Page 128 of 513
PDF/HTML Page 161 of 546
single page version

ତୃଷ୍ଣାଭିର୍ଦୁଃଖବୀଜତଯାଽତ୍ଯନ୍ତଦୁଃଖିତାଃ ସନ୍ତୋ ମୃଗତୃଷ୍ଣାଭ୍ଯ ଇଵାମ୍ଭାଂସି ଵିଷଯେଭ୍ଯଃ ସୌଖ୍ଯାନ୍ଯ- ଭିଲଷନ୍ତି . ତଦ୍ଦୁଃଖସଂତାପଵେଗମସହମାନା ଅନୁଭଵନ୍ତି ଚ ଵିଷଯାନ୍, ଜଲାଯୁକା ଇଵ, ତାଵଦ୍ଯାଵତ୍ କ୍ଷଯଂ ଯାନ୍ତି . ଯଥା ହି ଜଲାଯୁକାସ୍ତୃଷ୍ଣାବୀଜେନ ଵିଜଯମାନେନ ଦୁଃଖାଂକୁ ରେଣ କ୍ରମତଃ ସମାକ୍ରମ୍ଯମାଣା ଦୁଷ୍ଟକୀଲାଲମଭିଲଷନ୍ତ୍ଯସ୍ତଦେଵାନୁଭଵନ୍ତ୍ଯଶ୍ଚାପ୍ରଲଯାତ୍ କ୍ଲିଶ୍ଯନ୍ତେ, ଏଵମମୀ ଅପି ପୁଣ୍ଯଶାଲିନଃ ପାପଶାଲିନ ଇଵ ତୃଷ୍ଣାବୀଜେନ ଵିଜଯମାନେନ ଦୁଃଖାଂକୁ ରେଣ କ୍ରମତଃ ସମାକ୍ରମ୍ଯମାଣା ଵିଷଯାନ- ଭିଲଷନ୍ତସ୍ତାନେଵାନୁଭଵନ୍ତଶ୍ଚାପ୍ରଲଯାତ୍ କ୍ଲିଶ୍ଯନ୍ତେ . ଅତଃ ପୁଣ୍ଯାନି ସୁଖାଭାସସ୍ଯ ଦୁଃଖସ୍ଯୈଵ ସାଧନାନି ସ୍ଯୁଃ ..୭୫.. ସୁଖାଦ୍ଵିଲକ୍ଷଣାନି ଵିଷଯସୁଖାନି ଇଚ୍ଛନ୍ତି . ନ କେଵଲମିଚ୍ଛନ୍ତି, ନ କେଵଲମିଚ୍ଛନ୍ତି, ଅଣୁଭଵଂତି ଯ ଅନୁଭଵନ୍ତି ଚ . କିଂପର୍ଯନ୍ତମ୍ . ଆମରଣଂ ମରଣପର୍ଯନ୍ତମ୍ . କଥଂଭୂତାଃ . ଦୁକ୍ଖସଂତତ୍ତା ଦୁଃଖସଂତପ୍ତା ଇତି . ଅଯମତ୍ରାର୍ଥଃ — ଯଥା ତୃଷ୍ଣୋଦ୍ରେକେଣ ହୋନେସେ ପୁଣ୍ଯଜନିତ ତୃଷ୍ଣାଓଂକେ ଦ୍ଵାରା ଭୀ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଦୁଃଖୀ ହୋତେ ହୁଏ ୧ମୃଗତୃଷ୍ଣାମେଂସେ ଜଲକୀ ଭାଁତି ଵିଷଯୋଂମେଂସେ ସୁଖ ଚାହତେ ହୈଂ ଔର ଉସ ୨ଦୁଃଖସଂତାପକେ ଵେଗକୋ ସହନ ନ କର ସକନେସେ ଵିଷଯୋଂକୋ ତବ -ତକ ଭୋଗତେ ହୈଂ, ଜବ ତକ କି ଵିନାଶକୋ [-ମରଣକୋ ] ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତେ . ଜୈସେ ଜୋଂକ (ଗୋଂଚ) ତୃଷ୍ଣା ଜିସକା ବୀଜ ହୈ ଐସେ ଵିଜଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତୀ ହୁଈ ଦୁଃଖାଂକୁରସେ କ୍ରମଶଃ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋନେସେ ଦୂଷିତ ରକ୍ତ କୋ ଚାହତୀ ହୈ ଔର ଉସୀକୋ ଭୋଗତୀ ହୁଈ ମରଣପର୍ଯନ୍ତ କ୍ଲେଶକୋ ପାତୀ ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଯହ ପୁଣ୍ଯଶାଲୀ ଜୀଵ ଭୀ, ପାପଶାଲୀ ଜୀଵୋଂକୀ ଭାଁତି, ତୃଷ୍ଣା ଜିସକା ବୀଜ ହୈ ଐସେ ଵିଜଯ ପ୍ରାପ୍ତ ଦୁଃଖାଂକୁରୋଂକେ ଦ୍ଵାରା କ୍ରମଶଃ ଆକ୍ରାଂତ ହୋନେସେ, ଵିଷଯୋଂକୋ ଚାହତେ ହୁଏ ଔର ଉନ୍ହୀଂକୋ ଭୋଗତେ ହୁଏ ଵିନାଶପର୍ଯଂତ (-ମରଣପର୍ଯନ୍ତ) କ୍ଲେଶ ପାତେ ହୈଂ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଜିନ୍ହେଂ ସମସ୍ତଵିକଲ୍ପଜାଲ ରହିତ ପରମସମାଧିସେ ଉତ୍ପନ୍ନ ସୁଖାମୃତରୂପ ସର୍ଵ ଆତ୍ମପ୍ରଦେଶୋଂମେଂ ପରମଆହ୍ଲାଦଭୂତ ସ୍ଵରୂପତୃପ୍ତି ନହୀଂ ଵର୍ତତୀ ଐସେ ସମସ୍ତ ସଂସାରୀ ଜୀଵୋଂକେ ନିରନ୍ତର ଵିଷଯତୃଷ୍ଣା ଵ୍ଯକ୍ତ ଯା ଅଵ୍ଯକ୍ତରୂପସେ ଅଵଶ୍ଯ ଵର୍ତତୀ ହୈ . ଵେ ତୃଷ୍ଣାରୂପୀ ବୀଜ କ୍ରମଶଃ ଅଂକୁରରୂପ ହୋକର ଦୁଃଖଵୃକ୍ଷରୂପସେ ଵୃଦ୍ଧିକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋକର, ଇସପ୍ରକାର ଦୁଃଖଦାହକା ଵେଗ ଅସହ୍ଯ ହୋନେ ପର, ଵେ ଜୀଵ ଵିଷଯୋଂମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତ ହୋତେ ହୈଂ . ଇସଲିଯେ ଜିନକୀ ଵିଷଯୋଂମେଂ ପ୍ରଵୃତ୍ତି ଦେଖୀ ଜାତୀ ହୈ ଐସେ ଦେଵୋଂ ତକକେ ସମସ୍ତ ସଂସାରୀ ଜୀଵ ଦୁଃଖୀ ହୀ ହୈଂ .

ଇସପ୍ରକାର ଦୁଃଖଭାଵ ହୀ ପୁଣ୍ଯୋଂକା — ପୁଣ୍ଯଜନିତ ସାମଗ୍ରୀକା — ଆଲମ୍ବନ କରତା ହୈ ଇସଲିଯେ ପୁଣ୍ଯ ସୁଖାଭାସ ଐସେ ଦୁଃଖକା ହୀ ଅଵଲମ୍ବନ – ସାଧନ ହୈ ..୭୫.. ୧. ଜୈସେ ମୃଗଜଲମେଂସେ ଜଲ ନହୀଂ ମିଲତା ଵୈସେ ହୀ ଇନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯୋଂମେଂସେ ସୁଖ ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା . ୨. ଦୁଃଖସଂତାପ = ଦୁଃଖଦାହ; ଦୁଃଖକୀ ଜଲନ – ପୀଡ଼ା .

Page 129 of 513
PDF/HTML Page 162 of 546
single page version

ସପରତ୍ଵାତ୍ ବାଧାସହିତତ୍ଵାତ୍ ଵିଚ୍ଛିନ୍ନତ୍ଵାତ୍ ବନ୍ଧକାରଣତ୍ଵାତ୍ ଵିଷମତ୍ଵାଚ୍ଚ ପୁଣ୍ଯ- ଜନ୍ଯମପୀନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖଂ ଦୁଃଖମେଵ ସ୍ଯାତ୍ . ସପରଂ ହି ସତ୍ ପରପ୍ରତ୍ଯଯତ୍ଵାତ୍ ପରାଧୀନତଯା, ବାଧାସହିତଂ ପ୍ରେରିତାଃ ଜଲୌକସଃ କୀଲାଲମଭିଲଷନ୍ତ୍ଯସ୍ତଦେଵାନୁଭଵନ୍ତ୍ଯଶ୍ଚାମରଣଂ ଦୁଃଖିତା ଭଵନ୍ତି, ତଥା ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମ- ସଂଵିତ୍ତିପରାଙ୍ମୁଖା ଜୀଵା ଅପି ମୃଗତୃଷ୍ଣାଭ୍ଯୋଽମ୍ଭାଂସୀଵ ଵିଷଯାନଭିଲଷନ୍ତସ୍ତଥୈଵାନୁଭଵନ୍ତଶ୍ଚାମରଣଂ ଦୁଃଖିତା ଭଵନ୍ତି . ତତ ଏତଦାଯାତଂ ତୃଷ୍ଣାତଙ୍କୋତ୍ପାଦକତ୍ଵେନ ପୁଣ୍ଯାନି ଵସ୍ତୁତୋ ଦୁଃଖକାରଣାନି ଇତି ..୭୫.. ଅଥ ପୁନରପି ପୁଣ୍ଯୋତ୍ପନ୍ନସ୍ଯେନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖସ୍ଯ ବହୁଧା ଦୁଃଖତ୍ଵଂ ପ୍ରକାଶଯତି — ସପରଂ ସହ ପରଦ୍ରଵ୍ଯାପେକ୍ଷଯା ଵର୍ତତେ ସପରଂ ଭଵତୀନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖଂ, ପାରମାର୍ଥିକସୁଖଂ ତୁ ପରଦ୍ରଵ୍ଯନିରପେକ୍ଷତ୍ଵାଦାତ୍ମାଧୀନଂ ଭଵତି . ବାଧାସହିଦଂ ତୀଵ୍ରକ୍ଷୁଧା- ତୃଷ୍ଣାଦ୍ଯନେକବାଧାସହିତତ୍ଵାଦ୍ବାଧାସହିତମିନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖଂ, ନିଜାତ୍ମସୁଖଂ ତୁ ପୂର୍ଵୋକ୍ତସମସ୍ତବାଧାରହିତତ୍ଵାଦ- ଵ୍ଯାବାଧମ୍ . ଵିଚ୍ଛିଣ୍ଣଂ ପ୍ରତିପକ୍ଷଭୂତାସାତୋଦଯେନ ସହିତତ୍ଵାଦ୍ଵିଚ୍ଛିନ୍ନଂ ସାନ୍ତରିତଂ ଭଵତୀନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖଂ, ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖଂ ତୁ ପ୍ରତିପକ୍ଷଭୂତାସାତୋଦଯାଭାଵାନ୍ନିରନ୍ତରମ୍ . ବଂଧକାରଣଂ ଦୃଷ୍ଟଶ୍ରୁତାନୁଭୂତଭୋଗାକାଙ୍କ୍ଷା-

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯତ୍ ] ଜୋ [ଇନ୍ଦ୍ରିଯୈଃ ଲବ୍ଧଂ ] ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂସେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ [ତତ୍ ସୌଖ୍ଯଂ ] ଵହ ସୁଖ [ସପରଂ ] ପରସମ୍ବନ୍ଧଯୁକ୍ତ, [ବାଧାସହିତଂ ] ବାଧାସହିତ [ଵିଚ୍ଛିନ୍ନଂ ] ଵିଚ୍ଛିନ୍ନ [ବଂଧକାରଣଂ ] ବଂଧକା କାରଣ [ଵିଷମଂ ] ଔର ଵିଷମ ହୈ; [ତଥା ] ଇସପ୍ରକାର [ଦୁଃଖମ୍ ଏଵ ] ଵହ ଦୁଃଖ ହୀ ହୈ ..୭୬..

ଟୀକା : — ପରସମ୍ବନ୍ଧଯୁକ୍ତ ହୋନେସେ, ବାଧା ସହିତ ହୋନେସେ, ଵିଚ୍ଛନ୍ନ ହୋନେସେ, ବନ୍ଧକା କାରଣ ହୋନେସେ, ଔର ଵିଷମ ହୋନେସେ, ଇନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖ — ପୁଣ୍ଯଜନ୍ଯ ହୋନେ ପର ଭୀ — ଦୁଃଖ ହୀ ହୈ .

