତ ଅନ୍ଯ ଶ୍ରମଣାଭାସୋଂକେ ପ୍ରତି ଵେ ପ୍ରଵୃତ୍ତିଯାଁ ନିଷିଦ୍ଧ ହୀ ହୈଂ ..୨୬୩..

Page 476 of 513
PDF/HTML Page 509 of 546
single page version

ଅଥ କୀଦୃଶଃ ଶ୍ରମଣାଭାସୋ ଭଵତୀତ୍ଯାଖ୍ଯାତି — ଣ ହଵଦି ସମଣୋ ତ୍ତି ମଦୋ ସଂଜମତଵସୁତ୍ତସଂପଜୁତ୍ତୋ ଵି .

ଆଗମଜ୍ଞୋଽପି, ସଂଯତୋଽପି, ତପଃସ୍ଥୋଽପି, ଜିନୋଦିତମନନ୍ତାର୍ଥନିର୍ଭରଂ ଵିଶ୍ଵଂ ସ୍ଵେନାତ୍ମନା ଜ୍ଞେଯତ୍ଵେନ ନିଷ୍ପୀତତ୍ଵାଦାତ୍ମପ୍ରଧାନମଶ୍ରଦ୍ଦଧାନଃ ଶ୍ରମଣାଭାସୋ ଭଵତି ..୨୬୪.. ଅଥ ଶ୍ରମଣାଭାସଃ କୀଦୃଶୋ ଭଵତୀତି ପୃଷ୍ଟେ ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ତରଂ ଦଦାତି — ଣ ହଵଦି ସମଣୋ ସ ଶ୍ରମଣୋ ନ ଭଵତି ତ୍ତି ମଦୋ ଇତି ମତଃ ସମ୍ମତଃ . କ୍ଵ . ଆଗମେ . କଥଂଭୂତୋଽପି . ସଂଜମତଵସୁତ୍ତସଂପଜୁତ୍ତୋ ଵି ସଂଯମତପଃଶ୍ରୁତୈଃ ସଂପ୍ରଯୁକ୍ତୋଽପି ସହିତୋଽପି . ଯଦି କିମ୍ . ଜଦି ସଦ୍ଦହଦି ଣ ଯଦି ଚେନ୍ମୂଢତ୍ରଯାଦିପଞ୍ଚଵିଂଶତିସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵମଲସହିତଃ ସନ୍ ନ ଶ୍ରଦ୍ଧତ୍ତେ, ନ ରୋଚତେ, ନ ମନ୍ଯତେ . କାନ୍ . ଅତ୍ଥେ ପଦାର୍ଥାନ୍ . କଥଂଭୂତାନ୍ . ଆଦପଧାଣେ ନିର୍ଦୋଷିପରମାତ୍ମପ୍ରଭୃତୀନ୍ . ପୁନରପି କଥଂଭୂତାନ୍ . ଜିଣକ୍ଖାଦେ ଵୀତରାଗସର୍ଵଜ୍ଞଜିନେଶ୍ଵରେଣାଖ୍ଯାତାନ୍, ଦିଵ୍ଯ- ଧ୍ଵନିନା ପ୍ରଣୀତାନ୍, ଗଣଧରଦେଵୈର୍ଗ୍ରନ୍ଥଵିରଚିତାନିତ୍ଯର୍ଥଃ ..୨୬୪.. ଅଥ ମାର୍ଗସ୍ଥଶ୍ରମଣଦୂଷଣେ ଦୋଷଂ ଦର୍ଶଯତି — ଅଵଵଦଦି ଅପଵଦତି ଦୂଷଯତ୍ଯପଵାଦଂ କରୋତି . ସ କଃ . ଜୋ ହି ଯଃ କର୍ତା ହି ସ୍ଫୁ ଟମ୍ . କ ମ୍ . ସମଣଂ ଶ୍ରମଣଂ

ଅବ, କୈସା ଜୀଵ ଶ୍ରମଣାଭାସ ହୈ ସୋ କହତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସଂଯମତପଃସୂତ୍ରସଂପ୍ରଯୁକ୍ତଃ ଅପି ] ସୂତ୍ର, ସଂଯମ ଔର ତପସେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋନେ ପର ଭୀ [ଯଦି ] ଯଦି (ଵହ ଜୀଵ) [ଜିନାଖ୍ଯାତାନ୍ ] ଜିନୋକ୍ତ [ଆତ୍ମପ୍ରଧାନାନ୍ ] ଆତ୍ମପ୍ରଧାନ [ଅର୍ଥାନ୍ ] ପଦାର୍ଥୋଂକା [ନ ଶ୍ରଦ୍ଧତ୍ତେ ] ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ନହୀଂ କରତା ତୋ ଵହ [ଶ୍ରମଣଃ ନ ଭଵତି ] ଶ୍ରମଣ ନହୀଂ ହୈ, — [ଇତି ମତଃ ] ଐସା (ଆଗମମେଂ) କହା ହୈ ..୨୬୪..

ଟୀକା : — ଆଗମକା ଜ୍ଞାତା ହୋନେ ପର ଭୀ, ସଂଯତ ହୋନେ ପର ଭୀ, ତପମେଂ ସ୍ଥିତ ହୋନେ ପର ଭୀ, ଜିନୋକ୍ତ ଅନନ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂସେ ଭରେ ହୁଏ ଵିଶ୍ଵକୋ — ଜୋ କି (ଵିଶ୍ଵ) ଅପନେ ଆତ୍ମାସେ ଜ୍ଞେଯରୂପସେ ପିଯା ଜାତା ହୋନେକେ କାରଣ ୧ଆତ୍ମପ୍ରଧାନ ହୈ ଉସକା — ଜୋ ଜୀଵ ଶ୍ରଦ୍ଧାନ ନହୀଂ କରତା ଵହ ଶ୍ରମଣାଭାସ ହୈ ..୨୬୪..

୧. ଆତ୍ମପ୍ରଧାନ = ଜିସମେଂ ଆତ୍ମା ପ୍ରଧାନ ହୈ ଐସା; [ଆତ୍ମା ସମସ୍ତ ଵିଶ୍ଵକୋ ଜାନତା ହୈ ଇସଲିଯେ ଵହ ଵିଶ୍ଵମେଂ — ଵିଶ୍ଵକେ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ — ପ୍ରଧାନ ହୈ . ]

Page 477 of 513
PDF/HTML Page 510 of 546
single page version

ଅଥ ଶ୍ରାମଣ୍ଯେନ ସମମନନୁମନ୍ଯମାନସ୍ଯ ଵିନାଶଂ ଦର୍ଶଯତି — ଅଵଵଦଦି ସାସଣତ୍ଥଂ ସମଣଂ ଦିଟ୍ଠା ପଦୋସଦୋ ଜୋ ହି .

ଶ୍ରମଣଂ ଶାସନସ୍ଥମପି ପ୍ରଦ୍ଵେଷାଦପଵଦତଃ କ୍ରିଯାସ୍ଵନନୁମନ୍ଯମାନସ୍ଯ ଚ ପ୍ରଦ୍ଵେଷକଷାଯିତତ୍ଵାତ୍ ଚାରିତ୍ରଂ ନଶ୍ଯତି ..୨୬୫.. ତପୋଧନମ୍ . କ ଥଂଭୂତମ୍ . ସାସଣତ୍ଥଂ ଶାସନସ୍ଥଂ ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରମୋକ୍ଷମାର୍ଗସ୍ଥମ୍ . କସ୍ମାତ୍ . ପଦୋସଦୋ ନିର୍ଦୋଷିପରମାତ୍ମଭାଵନାଵିଲକ୍ଷଣାତ୍ ପ୍ରଦ୍ଵେଷାତ୍କଷାଯାତ୍ . କିଂ କୃତ୍ଵା ପୂର୍ଵମ୍ . ଦିଟ୍ଠା ଦୃଷ୍ଟଵା . ନ କେଵଲଂ ଅପଵଦତି, ଣାଣୁମଣ୍ଣଦି ନାନୁମନ୍ଯତେ . କାସୁ ଵିଷଯେ . କିରିଯାସୁ ଯଥାଯୋଗ୍ଯଂ ଵନ୍ଦନାଦିକ୍ରିଯାସୁ . ହଵଦି ହି ସୋ ଭଵତି ହି ସ୍ଫୁ ଟଂ ସଃ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ଣଟ୍ଠଚାରିତ୍ତୋ କଥଂଚିଦତିପ୍ରସଂଗାନ୍ନଷ୍ଟଚାରିତ୍ରୋ ଭଵତୀତି . ତଥାହି — ମାର୍ଗସ୍ଥତପୋଧନଂ ଦୃଷ୍ଟଵା ଯଦି କଥଂଚିନ୍ମାତ୍ସର୍ଯଵଶାଦ୍ଦୋଷଗ୍ରହଣଂ କରୋତି ତଦା ଚାରିତ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟୋ ଭଵତି ସ୍ଫୁ ଟଂ; ପଶ୍ଚାଦାତ୍ମନିନ୍ଦାଂ କୃତ୍ଵା ନିଵର୍ତତେ ତଦା ଦୋଷୋ ନାସ୍ତି, କାଲାନ୍ତରେ ଵା ନିଵର୍ତତେ ତଥାପି ଦୋଷୋ ନାସ୍ତି . ଯଦି ପୁନସ୍ତତ୍ରୈଵାନୁବନ୍ଧଂ କୃତ୍ଵା ତୀଵ୍ରକଷାଯଵଶାଦତିପ୍ରସଂଗଂ କରୋତି ତଦା ଚାରିତ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟୋ ଭଵତୀତି . ଅଯମତ୍ର ଭାଵାର୍ଥଃ — ବହୁଶ୍ରୁତୈରଲ୍ପ- ଶ୍ରୁତତପୋଧନାନାଂ ଦୋଷୋ ନ ଗ୍ରାହ୍ଯସ୍ତୈରପି ତପୋଧନୈଃ କିମପି ପାଠମାତ୍ରଂ ଗୃହୀତ୍ଵା ତେଷାଂ ଦୋଷୋ ନ ଗ୍ରାହ୍ଯଃ, କିଂତୁ କିମପି ସାରପଦଂ ଗୃହୀତ୍ଵା ସ୍ଵଯଂ ଭାଵନୈଵ କର୍ତଵ୍ଯା . କସ୍ମାଦିତି ଚେତ୍ . ରାଗଦ୍ଵେଷୋତ୍ପତ୍ତୌ ସତ୍ଯାଂ ବହୁଶ୍ରୁତାନାଂ

