Page 88 of 513
PDF/HTML Page 121 of 546
single page version
ଵିନାଶକାନି ଚ
ସହଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନୋଽଭେଦଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ର ଭାଵନା କର୍ତଵ୍ଯା, ଇତି ତାତ୍ପର୍ଯମ୍
ସର୍ଵପଦାର୍ଥପରିଜ୍ଞାନମିତି ଦ୍ଵିତୀଯା ଚେତି
ସୌ ଅର୍ଥନେ ଜାଣେ ଛତାଂ, ତେଥୀ ଅବଂଧକ ଜିନ କହେ
ଜାନନେକୀ କ୍ରିଯା ହୋନେ ପର ଭୀ ବନ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା, ଐସା କହକର ଜ୍ଞାନ -ଅଧିକାର ପୂର୍ଣ କରତେ ହୈଂ)
[ତେଷୁ ଅର୍ଥେଷୁ ନ ଏଵ ଉତ୍ପଦ୍ଯତେ ] ଔର ଉନ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ରୂପମେଂ ଉତ୍ପନ୍ନ ନହୀଂ ହୋତା [ତେନ ] ଇସଲିଯେ
[ଅବନ୍ଧକଃ ପ୍ରଜ୍ଞପ୍ତଃ ] ଉସେ ଅବନ୍ଧକ କହା ହୈ
Page 89 of 513
PDF/HTML Page 122 of 546
single page version
ସିଦ୍ଧଯେତ
ଦୃଢୀକୁର୍ଵନ୍ ଜ୍ଞାନପ୍ରପଞ୍ଚାଧିକାରମୁପସଂହରତି ---
ଜ୍ଞାନସେ ନହୀଂ’ ଇସପ୍ରକାର ପ୍ରଥମ ହୀ ଅର୍ଥପରିଣମନକ୍ରିଯାକେ ଫଲରୂପସେ ବନ୍ଧକା ସମର୍ଥନ କିଯା ଗଯା
ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ ବନ୍ଧ ତୋ ପଦାର୍ଥରୂପମେଂ ପରିଣମନରୂପ କ୍ରିଯାକା ଫଲ ହୈ ଐସା ନିଶ୍ଚିତ କିଯା ଗଯା ହୈ)
ତଥା ‘ଗେଣ୍ହଦି ଣେଵ ଣ ମୁଞ୍ଚଦି ଣ ପରଂ ପରିଣମଦି କେଵଲୀ ଭଗଵଂ
ଉତ୍ପନ୍ନ ନହୀଂ ହୋତା ଉସ ଆତ୍ମାକେ ଜ୍ଞପ୍ତିକ୍ରିଯାକା ସଦ୍ଭାଵ ହୋନେ ପର ଭୀ ଵାସ୍ତଵମେଂ କ୍ରିଯାଫଲଭୂତ ବନ୍ଧ
ସିଦ୍ଧ ନହୀଂ ହୋତା
କରତେ ହୈଂ, ଜ୍ଞାନରୂପ ହୀ ପରିଣମିତ ହୋତେ ହୈଂ ଔର ଜ୍ଞାନରୂପ ହୀ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତେ ହୈଂ
Page 90 of 513
PDF/HTML Page 123 of 546
single page version
ମୋହାଭାଵାଦ୍ଯଦାତ୍ମା ପରିଣମତି ପରଂ ନୈଵ ନିର୍ଲୂନକର୍ମା
ଜ୍ଞେଯାକାରାଂ ତ୍ରିଲୋକୀଂ ପୃଥଗପୃଥଗଥ ଦ୍ଯୋତଯନ୍ ଜ୍ଞାନମୂର୍ତିଃ
ତତ୍ରୈଵ ଭାଵନା କର୍ତଵ୍ଯେତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ
ହୁଆ ଭୀ ମୋହକେ ଅଭାଵକେ କାରଣ ପରରୂପ ପରିଣମିତ ନହୀଂ ହୋତା, ଇସଲିଯେ ଅବ, ଜିସକେ ସମସ୍ତ
ଜ୍ଞେଯାକାରୋଂକୋ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଵିକସିତ ଜ୍ଞପ୍ତିକେ ଵିସ୍ତାରସେ ସ୍ଵଯଂ ପୀ ଗଯା ହୈ ଐସୈ ତୀନୋଂଲୋକକେ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ
ପୃଥକ୍ ଔର ଅପୃଥକ୍ ପ୍ରକାଶିତ କରତା ହୁଆ ଵହ ଜ୍ଞାନମୂର୍ତି ମୁକ୍ତ ହୀ ରହତା ହୈ
କରତେ ହୈଂ :
ଛେ ସୁଖ ପଣ ଏଵୁଂଜ, ତ୍ଯାଂ ପରଧାନ ଜେ ତେ ଗ୍ରାହ୍ଯ ଛେ. ୫୩
Page 91 of 513
PDF/HTML Page 124 of 546
single page version
ମପି ତତ୍ପଦାଭିଲାଷୀ ପରମଭକ୍ତ୍ଯା ପ୍ରଣମାମି
(ଅମୂର୍ତ ଯା ମୂର୍ତ, ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଯା ଐନ୍ଦ୍ରିଯ) ସୁଖ ହୋତା ହୈ
Page 92 of 513
PDF/HTML Page 125 of 546
single page version
ଚିଦାକାରପରିଣାମେଭ୍ଯଃ ସମୁତ୍ପଦ୍ଯମାନମତ୍ଯନ୍ତମାତ୍ମାଯତ୍ତତ୍ଵାନ୍ନିତ୍ଯଂ ଯୁଗପତ୍କୃତପ୍ରଵୃତ୍ତି ନିଃପ୍ରତିପକ୍ଷ-
ମହାନିଵୃଦ୍ଧି ଚ ମୁଖ୍ଯମିତି କୃତ୍ଵା ଜ୍ଞାନଂ ସୌଖ୍ଯଂ ଚୋପାଦେଯମ୍
ଅଥେନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ଜୀଵୋ ସଯଂ ଅମୁତ୍ତୋ’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯଂ, ତଦନନ୍ତରମତୀନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖମୁଖ୍ଯତଯା
‘ଜାଦଂ ସଯଂ’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯଂ, ଅଥାନନ୍ତରମିନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖପ୍ରତିପାଦନରୂପେଣ ଗାଥାଷ୍ଟକମ୍, ତତ୍ରାପ୍ଯଷ୍ଟକମଧ୍ଯେ
ପ୍ରଥମତ ଇନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖସ୍ଯ ଦୁଃଖତ୍ଵସ୍ଥାପନାର୍ଥଂ ‘ମଣୁଆସୁରା’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାଦ୍ଵଯଂ, ଅଥ ମୁକ୍ତାତ୍ମନାଂ ଦେହାଭାଵେଽପି
ସୁଖମସ୍ତୀତି ଜ୍ଞାପନାର୍ଥଂ ଦେହଃ ସୁଖକାରଣଂ ନ ଭଵତୀତି କଥନରୂପେଣ ‘ପପ୍ପା ଇଟ୍ଠେ ଵିସଯେ’ ଇତ୍ଯାଦି ସୂତ୍ରଦ୍ଵଯଂ,
ତଦନନ୍ତରମିନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯା ଅପି ସୁଖକାରଣଂ ନ ଭଵନ୍ତୀତି କଥନେନ ‘ତିମିରହରା’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାଦ୍ଵଯମ୍,
ଅତୋଽପି ସର୍ଵଜ୍ଞନମସ୍କାରମୁଖ୍ଯତ୍ଵେନ ‘ତେଜୋଦିଟ୍ଠି’ ଇତ୍ଯାଦି ଗାଥାଦ୍ଵଯମ୍
ପ୍ରଥମତସ୍ତାଵଦଧିକାରସ୍ଥଲଗାଥଯା ସ୍ଥଲଚତୁଷ୍ଟଯଂ ସୂତ୍ରଯତି
ପ୍ରଵର୍ତମାନ, ନିଃପ୍ରତିପକ୍ଷ ଔର ହାନିଵୃଦ୍ଧିସେ ରହିତ ହୈ, ଇସଲିଯେ ମୁଖ୍ଯ ହୈ, ଐସା ସମଝକର ଵହ
(ଜ୍ଞାନ ଔର ସୁଖ) ଉପାଦେଯ ଅର୍ଥାତ୍ ଗ୍ରହଣ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ
Page 93 of 513