Page 130 of 513
PDF/HTML Page 163 of 546
single page version

ହି ସଦଶନାଯୋଦନ୍ଯାଵୃଷସ୍ଯାଦିଭିସ୍ତୃଷ୍ଣାଵ୍ଯକ୍ତିଭିରୁପେତତ୍ଵାତ୍ ଅତ୍ଯନ୍ତାକୁଲତଯା, ଵିଚ୍ଛିନ୍ନଂ ହି ସଦସଦ୍ଵେଦ୍ଯୋଦଯପ୍ରଚ୍ଯାଵିତସଦ୍ଵେଦ୍ଯୋଦଯପ୍ରଵୃତ୍ତତଯାଽନୁଭଵତ୍ଵାଦୁଦ୍ଭୂତଵିପକ୍ଷତଯା, ବନ୍ଧକାରଣଂ ହି ସଦ୍ଵିଷଯୋ- ପଭୋଗମାର୍ଗାନୁଲଗ୍ନରାଗାଦିଦୋଷସେନାନୁସାରସଂଗଚ୍ଛମାନଘନକର୍ମପାଂସୁପଟଲତ୍ଵାଦୁଦର୍କଦୁଃସହତଯା, ଵିଷମଂ ହି ସଦଭିଵୃଦ୍ଧିପରିହାଣିପରିଣତତ୍ଵାଦତ୍ଯନ୍ତଵିସଂଷ୍ଠୁଲତଯା ଚ ଦୁଃଖମେଵ ଭଵତି . ଅଥୈଵଂ ପୁଣ୍ଯମପି ପାପଵଦ୍ ଦୁଃଖସାଧନମାଯାତମ୍ ..୭୬.. ପ୍ରଭୃତ୍ଯନେକାପଧ୍ଯାନଵଶେନ ଭାଵିନରକାଦିଦୁଃଖୋତ୍ପାଦକକର୍ମବନ୍ଧୋତ୍ପାଦକତ୍ଵାଦ୍ବନ୍ଧକାରଣମିନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖଂ, ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯ- ସୁଖଂ ତୁ ସର୍ଵାପଧ୍ଯାନରହିତତ୍ଵାଦବନ୍ଧକାରଣମ୍ . ଵିସମଂ ଵିଗତଃ ଶମଃ ପରମୋପଶମୋ ଯତ୍ର ତଦ୍ଵିଷମମତୃପ୍ତିକରଂ ହାନିଵୃଦ୍ଧିସହିତତ୍ଵାଦ୍ଵା ଵିଷମଂ, ଅତୀନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖଂ ତୁ ପରମତୃପ୍ତିକରଂ ହାନିଵୃଦ୍ଧିରହିତମ୍ . ଜଂ ଇଂଦିଏହିଂ ଲଦ୍ଧଂ ତଂ ସୋକ୍ଖଂ ଦୁକ୍ଖମେଵ ତହା ଯଦିନ୍ଦ୍ରିଯୈର୍ଲବ୍ଧଂ ସଂସାରସୁଖଂ ତତ୍ସୁଖଂ ଯଥା ପୂର୍ଵୋକ୍ତପଞ୍ଚଵିଶେଷଣଵିଶିଷ୍ଟଂ ଭଵତି ତଥୈଵ ଦୁଃଖମେଵେତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୭୬.. ଏଵଂ ପୁଣ୍ଯାନି ଜୀଵସ୍ଯ ତୃଷ୍ଣୋତ୍ପାଦକତ୍ଵେନ ଦୁଃଖକାରଣାନି ଭଵନ୍ତୀତି କଥନରୂପେଣ ଦ୍ଵିତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାଚତୁଷ୍ଟଯଂ ଗତମ୍ . ଅଥ ନିଶ୍ଚଯେନ ପୁଣ୍ଯପାପଯୋର୍ଵିଶେଷୋ ନାସ୍ତୀତି କଥଯନ୍ ପୁଣ୍ଯ- (୨) ‘ବାଧାସହିତ’ ହୋତା ହୁଆ ଖାନେ, ପୀନେ ଔର ମୈଥୁନକୀ ଇଚ୍ଛା ଇତ୍ଯାଦି ତୃଷ୍ଣାକୀ ଵ୍ଯକ୍ତିଯୋଂସେ (-ତୃଷ୍ଣାକୀ ପ୍ରଗଟତାଓଂସେ) ଯୁକ୍ତ ହୋନେସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆକୁଲ ହୈ, (୩)‘ଵିଚ୍ଛିନ୍ନ’ ହୋତା ହୁଆ ଅସାତାଵେଦନୀଯକା ଉଦଯ ଜିସେ ୧ଚ୍ଯୁତ କର ଦେତା ହୈ ଐସେ ସାତାଵେଦନୀଯକେ ଉଦଯସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୋତା ହୁଆ ଅନୁଭଵମେଂ ଆତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଵିପକ୍ଷକୀ ଉତ୍ପତ୍ତିଵାଲା ହୈ, (୪) ‘ବନ୍ଧକା କାରଣ’ ହୋତା ହୁଆ ଵିଷଯୋପଭୋଗକେ ମାର୍ଗମେଂ ଲଗୀ ହୁଈ ରାଗାଦି ଦୋଷୋଂକୀ ସେନାକେ ଅନୁସାର କର୍ମରଜକେ ୨ଘନ ପଟଲକା ସମ୍ବନ୍ଧ ହୋନେକେ କାରଣ ପରିଣାମସେ ଦୁଃସହ ହୈ, ଔର (୫) ‘ଵିଷମ’ ହୋତା ହୁଆ ହାନି – ଵୃଦ୍ଧିମେଂ ପରିଣମିତ ହୋନେସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଅସ୍ଥିର ହୈ; ଇସଲିଯେ ଵହ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖ) ଦୁଃଖ ହୀ ହୈ .

ଜବ କି ଐସା ହୈ (ଇନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖ ଦୁଃଖ ହୀ ହୈ) ତୋ ପୁଣ୍ଯ ଭୀ, ପାପକୀ ଭାଁତି, ଦୁଃଖକା ସାଧନ ହୈ ଐସା ଫଲିତ ହୁଆ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଇନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖ ଦୁଃଖ ହୀ ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଵହ ପରାଧୀନ ହୈ, ଅତ୍ଯନ୍ତ ଆକୁଲ ହୈ, ଵିପକ୍ଷକୀ (-ଵିରୋଧକୀ) ଉତ୍ପତ୍ତିଵାଲା ହୈ, ପରିଣାମସେ ଦୁଃସ୍ସହ ହୈ, ଔର ଅତ୍ଯନ୍ତ ଅସ୍ଥିର ହୈ . ଇସସେ ଯହ ସିଦ୍ଧ ହୁଆ କି ପୁଣ୍ଯ ଭୀ ଦୁଃଖକା ହୀ ସାଧନ ହୈ ..୭୬.. ୧. ଚ୍ଯୁତ କରନା = ହଟା ଦେନା; ପଦଭ୍ରଷ୍ଟ କରନା; (ସାତାଵେଦନୀଯକା ଉଦଯ ଉସକୀ ସ୍ଥିତି ଅନୁସାର ରହକର ହଟ ଜାତା

ହୈ ଔର ଅସାତା ଵେଦନୀଯକା ଉଦଯ ଆତା ହୈ) ୨. ଘନ ପଟଲ = ସଘନ (ଗାଢ଼) ପର୍ତ, ବଡ଼ା ଝୁଣ୍ଡ .

Page 131 of 513
PDF/HTML Page 164 of 546
single page version

ଏଵମୁକ୍ତକ୍ରମେଣ ଶୁଭାଶୁଭୋପଯୋଗଦ୍ଵୈତମିଵ ସୁଖଦୁଃଖଦ୍ଵୈତମିଵ ଚ ନ ଖଲୁ ପରମାର୍ଥତଃ ପୁଣ୍ଯପାପଦ୍ଵୈତମଵତିଷ୍ଠତେ, ଉଭଯତ୍ରାପ୍ଯନାତ୍ମଧର୍ମତ୍ଵାଵିଶେଷତ୍ଵାତ୍ . ଯସ୍ତୁ ପୁନରନଯୋଃ କଲ୍ଯାଣକାଲାଯସ- ପାପଯୋର୍ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନମୁପସଂହରତି — ଣ ହି ମଣ୍ଣଦି ଜୋ ଏଵଂ ନ ହି ମନ୍ଯତେ ଯ ଏଵମ୍ . କିମ୍ . ଣତ୍ଥି ଵିସେସୋ ତ୍ତି ପୁଣ୍ଣପାଵାଣଂ ପୁଣ୍ଯପାପଯୋର୍ନିଶ୍ଚଯେନ ଵିଶେଷୋ ନାସ୍ତି . ସ କିଂ କରୋତି . ହିଂଡଦି ଘୋରମପାରଂ ସଂସାରଂ ହିଣ୍ଡତି ଭ୍ରମତି . କମ୍ . ସଂସାରମ୍ . କଥଂଭୂତମ୍ . ଘୋରମ୍ ଅପାରଂ ଚାଭଵ୍ଯାପେକ୍ଷଯା . କଥଂଭୂତଃ . ମୋହସଂଛଣ୍ଣୋ ମୋହପ୍ରଚ୍ଛାଦିତ ଇତି . ତଥାହି – ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯପାପଯୋର୍ଵ୍ଯଵହାରେଣ ଭେଦଃ, ଭାଵପୁଣ୍ଯପାପଯୋସ୍ତତ୍ଫଲଭୂତସୁଖଦୁଃଖଯୋଶ୍ଚାଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯେନ ଭେଦଃ,

ଅବ, ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପକୀ ଅଵିଶେଷତାକା ନିଶ୍ଚଯ କରତେ ହୁଏ (ଇସ ଵିଷଯକା) ଉପସଂହାର କରତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଏଵଂ ] ଇସପ୍ରକାର [ପୁଣ୍ଯପାପଯୋଃ ] ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପମେଂ [ଵିଶେଷଃ ନାସ୍ତି ] ଅନ୍ତର ନହୀଂ ହୈ [ଇତି ] ଐସା [ଯଃ ] ଜୋ [ନ ହି ମନ୍ଯତେ ] ନହୀଂ ମାନତା, [ମୋହସଂଛନ୍ନଃ ] ଵହ ମୋହାଚ୍ଛାଦିତ ହୋତା ହୁଆ [ଘୋର ଅପାରଂ ସଂସାରଂ ] ଘୋର ଅପାର ସଂସାରମେଂ [ହିଣ୍ଡତି ] ପରିଭ୍ରମଣ କରତା ହୈ ..୭୭..

ଟୀକା : — ଯୋଂ ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ପ୍ରକାରସେ, ଶୁଭାଶୁଭ ଉପଯୋଗକେ ଦ୍ଵୈତକୀ ଭାଁତି ଔର ସୁଖଦୁଃଖକେ ଦ୍ଵୈତକୀ ଭାଁତି, ପରମାର୍ଥସେ ପୁଣ୍ଯପାପକା ଦ୍ଵୈତ ନହୀଂ ଟିକତା – ନହୀଂ ରହତା, କ୍ଯୋଂକି ଦୋନୋଂମେଂ ଅନାତ୍ମଧର୍ମତ୍ଵ ଅଵିଶେଷ ଅର୍ଥାତ୍ ସମାନ ହୈ . (ପରମାର୍ଥସେ ଜୈସେ ଶୁଭୋପଯୋଗ ଔର ଅଶୁଭୋପଯୋଗରୂପ ଦ୍ଵୈତ ଵିଦ୍ଯମାନ ନହୀଂ ହୈ, ଜୈସେ ୧ସୁଖ ଔର ଦୁଃଖରୂପ ଦ୍ଵୈତ ଵିଦ୍ଯମାନ ନହୀଂ ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପରୂପ ଦ୍ଵୈତକା ଭୀ ଅସ୍ତିତ୍ଵ ନହୀଂ ହୈ; କ୍ଯୋଂକି ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପ ଦୋନୋଂ ଆତ୍ମାକେ ଧର୍ମ ନ ହୋନେସେ ନିଶ୍ଚଯସେ ସମାନ ହୀ ହୈଂ .) ୧. ସୁଖ = ଇନ୍ଦ୍ରିଯସୁଖ

Page 132 of 513
PDF/HTML Page 165 of 546
single page version

ନିଗଡଯୋରିଵାହଂକାରିକଂ ଵିଶେଷମଭିମନ୍ଯମାନୋଽହମିନ୍ଦ୍ରପଦାଦିସଂପଦାଂ ନିଦାନମିତି ନିର୍ଭରତରଂ ଧର୍ମାନୁ- ରାଗମଵଲମ୍ବତେ ସ ଖଲୂପରକ୍ତଚିତ୍ତଭିତ୍ତିତଯା ତିରସ୍କୃତଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଶକ୍ତିରାସଂସାରଂ ଶାରୀରଂ ଦୁଃଖ- ମେଵାନୁଭଵତି ..୭୭..

ଅଥୈଵମଵଧାରିତଶୁଭାଶୁଭୋପଯୋଗାଵିଶେଷଃ ସମସ୍ତମପି ରାଗଦ୍ଵେଷଦ୍ଵୈତମପହାସଯନ୍ନଶେଷଦୁଃଖ- କ୍ଷଯାଯ ସୁନିଶ୍ଚିତମନାଃ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗମଧିଵସତି —

ଭାଵାର୍ଥ : — ଜୈସେ ସୋନେକୀ ବେଡୀ ଔର ଲୋହେକୀ ବେଡୀ ଦୋନୋଂ ଅଵିଶେଷରୂପସେ ବାଁଧନେକା ହୀ କାମ କରତୀ ହୈଂ ଉସୀପ୍ରକାର ପୁଣ୍ଯ -ପାପ ଦୋନୋଂ ଅଵିଶେଷରୂପସେ ବନ୍ଧନ ହୀ ହୈଂ . ଜୋ ଜୀଵ ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପକୀ ଅଵିଶେଷତାକୋ କଭୀ ନହୀଂ ମାନତା ଉସକା ଉସ ଭଯଂକର ସଂସାରମେଂ ପରିଭ୍ରମଣକା କଭୀ ଅନ୍ତ ନହୀଂ ଆତା ..୭୭..

ଅବ, ଇସପ୍ରକାର ଶୁଭ ଔର ଅଶୁଭ ଉପଯୋଗକୀ ଅଵିଶେଷତା ଅଵଧାରିତ କରକେ, ସମସ୍ତ ରାଗଦ୍ଵେଷକେ ଦ୍ଵୈତକୋ ଦୂର କରତେ ହୁଏ, ଅଶେଷ ଦୁଃଖକା କ୍ଷଯ କରନେକା ମନମେଂ ଦୃଢ଼ ନିଶ୍ଚଯ କରକେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗମେଂ ନିଵାସ କରତା ହୈ (-ଉସେ ଅଂଗୀକାର କରତା ହୈ ) : — ୧. ପୁଣ୍ଯ ଔର ପାପମେଂ ଅନ୍ତର ହୋନେକା ମତ ଅହଂକାରଜନ୍ଯ (ଅଵିଦ୍ଯାଜନ୍ଯ, ଅଜ୍ଞାନଜନ୍ଯ ହୈ) .