ଅବ, ଜୋ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସେ ସମାନ ହୈଂ ଉନକା ଅନୁମୋଦନ (-ଆଦର) ନ କରନେଵାଲେକା ଵିନାଶ ବତଲାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ହି ] ଜୋ [ଶାସନସ୍ଥଂ ଶ୍ରମଣଂ ] ଶାସନସ୍ଥ (ଜିନଦେଵକେ ଶାସନମେଂ ସ୍ଥିତ) ଶ୍ରମଣକୋ [ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ] ଦେଖକର [ପ୍ରଦ୍ଵେଷତଃ ] ଦ୍ଵେଷସେ [ଅପଵଦତି ] ଉସକା ଅପଵାଦ କରତା ହୈ ଔର [କ୍ରିଯାସୁ ନ ଅନୁମନ୍ଯତେ ] (ସତ୍କାରାଦି) କ୍ରିଯାଓଂସେ କରନେମେଂ ଅନୁମତ (ପ୍ରସନ୍ନ) ନହୀଂ ହୈ [ସଃ ନଷ୍ଟଚାରିତ୍ରଃ ହି ଭଵତି ] ଉସକା ଚାରିତ୍ର ନଷ୍ଟ ହୋତା ହୈ ..୨୬୫..

ଟୀକା : — ଜୋ ଶ୍ରମଣ ଦ୍ଵେଷକେ କାରଣ ଶାସନସ୍ଥ ଶ୍ରମଣକା ଭୀ ଅପଵାଦ ବୋଲତା ହୈ ଔର (ଉସକେ ପ୍ରତି ସତ୍କାରାଦି) କ୍ରିଯାଯେଂ କରନେମେଂ ଅନୁମତ ନହୀଂ ହୈ, ଵହ ଶ୍ରମଣ ଦ୍ଵେଷସେ ୧କଷାଯିତ ହୋନେସେ ଉସକା ଚାରିତ୍ର ନଷ୍ଟ ହୋ ଜାତା ହୈ ..୨୬୫..

୧. କଷାଯିତ = କ୍ରୋଧମାନାଦିକ କଷାଯଵାଲେ; ରଂଗିତ; ଵିକାରୀ .

Page 478 of 513
PDF/HTML Page 511 of 546
single page version

ଗୁଣତୋଽଧିକସ୍ଯ ଵିନଯଂ ପ୍ରତ୍ଯେଷକୋ ଯୋଽପି ଭଵାମି ଶ୍ରମଣ ଇତି .

ଭଵନ୍ ଗୁଣାଧରୋ ଯଦି ସ ଭଵତ୍ଯନନ୍ତସଂସାରୀ ..୨୬୬..

ସ୍ଵଯଂ ଜଘନ୍ଯଗୁଣଃ ସନ୍ ଶ୍ରମଣୋଽହମପୀତ୍ଯଵଲେପାତ୍ପରେଷାଂ ଗୁଣାଧିକାନାଂ ଵିନଯଂ ପ୍ରତୀଚ୍ଛନ୍ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାଵଲେପଵଶାତ୍ କଦାଚିଦନନ୍ତସଂସାର୍ଯପି ଭଵତି ..୨୬୬.. ଶ୍ରୁତଫଲଂ ନାସ୍ତି, ତପୋଧନାନାଂ ତପଃଫଲଂ ଚେତି ..୨୬୫.. ଅତ୍ରାହ ଶିଷ୍ଯଃ — ଅପଵାଦଵ୍ଯାଖ୍ଯାନପ୍ରସ୍ତାଵେ ଶୁଭୋପଯୋଗୋ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତଃ, ପୁନରପି କିମର୍ଥଂ ଅତ୍ର ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ କୃତମିତି . ପରିହାରମାହ — ଯୁକ୍ତମିଦଂ ଭଵଦୀଯଵଚନଂ, କିଂତୁ ତତ୍ର ସର୍ଵତ୍ଯାଗଲକ୍ଷଣୋତ୍ସର୍ଗଵ୍ଯାଖ୍ଯାନେ କୃତେ ସତି ତତ୍ରାସମର୍ଥତପୋଧନୈଃ କାଲାପେକ୍ଷଯା କିମପି ଜ୍ଞାନସଂଯମଶୌଚୋପକରଣାଦିକଂ ଗ୍ରାହ୍ଯମିତ୍ଯପଵାଦଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମେଵ ମୁଖ୍ଯମ୍ . ଅତ୍ର ତୁ ଯଥା ଭେଦନଯେନ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନଜ୍ଞାନଚାରିତ୍ରତପଶ୍ଚରଣରୂପା ଚତୁର୍ଵିଧାରାଧନା ଭଵତି, ସୈଵାଭେଦନଯେନ ସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵଚାରିତ୍ରରୂପେଣ ଦ୍ଵିଧା ଭଵତି, ତତ୍ରାପ୍ଯଭେଦଵିଵକ୍ଷଯା ପୁନରେକୈଵ ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରାରାଧନା, ତଥା ଭେଦନଯେନ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନସମ୍ଯଗ୍ଜ୍ଞାନ- ସମ୍ଯକ୍ଚାରିତ୍ରରୂପସ୍ତ୍ରିଵିଧମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋ ଭଵତି, ସ ଏଵାଭେଦନଯେନ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାପରମୋକ୍ଷମାର୍ଗନାମା ପୁନରେକ ଏଵ, ସ ଚାଭେଦରୂପୋ ମୁଖ୍ଯଵୃତ୍ତ୍ଯା ‘ଏଯଗ୍ଗଗଦୋ ସମଣୋ’ ଇତ୍ଯାଦିଚତୁର୍ଦଶଗାଥାଭିଃ ପୂର୍ଵମେଵ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତଃ . ଅଯଂ ତୁ

ଅବ, ଜୋ ଶ୍ରାମଣ୍ଯମେଂ ଅଧିକ ହୋ ଉସକେ ପ୍ରତି ଜୈସେ କି ଵହ ଶ୍ରାମଣ୍ଯମେଂ ହୀନ (ଅପନେସେ ମୁନିପନେମେଂ ନୀଚା) ହୋ ଐସା ଆଚରଣ କରନେଵାଲେକା ଵିନାଶ ବତଲାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ] ଜୋ ଶ୍ରମଣ [ଯଦି ଗୁଣାଧରଃ ଭଵନ୍ ] ଗୁଣୋଂମେଂ ହୀନ ହୋନେ ପର ଭୀ [ଅପି ଶ୍ରମଣଃ ଭଵାମି ] ‘ମୈଂ ଭୀ ଶ୍ରମଣ ହୂଁ’ [ଇତି ] ଐସା ମାନକର ଅର୍ଥାତ୍ ଗର୍ଵ କରକେ [ଗୁଣତଃ ଅଧିକସ୍ଯ ] ଗୁଣୋଂମେଂ ଅଧିକ (ଐସେ ଶ୍ରମଣ) କେ ପାସସେ [ଵିନଯଂ ପ୍ରତ୍ଯେଷକଃ ] ଵିନଯ (କରଵାନା) ଚାହତା ହୈ [ସଃ ] ଵହ [ଅନନ୍ତସଂସାରୀ ଭଵତି ] ଅନନ୍ତସଂସାରୀ ହୋତା ହୈ ..୨୬୬..

ଟୀକା : — ଜୋ ଶ୍ରମଣ ସ୍ଵଯଂ ଜଘନ୍ଯ ଗୁଣୋଂଵାଲା ହୋନେ ପର ଭୀ ‘ମୈଂ ଭୀ ଶ୍ରମଣ ହୂଁ’ ଐସେ ଗର୍ଵକେ କାରଣ ଦୂସରେ ଅଧିକ ଗୁଣଵାଲୋଂ (ଶ୍ରମଣୋଂ) ସେ ଵିନଯକୀ ଇଚ୍ଛା କରତା ହୈ, ଵହ ଶ୍ରାମଣ୍ଯକେ ଗର୍ଵକେ ଵଶସେ କଦାଚିତ୍ ଅନନ୍ତ ସଂସାରୀ ଭୀ ହୋତା ହୈ ..୨୬୬..

Page 479 of 513
PDF/HTML Page 512 of 546
single page version

ଅଧିଗଗୁଣା ସାମଣ୍ଣେ ଵଟ୍ଟଂତି ଗୁଣାଧରେହିଂ କିରିଯାସୁ .