PDF/HTML Page 126 of 546
single page version
କ୍ଷାଯୋପଶମିକେନ୍ଦ୍ରିଯଶକ୍ତିଭିରୁତ୍ପନ୍ନତ୍ଵାଦିନ୍ଦ୍ରିଯଜଂ ଜ୍ଞାନଂ ସୁଖଂ ଚ ପରାଯତ୍ତତ୍ଵେନ ଵିନଶ୍ଵରତ୍ଵାଦ୍ଧେଯମିତି
ତାତ୍ପର୍ଯମ୍
ଚ ମୂର୍ତେଷୁ ପୁଦ୍ଗଲଦ୍ରଵ୍ଯେଷୁ ଯଦତୀନ୍ଦ୍ରିଯଂ ପରମାଣ୍ଵାଦି
ଵର୍ତମାନସମଯଗତପରିଣାମାସ୍ତତ୍ପ୍ରଭୃତଯୋ ଯେ ସମସ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ଵର୍ତମାନସମଯଗତପରିଣାମାସ୍ତେ କାଲପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନାଃ,
ତସ୍ଯୈଵ ପରମାତ୍ମନଃ ସିଦ୍ଧରୂପଶୁଦ୍ଧଵ୍ଯଞ୍ଜନପର୍ଯାଯଃ ଶେଷଦ୍ରଵ୍ଯାଣାଂ ଚ ଯେ ଯଥାସଂଭଵଂ ଵ୍ଯଞ୍ଜନପର୍ଯାଯାସ୍ତେଷ୍ଵନ୍ତ-
ତେ ସର୍ଵନେ
[ସକଲଂ ] ଇନ ସବକୋ
Page 94 of 513
PDF/HTML Page 127 of 546
single page version
ସାଂପ୍ରତିକପର୍ଯାଯେଷୁ, ଭାଵପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନେଷୁ ସ୍ଥୂଲପର୍ଯାଯାନ୍ତର୍ଲୀନସୂକ୍ଷ୍ମପର୍ଯାଯେଷୁ ସର୍ଵେଷ୍ଵପି ସ୍ଵପରଵ୍ଯଵସ୍ଥା-
ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତେଷ୍ଵସ୍ତି ଦ୍ରଷ୍ଟୃତ୍ଵଂ, ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷତ୍ଵାତ
ମନନ୍ତଶକ୍ତିସଦ୍ଭାଵତୋଽନନ୍ତତାମୁପଗତଂ ଦହନସ୍ଯେଵ ଦାହ୍ଯାକାରାଣାଂ ଜ୍ଞାନସ୍ଯ ଜ୍ଞେଯାକାରାଣାମନ-
କ୍ଷେତ୍ରମେଂ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ ଅଲୋକାକାଶକେ ପ୍ରଦେଶ ଇତ୍ଯାଦି, କାଲମେଂ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନ
ସବକୋ ଵହ ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନ ଦେଖତା ହୈ) କ୍ଯୋଂକି ଵହ (ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନ) ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ହୈ
ଅନନ୍ତଶକ୍ତିକେ ସଦ୍ଭାଵକେ କାରଣ ଅନନ୍ତତାକୋ (-ବେହଦତାକୋ) ପ୍ରାପ୍ତ ହୈ, ଐସେ ଉସ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ଜ୍ଞାନକୋ
Page 95 of 513
PDF/HTML Page 128 of 546
single page version
[ଅଵଗ୍ରହ୍ଯ ]
Page 96 of 513
PDF/HTML Page 129 of 546
single page version
ସ୍ପର୍ଶାଦିପ୍ରଧାନଂ ଵସ୍ତୂପଲଭ୍ଯତାମୁପାଗତଂ ଯୋଗ୍ଯମଵଗୃହ୍ଯ କଦାଚିତ୍ତଦୁପର୍ଯୁପରି ଶୁଦ୍ଧିସଂଭଵାଦଵଗଚ୍ଛତି,
କଦାଚିତ୍ତଦସଂଭଵାନ୍ନାଵଗଚ୍ଛତି, ପରୋକ୍ଷତ୍ଵାତ