ଵିଦିତାର୍ଥ ଏ ରୀତ, ରାଗଦ୍ଵେଷ ଲହେ ନ ଜେ ଦ୍ରଵ୍ଯୋ ଵିଷେ, ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ ଜୀଵ ତେ କ୍ଷଯ ଦେହଗତ ଦୁଃଖନୋ କରେ. ୭୮.

Page 133 of 513
PDF/HTML Page 166 of 546
single page version

ଯୋ ହି ନାମ ଶୁଭାନାମଶୁଭାନାଂ ଚ ଭାଵାନାମଵିଶେଷଦର୍ଶନେନ ସମ୍ଯକ୍ପରିଚ୍ଛିନ୍ନ- ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପଃ ସ୍ଵପରଵିଭାଗାଵସ୍ଥିତେଷୁ ସମଗ୍ରେଷୁ ସସମଗ୍ରପର୍ଯାଯେଷୁ ଦ୍ରଵ୍ଯେଷୁ ରାଗଂ ଦ୍ଵେଷଂ ଚାଶେଷମେଵ ପରିଵର୍ଜଯତି ସ କିଲୈକାନ୍ତେନୋପଯୋଗଵିଶୁଦ୍ଧତଯା ପରିତ୍ଯକ୍ତପରଦ୍ରଵ୍ଯାଲମ୍ବନୋଽଗ୍ନିରିଵାଯଃପିଣ୍ଡା- ଦନନୁଷ୍ଠିତାଯଃସାରଃ ପ୍ରଚଣ୍ଡଘନଘାତସ୍ଥାନୀଯଂ ଶାରୀରଂ ଦୁଃଖଂ କ୍ଷପଯତି . ତତୋ ମମାଯମେଵୈକଃ ଶରଣଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଃ ..୭୮.. ଦୁଃଖକ୍ଷଯାଯ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାନୁଷ୍ଠାନଂ ସ୍ଵୀକରୋତି — ଏଵଂ ଵିଦିଦତ୍ଥୋ ଜୋ ଏଵଂ ଚିଦାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵଂ ପରମାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵ- ମେଵୋପାଦେଯମନ୍ଯଦଶେଷଂ ହେଯମିତି ହେଯୋପାଦେଯପରିଜ୍ଞାନେନ ଵିଦିତାର୍ଥତତ୍ତ୍ଵୋ ଭୂତ୍ଵା ଯଃ ଦଵ୍ଵେସୁ ଣ ରାଗମେଦି ଦୋସଂ ଵା ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯାଦନ୍ଯେଷୁ ଶୁଭାଶୁଭସର୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯେଷୁ ରାଗଂ ଦ୍ଵେଷଂ ଵା ନ ଗଚ୍ଛତି ଉଵଓଗଵିସୁଦ୍ଧୋ ସୋ ରାଗାଦିରହିତ- ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣେନ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗେନ ଵିଶୁଦ୍ଧଃ ସନ୍ ସଃ ଖଵେଦି ଦେହୁବ୍ଭଵଂ ଦୁକ୍ଖଂ ତପ୍ତଲୋହପିଣ୍ଡସ୍ଥାନୀଯ- ଦେହାଦୁଦ୍ଭଵଂ ଅନାକୁ ଲତ୍ଵଲକ୍ଷଣପାରମାର୍ଥିକ ସୁଖାଦ୍ଵିଲକ୍ଷଣଂ ପରମାକୁ ଲତ୍ଵୋତ୍ପାଦକଂ ଲୋହପିଣ୍ଡରହିତୋଽଗ୍ନିରିଵ ଘନଘାତପରଂପରାସ୍ଥାନୀଯଦେହରହିତୋ ଭୂତ୍ଵା ଶାରୀରଂ ଦୁଃଖଂ କ୍ଷପଯତୀତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୭୮.. ଏଵମୁପସଂହାରରୂପେଣ ତୃତୀଯସ୍ଥଲେ ଗାଥାଦ୍ଵଯଂ ଗତମ୍ . ଇତି ଶୁଭାଶୁଭମୂଢତ୍ଵନିରାସାର୍ଥଂ ଗାଥାଦଶକପର୍ଯନ୍ତଂ ସ୍ଥଲତ୍ରଯସମୁଦାଯେନ

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଏଵଂ ] ଇସପ୍ରକାର [ଵିଦିତାର୍ଥଃ ] ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପକୋ ଜାନକର [ଯଃ ] ଜୋ [ଦ୍ରଵ୍ଯେଷୁ ] ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ପ୍ରତି [ରାଗଂ ଦ୍ଵେଷଂ ଵା ] ରାଗ ଯା ଦ୍ଵେଷକୋ [ନ ଏତି ] ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା, [ସ ] ଵହ [ଉପଯୋଗଵିଶୁଦ୍ଧଃ ] ଉପଯୋଗଵିଶୁଦ୍ଧଃ ହୋତା ହୁଆ [ଦେହୋଦ୍ଭଵଂ ଦୁଃଖଂ ] ଦୋହୋତ୍ପନ୍ନ ଦୁଃଖକା [କ୍ଷପଯତି ] କ୍ଷଯ କରତା ହୈ ..୭୮..

ଟୀକା : — ଜୋ ଜୀଵ ଶୁଭ ଔର ଅଶୁଭ ଭାଵୋଂକେ ଅଵିଶେଷଦର୍ଶନସେ (-ସମାନତାକୀ ଶ୍ରଦ୍ଧାସେ) ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପକୋ ସମ୍ଯକ୍ପ୍ରକାରସେ ଜାନତା ହୈ, ସ୍ଵ ଔର ପର ଦୋ ଵିଭାଗୋଂମେଂ ରହନେଵାଲୀ, ସମସ୍ତ ପର୍ଯାଯୋଂ ସହିତ ସମସ୍ତ ଦ୍ରଵ୍ଯୋଂକେ ପ୍ରତି ରାଗ ଔର ଦ୍ଵେଷକୋ ନିରଵଶେଷରୂପସେ ଛୋଡ଼ତା ହୈ, ଵହ ଜୀଵ, ଏକାନ୍ତସେ ଉପଯୋଗଵିଶୁଦ୍ଧ (-ସର୍ଵଥା ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗୀ) ହୋନେସେ ଜିସନେ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକା ଆଲମ୍ବନ ଛୋଡ଼ ଦିଯା ହୈ ଐସା ଵର୍ତତା ହୁଆ — ଲୋହେକେ ଗୋଲେମେଂସେ ଲୋହେକେ ୧ସାରକା ଅନୁସରଣ ନ କରନେଵାଲୀ ଅଗ୍ନିକୀ ଭାଁତି — ପ୍ରଚଂଡ ଘନକେ ଆଘାତ ସମାନ ଶାରୀରିକ ଦୁଃଖକା କ୍ଷଯ କରତା ହୈ . (ଜୈସେ ଅଗ୍ନି ଲୋହେକେ ତପ୍ତ ଗୋଲେମେଂସେ ଲୋହେକେ ସତ୍ଵକୋ ଧାରଣ ନହୀଂ କରତୀ ଇସଲିଯେ ଅଗ୍ନି ପର ପ୍ରଚଂଡ ଘନକେ ପ୍ରହାର ନହୀଂ ହୋତେ, ଉସୀପ୍ରକାର ପରଦ୍ରଵ୍ଯକା ଆଲମ୍ବନ ନ କରନେଵାଲେ ଆତ୍ମାକୋ ଶାରୀରିକ ଦୁଃଖକା ଵେଦନ ନହୀଂ ହୋତା .) ଇସଲିଯେ ଯହୀ ଏକ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗ ମେରୀ ଶରଣ ହୈ ..୭୮.. ୧. ସାର = ସତ୍ଵ, ଘନତା, କଠିନତା .

Page 134 of 513
PDF/HTML Page 167 of 546
single page version

ଅଥ ଯଦି ସର୍ଵସାଵଦ୍ଯଯୋଗମତୀତ୍ଯ ଚରିତ୍ରମୁପସ୍ଥିତୋଽପି ଶୁଭୋପଯୋଗାନୁଵୃତ୍ତିଵଶତଯା ମୋହାଦୀନ୍ନୋନ୍ମୂଲଯାମି, ତତଃ କୁତୋ ମେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଲାଭ ଇତି ସର୍ଵାରମ୍ଭେଣୋତ୍ତିଷ୍ଠତେ —

ଯଃ ଖଲୁ ସମସ୍ତସାଵଦ୍ଯଯୋଗପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନଲକ୍ଷଣଂ ପରମସାମାଯିକଂ ନାମ ଚାରିତ୍ରଂ ପ୍ରତିଜ୍ଞାଯାପି ଶୁଭୋପଯୋଗଵୃତ୍ତ୍ଯା ବକାଭିସାରିକ ଯେଵାଭିସାର୍ଯମାଣୋ ନ ମୋହଵାହିନୀଵିଧେଯତାମଵକିରତି ସ କିଲ ପ୍ରଥମଜ୍ଞାନକଣ୍ଡିକା ସମାପ୍ତା . ଅଥ ଶୁଭାଶୁଭୋପଯୋଗନିଵୃତ୍ତିଲକ୍ଷଣଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗେନ ମୋକ୍ଷୋ ଭଵତୀତି ପୂର୍ଵସୂତ୍ରେ ଭଣିତମ୍ . ଅତ୍ର ତୁ ଦ୍ଵିତୀଯଜ୍ଞାନକଣ୍ଡିକାପ୍ରାରମ୍ଭେ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାଭାଵେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଂ ନ ଲଭତେ ଇତି ତମେଵାର୍ଥଂ

ଅବ, ସର୍ଵ ସାଵଦ୍ଯଯୋଗକୋ ଛୋଡ଼କର ଚାରିତ୍ର ଅଙ୍ଗୀକାର କିଯା ହୋନେ ପର ଭୀ ଯଦି ମୈଂ ଶୁଭୋପଯୋଗପରିଣତିକେ ଵଶ ହୋକର ମୋହାଦିକା ୧ଉନ୍ମୂଲନ ନ କରୂଁ, ତୋ ମୁଝେ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକୀ ପ୍ରାପ୍ତି କହାଁସେ ହୋଗୀ ? — ଇସପ୍ରକାର ଵିଚାର କରକେ ମୋହାଦିକେ ଉନ୍ମୂଲନକେ ପ୍ରତି ସର୍ଵାରମ୍ଭ (-ସର୍ଵଉଦ୍ଯମ) ପୂର୍ଵକ କଟିବଦ୍ଧ ହୋତା ହୈ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ପାପାରମ୍ଭଂ ] ପାପରମ୍ଭକୋ [ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ] ଛୋଡ଼କର [ଶୁଭେ ଚରିତ୍ରେ ] ଶୁଭ ଚାରିତ୍ରମେଂ [ସମୁତ୍ଥିତଃ ଵା ] ଉଦ୍ଯତ ହୋନେ ପର ଭୀ [ଯଦି ] ଯଦି ଜୀଵ [ମୋହାଦୀନ୍ ] ମୋହାଦିକୋ [ନ ଜହାତି ] ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତା, ତୋ [ସଃ ] ଵହ [ଶୁଦ୍ଧଂ ଆତ୍ମକଂ ] ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକୋ [ ନ ଲଭତେ ] ପ୍ରାପ୍ତ ନହୀଂ ହୋତା ..୭୯..

ଟୀକା : — ଜୋ ଜୀଵ ସମସ୍ତ ସାଵଦ୍ଯଯୋଗକେ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାନସ୍ଵରୂପ ପରମସାମାଯିକ ନାମକ ଚାରିତ୍ରକୀ ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରକେ ଭୀ ଧୂର୍ତ ୨ଅଭିସାରିକା (ନାଯିକା) କୀ ଭାଁତି ଶୁଭୋପଯୋଗପରିଣତିସେ ୩ଅଭିସାର (-ମିଲନ) କୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୁଆ (ଅର୍ଥାତ୍ ଶୁଭୋପଯୋଗପରିଣତିକେ ପ୍ରେମମେଂ ଫଁସତା ହୁଆ) ୧. ଉନ୍ମୂଲନ = ଜଡ଼ମୂଲସେ ନିକାଲ ଦେନା; ନିକନ୍ଦନ . ୨. ଅଭିସାରିକା = ସଂକେତ ଅନୁସାର ପ୍ରେମୀସେ ମିଲନେ ଜାନେଵାଲୀ ସ୍ତ୍ରୀ . ୩. ଅଭିସାର = ପ୍ରେମୀସେ ମିଲନେ ଜାନା .

ଜୀଵ ଛୋଡୀ ପାପାରଂଭନେ ଶୁଭ ଚରିତମାଂ ଉଦ୍ଯତ ଭଲେ, ଜୋ ନଵ ତଜେ ମୋହାଦିନେ ତୋ ନଵ ଲହେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନେ. ୭୯.

Page 135 of 513
PDF/HTML Page 168 of 546
single page version

ସମାସନ୍ନମହାଦୁଃଖସଂକ ଟଃ କଥମାତ୍ମାନମଵିପ୍ଲୁତଂ ଲଭତେ . ଅତୋ ମଯା ମୋହଵାହିନୀଵିଜଯାଯ ବଦ୍ଧା କକ୍ଷେଯମ୍ ..୭୯..