ଭେଦରୂପୋ ମୁଖ୍ଯଵୃତ୍ତ୍ଯା ଶୁଭୋପଯୋଗରୂପେଣେଦାନୀଂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତୋ, ନାସ୍ତି ପୁନରୁକ୍ତଦୋଷ ଇତି . ଏଵଂ ସମାଚାରଵିଶେଷଵିଵରଣରୂପେଣ ଚତୁର୍ଥସ୍ଥଲେ ଗାଥାଷ୍ଟକଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ସ୍ଵଯଂ ଗୁଣହୀନଃ ସନ୍ ପରେଷାଂ ଗୁଣାଧିକାନାଂ ଯୋଽସୌ ଵିନଯଂ ଵାଞ୍ଛତି, ତସ୍ଯ ଗୁଣଵିନାଶଂ ଦର୍ଶଯତି — ସୋ ହୋଦି ଅଣଂତସଂସାରୀ ସ କଥଂଚିଦନନ୍ତସଂସାରୀ ସଂଭଵତି . ଯଃ କିଂ କରୋତି . ପଡିଚ୍ଛଗୋ ଜୋ ଦୁ ପ୍ରତ୍ଯେଷକୋ ଯସ୍ତୁ, ଅଭିଲାଷକୋଽପେକ୍ଷକ ଇତି . କମ୍ . ଵିଣଯଂ ଵନ୍ଦନାଦିଵିନଯମ୍ . କସ୍ଯ ସଂବନ୍ଧିନମ୍ . ଗୁଣଦୋଧିଗସ୍ସ ବାହ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରରତ୍ନତ୍ରଯଗୁଣାଭ୍ଯାମଧିକସ୍ଯାନ୍ଯ- ତପୋଧନସ୍ଯ . କେନ କୃତ୍ଵା . ହୋମି ସମଣୋ ତ୍ତି ଅହମପି ଶ୍ରମଣୋ ଭଵାମୀତ୍ଯଭିମାନେନ ଗର୍ଵେଣ . ଯଦି କିମ୍ . ହୋଜ୍ଜଂ ଗୁଣାଧରୋ ଜଦି ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରରତ୍ନତ୍ରଯଗୁଣାଭ୍ଯାଂ ହୀନଃ ସ୍ଵଯଂ ଯଦି ଚେଦ୍ଭଵତୀତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ଯଦି ଚେଦ୍ଗୁଣାଧିକେଭ୍ଯଃ ସକାଶାଦ୍ଗର୍ଵେଣ ପୂର୍ଵଂ ଵିନଯଵାଞ୍ଛାଂ କରୋତି, ପଶ୍ଚାଦ୍ଵିଵେକବଲେନାତ୍ମନିନ୍ଦାଂ କରୋତି, ତଦାନନ୍ତସଂସାରୀ ନ ଭଵତି, ଯଦି ପୁନସ୍ତତ୍ରୈଵ ମିଥ୍ଯାଭିମାନେନ ଖ୍ଯାତିପୂଜାଲାଭାର୍ଥଂ ଦୁରାଗ୍ରହଂ କରୋତି ତଦା ଭଵତି . ଅଥଵା ଯଦି କାଲାନ୍ତରେଽପ୍ଯାତ୍ମନିନ୍ଦାଂ କରୋତି ତଥାପି ନ ଭଵତୀତି ..୨୬୬.. ଅଥ ସ୍ଵଯମଧିକଗୁଣାଃ ସନ୍ତୋ ଯଦି ଗୁଣାଧରୈଃ ସହ ଵନ୍ଦନାଦିକ୍ରିଯାସୁ ଵର୍ତନ୍ତେ ତଦା ଗୁଣଵିନାଶଂ ଦର୍ଶଯତି — ଵଟ୍ଟଂତି ଵର୍ତନ୍ତେ ପ୍ରଵର୍ତନ୍ତେ ଜଦି ଯଦି ଚେତ୍ . କ୍ଵ ଵର୍ତନ୍ତେ . କିରିଯାସୁ ଵନ୍ଦନାଦିକ୍ରିଯାସୁ . କୈଃ ସହ . ଗୁଣାଧରେହିଂ ଗୁଣାଧରୈର୍ଗୁଣରହିତୈଃ . ସ୍ଵଯଂ କଥଂଭୂତାଃ ସନ୍ତଃ . ଅଧିଗଗୁଣା ଅଧିକଗୁଣାଃ . କ୍ଵ . ସାମଣ୍ଣେ ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ ଚାରିତ୍ରେ . ତେ ମିଚ୍ଛତ୍ତପଉତ୍ତା ହଵଂତି ତେ କଥଂଚିଦତିପ୍ରସଂଗାନ୍ମିଥ୍ଯାତ୍ଵପ୍ରଯୁକ୍ତା ଭଵନ୍ତି . ନ କେଵଲଂ ମିଥ୍ଯାତ୍ଵପ୍ରଯୁକ୍ତାଃ, ପବ୍ଭଟ୍ଠଚାରିତ୍ତା ପ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟଚାରିତ୍ରାଶ୍ଚ ଭଵନ୍ତି . ତଥାହି — ଯଦି ବହୁଶ୍ରୁତାନାଂ ପାର୍ଶ୍ଵେ ଜ୍ଞାନାଦିଗୁଣଵୃଦ୍ଧଯର୍ଥଂ ସ୍ଵଯଂ ଚାରିତ୍ରଗୁଣାଧିକା ଅପି ଵନ୍ଦନାଦିକ୍ରିଯାସୁ ଵର୍ତନ୍ତେ ତଦା ଦୋଷୋ ନାସ୍ତି . ଯଦି ପୁନଃ କେଵଲଂ ଖ୍ଯାତିପୂଜାଲାଭାର୍ଥଂ

ଅବ, ଜୋ ଶ୍ରମଣ ଶ୍ରାମଣ୍ଯସେ ଅଧିକ ହୋ ଵହ, ଜୋ ଅପନେସେ ହୀନ ଶ୍ରମଣକେ ପ୍ରତି ସମାନ ଜୈସା (-ଅପନେ ବରାବରୀଵାଲେ ଜୈସା) ଆଚରଣ କରେ ତୋ ଉସକା ଵିନାଶ ବତଲାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଦି ଶ୍ରାମଣ୍ଯେ ଅଧିକଗୁଣାଃ ] ଜୋ ଶ୍ରାମଣ୍ଯମେଂ ଅଧିକ ଗୁଣଵାଲେ ହୈଂ, ତଥାପି [ଗୁଣାଧରୈଃ ] ହୀନଗୁଣଵାଲୋଂକେ ପ୍ରତି [କ୍ରିଯାସୁ ] (ଵଂଦନାଦି) କ୍ରିଯାଓଂମେଂ [ଵର୍ତନ୍ତେ ] ଵର୍ତତେ ହୈଂ, [ତେ ] ଵେ [ମିଥ୍ଯୋପଯୁକ୍ତାଃ ] ମିଥ୍ଯା ଉପଯୁକ୍ତ ହୋତେ ହୁଏ [ପ୍ରଭ୍ରଷ୍ଟଚାରିତ୍ରାଃ ଭଵନ୍ତି ] ଚାରିତ୍ରସେ ଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋତେ ହୈଂ ..୨୬୭..

Page 480 of 513
PDF/HTML Page 513 of 546
single page version

ସ୍ଵଯମଧିକଗୁଣା ଗୁଣାଧରୈଃ ପରୈଃ ସହ କ୍ରିଯାସୁ ଵର୍ତମାନା ମୋହାଦସମ୍ଯଗୁପଯୁକ୍ତତ୍ଵାତ୍ ଚାରିତ୍ରାଦ୍ ଭ୍ରଶ୍ଯନ୍ତି ..୨୬୭..

ଣିଚ୍ଛିଦସୁତ୍ତତ୍ଥପଦୋ ସମିଦକସାଓ ତଵୋଧିଗୋ ଚାଵି .

ଵର୍ତନ୍ତେ ତଦାତିପ୍ରସଂଗାଦ୍ଦୋଷୋ ଭଵତି . ଇଦମତ୍ର ତାତ୍ପର୍ଯମ୍ — ଵନ୍ଦନାଦିକ୍ରିଯାସୁ ଵା ତତ୍ତ୍ଵଵିଚାରାଦୌ ଵା ଯତ୍ର ରାଗଦ୍ଵେଷୋତ୍ପତ୍ତିର୍ଭଵତି ତତ୍ର ସର୍ଵତ୍ର ଦୋଷ ଏଵ . ନନୁ ଭଵଦୀଯକଲ୍ପନେଯମାଗମେ ତଥା ନାସ୍ତି . ନୈଵମ୍, ଆଗମଃ ସର୍ଵୋଽପି ରାଗଦ୍ଵେଷପରିହାରାର୍ଥ ଏଵ, ପରଂ କିଂତୁ ଯେ କେଚନୋତ୍ସର୍ଗାପଵାଦରୂପେଣାଗମନଯଵିଭାଗଂ ନ ଜାନନ୍ତି ତ ଏଵ ରାଗଦ୍ଵେଷୌ କୁର୍ଵନ୍ତି, ନ ଚାନ୍ଯ ଇତି ..୨୬୭.. ଇତି ପୂର୍ଵୋକ୍ତକ୍ରମେଣ ‘ଏଯଗ୍ଗଗଦୋ’ ଇତ୍ଯାଦିଚତୁର୍ଦଶଗାଥାଭିଃ ସ୍ଥଲଚତୁଷ୍ଟଯେନ ଶ୍ରାମଣ୍ଯାପରନାମା ମୋକ୍ଷମାର୍ଗାଭିଧାନସ୍ତୃତୀଯୋଽନ୍ତରାଧିକାରଃ ସମାପ୍ତଃ . ଅଥାନନ୍ତରଂ ଦ୍ଵାତ୍ରିଂଶଦ୍ଗାଥାପର୍ଯନ୍ତଂ ପଞ୍ଚଭିଃ ସ୍ଥଲୈଃ ଶୁଭୋପଯୋଗାଧିକାରଃ କଥ୍ଯତେ . ତତ୍ରାଦୌ ଲୌକିକସଂସର୍ଗନିଷେଧମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ଣିଚ୍ଛିଦସୁତ୍ତତ୍ଥପଦୋ’ ଇତ୍ଯାଦିପାଠକ୍ରମେଣ ଗାଥାପଞ୍ଚକମ୍ . ତଦନନ୍ତରଂ ସରାଗସଂଯମାପରନାମଶୁଭୋପଯୋଗ – ସ୍ଵରୂପକଥନପ୍ରଧାନତ୍ଵେନ ‘ସମଣା ସୁଦ୍ଧୁଵଜୁତ୍ତା’ ଇତ୍ଯାଦି ସୂତ୍ରାଷ୍ଟକମ୍ . ତତଶ୍ଚ ପାତ୍ରାପାତ୍ରପରୀକ୍ଷାପ୍ରତିପାଦନରୂପେଣ ‘ରାଗୋ ପସତ୍ଥଭୂଦୋ’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାଷଷ୍ଟକମ୍ . ତତଃ ପରମାଚାରାଦିଵିହିତକ୍ରମେଣ ପୁନରପି ସଂକ୍ଷେପରୂପେଣ ସମାଚାର- ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନପ୍ରଧାନତ୍ଵେନ ‘ଦିଟ୍ଠା ପଗଦଂ ଵତ୍ଥୁ’ ଇତ୍ଯାଦି ସୂତ୍ରାଷ୍ଟକମ୍ . ତତଃ ପରଂ ପଞ୍ଚରତ୍ନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ଜେ