ପାତ୍ତାନୁପାତ୍ତପରପ୍ରତ୍ଯଯସାମଗ୍ରୀମାର୍ଗଣଵ୍ଯଗ୍ରତଯାତ୍ଯନ୍ତଵିସଂଷ୍ଠୁଲତ୍ଵମଵଲମ୍ବମାନମନନ୍ତାଯାଃ ଶକ୍ତେଃ ପରି-
ସ୍ଖଲନାନ୍ନିତାନ୍ତଵିକ୍ଲଵୀଭୂତଂ ମହାମୋହମଲ୍ଲସ୍ଯ ଜୀଵଦଵସ୍ଥତ୍ଵାତ
୩. ଅନୁପାତ୍ତ = ଅପ୍ରାପ୍ତ (ପ୍ରକାଶ ଇତ୍ଯାଦି ଅନୁପାତ୍ତ ପର ପଦାର୍ଥ ହୈଂ )
୪. ଵିକ୍ଲଵ = ଖିନ୍ନ; ଦୁଃଖୀ, ଘବରାଯା ହୁଆ
ଜ୍ଞପ୍ତି ଉତ୍ପନ୍ନ କରନେମେଂ ବଲ -ଧାରଣକା ନିମିତ୍ତ ହୋନେସେ ଜୋ ଉପଲମ୍ଭକ ହୈ ଐସେ ଉସ ମୂର୍ତ (ଶରୀର) କେ
ଦ୍ଵାରା ମୂର୍ତ ଐସୀ
କ୍ଯୋଂକି ଵହ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନ) ପରୋକ୍ଷ ହୈ
ଆଵୃତ ହୋ ଗଯା ହୈ, ଐସା ଆତ୍ମା ପଦାର୍ଥକୋ ସ୍ଵଯଂ ଜାନନେକେ ଲିଯେ ଅସମର୍ଥ ହୋନେସେ
ପରମାର୍ଥତଃ ଅଜ୍ଞାନମେଂ ଗିନେ ଜାନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ
Page 97 of 513
PDF/HTML Page 130 of 546
single page version
ଛେ ଇନ୍ଦ୍ରିଵିଷଯୋ, ତେମନେଯ ନ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋ ଯୁଗପଦ ଗ୍ରହେ
ପର ଭୀ ପଦ ପଦ ପର ଠଗା ଜାତା ହୈ (କ୍ଯୋଂକି ପର ପଦାର୍ଥ ଆତ୍ମାକେ ଆଧୀନ ପରିଣମିତ ନହୀଂ
ହୋତେ) ଇସଲିଯେ ପରମାର୍ଥସେ ଵହ ଜ୍ଞାନ ‘ଅଜ୍ଞାନ’ ନାମକେ ହୀ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ
ଅକ୍ଷାଣି ] (ପରନ୍ତୁ ) ଵେ ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଁ [ତାନ୍ ] ଉନ୍ହେଂ (ଭୀ) [ଯୁଗପତ୍ ] ଏକ ସାଥ [ନ ଏଵ ଗୃହ୍ଣନ୍ତି ]
ଗ୍ରହଣ ନହୀଂ କରତୀଂ (ନହୀଂ ଜାନ ସକତୀଂ)
Page 98 of 513
PDF/HTML Page 131 of 546
single page version
ସୁଖକାରଣଂ
ଉସପ୍ରକାରକୀ ଶକ୍ତି ନହୀଂ ହୈ
(-ଏକ ହୀ ସାଥ ଅନେକ ଵିଷଯୋଂକୋ ଜାନନେକେ ଲିଯେ) ଅସମର୍ଥ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଦ୍ରଵ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯଦ୍ଵାରୋଂକେ
ଵିଦ୍ଯମାନ ହୋନେ ପର ଭୀ ସମସ୍ତ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଵିଷଯୋଂକା (-ଵିଷଯଭୂତ ପଦାର୍ଥୋଂକା) ଜ୍ଞାନ ଏକ ହୀ
ସାଥ ନହୀଂ ହୋତା, କ୍ଯୋଂକି ଇନ୍ଦ୍ରିଯ ଜ୍ଞାନ ପରୋକ୍ଷ ହୈ
ସକତା
ହୀ ହୋତୀ ହୈ
ଦ୍ଵାରା କାର୍ଯ ନହୀଂ ହୋତା
ଦ୍ଵାରା ଵର୍ଣକେ ଦେଖନେମେଂ ଲଗା ହୋତା ହୈ ତବ କାନମେଂ କୌନସେ ଶବ୍ଦ ପଡ଼ତେ ହୈଂ ଯା ନାକମେଂ କୈସୀ ଗନ୍ଧ ଆତୀ
ହୈ ଇତ୍ଯାଦି ଖ୍ଯାଲ ନହୀଂ ରହତା