ଯୋ ହି ନାମାର୍ହନ୍ତଂ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଗୁଣତ୍ଵପର୍ଯଯତ୍ଵୈଃ ପରିଚ୍ଛିନତ୍ତି ସ ଖଲ୍ଵାତ୍ମାନଂ ପରିଚ୍ଛିନତ୍ତି, ଵ୍ଯତିରେକରୂପେଣ ଦୃଢଯତି — ଚତ୍ତା ପାଵାରଂଭଂ ପୂର୍ଵଂ ଗୃହଵାସାଦିରୂପଂ ପାପାରମ୍ଭଂ ତ୍ଯକ୍ତ୍ଵା ସମୁଟ୍ଠିଦୋ ଵା ସୁହମ୍ମି ଚରିଯମ୍ହି ସମ୍ଯଗୁପସ୍ଥିତୋ ଵା ପୁନଃ . କ୍ଵ . ଶୁଭଚରିତ୍ରେ . ଣ ଜହଦି ଜଦି ମୋହାଦୀ ନ ତ୍ଯଜତି ଯଦି ଚେନ୍ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାନ୍ ଣ ଲହଦି ସୋ ଅପ୍ପଗଂ ସୁଦ୍ଧଂ ନ ଲଭତେ ସ ଆତ୍ମାନଂ ଶୁଦ୍ଧମିତି . ଇତୋ ଵିସ୍ତରଃ — କୋଽପି ମୋକ୍ଷାର୍ଥୀ ପରମୋପେକ୍ଷାଲକ୍ଷଣଂ ପରମସାମାଯିକଂ ପୂର୍ଵଂ ପ୍ରତିଜ୍ଞାଯ ପଶ୍ଚାଦ୍ଵିଷଯସୁଖସାଧକଶୁଭୋପଯୋଗପରିଣତ୍ଯା ମୋହିତାନ୍ତରଙ୍ଗଃ ସନ୍ ନିର୍ଵିକଲ୍ପସମାଧିଲକ୍ଷଣପୂର୍ଵୋକ୍ତସାମାଯିକଚାରିତ୍ରାଭାଵେ ସତି ନିର୍ମୋହଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵପ୍ରତି- ପକ୍ଷଭୂତାନ୍ ମୋହାଦୀନ୍ନ ତ୍ଯଜତି ଯଦି ଚେତ୍ତର୍ହି ଜିନସିଦ୍ଧସଦୃଶଂ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନଂ ନ ଲଭତ ଇତି ସୂତ୍ରାର୍ଥଃ ..୭୯.. ମୋହକୀ ସେନାକେ ଵଶଵର୍ତନପନେକୋ ଦୂର ନହୀଂ କର ଡାଲତା – ଜିସକେ ମହା ଦୁଃଖ ସଂକଟ ନିକଟ ହୈଂ ଐସା ଵହ, ଶୁଦ୍ଧ (-ଵିକାର ରହିତ, ନିର୍ମଲ) ଆତ୍ମାକୋ କୈସେ ପ୍ରାପ୍ତ କର ସକତା ହୈ ? (ନହୀଂ ପ୍ରାପ୍ତ କର ସକତା) ଇସଲିଯେ ମୈଂନେ ମୋହକୀ ସେନା ପର ଵିଜଯ ପ୍ରାପ୍ତ କରନେକୋ କମର କସୀ ହୈ .

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଯଃ ] ଜୋ [ଅର୍ହନ୍ତଂ ] ଅରହନ୍ତକୋ [ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵ -ଗୁଣତ୍ଵପର୍ଯଯତ୍ଵୈଃ ] ଦ୍ରଵ୍ଯପନେ ଗୁଣପନେ ଔର ପର୍ଯାଯପନେ [ଜାନାତି ] ଜାନତା ହୈ, [ସଃ ] ଵହ [ଆତ୍ମାନଂ ] (ଅପନେ) ଆତ୍ମାକୋ [ଜାନାତି ] ଜାନତା ହୈ ଔର [ତସ୍ଯ ମୋହଃ ] ଉସକା ମୋହ [ଖଲୁ ] ଅଵଶ୍ଯ [ଲଯଂ ଯାତି ] ଲଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ..୮୦..

ଜେ ଜାଣତୋ ଅର୍ହଂତନେ ଗୁଣ, ଦ୍ରଵ୍ଯ ନେ ପର୍ଯଯପଣେ, ତେ ଜୀଵ ଜାଣେ ଆତ୍ମନେ, ତସୁ ମୋହ ପାମେ ଲଯ ଖରେ. ୮୦.

Page 136 of 513
PDF/HTML Page 169 of 546
single page version

ଉଭଯୋରପି ନିଶ୍ଚଯେନାଵିଶେଷାତ୍ . ଅର୍ହତୋଽପି ପାକକାଷ୍ଠାଗତକାର୍ତସ୍ଵରସ୍ଯେଵ ପରିସ୍ପଷ୍ଟମାତ୍ମରୂପଂ, ତତସ୍ତତ୍ପରିଚ୍ଛେଦେ ସର୍ଵାତ୍ମପରିଚ୍ଛେଦଃ . ତତ୍ରାନ୍ଵଯୋ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ, ଅନ୍ଵଯଵିଶେଷଣଂ ଗୁଣଃ, ଅନ୍ଵଯଵ୍ଯତିରେକାଃ ପର୍ଯାଯାଃ . ତତ୍ର ଭଗଵତ୍ଯର୍ହତି ସର୍ଵତୋ ଵିଶୁଦ୍ଧେ ତ୍ରିଭୂମିକମପି ସ୍ଵମନସା ସମଯମୁତ୍ପଶ୍ଯତି . ଅଥ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାଭାଵେ ଯାଦୃଶଂ ଜିନସିଦ୍ଧସ୍ଵରୂପଂ ନ ଲଭତେ ତମେଵ କଥଯତି —

ତଵସଂଜମପ୍ପସିଦ୍ଧୋ ସମସ୍ତରାଗାଦିପରଭାଵେଚ୍ଛାତ୍ଯାଗେନ ସ୍ଵସ୍ଵରୂପେ ପ୍ରତପନଂ ଵିଜଯନଂ ତପଃ, ବହିରଙ୍ଗେନ୍ଦ୍ରିଯ ପ୍ରାଣସଂଯମବଲେନ ସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନି ସଂଯମନାତ୍ସମରସୀଭାଵେନ ପରିଣମନଂ ସଂଯମଃ, ତାଭ୍ଯାଂ ପ୍ରସିଦ୍ଧୋ ଜାତ ଉତ୍ପନ୍ନସ୍ତପଃସଂଯମପ୍ରସିଦ୍ଧଃ, ସୁଦ୍ଧୋ କ୍ଷୁଧାଦ୍ଯଷ୍ଟାଦଶଦୋଷରହିତଃ, ସଗ୍ଗାପଵଗ୍ଗମଗ୍ଗକରୋ ସ୍ଵର୍ଗଃ ପ୍ରସିଦ୍ଧଃ କେଵଲ- ଜ୍ଞାନାଦ୍ଯନନ୍ତଚତୁଷ୍ଟଯଲକ୍ଷଣୋଽପଵର୍ଗୋ ମୋକ୍ଷସ୍ତଯୋର୍ମାର୍ଗଂ କରୋତ୍ଯୁପଦିଶତି ସ୍ଵର୍ଗାପଵର୍ଗମାର୍ଗକରଃ, ଅମରାସୁରିଂଦମହିଦୋ ତତ୍ପଦାଭିଲାଷିଭିରମରାସୁରେନ୍ଦ୍ରୈର୍ମହିତଃ ପୂଜିତୋଽମରାସୁରେନ୍ଦ୍ରମହିତଃ, ଦେଵୋ ସୋ ସ ଏଵଂଗୁଣଵିଶିଷ୍ଟୋଽର୍ହନ୍ ଦେଵୋ ଭଵତି . ଲୋଯସିହରତ୍ଥୋ ସ ଏଵ ଭଗଵାନ୍ ଲୋକାଗ୍ରଶିଖରସ୍ଥଃ ସନ୍ ସିଦ୍ଧୋ ଭଵତୀତି ଜିନସିଦ୍ଧସ୍ଵରୂପଂ ଜ୍ଞାତଵ୍ଯମ୍ ..✽୫.. ଅଥ ତମିତ୍ଥଂଭୂତଂ ନିର୍ଦୋଷିପରମାତ୍ମାନଂ ଯେ ଶ୍ରଦ୍ଦଧତି ମନ୍ଯନ୍ତେ ତେଽକ୍ଷଯସୁଖଂ ଲଭନ୍ତ ଇତି ପ୍ରଜ୍ଞାପଯତି —

ତଂ ଦେଵଦେଵଦେଵଂ ଦେଵଦେଵାଃ ସୌଧର୍ମେନ୍ଦ୍ରପ୍ରଭୃତଯସ୍ତେଷାଂ ଦେଵ ଆରାଧ୍ଯୋ ଦେଵଦେଵଦେଵସ୍ତଂ ଦେଵଦେଵଦେଵଂ, ଜଦିଵରଵସହଂ ଜିତେନ୍ଦ୍ରିଯତ୍ଵେନ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନି ଯତ୍ନପରାସ୍ତେ ଯତଯସ୍ତେଷାଂ ଵରା ଗଣଧରଦେଵାଦଯସ୍ତେଭ୍ଯୋଽପି ଵୃଷଭଃ ପ୍ରଧାନୋ ଯତିଵରଵୃଷଭସ୍ତଂ ଯତିଵରଵୃଷଭଂ, ଗୁରୁଂ ତିଲୋଯସ୍ସ ଅନନ୍ତଜ୍ଞାନାଦିଗୁରୁଗୁଣୈସ୍ତ୍ରୈଲୋକ୍ଯସ୍ଯାପି ଗୁରୁସ୍ତଂ ତ୍ରିଲୋକଗୁରୁଂ, ପଣମଂତି ଜେ ମଣୁସ୍ସା ତମିତ୍ଥଂଭୂତଂ ଭଗଵନ୍ତଂ ଯେ ମନୁଷ୍ଯାଦଯୋ ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵନମସ୍କାରାଭ୍ଯାଂ ପ୍ରଣମନ୍ତ୍ଯାରାଧଯନ୍ତି ତେ ସୋକ୍ଖଂ ଅକ୍ଖଯଂ ଜଂତି ତେ ତଦାରାଧନାଫଲେନ ପରଂପରଯାଽକ୍ଷଯାନନ୍ତସୌଖ୍ଯଂ ଯାନ୍ତି ଲଭନ୍ତ ଇତି ସୂତ୍ରାର୍ଥଃ ..✽୬.. ଅଥ ‘ଚତ୍ତା ପାଵାରଂଭଂ’ ଇତ୍ଯାଦିସୂତ୍ରେଣ ଯଦୁକ୍ତଂ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗାଭାଵେ ମୋହାଦିଵିନାଶୋ ନ ଭଵତି, ମୋହାଦି- ଵହ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଆତ୍ମାକୋ ଜାନତା ହୈ, କ୍ଯୋଂକି ଦୋନୋଂମେଂ ନିଶ୍ଚଯସେ ଅନ୍ତର ନହୀଂ ହୈ; ଔର ଅରହନ୍ତକା ସ୍ଵରୂପ, ଅନ୍ତିମ ତାଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ସୋନେକେ ସ୍ଵରୂପକୀ ଭାଁତି, ପରିସ୍ପଷ୍ଟ (-ସର୍ଵପ୍ରକାରସେ ସ୍ପଷ୍ଟ) ହୈ, ଇସଲିଯେ ଉସକା ଜ୍ଞାନ ହୋନେପର ସର୍ଵ ଆତ୍ମାକା ଜ୍ଞାନ ହୋତା ହୈ . ଵହାଁ ଅନ୍ଵଯ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ, ଅନ୍ଵଯକା ଵିଶେଷଣ ଵହ ଗୁଣ ହୈ ଔର ଅନ୍ଵଯକେ ଵ୍ଯତିରେକ(-ଭେଦ) ଵେ ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ . ସର୍ଵତଃ ଵିଶୁଦ୍ଧ ଭଗଵାନ ଅରହଂତମେଂ (-ଅରହଂତକେ ସ୍ଵରୂପକା ଖ୍ଯାଲ କରନେ ପର) ଜୀଵ ତୀନୋଂ ପ୍ରକାରଯୁକ୍ତ ସମଯକୋ (-ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯମଯ ନିଜ ଆତ୍ମାକୋ) ଅପନେ ମନସେ ଜାନ ଲେତା ହୈ — ସମଝ ଲେତା ହୈ . ଯଥା ‘ଯହ