ଟୀକା : — ଜୋ ସ୍ଵଯଂ ଅଧିକ ଗୁଣଵାଲେ ହୋନେ ପର ଭୀ ଅନ୍ଯ ହୀନଗୁଣଵାଲୋଂ (ଶ୍ରମଣୋଂ) କେ ପ୍ରତି (ଵଂଦନାଦି) କ୍ରିଯାଓଂମେଂ ଵର୍ତତେ ହୈଂ ଵେ ମୋହକେ କାରଣ ଅସମ୍ଯକ୍ ଉପଯୁକ୍ତ ହୋତେ ହୁଏ (-ମିଥ୍ଯାଭାଵୋଂମେଂ ଯୁକ୍ତ ହୋତେ ହୁଏ) ଚାରିତ୍ରସେ ଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋତେ ହୈଂ ..୨୬୭..

ଅବ, ଅସତ୍ସଂଗ ନିଷେଧ୍ଯ ହୈ ଐସା ବତଲାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ନିଶ୍ଚିତସୂତ୍ରାର୍ଥପଦଃ ] ଜିସନେ ସୂତ୍ରୋଂ ଔର ଅର୍ଥୋଂକେ ପଦକୋ – ଅଧିଷ୍ଠାନକୋ (ଅର୍ଥାତ୍ ଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵକୋ) ନିଶ୍ଚିତ କିଯା ହୈ, [ସମିତକଷାଯଃ ] ଜିସନେ କଷାଯୋଂକା ଶମନ କିଯା ହୈ, [ଚ ] ଔର [ତପୋଽଧିକଃ ଅପି ] ଜୋ ଅଧିକ ତପଵାନ୍ ହୈ — ଐସା ଜୀଵ ଭୀ [ଯଦି ] ଯଦି [ଲୌକିକଜନସଂସର୍ଗ ] ଲୌକିକଜନୋଂକେ ସଂସର୍ଗକୋ [ନ ତ୍ଯଜତି ] ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତା, [ସଂଯତଃ ନ ଭଵତି ] ତୋ ଵହ ସଂଯତ ନହୀଂ ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ଅସଂଯତ ହୋ ଜାତା ହୈ) ..୨୬୮..

Page 481 of 513
PDF/HTML Page 514 of 546
single page version

ଯତଃ ସକଲସ୍ଯାପି ଵିଶ୍ଵଵାଚକସ୍ଯ ସଲ୍ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମଣସ୍ତଦ୍ଵାଚ୍ଯସ୍ଯ ସକଲସ୍ଯାପି ସଲ୍ଲକ୍ଷ୍ମଣୋ ଵିଶ୍ଵସ୍ଯ ଚ ଯୁଗପଦନୁସ୍ଯୂତତଦୁଭଯଜ୍ଞେଯାକାରତଯାଧିଷ୍ଠାନଭୂତସ୍ଯ ସଲ୍ଲକ୍ଷ୍ମଣୋ ଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵସ୍ଯ ନିଶ୍ଚଯନାନ୍ନିଶ୍ଚିତସୂତ୍ରାର୍ଥପଦତ୍ଵେନ, ନିରୁପରାଗୋପଯୋଗତ୍ଵାତ୍ ସମିତକଷାଯତ୍ଵେନ, ବହୁଶୋଽଭ୍ଯସ୍ତ- ନିଷ୍କମ୍ପୋପଯୋଗତ୍ଵାତ୍ତପୋଽଧିକତ୍ଵେନ ଚ ସୁଷ୍ଠୁ ସଂଯତୋଽପି ସପ୍ତାର୍ଚିଃସଂଗତଂ ତୋଯମିଵାଵଶ୍ଯମ୍ଭାଵି- ଵିକାରତ୍ଵାତ୍ ଲୌକିକସଂଗାଦସଂଯତ ଏଵ ସ୍ଯାତ୍, ତତସ୍ତତ୍ସଂଗଃ ସର୍ଵଥା ପ୍ରତିଷେଧ୍ଯ ଏଵ ..୨୬୮.. ଅଜଧାଗହିଦତ୍ଥା’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାପଞ୍ଚକମ୍ . ଏଵଂ ଦ୍ଵାତ୍ରିଂଶଦ୍ଗାଥାଭିଃ ସ୍ଥଲପଞ୍ଚକେନ ଚତୁର୍ଥାନ୍ତରାଧିକାରେ ସମୁଦାଯପାତନିକା . ତଦ୍ଯଥା — ଅଥ ଲୌକିକସଂସର୍ଗଂ ପ୍ରତିଷେଧଯତି — ଣିଚ୍ଛିଦସୁତ୍ତତ୍ଥପଦୋ ନିଶ୍ଚିତାନି ଜ୍ଞାତାନି ନିର୍ଣୀତାନ୍ଯନେକାନ୍ତସ୍ଵଭାଵନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥପ୍ରତିପାଦକାନି ସୂତ୍ରାର୍ଥପଦାନି ଯେନ ସ ଭଵତି ନିଶ୍ଚିତ- ସୂତ୍ରାର୍ଥପଦଃ, ସମିଦକସାଓ ପରଵିଷଯେ କ୍ରୋଧାଦିପରିହାରେଣ ତଥାଭ୍ଯନ୍ତରେ ପରମୋପଶମଭାଵପରିଣତନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମ- ଭାଵନାବଲେନ ଚ ଶମିତକଷାଯଃ, ତଵୋଧିଗୋ ଚାଵି ଅନଶନାଦିବହିରଙ୍ଗତପୋବଲେନ ତଥୈଵାଭ୍ଯନ୍ତରେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵ- ଭାଵନାଵିଷଯେ ପ୍ରତପନାଦ୍ଵିଜଯନାଚ୍ଚ ତପୋଽଧିକଶ୍ଚାପି ସନ୍ ସ୍ଵଯଂ ସଂଯତଃ କର୍ତା ଲୋଗିଗଜଣସଂସଗ୍ଗଂ ଣ ଚଯଦି ଜଦି ଲୌକିକାଃ ସ୍ଵେଚ୍ଛାଚାରିଣସ୍ତେଷାଂ ସଂସର୍ଗୋ ଲୌକିକସଂସର୍ଗସ୍ତଂ ନ ତ୍ଯଜତି ଯଦି ଚେତ୍ ସଂଜଦୋ ଣ ହଵଦି ତର୍ହି ସଂଯତୋ ନ ଭଵତୀତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ସ୍ଵଯଂ ଭାଵିତାତ୍ମାପି ଯଦ୍ଯସଂଵୃତଜନସଂସର୍ଗଂ ନ ତ୍ଯଜତି ତଦାତିପରିଚଯାଦଗ୍ନିସଙ୍ଗତଂ ଜଲମିଵ ଵିକୃତିଭାଵଂ ଗଚ୍ଛତୀତି ..୨୬୮..