ଜ୍ଞାତ ହୋତେ ହୋଂ, ତଥାପି ସୂକ୍ଷ୍ମ ଦୃଷ୍ଟିସେ ଦେଖନେ ପର କ୍ଷାଯୋପଶମିକ ଜ୍ଞାନ ଏକ ସମଯମେଂ ଏକ ହୀ ଇନ୍ଦ୍ରିଯକେ
ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୋତା ହୁଆ ସ୍ପଷ୍ଟତଯା ଭାସିତ ହୋତା ହୈ
Page 99 of 513
PDF/HTML Page 132 of 546
single page version
ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଭଵିତୁମର୍ହତି
ଜ୍ଞାତ [ଆତ୍ମନଃ ] ଆତ୍ମାକୋ [ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ] ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ [କଥଂ ଭଵତି ] କୈସେ ହୋ ସକତା ହୈ ?
ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵତ୍ଵକୋ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ସ୍ପର୍ଶ ନହୀଂ କରତୀଂ (ଆତ୍ମସ୍ଵଭାଵରୂପ କିଂଚିତ୍ମାତ୍ର ଭୀ ନହୀଂ ହୈଂ )
ଐସୀ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ଉପଲବ୍ଧି କରକେ (-ଐସୀ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକେ ନିମିତ୍ତସେ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଜାନକର) ଉତ୍ପନ୍ନ
ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଵହ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯଜ୍ଞାନ) ଆତ୍ମାକେ ଲିଯେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ନହୀଂ ହୋ ସକତା
ତେନାଥୀ ଜେ ଉପଲବ୍ଧ ତେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ କଈ ରୀତ ଜୀଵନେ ?. ୫୭
Page 100 of 513
PDF/HTML Page 133 of 546
single page version
୨. ଉପଲବ୍ଧି = ଜ୍ଞାନାଵରଣୀଯ କର୍ମକେ କ୍ଷଯୋପଶମକେ ନିମିତ୍ତସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ପଦାର୍ଥୋଂକୋ ଜାନନେକୀ ଶକ୍ତି
୪. ଚକ୍ଷୁଇନ୍ଦ୍ରିଯ ଦ୍ଵାରା ରୂପୀ ପଦାର୍ଥକୋ ଦେଖନେମେଂ ପ୍ରକାଶ ଭୀ ନିମିତ୍ତରୂପ ହୋତା ହୈ.
[କେଵଲେନ ଜୀଵେଣ ] ମାତ୍ର ଜୀଵକେ ଦ୍ଵାରା ହୀ [ଜ୍ଞାତଂ ଭଵତି ହି ] ଜାନା ଜାଯେ ତୋ [ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ] ଵହ ଜ୍ଞାନ
ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ହୈ
ଜୀଵମାତ୍ରଥୀ ଜ ଜଣାଯ ଜୋ , ତୋ ଜ୍ଞାନ ତେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ଛେ. ୫୮.