Page 137 of 513
PDF/HTML Page 170 of 546
single page version

ଯଶ୍ଚେତନୋଽଯମିତ୍ଯନ୍ଵଯସ୍ତଦ୍ଦ୍ରଵ୍ଯଂ, ଯଚ୍ଚାନ୍ଵଯାଶ୍ରିତଂ ଚୈତନ୍ଯମିତି ଵିଶେଷଣଂ ସ ଗୁଣଃ, ଯେ ଚୈକସମଯ- ମାତ୍ରାଵଧୃତକାଲପରିମାଣତଯା ପରସ୍ପରପରାଵୃତ୍ତା ଅନ୍ଵଯଵ୍ଯତିରେକାସ୍ତେ ପର୍ଯାଯାଶ୍ଚିଦ୍ଵିଵର୍ତନଗ୍ରନ୍ଥଯ ଇତି ଯାଵତ୍ . ଅଥୈଵମସ୍ଯ ତ୍ରିକାଲମପ୍ଯେକକାଲମାକଲଯତୋ ମୁକ୍ତାଫଲାନୀଵ ପ୍ରଲମ୍ବେ ପ୍ରାଲମ୍ବେ ଚିଦ୍ଵିଵର୍ତାଂଶ୍ଚେତନ ଏଵ ସଂକ୍ଷିପ୍ଯ ଵିଶେଷଣଵିଶେଷ୍ଯତ୍ଵଵାସନାନ୍ତର୍ଧାନାଦ୍ଧଵଲିମାନମିଵ ପ୍ରାଲମ୍ବେ ଚେତନ ଏଵ ଚୈତନ୍ଯମନ୍ତର୍ହିତଂ ଵିଧାଯ କେଵଲଂ ପ୍ରାଲମ୍ବମିଵ କେଵଲମାତ୍ମାନଂ ପରିଚ୍ଛିନ୍ଦତସ୍ତ- ଵିନାଶାଭାଵେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଲାଭୋ ନ ଭଵତି, ତଦର୍ଥମେଵେଦାନୀମୁପାଯଂ ସମାଲୋଚଯତି — ଜୋ ଜାଣଦି ଅରହଂତଂ ଯଃ କର୍ତା ଜାନାତି . କମ୍ . ଅର୍ହନ୍ତମ୍ . କୈଃ କୃତ୍ଵା . ଦଵ୍ଵତ୍ତଗୁଣତ୍ତପଜ୍ଜଯତ୍ତେହିଂ ଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵଗୁଣତ୍ଵପର୍ଯାଯତ୍ଵୈଃ . ସୋ ଜାଣଦି ଅପ୍ପାଣଂ ସ ପୁରୁଷୋଽର୍ହତ୍ପରିଜ୍ଞାନାତ୍ପଶ୍ଚାଦାତ୍ମାନଂ ଜାନାତି, ମୋହୋ ଖଲୁ ଜାଦି ତସ୍ସ ଲଯଂ ତତ ଆତ୍ମପରିଜ୍ଞାନାତ୍ତସ୍ଯ ମୋହୋ ଦର୍ଶନମୋହୋ ଲଯଂ ଵିନାଶଂ କ୍ଷଯଂ ଯାତୀତି . ତଦ୍ଯଥା — କେଵଲଜ୍ଞାନାଦଯୋ ଵିଶେଷଗୁଣା, ଅସ୍ତିତ୍ଵାଦଯଃ ସାମାନ୍ଯଗୁଣାଃ, ପରମୌଦାରିକଶରୀରାକାରେଣ ଯଦାତ୍ମପ୍ରଦେଶାନାମଵସ୍ଥାନଂ ସ ଵ୍ଯଞ୍ଜନପର୍ଯାଯଃ, ଅଗୁରୁଲଘୁକ ଗୁଣ- ଷଡ୍ଵୃଦ୍ଧିହାନିରୂପେଣ ପ୍ରତିକ୍ଷଣଂ ପ୍ରଵର୍ତମାନା ଅର୍ଥପର୍ଯାଯାଃ, ଏଵଂଲକ୍ଷଣଗୁଣପର୍ଯାଯାଧାରଭୂତମମୂର୍ତମସଂଖ୍ଯାତପ୍ରଦେଶଂ ୧ଚେତନ ହୈ’ ଇସପ୍ରକାରକା ଅନ୍ଵଯ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ, ଅନ୍ଵଯକେ ଆଶ୍ରିତ ରହନେଵାଲା ‘ଚୈତନ୍ଯ’ ଵିଶେଷଣ ଵହ ଗୁଣ ହୈ, ଔର ଏକ ସମଯ ମାତ୍ରକୀ ମର୍ଯାଦାଵାଲା କାଲପରିମାଣ ହୋନେସେ ପରସ୍ପର ଅପ୍ରଵୃତ୍ତ ୨ଅନ୍ଵଯଵ୍ଯତିରେକ ଵେ ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ — ଜୋ କି ଚିଦ୍ଵିଵର୍ତନକୀ [-ଆତ୍ମାକେ ପରିଣମନକୀ ] ଗ୍ରନ୍ଥିଯାଁ [ଗାଂଠେଂ ] ହୈଂ .

ଅବ, ଇସପ୍ରକାର ତ୍ରୈକାଲିକକୋ ଭୀ [-ତ୍ରୈକାଲିକ ଆତ୍ମାକୋ ଭୀ ] ଏକ କାଲମେଂ ସମଝ ଲେନେଵାଲା ଵହ ଜୀଵ, ଜୈସୈ ମୋତିଯୋଂକୋ ଝୂଲତେ ହୁଏ ହାରମେଂ ଅନ୍ତର୍ଗତ ମାନା ଜାତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର ଚିଦ୍ଵିଵର୍ତୋଂକା ଚେତନମେଂ ହୀ ସଂକ୍ଷେପଣ [-ଅଂତର୍ଗତ ] କରକେ, ତଥା ୩ଵିଶେଷଣଵିଶେଷ୍ଯତାକୀ ଵାସନାକା ୪ଅନ୍ତର୍ଧାନ ହୋନେସେ — ଜୈସେ ସଫେ ଦୀକୋ ହାରମେଂ ୫ଅନ୍ତର୍ହିତ କିଯା ଜାତା ହୈ, ଉସୀ ପ୍ରକାର — ଚୈତନ୍ଯକୋ ଚେତନମେଂ ହୀ ଅନ୍ତର୍ହିତ କରକେ, ଜୈସେ ମାତ୍ର ୬ହାରକୋ ଜାନା ଜାତା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର କେଵଲ ଆତ୍ମାକୋ ୧. ଚେତନ = ଆତ୍ମା . ୨. ଅନ୍ଵଯଵ୍ଯତିରେକ = ଏକ ଦୂସରେମେଂ ନହୀଂ ପ୍ରଵର୍ତତେ ଐସେ ଜୋ ଅନ୍ଵଯକେ ଵ୍ଯତିରେକ . ୩. ଵିଶେଷଣ ଗୁଣ ହୈ ଔର ଵିଶେଷ୍ଯ ଵୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ . ୪. ଅଂତର୍ଧାନ = ଅଦୃଶ୍ଯ ହୋ ଜାନା . ୫. ଅଂତର୍ହିତ = ଗୁପ୍ତ; ଅଦୃଶ୍ଯ . ୬. ହାରକୋ ଖରୀଦନେଵାଲା ମନୁଷ୍ଯ ହାରକୋ ଖରୀଦତେ ସମଯ ହାର, ଉସକୀ ସଫେ ଦୀ ଔର ଉନକେ ମୋତିଯୋଂ ଇତ୍ଯାଦିକୀ ପରୀକ୍ଷା

ରହନେସେ ହାରକୋ ପହନନେକେ ସୁଖକା ଵେଦନ ନହୀଂ କର ସକେଗା . પ્ર. ૧૮

Page 138 of 513
PDF/HTML Page 171 of 546
single page version

ଦୁତ୍ତରୋତ୍ତରକ୍ଷଣକ୍ଷୀଯମାଣକର୍ତୃକର୍ମକ୍ରିଯାଵିଭାଗତଯା ନିଷ୍କ୍ରିଯଂ ଚିନ୍ମାତ୍ରଂ ଭାଵମଧିଗତସ୍ଯ ଜାତସ୍ଯ ମଣେରିଵାକମ୍ପପ୍ରଵୃତ୍ତନିର୍ମଲାଲୋକସ୍ଯାଵଶ୍ଯମେଵ ନିରାଶ୍ରଯତଯା ମୋହତମଃ ପ୍ରଲୀଯତେ . ଯଦ୍ଯେଵଂ ଲବ୍ଧୋ ମଯା ମୋହଵାହିନୀଵିଜଯୋପାଯଃ ..୮୦.. ଶୁଦ୍ଧଚୈତନ୍ଯାନ୍ଵଯରୂପଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଚେତି . ଇତ୍ଥଂଭୂତଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯସ୍ଵରୂପଂ ପୂର୍ଵମର୍ହଦଭିଧାନେ ପରମାତ୍ମନି ଜ୍ଞାତ୍ଵା ପଶ୍ଚାନ୍ନିଶ୍ଚଯନଯେନ ତଦେଵାଗମସାରପଦଭୂତଯାଽଧ୍ଯାତ୍ମଭାଷଯା ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନାଭିମୁଖରୂପେଣ ସଵିକଲ୍ପସ୍ଵ- ସଂଵେଦନଜ୍ଞାନେନ ତଥୈଵାଗମଭାଷଯାଧଃପ୍ରଵୃତ୍ତିକରଣାପୂର୍ଵକରଣାନିଵୃତ୍ତିକରଣସଂଜ୍ଞଦର୍ଶନମୋହକ୍ଷପଣସମର୍ଥପରିଣାମ- ଵିଶେଷବଲେନ ପଶ୍ଚାଦାତ୍ମନି ଯୋଜଯତି . ତଦନନ୍ତରମଵିକଲ୍ପସ୍ଵରୂପେ ପ୍ରାପ୍ତେ, ଯଥା ପର୍ଯାଯସ୍ଥାନୀଯମୁକ୍ତାଫଲାନି ଗୁଣସ୍ଥାନୀଯଂ ଧଵଲତ୍ଵଂ ଚାଭେଦନଯେନ ହାର ଏଵ, ତଥା ପୂର୍ଵୋକ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯା ଅଭେଦନଯେନାତ୍ମୈଵେତି ଭାଵଯତୋ ଦର୍ଶନମୋହାନ୍ଧକାରଃ ପ୍ରଲୀଯତେ . ଇତି ଭାଵାର୍ଥଃ ..୮୦.. ଅଥ ପ୍ରମାଦୋତ୍ପାଦକଚାରିତ୍ରମୋହସଂଜ୍ଞଶ୍ଚୌରୋଽସ୍ତୀତି ମତ୍ଵାଽଽପ୍ତପରିଜ୍ଞାନାଦୁପଲବ୍ଧସ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଚିନ୍ତାମଣେଃ ରକ୍ଷଣାର୍ଥଂ ଜାଗର୍ତୀତି କଥଯତି — ଜୀଵୋ ଜୀଵଃ କର୍ତା . ଜାନନେ ପର, ଉସକେ ଉତ୍ତରୋତ୍ତର କ୍ଷଣମେଂ କର୍ତା -କର୍ମ -କ୍ରିଯାକା ଵିଭାଗ କ୍ଷଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ଜାତା ହୈ ଇସଲିଯେ ନିଷ୍କ୍ରିଯ ଚିନ୍ମାତ୍ର ଭାଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ; ଔର ଇସପ୍ରକାର ମଣିକୀ ଭାଁତି ଜିସକା ନିର୍ମଲ ପ୍ରକାଶ ଅକମ୍ପରୂପସେ ପ୍ରଵର୍ତମାନ ହୈ ଐସେ ଉସ (ଚିନ୍ମାତ୍ର ଭାଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ) ଜୀଵକେ ମୋହାନ୍ଧକାର ନିରାଶ୍ରଯତାକେ କାରଣ ଅଵଶ୍ଯମେଵ ପ୍ରଲଯକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ଅରହଂତ ଭଗଵାନ ଔର ଅପନା ଆତ୍ମା ନିଶ୍ଚଯସେ ସମାନ ହୈ . ଅରହଂତ ଭଗଵାନ ମୋହ -ରାଗ -ଦ୍ଵେଷରହିତ ହୋନେସେ ଉନକା ସ୍ଵରୂପ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୈ, ଇସଲିଯେ ଯଦି ଜୀଵ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ- ପର୍ଯାଯ ରୂପସେ ଉସ (ଅରହଂତ ଭଗଵାନକେ) ସ୍ଵରୂପକୋ ମନକେ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥମ ସମଝ ଲେ ତୋ ‘‘ଯହ ଜୋ ଆତ୍ମା, ଆତ୍ମାକା ଏକରୂପ (-କଥଂଚିତ୍ ସଦୃଶ) ତ୍ରୈକାଲିକ ପ୍ରଵାହ ହୈ ସୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ, ଉସକା ଜୋ ଏକରୂପ ରହନେଵାଲା ଚୈତନ୍ଯରୂପ ଵିଶେଷଣ ହୈ ସୋ ଗୁଣ ହୈ ଔର ଉସ ପ୍ରଵାହମେଂ ଜୋ କ୍ଷଣଵର୍ତୀ ଵ୍ଯତିରେକ ହୈଂ ସୋ ପର୍ଯାଯେଂ ହୈଂ’’ ଇସପ୍ରକାର ଅପନା ଆତ୍ମା ଭୀ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯରୂପସେ ମନକେ ଦ୍ଵାରା ଜ୍ଞାନମେଂ ଆତା ହୈ . ଇସପ୍ରକାର ତ୍ରୈକାଲିକ ନିଜ ଆତ୍ମାକୋ ମନକେ ଦ୍ଵାରା ଜ୍ଞାନମେଂ ଲେକର — ଜୈସେ ମୋତିଯୋଂକୋ ଔର ସଫେ ଦୀକୋ ହାରମେଂ ହୀ ଅନ୍ତର୍ଗତ କରକେ ମାତ୍ର ହାର ହୀ ଜାନା ଜାତା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର — ଆତ୍ମପର୍ଯାଯୋଂକୋ ଔର ଚୈତନ୍ଯ -ଗୁଣକୋ ଆତ୍ମାମେଂ ହୀ ଅନ୍ତର୍ଗର୍ଭିତ କରକେ କେଵଲ ଆତ୍ମାକୋ ଜାନନେ ପର ପରିଣାମୀ -ପରିଣାମ -ପରିଣତିକେ ଭେଦକା ଵିକଲ୍ପ ନଷ୍ଟ ହୋ ଜାତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ଜୀଵ ନିଷ୍କ୍ରିଯ ଚିନ୍ମାତ୍ର ଭାଵକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଔର ଉସସେ ଦର୍ଶନମୋହ ନିରାଶ୍ରଯ ହୋତା ହୁଆ ନଷ୍ଟ ହୋ ଜାତା ହୈ . ଯଦି ଐସା ହୈ ତୋ ମୈଂନେ ମୋହକୀ ସେନା ପର ଵିଜଯ ପ୍ରାପ୍ତ କରନେକା ଉପାଯ ପ୍ରାପ୍ତ କର ଲିଯା ହୈ, — ଐସା କହା ହୈ ..୮୦..