ଟୀକା : — (୧) ଵିଶ୍ଵକେ ଵାଚକ, ‘ସତ୍’ ଲକ୍ଷଣଵାନ୍ ଐସା ଜୋ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମ ଔର ଉସ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମକେ ଵାଚ୍ଯ ‘ସତ୍’ ଲକ୍ଷଣଵାଲା ଐସା ଜୋ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଵିଶ୍ଵ ଉନ ଦୋନୋଂକେ ଜ୍ଞେଯାକାର ଅପନେମେଂ ଯୁଗପତ୍ ଗୁଂଥ ଜାନେସେ ( – ଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵମେଂ ଏକ ହୀ ସାଥ ଜ୍ଞାତ ହୋନେସେ) ଉନ ଦୋନୋଂକା ୧ଅଧିଷ୍ଠାନଭୂତ — ଐସା ‘ସତ୍’ ଲକ୍ଷଣଵାଲେ ଜ୍ଞାତୃତ୍ଵକା ନିଶ୍ଚଯ କିଯା ହୋନେସେ ‘ଜିସନେ ସୂତ୍ରୋଂ ଔର ଅର୍ଥୋଂକେ ପଦକୋ ( – ଅଧିଷ୍ଠାନକୋ) ନିଶ୍ଚିତ କିଯା ହୈ ଐସା’ ହୋ, (୨) ନିରୁପରାଗ ଉପଯୋଗକେ କାରଣ ‘ଜିସନେ କଷାଯୋଂକୋ ଶମିତ କିଯା ହୈ ଐସା’ ହୋ, ଔର (୩) ନିଷ୍କଂପ ଉପଯୋଗକା ୨ବହୁଶଃ ଅଭ୍ଯାସ କରନେସେ ‘ଅଧିକ ତପଵାଲା’ ହୋ, — ଇସପ୍ରକାର (ଇନ ତୀନ କାରଣୋଂସେ) ଜୋ ଜୀଵ ଭଲୀଭାଁତି ସଂଯତ ହୋ, ଵହ ଭୀ ଲୌକିକ (ଜନୋଂକେ) ସଂଗସେ ଅସଂଯତ ହୀ ହୋତା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଅଗ୍ନିକୀ ସଂଗତିମେଂ ରହେ ହୁଏ ପାନୀକୀ ଭାଁତି ଉସେ ଵିକାର ଅଵଶ୍ଯଂଭାଵୀ ହୈ . ଇସଲିଯେ ଲୌକିକ ସଂଗ ସର୍ଵଥା ନିଷେଧ୍ଯ ହୀ ହୈ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଜୋ ଜୀଵ ସଂଯତ ହୋ, ଅର୍ଥାତ୍ (୧) ଜିସନେ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମକୋ ଔର ଉସକେ ଵାଚ୍ଯରୂପ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଜାନନେଵାଲେ ଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵକା ନିର୍ଣଯ କିଯା ହୋ, (୨) ଜିସନେ କଷାଯୋଂକୋ ଶମିତ କିଯା ହୋ (୩) ଔର ଜୋ ଅଧିକ ତପଵାନ୍ ହୋ, ଵହ ଜୀଵ ଭୀ ଲୌକିକଜନକେ ସଂଗସେ ଅସଂଯତ ହୀ ହୋତା ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ଜୈସେ ଅଗ୍ନିକେ ସଂଗସେ ପାନୀମେଂ ଉଷ୍ଣତାରୂପ ଵିକାର ଅଵଶ୍ଯ ହୋତା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଲୌକିକଜନକେ ସଂସର୍ଗକୋ ନ ଛୋଡ଼ନେଵାଲେ ସଂଯତକେ ଅସଂଯତତାରୂପ ଵିକାର ଅଵଶ୍ଯ ହୋତା ହୈ . ଇସଲିଯେ ଲୌକିକ ଜନୋଂକା ସଂଗ ସର୍ଵପ୍ରକାରସେ ତ୍ଯାଜ୍ଯ ହୀ ହୈ ..୨୬୮.. ପ୍ର. ୬୧

୧. ଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵକା ସ୍ଵଭାଵ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମକୋ ଔର ଉସକେ ଵାଚ୍ଯରୂପ ଵିଶ୍ଵକୋ ଯୁଗପଦ୍ ଜାନନେକା ହୈ ଇସଲିଯେ ଉସ ଅପେକ୍ଷା ଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵକୋ ଶବ୍ଦବ୍ରହ୍ମକା ତଥା ଵିଶ୍ଵକା ଅଧିଷ୍ଠାନ – ଆଧାର କହା ଗଯା ହୈ . ସଂଯତ ଜୀଵକୋ ଐସେ ଜ୍ଞାତୃତତ୍ତ୍ଵକା ନିଶ୍ଚଯ ହୋତା ହୈ .୨. ବହୁଶଃ = (୧) ବହୁତ; ଖୂବ (୨) ବାରଂବାର .

Page 482 of 513
PDF/HTML Page 515 of 546
single page version

ଅଥ ଲୌକିକଲକ୍ଷଣମୁପଲକ୍ଷଯତି —

ପ୍ରତିଜ୍ଞାତପରମନୈର୍ଗ୍ରନ୍ଥ୍ଯପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯତ୍ଵାଦୁଦୂଢସଂଯମତପୋଭାରୋଽପି ମୋହବହୁଲତଯା ଶ୍ଲଥୀକୃତ- ଶୁଦ୍ଧଚେତନଵ୍ଯଵହାରୋ ମୁହୁର୍ମନୁଷ୍ଯଵ୍ଯଵହାରେଣ ଵ୍ଯାଘୂର୍ଣମାନତ୍ଵାଦୈହିକକ ର୍ମାନିଵୃତ୍ତୌ ଲୌକିକ ଇତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ ..୨୬୯..

ଅଥାନୁକମ୍ପାଲକ୍ଷଣଂ କଥ୍ଯତେ —

ତିସିଦଂ ବୁଭୁକ୍ଖିଦଂ ଵା ଦୁହିଦଂ ଦଟ୍ଠୂଣ ଜୋ ହି ଦୁହିଦମଣୋ ପଡିଵଜ୍ଜଦି ତୃଷିତଂ ଵା ବୁଭୁକ୍ଷିତଂ ଵା ଦୁଃଖିତଂ ଵା ଦୃଷ୍ଟଵା କମପି ପ୍ରାଣିନଂ ଯୋ ହି ସ୍ଫୁ ଟଂ ଦୁଃଖିତମନାଃ ସନ୍ ପ୍ରତିପଦ୍ଯତେ ସ୍ଵୀକରୋତି . କଂ କର୍ମତାପନ୍ନମ୍ . ତଂ ତଂ ପ୍ରାଣିନମ୍ . କଯା . କିଵଯା କୃପଯା ଦଯାପରିଣାମେନ . ତସ୍ସେସା ହୋଦି ଅଣୁକଂ ପା ତସ୍ଯ ପୁରୁଷସ୍ଯୈଷା ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷୀଭୂତା ଶୁଭୋପଯୋଗରୂପାନୁକମ୍ପା ଦଯା ଭଵତୀତି . ଇମାଂ ଚାନୁକମ୍ପାଂ ଜ୍ଞାନୀ ସ୍ଵସ୍ଥଭାଵନାମଵିନାଶଯନ୍

ଅବ, ‘ଲୌକିକ’ (ଜନ) କା ଲକ୍ଷଣ କହତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ନୈର୍ଗ୍ରନ୍ଥ୍ଯଂ ପ୍ରଵ୍ରଜିତଃ ] ଜୋ (ଜୀଵ) ନିର୍ଗ୍ରଂଥରୂପସେ ଦୀକ୍ଷିତ ହୋନେକେ କାରଣ [ସଂଯମତପଃ ସଂପ୍ରଯୁକ୍ତଃ ଅପି ] ସଂଯମତପସଂଯୁକ୍ତ ହୋ ଉସେ ଭୀ, [ଯଦି ସଃ ] ଯଦି ଵହ [ଐହିକୈଃ କର୍ମଭିଃ ଵର୍ତତେ ] ଐହିକ କାର୍ଯୋଂ ସହିତ ଵର୍ତତା ହୋ ତୋ, [ଲୌକିକଃ ଇତି ଭଣିତଃ ] ‘ଲୌକିକ’ କହା ଗଯା ହୈ ..୨୬୯..

ଟୀକା : — ପରମନିର୍ଗ୍ରଂଥତାରୂପ ପ୍ରଵ୍ରଜ୍ଯାକୀ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଲୀ ହୋନେସେ ଜୋ ଜୀଵ ସଂଯମତପକେ ଭାରକୋ ଵହନ କରତା ହୋ ଉସେ ଭୀ, ଯଦି ଉସ ମୋହକୀ ବହୁଲତାକେ କାରଣ ଶୁଦ୍ଧଚେତନ ଵ୍ଯଵହାରକୋ ଛୋଡ଼କର ନିରଂତର ମନୁଷ୍ଯଵ୍ଯଵହାରକେ ଦ୍ଵାରା ଚକ୍କର ଖାନେସେ ୧ଐହିକ କର୍ମୋଂସେ ଅନିଵୃତ୍ତ ହୋ ତୋ, ‘ଲୌକିକ’ କହା ଜାତା ହୈ ..୨୬୯..

୧. ଐହିକ = ଲୌକିକ .

Page 483 of 513
PDF/HTML Page 516 of 546
single page version

ଅଥ ସତ୍ସଂଗ ଵିଧେଯତ୍ଵେନ ଦର୍ଶଯତି — ତମ୍ହା ସମଂ ଗୁଣାଦୋ ସମଣୋ ସମଣଂ ଗୁଣେହିଂ ଵା ଅହିଯଂ .