Page 101 of 513
PDF/HTML Page 134 of 546
single page version
ପ୍ରଵର୍ତମାନଂ ପରିଚ୍ଛେଦନଂ ତତ
ସକାଶାଦୁତ୍ପଦ୍ଯତେ ଯଦ୍ଵିଜ୍ଞାନଂ ତତ୍ପରାଧୀନତ୍ଵାତ୍ପରୋକ୍ଷମିତ୍ଯୁଚ୍ଯତେ
ତ୍ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଭଵତୀତି ସୂତ୍ରାଭିପ୍ରାଯଃ
ଦ୍ରଵ୍ଯ -ପର୍ଯାଯୋଂକେ ସମୂହମେଂ ଏକ ସମଯ ହୀ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋକର ପ୍ରଵର୍ତମାନ ଜ୍ଞାନ ଵହ କେଵଲ ଆତ୍ମାକେ ଦ୍ଵାରା
ହୀ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋନେସେ ‘ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ’ କେ ରୂପମେଂ ଜାନା ଜାତା ହୈ
ଅଵଗ୍ରହ -ଈହାଦି ରହିତ, ନିର୍ମଲ ଜ୍ଞାନ ସୁଖ ଏକାଂତ ଛେ
Page 102 of 513
PDF/HTML Page 135 of 546
single page version
ବୁଭୁତ୍ସଯା, ସମଲମସମ୍ଯଗଵବୋଧେନ, ଅଵଗ୍ରହାଦିସହିତଂ କ୍ରମକୃତାର୍ଥଗ୍ରହଣଖେଦେନ ପରୋକ୍ଷଂ ଜ୍ଞାନମତ୍ଯନ୍ତ-
[ଅଵଗ୍ରହାଦିଭିଃ ରହିତଂ ] ଅଵଗ୍ରହାଦିସେ ରହିତ
ଜାନନେକୀ ଇଚ୍ଛାକେ କାରଣ, (୪) ‘ସମଲ’ ହୋନେସେ ଅସମ୍ଯକ୍ ଅଵବୋଧକେ କାରଣ (
କ୍ରମଶଃ ହୋନେଵାଲେ
Page 103 of 513
PDF/HTML Page 136 of 546
single page version
ସମନ୍ତାତ୍ମପ୍ରଦେଶାନ୍ ପରମସମକ୍ଷଜ୍ଞାନୋପଯୋଗୀଭୂଯାଭିଵ୍ଯାପ୍ଯ ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତତ୍ଵାତ୍ସମନ୍ତମ୍ ଅଶେଷଦ୍ଵାରା-
ପାଵରଣେନ, ପ୍ରସଭଂ ନିପୀତସମସ୍ତଵସ୍ତୁଜ୍ଞେଯାକାରଂ ପରମଂ ଵୈଶ୍ଵରୂପ୍ଯମଭିଵ୍ଯାପ୍ଯ ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତତ୍ଵାଦନନ୍ତାର୍ଥ-
ଵିସ୍ତୃତଂ ସମସ୍ତାର୍ଥାବୁଭୁତ୍ସଯା, ସକଲଶକ୍ତିପ୍ରତିବନ୍ଧକକର୍ମସାମାନ୍ଯନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତତଯା ପରିସ୍ପଷ୍ଟ-
ପ୍ରକାଶଭାସ୍ଵରଂ ସ୍ଵଭାଵମଭିଵ୍ଯାପ୍ଯ ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତତ୍ଵାଦ୍ଵିମଲଂ ସମ୍ଯଗଵବୋଧେନ, ଯୁଗପତ୍ସମର୍ପିତ-