Page 139 of 513
PDF/HTML Page 172 of 546
single page version

ଏଵମୁପଵର୍ଣିତସ୍ଵରୂପେଣୋପାଯେନ ମୋହମପସାର୍ଯାପି ସମ୍ଯଗାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମୁପଲଭ୍ଯାପି ଯଦି ନାମ ରାଗଦ୍ଵେଷୌ ନିର୍ମୂଲଯତି ତଦା ଶୁଦ୍ଧମାତ୍ମାନମନୁଭଵତି . ଯଦି ପୁନଃ ପୁନରପି ତାଵନୁଵର୍ତତେ ତଦା ପ୍ରମାଦତନ୍ତ୍ରତଯା ଲୁଣ୍ଠିତଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵୋପଲମ୍ଭଚିନ୍ତାରତ୍ନୋଽନ୍ତସ୍ତାମ୍ଯତି . ଅତୋ ମଯା ରାଗଦ୍ଵେଷ- ନିଷେଧାଯାତ୍ଯନ୍ତଂ ଜାଗରିତଵ୍ଯମ୍ ..୮୧.. କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ଵଵଗଦମୋହୋ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵରୁଚିପ୍ରତିବନ୍ଧକଵିନାଶିତଦର୍ଶନମୋହଃ . ପୁନରପି କିଂଵିଶିଷ୍ଟଃ . ଉଵଲଦ୍ଧୋ ଉପଲବ୍ଧଵାନ୍ ଜ୍ଞାତଵାନ୍ . କିମ୍ . ତଚ୍ଚଂ ପରମାନନ୍ଦୈକସ୍ଵଭାଵାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵମ୍ . କସ୍ଯ ସଂବନ୍ଧି . ଅପ୍ପଣୋ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନଃ . କଥମ୍ . ସମ୍ମଂ ସମ୍ଯକ୍ ସଂଶଯାଦିରହିତତ୍ଵେନ ଜହଦି ଜଦି ରାଗଦୋସେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତି- ଲକ୍ଷଣଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରପ୍ରତିବନ୍ଧକୌ ଚାରିତ୍ରମୋହସଂଜ୍ଞୌ ରାଗଦ୍ଵେଷୌ ଯଦି ତ୍ଯଜତି ସୋ ଅପ୍ପାଣଂ ଲହଦି ସୁଦ୍ଧଂ ସ

ଅବ, ଇସପ୍ରକାର ମୈଂନେ ଚିଂତାମଣି -ରତ୍ନ ପ୍ରାପ୍ତ କର ଲିଯା ହୈ ତଥାପି ପ୍ରମାଦ ଚୋର ଵିଦ୍ଯମାନ ହୈ, ଐସା ଵିଚାର କର ଜାଗୃତ ରହତା ହୈ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଵ୍ଯପଗତମୋହଃ ] ଜିସନେ ମୋହକୋ ଦୂର କିଯା ହୈ ଔର [ସମ୍ଯକ୍ ଆତ୍ମନଃ ତତ୍ତ୍ଵଂ ] ଆତ୍ମାକେ ସମ୍ଯକ୍ ତତ୍ତ୍ଵକୋ (-ସଚ୍ଚେ ସ୍ଵରୂପକୋ) [ଉପଲବ୍ଧଵାନ୍ ] ପ୍ରାପ୍ତ କିଯା ହୈ ଐସା [ଜୀଵଃ ] ଜୀଵ [ଯଦି ] ଯଦି [ରାଗଦ୍ଵେଷୌ ] ରାଗଦ୍ଵେଷକୋ [ଜହାତି ] ଛୋଡ଼ତା ହୈ, [ସଃ ] ତୋ ଵହ [ଶୁଦ୍ଧଂ ଆତ୍ମାନଂ ] ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକୋ [ ଲଭତେ ] ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ ..୮୧..

ଟୀକା : — ଇସପ୍ରକାର ଜିସ ଉପାଯକା ସ୍ଵରୂପ ଵର୍ଣନ କିଯା ହୈ, ଉସ ଉପାଯକେ ଦ୍ଵାରା ମୋହକୋ ଦୂର କରକେ ଭୀ ସମ୍ଯକ୍ ଆତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକୋ (ଯଥାର୍ଥ ସ୍ଵରୂପକୋ) ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ଭୀ ଯଦି ଜୀଵ ରାଗଦ୍ଵେଷକୋ ନିର୍ମୂଲ କରତା ହୈ, ତୋ ଶୁଦ୍ଧ ଆତ୍ମାକା ଅନୁଭଵ କରତା ହୈ . (କିନ୍ତୁ) ଯଦି ପୁନଃ -ପୁନଃ ଉନକା ଅନୁସରଣ କରତା ହୈ, — ରାଗଦ୍ଵେଷରୂପ ପରିଣମନ କରତା ହୈ, ତୋ ପ୍ରମାଦକେ ଅଧୀନ ହୋନେସେ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵକେ ଅନୁଭଵରୂପ ଚିଂତାମଣି -ରତ୍ନକେ ଚୁରାଯେ ଜାନେସେ ଅନ୍ତରଂଗମେଂ ଖେଦକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ . ଇସଲିଯେ ମୁଝେ

ଜୀଵ ମୋହନେ କରୀ ଦୂର, ଆତ୍ମସ୍ଵରୂପ ସମ୍ଯକ୍ ପାମୀନେ, ଜୋ ରାଗଦ୍ଵେଷ ପରିହରେ ତୋ ପାମତୋ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନେ. ୮୧.

Page 140 of 513
PDF/HTML Page 173 of 546
single page version

ଅଥାଯମେଵୈକୋ ଭଗଵଦ୍ଭିଃ ସ୍ଵଯମନୁଭୂଯୋପଦର୍ଶିତୋ ନିଃଶ୍ରେଯସସ୍ଯ ପାରମାର୍ଥିକଃ ପନ୍ଥା ଇତି ମତିଂ ଵ୍ଯଵସ୍ଥାପଯତି —

ଏଵମଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯପରିଣତୋ ଜୀଵଃ ଶୁଦ୍ଧବୁଦ୍ଧୈକସ୍ଵଭାଵମାତ୍ମାନଂ ଲଭତେ ମୁକ୍ତୋ ଭଵତୀତି . କିଂଚ ପୂର୍ଵଂ ଜ୍ଞାନକଣ୍ଡିକାଯାଂ ‘ଉଵଓଗଵିସୁଦ୍ଧୋ ସୋ ଖଵେଦି ଦେହୁବ୍ଭଵଂ ଦୁକ୍ଖଂ’ ଇତ୍ଯୁକ୍ତଂ, ଅତ୍ର ତୁ ‘ଜହଦି ଜଦି ରାଗଦୋସେ ସୋ ଅପ୍ପାଣଂ ଲହଦି ସୁଦ୍ଧଂ’ ଇତି ଭଣିତମ୍, ଉଭଯତ୍ର ମୋକ୍ଷୋଽସ୍ତି . କୋ ଵିଶେଷଃ . ପ୍ରତ୍ଯୁତ୍ତରମାହ — ତତ୍ର ଶୁଭାଶୁଭଯୋର୍ନିଶ୍ଚଯେନ ସମାନତ୍ଵଂ ଜ୍ଞାତ୍ଵା ପଶ୍ଚାଚ୍ଛୁଦ୍ଧେ ଶୁଭରହିତେ ନିଜସ୍ଵରୂପେ ସ୍ଥିତ୍ଵା ମୋକ୍ଷଂ ଲଭତେ, ତେନ କାରଣେନ ଶୁଭାଶୁଭମୂଢତ୍ଵନିରାସାର୍ଥଂ ଜ୍ଞାନକଣ୍ଡିକା ଭଣ୍ଯତେ . ଅତ୍ର ତୁ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯୈରାପ୍ତସ୍ଵରୂପଂ ଜ୍ଞାତ୍ଵା ପଶ୍ଚାତ୍ତଦ୍ରୂପେ ସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନି ସ୍ଥିତ୍ଵା ମୋକ୍ଷଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତି, ତତଃ କାରଣାଦିଯମାପ୍ତାତ୍ମମୂଢତ୍ଵନିରାସାର୍ଥଂ ଜ୍ଞାନକଣ୍ଡିକା ରାଗଦ୍ଵେଷକୋ ଦୂର କରନେକେ ଲିଯେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଜାଗୃତ ରହନା ଚାହିଯେ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ୮୦ ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ ବତାଯେ ଗଯେ ଉପାଯସେ ଦର୍ଶନମୋହକୋ ଦୂର କରକେ, ଅର୍ଥାତ୍ ସମ୍ଯକ୍ଦର୍ଶନ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ଜୋ ଜୀଵ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିସ୍ଵରୂପ ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରକେ ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ରାଗ -ଦ୍ଵେଷକୋ ଛୋଡ଼ତା ହୈ, ପୁନଃ -ପୁନଃ ରାଗଦ୍ଵେଷଭାଵମେଂ ପରିଣମିତ ନହୀଂ ହୋତା, ଵହୀ ଅଭେଦରତ୍ନତ୍ରଯପରିଣତ ଜୀଵ ଶୁଦ୍ଧ- ବୁଦ୍ଧ -ଏକସ୍ଵଭାଵ ଆତ୍ମାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରତା ହୈ — ମୁକ୍ତ ହୋତା ହୈ . ଇସଲିଯେ ଜୀଵକୋ ସମ୍ଯଗ୍ଦର୍ଶନ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ଭୀ ସରାଗ ଚାରିତ୍ର ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ଭୀ, ରାଗଦ୍ଵେଷକେ ନିଵାରଣାର୍ଥ ଅତ୍ଯନ୍ତ ସାଵଧାନ ରହନା ଚାହିଯେ ..୮୧..

ଅବ, ଯହୀ ଏକ (-ପୂର୍ଵୋକ୍ତ ଗାଥାଓଂମେଂ ଵର୍ଣିତ ଯହୀ ଏକ), ଭଗଵନ୍ତୋଂନେ ସ୍ଵଯଂ ଅନୁଭଵ କରକେ ପ୍ରଗଟ କିଯା ହୁଆ ୧ନିଃଶ୍ରେଯସକା ପାରମାର୍ଥିକପନ୍ଥ ହୈ — ଇସପ୍ରକାର ମତିକୋ ୨ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତ କରତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ସର୍ଵେ ଅପି ଚ ] ସଭୀ [ଅର୍ହନ୍ତଃ ] ଅରହନ୍ତ ଭଗଵାନ [ତେନ ଵିଧାନେନ ] ଉସୀ ଵିଧିସେ [କ୍ଷପିତକର୍ମାଂଶାଃ ] କର୍ମାଂଶୋଂକା କ୍ଷଯ କରକେ [ତଥା ] ତଥା ଉସୀପ୍ରକାରସେ [ଉପଦେଶଂ ୧. ନିଃଶ୍ରେଯସ = ମୋକ୍ଷ . ୨. ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତ = ନିଶ୍ଚିତ; ସ୍ଥିର .

ଅର୍ହଂତ ସୌ କର୍ମୋ ତଣୋ କରୀ ନାଶ ଏ ଜ ଵିଧି ଵଡେ, ଉପଦେଶ ପଣ ଏମ ଜ କରୀ, ନିର୍ଵୃତ ଥଯା; ନମୁଂ ତେମନେ. ୮୨.

Page 141 of 513
PDF/HTML Page 174 of 546
single page version

ଯତଃ ଖଲ୍ଵତୀତକାଲାନୁଭୂତକ୍ରମପ୍ରଵୃତ୍ତଯଃ ସମସ୍ତା ଅପି ଭଗଵନ୍ତସ୍ତୀର୍ଥକରାଃ, ପ୍ରକାରାନ୍ତର- ସ୍ଯାସଂଭଵାଦସଂଭାଵିତଦ୍ଵୈତେନାମୁନୈଵୈକେନ ପ୍ରକାରେଣ କ୍ଷପଣଂ କର୍ମାଂଶାନାଂ ସ୍ଵଯମନୁଭୂଯ, ପରମାପ୍ତତଯା ପରେଷାମପ୍ଯାଯତ୍ଯାମିଦାନୀଂତ୍ଵେ ଵା ମୁମୁକ୍ଷୂଣାଂ ତଥୈଵ ତଦୁପଦିଶ୍ଯ, ନିଃଶ୍ରେଯସମଧ୍ଯାଶ୍ରିତାଃ . ତତୋ ନାନ୍ଯଦ୍ଵର୍ତ୍ମ ନିର୍ଵାଣସ୍ଯେତ୍ଯଵଧାର୍ଯତେ . ଅଲମଥଵା ପ୍ରଲପିତେନ . ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତା ମତିର୍ମମ . ନମୋ ଭଗଵଦ୍ଭଯଃ ..୮୨.. ଇତ୍ଯେତାଵାନ୍ ଵିଶେଷଃ ..୮୧.. ଅଥ ପୂର୍ଵଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯୈରାପ୍ତସ୍ଵରୂପଂ ଵିଜ୍ଞାଯ ପଶ୍ଚାତ୍ତଥାଭୂତେ ସ୍ଵାତ୍ମନି ସ୍ଥିତ୍ଵା ସର୍ଵେଽପ୍ଯର୍ହନ୍ତୋ ମୋକ୍ଷଂ ଗତା ଇତି ସ୍ଵମନସି ନିଶ୍ଚଯଂ କରୋତି — ସଵ୍ଵେ ଵି ଯ ଅରହଂତା ସର୍ଵେଽପି ଚାର୍ହନ୍ତଃ ତେଣ ଵିଧାଣେଣ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯୈଃ ପୂର୍ଵମର୍ହତ୍ପରିଜ୍ଞାନାତ୍ପଶ୍ଚାତ୍ତଥାଭୂତସ୍ଵାତ୍ମାଵସ୍ଥାନରୂପେଣ ତେନ ପୂର୍ଵୋକ୍ତପ୍ରକାରେଣ ଖଵିଦକମ୍ମଂସା କ୍ଷପିତକର୍ମାଂଶା ଵିନାଶିତକର୍ମଭେଦା ଭୂତ୍ଵା, କିଚ୍ଚା ତଧୋଵଦେସଂ ଅହୋ ଭଵ୍ଯା ଅଯମେଵ ନିଶ୍ଚଯ- ରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲମ୍ଭଲକ୍ଷଣୋ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗୋ ନାନ୍ଯ ଇତ୍ଯୁପଦେଶଂ କୃତ୍ଵା ଣିଵ୍ଵାଦା ନିର୍ଵୃତା ଅକ୍ଷଯାନନ୍ତସୁଖେନ ତୃପ୍ତା ଜାତାଃ, ତେ ତେ ଭଗଵନ୍ତଃ . ଣମୋ ତେସିଂ ଏଵଂ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗନିଶ୍ଚଯଂ କୃତ୍ଵା ଶ୍ରୀକୁନ୍ଦକୁନ୍ଦାଚାର୍ଯଦେଵାସ୍ତସ୍ମୈ ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାନୁଭୂତିସ୍ଵରୂପମୋକ୍ଷମାର୍ଗାଯ ତଦୁପଦେଶକେଭ୍ଯୋଽର୍ହଦ୍ଭଯଶ୍ଚ ତଦୁଭଯସ୍ଵରୂପାଭିଲାଷିଣ; ସନ୍ତୋ ‘ନମୋସ୍ତୁ ତେଭ୍ଯ’ ଇତ୍ଯନେନ ପଦେନ ନମସ୍କାରଂ କୁର୍ଵନ୍ତୀତ୍ଯଭିପ୍ରାଯଃ ..୮୨.. ଅଥ ରତ୍ନତ୍ରଯାରାଧକା ଏଵ ପୁରୁଷା ଦାନପୂଜା- ଗୁଣପ୍ରଶଂସାନମସ୍କାରାର୍ହା ଭଵନ୍ତି ନାନ୍ଯା ଇତି କଥଯତି — କୃତ୍ଵା ] ଉପଦେଶ କରକେ [ନିର୍ଵୃତାଃ ତେ ] ମୋକ୍ଷକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ହୈଂ [ ନମଃ ତେଭ୍ଯଃ ] ଉନ୍ହେଂ ନମସ୍କାର ହୋ ..୮୨..