ଯତଃ ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵତ୍ଵେନାତ୍ମନଃ ସପ୍ତାର୍ଚିଃସଂଗତଂ ତୋଯମିଵାଵଶ୍ଯମ୍ଭାଵିଵିକାରତ୍ଵା- ଲ୍ଲୌକିକସଂଗାତ୍ସଂଯତୋଽପ୍ଯସଂଯତ ଏଵ ସ୍ଯାତ୍; ତତୋ ଦୁଃଖମୋକ୍ଷାର୍ଥିନା ଗୁଣୈଃ ସମୋଽଧିକୋ ଵା ଶ୍ରମଣଃ ସଂକ୍ଲେଶପରିହାରେଣ କରୋତି . ଅଜ୍ଞାନୀ ପୁନଃ ସଂକ୍ଲେଶେନାପି କରୋତୀତ୍ଯର୍ଥଃ ..“୩୬.. ଅଥ ଲୌକିକଲକ୍ଷଣଂ କଥଯତି — ଣିଗ୍ଗଂଥୋ ପଵ୍ଵଇଦୋ ଵସ୍ତ୍ରାଦିପରିଗ୍ରହରହିତତ୍ଵେନ ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥୋଽପି ଦୀକ୍ଷାଗ୍ରହଣେନ ପ୍ରଵ୍ରଜିତୋଽପି ଵଟ୍ଟଦି ଜଦି ଵର୍ତତେ ଯଦି ଚେତ୍ . କୈଃ . ଏହିଗେହି କମ୍ମେହିଂ ଐହିକୈଃ କର୍ମଭିଃ ଭେଦାଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯଭାଵନାଶକୈଃ ଖ୍ଯାତିପୂଜାଲାଭନିମିତୈର୍ଜ୍ଯୋତିଷମନ୍ତ୍ରଵାଦଵୈଦକାଦିଭିରୈହିକଜୀଵନୋପାଯକର୍ମଭିଃ . ସୋ ଲୋଗିଗୋ ତ୍ତି ଭଣିଦୋ ସ ଲୌକିକୋ ଵ୍ଯାଵହାରିକ ଇତି ଭଣିତଃ . କିଂଵିଶିଷ୍ଟୋଽପି . ସଂଜମତଵସଂଜୁଦୋ ଚାଵି ଦ୍ରଵ୍ଯରୂପସଂଯମତପୋଭ୍ଯାଂ ସଂଯୁକ୍ତଶ୍ଚାପୀତ୍ଯର୍ଥଃ ..୨୬୯.. ଅଥୋତ୍ତମସଂସର୍ଗଃ କର୍ତଵ୍ଯ ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି — ତମ୍ହା ଯସ୍ମାଦ୍ଧୀନସଂସର୍ଗାଦ୍ଗୁଣହାନି- ର୍ଭଵତି ତସ୍ମାତ୍କାରଣାତ୍ ଅଧିଵସଦୁ ଅଧିଵସତୁ ତିଷ୍ଠତୁ . ସ କଃ କର୍ତା . ସମଣୋ ଶ୍ରମଣଃ . କ୍ଵ . ତମ୍ହି ତସ୍ମିନ୍ନଧିକରଣଭୂତେ. ଣିଚ୍ଚଂ ନିତ୍ଯଂ ସର୍ଵକାଲମ୍ . ତସ୍ମିନ୍କୁତ୍ର . ସମଣଂ ଶ୍ରମଣେ . ଲକ୍ଷଣଵଶାଦଧିକରଣେ କର୍ମ

ଅବ, ସତ୍ସଂଗ ଵିଧେଯ ( – କରନେ ଯୋଗ୍ଯ) ହୈ, ଐସା ବତଲାତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ତସ୍ମାତ୍ ] (ଲୌକିକଜନକେ ସଂଗସେ ସଂଯତ ଭୀ ଅସଂଯତ ହୋତା ହୈ) ଇସଲିଯେ [ଯଦି ] ଯଦି [ଶ୍ରମଣଃ ] ଶ୍ରମଣ [ଦୁଃଖପରିମୋକ୍ଷମ୍ ଇଚ୍ଛତି ] ଦୁଃଖସେ ପରିମୁକ୍ତ ହୋନା ଚାହତା ହୋ ତୋ ଵହ [ଗୁଣାତ୍ସମଂ ] ସମାନ ଗୁଣୋଂଵାଲେ ଶ୍ରମଣକେ [ଵା ] ଅଥଵା [ଗୁଣୈଃ ଅଧିକଂ ଶ୍ରମଣଂ ତତ୍ର ] ଅଧିକ ଗୁଣୋଂଵାଲେ ଶ୍ରମଣକେ ସଂଗମେଂ [ନିତ୍ଯମ୍ ] ସଦା [ଅଧିଵସତୁ ] ନିଵାସ କରୋ ..୨୭୦..

ଟୀକା : — ଆତ୍ମା ପରିଣାମସ୍ଵଭାଵଵାଲା ହୈ ଇସଲିଯେ ଅଗ୍ନିକେ ସଂଗମେଂ ରହେ ହୁଏ ପାନୀକୀ ଭାଁତି (ସଂଯତକେ ଭୀ) ଲୌକିକସଂଗସେ ଵିକାର ଅଵଶ୍ଯଂଭାଵୀ ହୋନେସେ ସଂଯତ ଭୀ ଅସଂଯତ ହୀ ହୋ ଜାତା ହୈ . ଇସଲିଯେ ଦୁଃଖମୋକ୍ଷାର୍ଥୀ (-ଦୁଃଖୋଂସେ ମୁକ୍ତି ଚାହନେଵାଲେ) ଶ୍ରମଣକୋ

Page 484 of 513
PDF/HTML Page 517 of 546
single page version

ଶ୍ରମଣେନ ନିତ୍ଯମେଵାଧିଵସନୀଯଃ . ତଥାସ୍ଯ ଶୀତାପଵରକକୋଣନିହିତଶୀତତୋଯଵତ୍ସମଗୁଣସଂଗାତ୍ ଗୁଣରକ୍ଷା, ଶୀତତରତୁହିନଶର୍କରାସମ୍ପୃକ୍ତଶୀତତୋଯଵତ୍ ଗୁଣାଧିକସଂଗାତ୍ ଗୁଣଵୃଦ୍ଧିଃ ..୨୭୦..

ପଠଯତେ . କଥଂଭୂତେ ଶ୍ରମଣେ . ସମଂ ସମେ ସମାନେ . କସ୍ମାତ୍ . ଗୁଣାଦୋ ବାହ୍ଯାଭ୍ଯନ୍ତରରତ୍ନତ୍ରଯଲକ୍ଷଣଗୁଣାତ୍ . ପୁନରପି କଥଂଭୂତେ . ଅହିଯଂ ଵା ସ୍ଵସ୍ମାଦଧିକେ ଵା . କୈଃ . ଗୁଣେହିଂ ମୂଲୋତ୍ତରଗୁଣୈଃ . ଯଦି କିମ୍ . ଇଚ୍ଛଦି ଜଦି ଇଚ୍ଛତି ଵାଞ୍ଛତି ଯଦି ଚେତ୍ . କମ୍ . ଦୁକ୍ଖପରିମୋକ୍ଖଂ ସ୍ଵାତ୍ମୋତ୍ଥସୁଖଵିଲକ୍ଷଣାନାଂ ନାରକାଦିଦୁଃଖାନାଂ ମୋକ୍ଷଂ ଦୁଃଖପରିମୋକ୍ଷମିତି . ଅଥ ଵିସ୍ତରଃ — ଯଥାଗ୍ନିସଂଯୋଗାତ୍ ଜଲସ୍ଯ ଶୀତଲଗୁଣଵିନାଶୋ ଭଵତି ତଥା ଵ୍ଯାଵହାରିକଜନସଂସର୍ଗାତ୍ସଂଯତସ୍ଯ ସଂଯମଗୁଣଵିନାଶୋ ଭଵତୀତି ଜ୍ଞାତ୍ଵା ତପୋଧନଃ କର୍ତା ସମଗୁଣଂ ଗୁଣାଧିକଂ ଵା ତପୋଧନମାଶ୍ରଯତି, ତଦାସ୍ଯ ତପୋଧନସ୍ଯ ଯଥା ଶୀତଲଭାଜନସହିତଶୀତଲଜଲସ୍ଯ ଶୀତଲଗୁଣରକ୍ଷା ଭଵତି (୧) ସମାନ ଗୁଣଵାଲେ ଶ୍ରମଣକେ ସାଥ ଅଥଵା (୨) ଅଧିକ ଗୁଣଵାଲେ ଶ୍ରମଣକେ ସାଥ ସଦା ହୀ ନିଵାସ କରନା ଚାହିଯେ . ଇସପ୍ରକାର ଉସ ଶ୍ରମଣକେ (୧) ଶୀତଲ ଘରକେ କୋନେମେଂ ରଖେ ହୁଏ ଶୀତଲ ପାନୀକୀ ଭାଁତି ସମାନ ଗୁଣଵାଲେକୀ ସଂଗତିସେ ଗୁଣରକ୍ଷା ହୋତୀ ହୈ ଔର (୨) ଅଧିକ ଶୀତଲ ହିମ (ବରଫ ) କେ ସଂପର୍କମେଂ ରହନେଵାଲେ ଶୀତଲ ପାନୀକୀ ଭାଁତି ଅଧିକ ଗୁଣଵାଲେକେ ସଂଗସେ ଗୁଣଵୃଦ୍ଧି ହୋତୀ ହୈ ..୨୭୦..

[ଅବ ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା ଯହ କହତେ ହୈଂ କି ଶ୍ରମଣ କ୍ରମଶଃ ପରମ ନିଵୃତ୍ତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ଶାଶ୍ଵତ ଜ୍ଞାନାନନ୍ଦମଯଦଶାକା ଅନୁଭଵ କରୋ : — ]

[ଅର୍ଥ : — ] ଇସପ୍ରକାର ଶୁଭୋପଯୋଗଜନିତ କିଂଚିତ୍ ପ୍ରଵୃତ୍ତିକା ସେଵନ କରକେ ଯତି ସମ୍ଯକ୍ ପ୍ରକାରସେ ସଂଯମକେ ସୌଷ୍ଠଵ (ଶ୍ରେଷ୍ଠତା, ସୁନ୍ଦରତା) ସେ କ୍ରମଶଃ ପରମ ନିଵୃତ୍ତିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୁଆ; ଜିସକା ରମ୍ଯ ଉଦଯ ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁସମୂହକେ ଵିସ୍ତାରକୋ ଲୀଲାମାତ୍ରସେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋ ଜାତା ହୈ (-ଜାନ ଲେତା ହୈ) ଐସୀ ଶାଶ୍ଵତୀ ଜ୍ଞାନାନନ୍ଦମଯୀ ଦଶାକା ଏକାନ୍ତତଃ (କେଵଲ, ସର୍ଵଥା, ଅତ୍ଯନ୍ତ) ଅନୁଭଵ କରୋ .