ତ୍ରୈସମଯିକାତ୍ମସ୍ଵରୂପଂ ଲୋକାଲୋକମଭିଵ୍ଯାପ୍ଯ ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତତ୍ଵାଦଵଗ୍ରହାଦିରହିତଂ କ୍ରମକୃତାର୍ଥଗ୍ରହଣ-
ଖେଦାଭାଵେନ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଂ ଜ୍ଞାନମନାକୁଲଂ ଭଵତି
୨. ପରମଵିଵିଧତା = ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥସମୂହ ଜୋ କି ଅନନ୍ତ ଵିଵିଧତାମଯ ହୈ
ପରମ
ଜ୍ଞେଯାକାରୋଂକୋ ସର୍ଵଥା ପୀ ଜାନେସେ
ଜାନନେକୀ ଇଚ୍ଛା ନ ହୋନେସେ ଆକୁଲତା ନହୀଂ ହୋତୀ); (୪) ସକଲ ଶକ୍ତିକୋ ରୋକନେଵାଲା
କର୍ମସାମାନ୍ଯ (ଜ୍ଞାନମେଂସେ) ନିକଲ ଜାନେସେ (ଜ୍ଞାନ) ଅତ୍ଯନ୍ତ ସ୍ପଷ୍ଟ ପ୍ରକାଶକେ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରକାଶମାନ
(-ତେଜସ୍ଵୀ) ସ୍ଵଭାଵମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋକର ରହନେସେ ‘ଵିମଲ ହୈ’ ଇସଲିଯେ ସମ୍ଯକ୍ରୂପସେ (-ବରାବର)
ଜାନତା ହୈ (ଔର ଇସପ୍ରକାର ସଂଶଯାଦି ରହିତତାସେ ଜାନନେକେ କାରଣ ଆକୁଲତା ନହୀଂ ହୋତୀ); ତଥା
(୫) ଜିନନେ ତ୍ରିକାଲକା ଅପନା ସ୍ଵରୂପ ଯୁଗପତ୍ ସମର୍ପିତ କିଯା ହୈ (-ଏକ ହୀ ସମଯ ବତାଯା
ହୈ) ଐସେ ଲୋକାଲୋକମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋକର ରହନେସେ ‘ଅଵଗ୍ରହାଦି ରହିତ ହୈ’ ଇସଲିଯେ କ୍ରମଶଃ ହୋନେଵାଲେ
ପଦାର୍ଥ ଗ୍ରହଣକେ ଖେଦକା ଅଭାଵ ହୈ
Page 104 of 513
PDF/HTML Page 137 of 546
single page version
ପରିଚ୍ଛିତ୍ତିଵିଷଯେଽତ୍ଯନ୍ତଵିଶଦତ୍ଵାଦ୍ଵିମଲଂ ସତ୍, କ୍ରମକରଣଵ୍ଯଵଧାନଜନିତଖେଦାଭାଵାଦଵଗ୍ରହାଦିରହିତଂ ଚ ସତ୍,
ଯଦେଵଂ ପଞ୍ଚଵିଶେଷଣଵିଶିଷ୍ଟଂ କ୍ଷାଯିକଜ୍ଞାନଂ ତଦନାକୁଲତ୍ଵଲକ୍ଷଣପରମାନନ୍ଦୈକରୂପପାରମାର୍ଥିକସୁଖାତ୍ସଂଜ୍ଞାଲକ୍ଷଣ-
ପ୍ରଯୋଜନାଦିଭେଦେଽପି ନିଶ୍ଚଯେନାଭିନ୍ନତ୍ଵାତ୍ପାରମାର୍ଥିକସୁଖଂ ଭଣ୍ଯତେ
ଭାଖ୍ଯୋ ନ ତେମାଂ ଖେଦ ଜେଥୀ ଘାତିକର୍ମ ଵିନଷ୍ଟ ଛେ
ଭଣିତଃ ] ଉସେ ଖେଦ ନହୀଂ କହା ହୈ (ଅର୍ଥାତ୍ କେଵଲଜ୍ଞାନମେଂ ସର୍ଵଜ୍ଞଦେଵନେ ଖେଦ ନହୀଂ କହା) [ଯସ୍ମାତ୍ ]
କ୍ଯୋଂକି [ଘାତୀନି ] ଘାତିକର୍ମ [କ୍ଷଯଂ ଜାତାନି ] କ୍ଷଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ହୈଂ
ସୁଖତ୍ଵ ନ ହୋ ?