ଟୀକା : — ଅତୀତ କାଲମେଂ କ୍ରମଶଃ ହୁଏ ସମସ୍ତ ତୀର୍ଥର୍ଂକର ଭଗଵାନ, ୧ପ୍ରକାରାନ୍ତରକା ଅସଂଭଵ ହୋନେସେ ଜିସମେଂ ଦ୍ଵୈତ ସଂଭଵ ନହୀଂ ହୈ; ଐସେ ଇସୀ ଏକପ୍ରକାରସେ କର୍ମାଂଶୋଂ (ଜ୍ଞାନାଵରଣାଦି କର୍ମ ଭେଦୋଂ)କା କ୍ଷଯ ସ୍ଵଯଂ ଅନୁଭଵ କରକେ (ତଥା) ୨ପରମାପ୍ତତାକେ କାରଣ ଭଵିଷ୍ଯକାଲମେଂ ଅଥଵା ଇସ (ଵର୍ତମାନ) କାଲମେଂ ଅନ୍ଯ ମୁମୁକ୍ଷୁଓଂକୋ ଭୀ ଇସୀପ୍ରକାରସେ ଉସକା (-କର୍ମ କ୍ଷଯକା) ଉପଦେଶ ଦେକର ନିଃଶ୍ରେଯସ (ମୋକ୍ଷ)କୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଏ ହୈଂ; ଇସଲିଯେ ନିର୍ଵାଣକା ଅନ୍ଯ (କୋଈ) ମାର୍ଗ ନହୀଂ ହୈ ଐସା ନିଶ୍ଚିତ ହୋତା ହୈ . ଅଥଵା ଅଧିକ ପ୍ରଲାପସେ ବସ ହୋଓ ! ମେରୀ ମତି ଵ୍ଯଵସ୍ଥିତ ହୋ ଗଈ ହୈ . ଭଗଵନ୍ତୋଂକୋ ନମସ୍କାର ହୋ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ୮୦ ଔର ୮୧ ଵୀଂ ଗାଥାକେ କଥନାନୁସାର ସମ୍ଯକ୍ଦର୍ଶନ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ ଵୀତରାଗଚାରିତ୍ରକେ ଵିରୋଧୀ ରାଗ -ଦ୍ଵେଷକୋ ଦୂର କରନା ଅର୍ଥାତ୍ ନିଶ୍ଚଯରତ୍ନତ୍ରଯାତ୍ମକ ଶୁଦ୍ଧାନୁଭୂତିମେଂ ଲୀନ ହୋନା ହୀ ଏକ ମାତ୍ର ମୋକ୍ଷମାର୍ଗ ହୈ; ତ୍ରିକାଲମେଂ ଭୀ କୋଈ ଦୂସରା ମୋକ୍ଷକା ମାର୍ଗ ନହୀଂ ହୈ . ସମସ୍ତ ୧. ପ୍ରକାରାନ୍ତର = ଅନ୍ଯ ପ୍ରକାର (କର୍ମକ୍ଷଯ ଏକ ହୀ ପ୍ରକାରସେ ହୋତା ହୈ, ଅନ୍ଯ -ପ୍ରକାରସେ ନହୀଂ ହୋତା, ଇସଲିଯେ ଉସ

କର୍ମକ୍ଷଯକେ ପ୍ରକାରମେଂ ଦ୍ଵୈତ ଅର୍ଥାତ୍ ଦୋ -ରୂପପନା ନହୀଂ ହୈ) . ୨. ପରମାପ୍ତ = ପରମ ଆପ୍ତ; ପରମ ଵିଶ୍ଵାସପାତ୍ର (ତୀର୍ଥଂକର ଭଗଵାନ ସର୍ଵଜ୍ଞ ଔର ଵୀତରାଗ ହୋନେସେ ପରମ ଆପ୍ତ ହୈ, ଅର୍ଥାତ୍

Page 142 of 513
PDF/HTML Page 175 of 546
single page version

ଦଂସଣସୁଦ୍ଧା ନିଜଶୁଦ୍ଧାତ୍ମରୁଚିରୂପନିଶ୍ଚଯସମ୍ଯକ୍ତ୍ଵସାଧକେନ ମୂଢତ୍ରଯାଦିପଞ୍ଚଵିଂଶତିମଲରହିତେନ ତତ୍ତ୍ଵାର୍ଥଶ୍ରଦ୍ଧାନଲକ୍ଷଣେନ ଦର୍ଶନେନ ଶୁଦ୍ଧା ଦର୍ଶନଶୁଦ୍ଧାଃ . ପୁରିସା ପୁରୁଷା ଜୀଵାଃ . ପୁନରପି କଥଂଭୂତାଃ . ଣାଣପହାଣା ନିରୁପରାଗସ୍ଵସଂଵେଦନଜ୍ଞାନସାଧକେନ ଵୀତରାଗସର୍ଵଜ୍ଞପ୍ରଣୀତପରମାଗମାଭ୍ଯାସଲକ୍ଷଣଜ୍ଞାନେନ ପ୍ରଧାନାଃ ସମର୍ଥାଃ ପ୍ରୌଢା ଜ୍ଞାନପ୍ରଧାନାଃ . ପୁନଶ୍ଚ କଥଂଭୂତାଃ . ସମଗ୍ଗଚରିଯତ୍ଥା ନିର୍ଵିକାରନିଶ୍ଚଲାତ୍ମାନୁଭୂତିଲକ୍ଷଣନିଶ୍ଚଯଚାରିତ୍ରସାଧକେ- ନାଚାରାଦିଶାସ୍ତ୍ରକଥିତମୂଲୋତ୍ତରଗୁଣାନୁଷ୍ଠାନାଦିରୂପେଣ ଚାରିତ୍ରେଣ ସମଗ୍ରାଃ ପରିପୂର୍ଣାଃ ସମଗ୍ରଚାରିତ୍ରସ୍ଥାଃ ପୂଜାସକ୍କାରରିହା ଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵଲକ୍ଷଣପୂଜା ଗୁଣପ୍ରଶଂସା ସତ୍କାରସ୍ତଯୋରର୍ହା ଯୋଗ୍ଯା ଭଵନ୍ତି . ଦାଣସ୍ସ ଯ ହି ଅରହନ୍ତୋଂନେ ଇସୀ ମାର୍ଗସେ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରାପ୍ତ କିଯା ହୈ ଔର ଅନ୍ଯ ମୁମୁକ୍ଷୁଓଂକୋ ଭୀ ଇସୀ ମାର୍ଗକା ଉପଦେଶ ଦିଯା ହୈ . ଉନ ଭଗଵନ୍ତୋଂକୋ ନମସ୍କାର ହୋ ..୮୨..

ଅବ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଲାଭକେ ୧ପରିପଂଥୀ -ମୋହକା ସ୍ଵଭାଵ ଔର ଉସମେଂ ପ୍ରକାରୋଂକୋ (-ଭେଦୋଂକୋ) ଵ୍ଯକ୍ତ କରତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଜୀଵସ୍ଯ ] ଜୀଵକେ [ଦ୍ରଵ୍ଯାଦିକେଷୁ ମୂଢ଼ଃ ଭାଵଃ ] ଦ୍ରଵ୍ଯାଦି ସମ୍ବନ୍ଧୀ ମୂଢ଼ ଭାଵ (-ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯସମ୍ବନ୍ଧୀ ଜୋ ମୂଢ଼ତାରୂପ ପରିଣାମ) [ମୋହଃ ଇତି ଭଵତି ] ଵହ ମୋହ ହୈ [ତେନ ଅଵଚ୍ଛନ୍ନଃ ] ଉସସେ ଆଚ୍ଛାଦିତ ଵର୍ତତା ହୁଆ ଜୀଵ [ ରାଗଂ ଵା ଦ୍ଵେଷଂ ଵା ପ୍ରାପ୍ଯ ] ରାଗ ଅଥଵା ଦ୍ଵେଷକୋ ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ [କ୍ଷୁଭ୍ଯତି ] କ୍ଷୁବ୍ଧ ହୋତା ହୈ ..୮୩..

ଟୀକା : — ଧତୂରା ଖାଯେ ହୁଏ ମନୁଷ୍ଯକୀ ଭାଁତି, ଜୀଵକେ ଜୋ ପୂର୍ଵ ଵର୍ଣିତ ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ- ୧. ପରିପଂଥୀ = ଶତ୍ରୁ; ମାର୍ଗମେଂ ଲୂଟନେଵାଲା .

ଦ୍ରଵ୍ଯାଦିକେ ମୂଢ଼ ଭାଵ ଵର୍ତେ ଜୀଵନେ, ତେ ମୋହ ଛେ; ତେ ମୋହଥୀ ଆଚ୍ଛନ୍ନ ରାଗୀ -ଦ୍ଵେଷୀ ଥଈ କ୍ଷୋଭିତ ବନେ. ୮୩.