“ଇସପ୍ରକାର ଶୁଭୋପଯୋଗ – ପ୍ରଜ୍ଞାପନ ପୂର୍ଣ ହୁଆ .’’ ★ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡିତ ଛଂଦ

Page 485 of 513
PDF/HTML Page 518 of 546
single page version

ଅଥ ସଂସାରତତ୍ତ୍ଵମୁଦ୍ଘାଟଯତି — ଜେ ଅଜଧାଗହିଦତ୍ଥା ଏଦେ ତଚ୍ଚ ତ୍ତି ଣିଚ୍ଛିଦା ସମଯେ .

ଅଚ୍ଚଂତଫଲସମିଦ୍ଧଂ ଭମଂତି ତେ ତୋ ପରଂ କାଲଂ ..୨୭୧.. ତଥା ସମଗୁଣସଂସର୍ଗାଦ୍ଗୁଣରକ୍ଷା ଭଵତି . ଯଥା ଚ ତସ୍ଯୈଵ ଜଲସ୍ଯ କର୍ପୂରଶର୍କରାଦିଶୀତଲଦ୍ରଵ୍ଯନିକ୍ଷେପେ କୃତେ ସତି ଶୀତଲଗୁଣଵୃଦ୍ଧିର୍ଭଵତି ତଥା ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରରତ୍ନତ୍ରଯଗୁଣାଧିକସଂସର୍ଗାଦ୍ଗୁଣଵୃଦ୍ଧିର୍ଭଵତୀତି ସୂତ୍ରାର୍ଥଃ ..୨୭୦.. ଇତଃପରଂ ପଞ୍ଚମସ୍ଥଲେ ସଂକ୍ଷେପେଣ ସଂସାରସ୍ଵରୂପସ୍ଯ ମୋକ୍ଷସ୍ଵରୂପସ୍ଯ ଚ ପ୍ରତୀତ୍ଯର୍ଥଂ ପଞ୍ଚରତ୍ନଭୂତଗାଥାପଞ୍ଚକେନ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ କରୋତି . ତଦ୍ଯଥା — ଅଥ ସଂସାରସ୍ଵରୂପଂ ପ୍ରକଟଯତି — ଜେ ଅଜଧାଗହିଦତ୍ଥା ଵୀତରାଗସର୍ଵଜ୍ଞ- ପ୍ରଣୀତନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରରତ୍ନତ୍ରଯାର୍ଥପରିଜ୍ଞାନାଭାଵାତ୍ ଯେଽଯଥାଗୃହୀତାର୍ଥାଃ ଵିପରୀତଗୃହୀତାର୍ଥାଃ . ପୁନରପି କଥଂଭୂତାଃ . ଏଦେ ତଚ୍ଚ ତ୍ତି ଣିଚ୍ଛିଦା ଏତେ ତତ୍ତ୍ଵମିତି ନିଶ୍ଚିତାଃ, ଏତେ ଯେ ମଯା କଲ୍ପିତାଃ ପଦାର୍ଥାସ୍ତ ଏଵ ତତ୍ତ୍ଵମିତି ନିଶ୍ଚିତାଃ, ନିଶ୍ଚଯଂ କୃତଵନ୍ତଃ . କ୍ଵ ସ୍ଥିତ୍ଵା . ସମଯେ ନିର୍ଗ୍ରନ୍ଥରୂପଦ୍ରଵ୍ଯସମଯେ . ଅଚ୍ଚଂତଫଲସମିଦ୍ଧଂ ଅବ ପଂଚରତ୍ନ ହୈଂ (ଅର୍ଥାତ୍ ପାଁଚ ରତ୍ନୋଂ ଜୈସୀ ପାଁଚ ଗାଥାଯେଂ କହତେ ହୈଂ ) . [ଵହାଁ ପହଲେ, ଶ୍ଲୋକ ଦ୍ଵାରା ଉନ ପାଁଚ ଗାଥାଓଂକୀ ମହିମା କହତେ ହୈଂ : — ]

ଅର୍ଥ : — ଅବ ଇସ ଶାସ୍ତ୍ରକେ କଲଗୀକେ ଅଲଙ୍କାର ଜୈସେ ( – ଚୂଡାମଣି – ମୁକୁଟମଣି ସମାନ) ଯହ ପାଁଚ ସୂତ୍ରରୂପ ନିର୍ମଲ ପଂଚରତ୍ନ — ଜୋକି ସଂକ୍ଷେପସେ ଅର୍ହନ୍ତଭଗଵାନକେ ସମଗ୍ର ଅଦ୍ଵିତୀଯ ଶାସନକୋ ସର୍ଵତଃ ପ୍ରକାଶିତ କରତେ ହୈଂ ଵେ — ୧ଵିଲକ୍ଷଣ ପଂଥଵାଲୀ ସଂସାର – ମୋକ୍ଷକୀ ସ୍ଥିତିକୋ ଜଗତକେ ସମକ୍ଷ ପ୍ରକଟ କରତେ ହୁଏ ଜଯଵନ୍ତ ଵର୍ତୋ .

ଅବ ସଂସାରତତ୍ତ୍ଵକୋ ପ୍ରକଟ କରତେ ହୈଂ : — ★ଶାର୍ଦୂଲଵିକ୍ରୀଡିତ ଛଂଦ

୧. ଵିଲକ୍ଷଣ = ଭିନ୍ନ – ଭିନ୍ନ [ସଂସାର ଔର ମୋକ୍ଷକୀ ସ୍ଥିତି ଭିନ୍ନ – ଭିନ୍ନ ପଂଥଵାଲୀ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍ ସଂସାର ଔର ମୋକ୍ଷକା ମାର୍ଗ ଅଲଗ – ଅଲଗ ହୈ . ]

Page 486 of 513
PDF/HTML Page 519 of 546
single page version

ଯେ ସ୍ଵଯମଵିଵେକତୋଽନ୍ଯଥୈଵ ପ୍ରତିପଦ୍ଯାର୍ଥାନିତ୍ଥମେଵ ତତ୍ତ୍ଵମିତି ନିଶ୍ଚଯମାରଚଯନ୍ତଃ ସତତଂ ସମୁପଚୀଯମାନମହାମୋହମଲମଲୀମସମାନସତଯା ନିତ୍ଯମଜ୍ଞାନିନୋ ଭଵନ୍ତି, ତେ ଖଲୁ ସମଯେ ସ୍ଥିତା ଅପ୍ଯନାସାଦିତପରମାର୍ଥଶ୍ରାମଣ୍ଯତଯା ଶ୍ରମଣାଭାସାଃ ସନ୍ତୋଽନନ୍ତକର୍ମଫଲୋପଭୋଗପ୍ରାଗ୍ଭାରଭଯଂକର- ମନନ୍ତକାଲମନନ୍ତଭାଵାନ୍ତରପରାଵର୍ତୈରନଵସ୍ଥିତଵୃତ୍ତଯଃ ସଂସାରତତ୍ତ୍ଵମେଵାଵବୁଧ୍ଯତାମ୍ ..୨୭୧.. ଭମଂତି ତେ ତୋ ପରଂ କାଲଂ ଅତ୍ଯନ୍ତଫଲସମୃଦ୍ଧଂ ଭ୍ରମନ୍ତି ତେ ଅତଃ ପରଂ କାଲମ୍ . ଦ୍ରଵ୍ଯକ୍ଷେତ୍ରକାଲଭଵଭାଵପଞ୍ଚପ୍ରକାର- ସଂସାରପରିଭ୍ରମଣରହିତଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସ୍ଵରୂପଭାଵନାଚ୍ଯୁତାଃ ସନ୍ତଃ ପରିଭ୍ରମନ୍ତି . କମ୍ . ପରଂ କାଲଂ ଅନନ୍ତକାଲମ୍ . ନାରକାଦିଦୁଃଖରୂପାତ୍ଯନ୍ତଫଲସମୃଦ୍ଧମ୍ . ପୁନରପି କଥଂଭୂତମ୍ . ଅତୋ ଵର୍ତମାନକାଲାତ୍ପରଂ ଭାଵିନମିତି . କଥଂଭୂତମ୍ . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ଇତ୍ଥଂଭୂତସଂସାରପରିଭ୍ରମଣପରିଣତପୁରୁଷା ଏଵାଭେଦେନ ସଂସାରସ୍ଵରୂପଂ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯ- ମିତି ..୨୭୧.. ଅଥ ମୋକ୍ଷସ୍ଵରୂପଂ ପ୍ରକାଶଯତି — ଅଜଧାଚାରଵିଜୁତ୍ତୋ ନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରପଞ୍ଚାଚାରଭାଵନା-

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯେ ] ଜୋ [ସମଯେ ] ଭଲେ ହୀ ସମଯମେଂ ହୋଂ (-ଭଲେ ହୀ ଵେ ଦ୍ରଵ୍ଯଲିଂଗୀକେ ରୂପମେଂ ଜିନମତମେଂ ହୋଂ) ତଥାପି ଵେ [ଏତେ ତତ୍ତ୍ଵମ୍ ] ‘ଯହ ତତ୍ତ୍ଵ ହୈ (ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପ ଐସା ହୀ ହୈ)’ [ଇତି ନିଶ୍ଚିତାଃ ] ଇସପ୍ରକାର ନିଶ୍ଚଯଵାନ ଵର୍ତତେ ହୁଏ [ଅଯଥାଗୃହୀତାର୍ଥାଃ ] ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଅଯଥାର୍ଥରୂପସେ ଗ୍ରହଣ କରତେ ହୈଂ (-ଜୈସେ ନହୀଂ ହୈଂ ଵୈସା ସମଝତେ ହୈଂ ), [ତେ ] ଵେ [ଅତ୍ଯନ୍ତଫଲସମୃଦ୍ଧମ୍ ] ଅତ୍ଯନ୍ତଫଲସମୃଦ୍ଧ (ଅନନ୍ତ କର୍ମଫଲୋଂସେ ଭରେ ହୁଏ) ଐସେ [ଅତଃ ପରଂ କାଲଂ ] ଅବସେ ଆଗାମୀ କାଲମେଂ [ଭ୍ରମନ୍ତି ] ପରିଭ୍ରମଣ କରେଂଗେ ..୨୭୧..