Page 105 of 513
PDF/HTML Page 138 of 546
single page version
ଖେଦନିଦାନତାଂ ପ୍ରତିପଦ୍ଯନ୍ତେ
ସ୍ଵଯମେଵ ପରିଣମତ୍ କେଵଲମେଵ ପରିଣାମଃ, ତତଃ କୁତୋଽନ୍ଯଃ ପରିଣାମୋ ଯଦ୍ଦ୍ଵାରେଣ ଖେଦସ୍ଯାତ୍ମ-
ଲାଭଃ
କେଵଲଜ୍ଞାନସ୍ଯ ଖେଦୋ ନାସ୍ତୀତି ସୁଖମେଵ
ହୋକର ଥକନେଵାଲେ ଆତ୍ମାକେ ଲିଯେ ଖେଦକେ କାରଣ ହୋତେ ହୈଂ
ହୈଂ ଐସେ ସମସ୍ତ ପଦାର୍ଥୋଂକୀ ଜ୍ଞେଯାକାରରୂପ (ଵିଵିଧତାକୋ ପ୍ରକାଶିତ କରନେକା ସ୍ଥାନଭୂତ କେଵଲଜ୍ଞାନ,
ଚିତ୍ରିତ୍ ଦୀଵାରକୀ ଭାଁତି, ସ୍ଵଯଂ) ହୀ ଅନନ୍ତସ୍ଵରୂପ ସ୍ଵଯମେଵ ପରିଣମିତ ହୋନେସେ କେଵଲଜ୍ଞାନ ହୀ
ପରିଣାମ ହୈ
Page 106 of 513
PDF/HTML Page 139 of 546
single page version
କେଵଲସୁଖଯୋର୍ଵ୍ଯତିରେକଃ
ନାସ୍ତି, ତଥୈଵ ଚ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମସର୍ଵପ୍ରଦେଶେଷୁ ସମରସୀଭାଵେନ ପରିଣମମାନାନାଂ ସହଜଶୁଦ୍ଧାନନ୍ଦୈକଲକ୍ଷଣସୁଖ-
ରସାସ୍ଵାଦପରିଣତିରୂପାମାତ୍ମନଃ ସକାଶାଦଭିନ୍ନାମନାକୁଲତାଂ ପ୍ରତି ଖେଦୋ ନାସ୍ତି
ହୀ ସୁଖ ହୈ, ଇସଲିଯେ କେଵଲଜ୍ଞାନ ଔର ସୁଖକା ଵ୍ଯତିରେକ କହାଁ ହୈ ?
କିଯା ଗଯା ହୈ :
ହୋନେସେ ଵହାଁ ଥକାଵଟ ଯା ଦୁଃଖ ନହୀଂ ହୈ
ଅତ୍ଯନ୍ତ ନିଷ୍କଂପ -ସ୍ଥିର -ଅକ୍ଷୁବ୍ଧ -ଅନାକୁଲ ହୈ; ଔର ଅନାକୁଲ ହୋନେସେ ସୁଖୀ ହୈ
ହୈ
Page 107 of 513
PDF/HTML Page 140 of 546
single page version
ନଷ୍ଟ ହୋ ଚୁକା ହୈ [ପୁନଃ ] ଔର [ଯତ୍ ତୁ ] ଜୋ [ଇଷ୍ଟଂ ] ଇଷ୍ଟ ହୈ [ତତ୍ ] ଵହ ସବ [ଲବ୍ଧଂ ] ପ୍ରାପ୍ତ
ହୁଆ ହୈ
ଲୋକାଲୋକମେଂ ଵିସ୍ତୃତ ହୋନେସେ ଔର ଜ୍ଞାନ ପଦାର୍ଥୋଂକେ ପାରକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋନେସେ ଵେ (ଦର୍ଶନ -ଜ୍ଞାନ)
ସ୍ଵଚ୍ଛନ୍ଦତାପୂର୍ଵକ (-ସ୍ଵତଂତ୍ରତାପୂର୍ଵକ, ବିନା ଅଂକୁଶ, କିସୀସେ ବିନା ଦବେ) ଵିକସିତ ହୈଂ (ଇସପ୍ରକାର
ଦର୍ଶନ -ଜ୍ଞାନରୂପ ସ୍ଵଭାଵକେ ପ୍ରତିଘାତକା ଅଭାଵ ହୈ) ଇସଲିଯେ ସ୍ଵଭାଵକେ ପ୍ରତିଘାତକା ଅଭାଵ
ଜିସକା କାରଣ ହୈ ଐସା ସୁଖ ଅଭେଦଵିଵକ୍ଷାସେ କେଵଲଜ୍ଞାନକା ସ୍ଵରୂପ ହୈ
ଛେ ନଷ୍ଟ ସର୍ଵ ଅନିଷ୍ଟ ନେ ଜେ ଇଷ୍ଟ ତେ ସୌ ପ୍ରାପ୍ତ ଛେ