ଟୀକା : — ଜୋ ସ୍ଵଯଂ ଅଵିଵେକସେ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଅନ୍ଯଥା ହୀ ଅଂଗୀକୃତ କରକେ (-ଅନ୍ଯ ପ୍ରକାରସେ ହୀ ସମଝକର) ‘ଐସା ହୀ ତତ୍ତ୍ଵ (ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପ) ହୈ’ ଐସା ନିଶ୍ଚଯ କରତେ ହୁଏ, ସତତ ଏକତ୍ରିତ କିଯେ ଜାନେଵାଲେ ମହା ମୋହମଲସେ ମଲିନ ମନଵାଲେ ହୋନେସେ ନିତ୍ଯ ଅଜ୍ଞାନୀ ହୈଂ, ଵେ ଭଲେ ହୀ ସମଯମେଂ (-ଦ୍ରଵ୍ଯଲିଂଗୀ ରୂପସେ ଜିନମାର୍ଗମେଂ) ସ୍ଥିତ ହୋଂ ତଥାପି ପରମାର୍ଥ ଶ୍ରାମଣ୍ଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନ ହୋନେସେ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଶ୍ରମଣାଭାସ ଵର୍ତତେ ହୁଏ ଅନନ୍ତ କର୍ମଫଲକୀ ଉପଭୋଗରାଶିସେ ଭଯଂକର ଐସେ ଅନନ୍ତକାଲ ତକ ଅନନ୍ତ ଭାଵାନ୍ତରରୂପ ପରାଵର୍ତ୍ତନୋଂସେ ୧ଅନଵସ୍ଥିତ ଵୃତ୍ତିଵାଲେ ରହନେସେ, ଉନକୋ ସଂସାରତତ୍ତ୍ଵ ହୀ ଜାନନା ..୨୭୧..

୧. ଅନଵସ୍ଥିତ = ଅସ୍ଥିର [ମିଥ୍ଯାଦୃଷ୍ଟିଯୋଂନେ ଭଲେ ହୀ ଦ୍ରଵ୍ଯଲିଂଗ ଧାରଣ କିଯା ହୋ ତଥାପି ଉନକେ ଅନନ୍ତକାଲ ତକ ଅନନ୍ତ ଭିନ୍ନ – ଭିନ୍ନ ଭାଵରୂପସେ – ଭାଵାନ୍ତରରୂପସେ ପରାଵର୍ତନ ହୋତେ ରହନେସେ ଵେ ଅସ୍ଥିର ପରିଣତିଵାଲେ ରହେଂଗେ, ଔର ଇସଲିଯେ ଵେ ସଂସାରତତ୍ତ୍ଵ ହୀ ହୈଂ .]

Page 487 of 513
PDF/HTML Page 520 of 546
single page version

ଅଥ ମୋକ୍ଷତତ୍ତ୍ଵମୁଦ୍ଘାଟଯତି —

ଯସ୍ତ୍ରିଲୋକଚୂଲିକାଯମାନନିର୍ମଲଵିଵେକଦୀପିକାଲୋକଶାଲିତଯା ଯଥାଵସ୍ଥିତପଦାର୍ଥନିଶ୍ଚଯ- ନିଵର୍ତିତୌତ୍ସୁକ୍ଯସ୍ଵରୂପମନ୍ଥରସତତୋପଶାନ୍ତାତ୍ମା ସନ୍ ସ୍ଵରୂପମେକମେଵାଭିମୁଖ୍ଯେନ ଚରନ୍ନଯଥାଚାର- ପରିଣତତ୍ଵାଦଯଥାଚାରଵିଯୁକ୍ତଃ, ଵିପରୀତାଚାରରହିତ ଇତ୍ଯର୍ଥଃ, ଜଧତ୍ଥପଦଣିଚ୍ଛିଦୋ ସହଜାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵନିଜ- ପରମାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥପରିଜ୍ଞାନସହିତତ୍ଵାଦ୍ଯଥାର୍ଥପଦନିଶ୍ଚିତଃ, ପସଂତପ୍ପା ଵିଶିଷ୍ଟପରମୋପଶମଭାଵପରିଣତନିଜାତ୍ମ- ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵନାସହିତତ୍ଵାତ୍ପ୍ରଶାନ୍ତାତ୍ମା, ଜୋ ଯଃ କର୍ତା ସୋ ସଂପୁଣ୍ଣସାମଣ୍ଣୋ ସ ସଂପୂର୍ଣଶ୍ରାମଣ୍ଯଃ ସନ୍ ଚିରଂ ଣ ଜୀଵଦି ଚିରଂ ବହୁତରକାଲଂ ନ ଜୀଵତି, ନ ତିଷ୍ଠତି . କ୍ଵ . ଅଫଲେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସଂଵିତ୍ତିସମୁତ୍ପନ୍ନସୁଖାମୃତରସାସ୍ଵାଦ- ରହିତତ୍ଵେନାଫଲେ ଫଲରହିତେ ସଂସାରେ . କିନ୍ତୁ ଶୀଘ୍ରଂ ମୋକ୍ଷଂ ଗଚ୍ଛତୀତି . ଅଯମତ୍ର ଭାଵାର୍ଥଃ — ଇତ୍ଥଂଭୂତ-

ଅବ ମୋକ୍ଷ ତତ୍ଵକୋ ପ୍ରଗଟ କରତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଥାର୍ଥପଦନିଶ୍ଚିତଃ ] ଜୋ ଜୀଵ ଯଥାର୍ଥତଯା ପଦୋଂକା ତଥା ଅର୍ଥୋଂ (ପଦାର୍ଥୋଂ) କା ନିଶ୍ଚଯଵାଲା ହୋନେସେ [ପ୍ରଶାନ୍ତାତ୍ମା ] ୧ପ୍ରଶାନ୍ତାତ୍ମା ହୈ ଔର [ଅଯଥାଚାରଵିଯୁକ୍ତଃ ] ଅଯଥାଚାର ( – ଅନ୍ଯଥାଆଚରଣ, ଅଯଥାର୍ଥଆଚରଣ) ରହିତ ହୈ, [ସଃ ସଂପୂର୍ଣଶ୍ରାମଣ୍ଯଃ ] ଵହ ସଂପୂର୍ଣ ଶ୍ରାମଣ୍ଯଵାଲା ଜୀଵ [ଅଫଲେ ] ଅଫଲ ( – କର୍ମଫଲ ରହିତ ହୁଏ) [ଇହ ] ଇସ ସଂସାରମେଂ [ଚିରଂ ନ ଜୀଵତି ] ଚିରକାଲ ତକ ନହୀଂ ରହତା ( – ଅଲ୍ପକାଲମେଂ ହୀ ମୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ .) ..୨୭୨..

ଟୀକା : — ଜୋ (ଶ୍ରମଣ) ତ୍ରିଲୋକକୀ ଚୂଲିକା (କଲଗୀ) କେ ସମାନ ନିର୍ମଲ ଵିଵେକରୂପୀ ଦୀପିକାକେ ପ୍ରକାଶଵାଲା ହୋନେସେ ଯଥାସ୍ଥିତ ପଦାର୍ଥନିଶ୍ଚଯସେ ଉତ୍ସୁକତାକା ନିଵର୍ତନ କରକେ

୨ସ୍ଵରୂପମଂଥର ରହନେସେ ସତତ ‘ଉପଶାଂତାତ୍ମା’ ଵର୍ତତା ହୁଆ, ସ୍ଵରୂପମେଂ ଏକମେଂ ହୀ ଅଭିମୁଖରୂପସେ

୧. ପ୍ରଶାଂତାତ୍ମା = ପ୍ରଶାଂତସ୍ଵରୂପ; ପ୍ରଶାଂତମୂର୍ତି; ଉପଶାଂତ; ସ୍ଥିର ହୁଆ .

୨. ସ୍ଵରୂପମଂଥର = ସ୍ଵରୂପମେଂ ଜମା ହୁଆ [ମନ୍ଥରକା ଅର୍ଥ ହୈ ସୁସ୍ତ, ଆଲସୀ . ଯହ ଶ୍ରମଣ ସ୍ଵରୂପମେଂ ତୃପ୍ତ ତୃପ୍ତ ହୋନେସେ ମାନୋ ଵହ ସ୍ଵରୂପସେ ବାହର ନିକଲନେକୋ ସୁସ୍ତ ଯା ଆଲସୀ ହୋ, ଇସପ୍ରକାର ସ୍ଵରୂପପ୍ରଶାଂତିମେଂ ମଗ୍ନ ହୋକର ରହା
ହୈ .]