Page 143 of 513
PDF/HTML Page 176 of 546
single page version

ମୂଢୋ ଭାଵଃ ସ ଖଲୁ ମୋହଃ . ତେନାଵଚ୍ଛନ୍ନାତ୍ମରୂପଃ ସନ୍ନଯମାତ୍ମା ପରଦ୍ରଵ୍ଯମାତ୍ମଦ୍ରଵ୍ଯତ୍ଵେନ ପରଗୁଣ- ମାତ୍ମଗୁଣତଯା ପରପର୍ଯାଯାନାତ୍ମପର୍ଯାଯଭାଵେନ ପ୍ରତିପଦ୍ଯମାନଃ, ପ୍ରରୂଢଦୃଢତରସଂସ୍କାରତଯା ପରଦ୍ରଵ୍ଯ- ମେଵାହରହରୁପାଦଦାନୋ, ଦଗ୍ଧେନ୍ଦ୍ରିଯାଣାଂ ରୁଚିଵଶେନାଦ୍ଵୈତେଽପି ପ୍ରଵର୍ତିତଦ୍ଵୈତୋ, ରୁଚିତାରୁଚିତେଷୁ ଵିଷଯେଷୁ ରାଗଦ୍ଵେଷାଵୁପଶ୍ଲିଷ୍ଯ, ପ୍ରଚୁରତରାମ୍ଭୋଭାରରଯାହତଃ ସେତୁବନ୍ଧ ଇଵ ଦ୍ଵେଧା ଵିଦାର୍ଯମାଣୋ ନିତରାଂ କ୍ଷୋଭମୁପୈତି . ଅତୋ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷଭେଦାତ୍ତ୍ରିଭୂମିକୋ ମୋହଃ ..୮୩.. ଦାନସ୍ଯ ଚ ହି ସ୍ଫୁ ଟଂ ତେ ତେ ପୂର୍ଵୋକ୍ତରତ୍ନତ୍ରଯାଧାରାଃ . ଣମୋ ତେସିଂ ନମସ୍ତେଭ୍ଯ ଇତି ନମସ୍କାରସ୍ଯାପି ତ ଏଵ ଯୋଗ୍ଯାଃ ..✽୭.. ଏଵମାପ୍ତାତ୍ମସ୍ଵରୂପଵିଷଯେ ମୂଢତ୍ଵନିରାସାର୍ଥଂ ଗାଥାସପ୍ତକେନ ଦ୍ଵିତୀଯଜ୍ଞାନ- କଣ୍ଡିକା ଗତା . ଅଥ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲମ୍ଭପ୍ରତିପକ୍ଷଭୂତମୋହସ୍ଯ ସ୍ଵରୂପଂ ଭେଦାଂଶ୍ଚ ପ୍ରତିପାଦଯତି — ଦଵ୍ଵାଦିଏସୁ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାଦିଦ୍ରଵ୍ଯେଷୁ, ତେଷାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯାଣାମନନ୍ତଜ୍ଞାନାଦ୍ଯସ୍ତିତ୍ଵାଦିଵିଶେଷସାମାନ୍ଯଲକ୍ଷଣଗୁଣେଷୁ, ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମପରିଣତି- ଲକ୍ଷଣସିଦ୍ଧତ୍ଵାଦିପର୍ଯାଯେଷୁ ଚ ଯଥାସଂଭଵଂ ପୂର୍ଵୋପଵର୍ଣିତେଷୁ ଵକ୍ଷ୍ଯମାଣେଷୁ ଚ ମୂଢୋ ଭାଵୋ ଏତେଷୁ ପୂର୍ଵୋକ୍ତଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯେଷୁ ଵିପରୀତାଭିନିଵେଶରୂପେଣ ତତ୍ତ୍ଵସଂଶଯଜନକୋ ମୂଢୋ ଭାଵଃ ଜୀଵସ୍ସ ହଵଦି ମୋହୋ ତ୍ତି ଇତ୍ଥଂଭୂତୋ ଭାଵୋ ଜୀଵସ୍ଯ ଦର୍ଶନମୋହ ଇତି ଭଵତି . ଖୁବ୍ଭଦି ତେଣୁଚ୍ଛଣ୍ଣୋ ତେନ ଦର୍ଶନମୋହେନାଵଚ୍ଛନ୍ନୋ ଝମ୍ପିତଃ ସନ୍ନକ୍ଷୁଭିତାତ୍ମତତ୍ତ୍ଵଵିପରୀତେନ କ୍ଷୋଭେଣ କ୍ଷୋଭଂ ସ୍ଵରୂପଚଲନଂ ଵିପର୍ଯଯଂ ଗଚ୍ଛତି . କିଂ କୃତ୍ଵା . ପପ୍ପା ରାଗଂ ଵ ଦୋସଂ ଵା ନିର୍ଵିକାରଶୁଦ୍ଧାତ୍ମନୋ ଵିପରୀତମିଷ୍ଟାନିଷ୍ଟେନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯେଷୁ ହର୍ଷଵିଷାଦରୂପଂ ଚାରିତ୍ରମୋହସଂଜ୍ଞଂ ରାଗଦ୍ଵେଷଂ ଵା ପ୍ରାପ୍ଯ ଚେତି . ଅନେନ କିମୁକ୍ତଂ ଭଵତି . ମୋହୋ ଦର୍ଶନମୋହୋ ରାଗଦ୍ଵେଷଦ୍ଵଯଂ ଚାରିତ୍ରମୋହଶ୍ଚେତି ତ୍ରିଭୂମିକୋ ମୋହ ଇତି ..୮୩.. ଅଥ ଦୁଃଖହେତୁଭୂତବନ୍ଧସ୍ଯ କାରଣଭୂତା ରାଗଦ୍ଵେଷମୋହା ନିର୍ମୂଲନୀଯା ଇତ୍ଯାଘୋଷଯତି — ପର୍ଯାଯ ହୈଂ ଉନମେଂ ହୋନେଵାଲା ୧ତତ୍ତ୍ଵ -ଅପ୍ରତିପତ୍ତିଲକ୍ଷଣ ମୂଢ଼ ଭାଵ ଵହ ଵାସ୍ତଵମେଂ ମୋହ ହୈ . ଉସ ମୋହସେ ନିଜରୂପ ଆଚ୍ଛାଦିତ ହୋନେସେ ଯହ ଆତ୍ମା ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ସ୍ଵଦ୍ରଵ୍ଯରୂପସେ, ପରଗୁଣକୋ ସ୍ଵଗୁଣରୂପସେ, ଔର ପର -ପର୍ଯାଯୋଂକୋ ସ୍ଵପର୍ଯାଯରୂପ ସମଝକର -ଅଂଗୀକାର କରକେ, ଅତି ରୂଢ – ଦୃଢ଼ତର ସଂସ୍କାରକେ କାରଣ ପରଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ହୀ ସଦା ଗ୍ରହଣ କରତା ହୁଆ, ୨ଦଗ୍ଧ ଇନ୍ଦ୍ରିଯୋଂକୀ ରୁଚିକେ ଵଶସେ ୩ଅଦ୍ଵୈତମେଂ ଭୀ ଦ୍ଵୈତ ପ୍ରଵୃତ୍ତି କରତା ହୁଆ, ରୁଚିକର -ଅରୁଚିକର ଵିଷଯୋଂମେଂ ରାଗଦ୍ଵେଷ କରକେ ଅତି ପ୍ରଚୁର ଜଲସମୂହକେ ଵେଗସେ ପ୍ରହାରକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ସେତୁବନ୍ଧ (ପୁଲ) କୀ ଭାଁତି ଦୋ ଭାଗୋଂମେଂ ଖଂଡିତ ହୋତା ହୁଆ ଅତ୍ଯନ୍ତ କ୍ଷୋଭକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ . ଇସସେ ମୋହ, ରାଗ ଔର ଦ୍ଵୈଷ — ଇନ ଭେଦୋଂକେ କାରଣ ମୋହ ତୀନ ପ୍ରକାରକା ହୈ ..୮୩.. ୧. ତତ୍ତ୍ଵ ଅପ୍ରତିପତ୍ତିଲକ୍ଷଣ = ତତ୍ତ୍ଵକୀ ଅପ୍ରତିପତ୍ତି (-ଅପ୍ରାପ୍ତି, ଅଜ୍ଞାନ, ଅନିର୍ଣଯ) ଜିସକା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଐସା . ୨. ଦଗ୍ଧ = ଜଲୀ ହୁଈ; ହଲକୀ; ଶାପିତ . (‘ଦଗ୍ଧ’ ତିରସ୍କାରଵାଚକ ଶବ୍ଦ ହୈ) ୩. ଇନ୍ଦ୍ରିଯଵିଷଯୋଂମେଂ – ପଦାର୍ଥୋଂମେଂ ‘ଯହ ଅଚ୍ଛେ ହୈଂ ଔର ଯହ ବୁରେ’ ଇସପ୍ରକାରକା ଦ୍ଵୈତ ନହୀଂ ହୈ; ତଥାପି ଵହାଁ ଭୀ

Page 144 of 513
PDF/HTML Page 177 of 546
single page version

ଏଵମସ୍ଯ ତତ୍ତ୍ଵାପ୍ରତିପତ୍ତିନିମୀଲିତସ୍ଯ, ମୋହେନ ଵା ରାଗେଣ ଵା ଦ୍ଵେଷେଣ ଵା ପରିଣତସ୍ଯ, ତୃଣପଟଲାଵଚ୍ଛନ୍ନଗର୍ତସଂଗତସ୍ଯ କରେଣୁକୁଟ୍ଟନୀଗାତ୍ରାସକ୍ତସ୍ଯ ପ୍ରତିଦ୍ଵିରଦଦର୍ଶନୋଦ୍ଧତପ୍ରଵିଧାଵିତସ୍ଯ ଚ ସିନ୍ଧୁରସ୍ଯେଵ, ଭଵତି ନାମ ନାନାଵିଧୋ ବନ୍ଧଃ . ତତୋଽମୀ ଅନିଷ୍ଟକାର୍ଯକାରିଣୋ ମୁମୁକ୍ଷୁଣା ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷାଃ ସମ୍ଯଗ୍ନିର୍ମୂଲକାଷଂ କଷିତ୍ଵା କ୍ଷପଣୀଯାଃ ..୮୪.. ମୋହେଣ ଵ ରାଗେଣ ଵ ଦୋସେଣ ଵ ପରିଣଦସ୍ସ ଜୀଵସ୍ସ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷପରିଣତସ୍ଯ ମୋହାଦିରହିତପରମାତ୍ମସ୍ଵରୂପ- ପରିଣତିଚ୍ଯୁତସ୍ଯ ବହିର୍ମୁଖଜୀଵସ୍ଯ ଜାଯଦି ଵିଵିହୋ ବଂଧୋ ଶୁଦ୍ଧୋପଯୋଗଲକ୍ଷଣୋ ଭାଵମୋକ୍ଷସ୍ତଦ୍ବଲେନ ଜୀଵ- ପ୍ରଦେଶକର୍ମପ୍ରଦେଶାନାମତ୍ଯନ୍ତଵିଶ୍ଲେଷୋ ଦ୍ରଵ୍ଯମୋକ୍ଷଃ, ଇତ୍ଥଂଭୂତଦ୍ରଵ୍ଯଭାଵମୋକ୍ଷାଦ୍ଵିଲକ୍ଷଣଃ ସର୍ଵପ୍ରକାରୋପାଦେଯଭୂତସ୍ଵା- ଭାଵିକସୁଖଵିପରୀତସ୍ଯ ନାରକାଦିଦୁଃଖସ୍ଯ କାରଣଭୂତୋ ଵିଵିଧବନ୍ଧୋ ଜାଯତେ . ତମ୍ହା ତେ ସଂଖଵଇଦଵ୍ଵା ଯତୋ

ଅବ, ତୀନୋଂ ପ୍ରକାରକେ ମୋହକୋ ଅନିଷ୍ଟ କାର୍ଯକା କାରଣ କହକର ଉସକା (-ତୀନ ପ୍ରକାରକେ ମୋହକା) କ୍ଷଯ କରନେକୋ ସୂତ୍ର ଦ୍ଵାରା କହତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ମୋହେନ ଵା ] ମୋହରୂପ [ରାଗେଣ ଵା ] ରାଗରୂପ [ଦ୍ଵେଷେଣ ଵା ] ଅଥଵା ଦ୍ଵେଷରୂପ [ପରିଣତସ୍ଯ ଜୀଵସ୍ଯ] ପରିଣମିତ ଜୀଵକେ [ଵିଵିଧଃ ବଂଧଃ ] ଵିଵିଧ ବଂଧ [ଜାଯତେ ] ହୋତା ହୈ; [ତସ୍ମାତ୍ ] ଇସଲିଯେ [ତେ ] ଵେ (ମୋହ -ରାଗ -ଦ୍ଵେଷ) [ସଂକ୍ଷପଯିତଵ୍ଯାଃ ] ସମ୍ପୂର୍ଣତଯା କ୍ଷଯ କରନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈଂ ..୮୪..

ଟୀକା : — ଇସପ୍ରକାର ତତ୍ତ୍ଵ -ଅପ୍ରତିପତ୍ତି (-ଵସ୍ତୁସ୍ଵରୂପକେ ଅଜ୍ଞାନ) ସେ ବଂଦ ହୁଏ, ମୋହ- ରୂପ -ରାଗରୂପ ଯା ଦ୍ଵେଷରୂପ ପରିଣମିତ ହୋତେ ହୁଏ ଇସ ଜୀଵକୋ — ଘାସକେ ଢେରସେ ଢଁକେ ହୁଏ ଖଡ୍ଡେକା ସଂଗ କରନେଵାଲେ ହାଥୀକୀ ଭାଁତି, ହଥିନୀରୂପୀ କୁଟ୍ଟନୀକେ ଶରୀରମେଂ ଆସକ୍ତ ହାଥୀକୀ ଭାଁତି ଔର ଵିରୋଧୀ ହାଥୀକୋ ଦେଖକର, ଉତ୍ତେଜିତ ହୋକର (ଉସକୀ ଓର) ଦୌଡ଼ତେ ହୁଏ ହାଥୀକୀ ଭାଁତି — ଵିଵିଧ ପ୍ରକାରକା ବଂଧ ହୋତା ହୈ; ଇସଲିଯେ ମୁମୁକ୍ଷୁ ଜୀଵକୋ ଅନିଷ୍ଟ କାର୍ଯ କରନେଵାଲେ ଇସ ମୋହ, ରାଗ ଔର ଦ୍ଵେଷକା ଯଥାଵତ୍

ରେ ! ମୋହରୂପ ଵା ରାଗରୂପ ଵା ଦ୍ଵେଷପରିଣତ ଜୀଵନେ ଵିଧଵିଧ ଥାଯେ ବଂଧ, ତେଥୀ ସର୍ଵ ତେ କ୍ଷଯଯୋଗ୍ଯ ଛେ . ୮୪.

Page 145 of 513
PDF/HTML Page 178 of 546
single page version

ଭାଵାର୍ଥ : — (୧) ହାଥୀକୋ ପକଡ଼ନେକେ ଲିଯେ ଧରତୀମେଂ ଖଡ୍ଡା ବନାକର ଉସେ ଘାସସେ ଢକ ଦିଯା ଜାତା ହୈ, ଵହାଁ ଖଡ୍ଡା ହୋନେକେ କାରଣ ଉସ ଖଡ୍ଡେ ପର ଜାନେସେ ହାଥୀ ଗିର ପଡତା ହୈ ଔର ଵହ ଇସପ୍ରକାର ପକଡ଼ା ଜାତା ହୈ . (୨) ହାଥୀକୋ ପକଡ଼ନେକେ ଲିଯେ ସିଖାଈ ହୁଈ ହଥିନୀ ଭେଜୀ ଜାତୀ ହୈ; ଉସକେ ଶାରୀରିକ ରାଗମେଂ ଫଁସନେସେ ହାଥୀ ପକଡ଼ା ଜାତା ହୈ . (୩) ହାଥୀ ପକଡ଼ନେକୀ ତୀସରୀ ରୀତି ଯହ ହୈ କି ଉସ ହାଥୀକେ ସାମନେ ଦୂସରା ପାଲିତ ହାଥୀ ଭେଜା ଜାତା ହୈ; ଉସକେ ପୀଛେ ଵହ ହାଥୀ ଉତ୍ତେଜିତ ହୋକର ଲଡ଼ନେକେ ଲିଯେ ଦୌଡ଼ତା ହୈ ଔର ଇସପ୍ରକାର ଵହ ପକଡ଼ନେଵାଲୋଂକେ ଜାଲମେଂ ଫଁସ ଜାତା ହୈ .

ଉପର୍ଯୁକ୍ତ ପ୍ରକାରସେ ଜୈସେ ହାଥୀ (୧) ଅଜ୍ଞାନସେ, (୨) ରାଗସେ (୩) ଦ୍ଵେଷସେ ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ ବନ୍ଧନକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଉସୀପ୍ରକାର ଜୀଵ (୧) ମୋହସେ, (୨) ରାଗସେ ଯା (୩) ଦ୍ଵେଷସେ ଅନେକ ପ୍ରକାରକେ ବନ୍ଧନକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, ଇସଲିଯେ ମୋକ୍ଷାର୍ଥୀକୋ ମୋହ -ରାଗ -ଦ୍ଵେଷକା ଭଲୀଭାଁତି -ସମ୍ପୂର୍ଣତଯା ମୂଲସେ ହୀ କ୍ଷଯ କର ଦେନା ଚାହିଯେ ..୮୪..

ଅବ, ଇସ ମୋହରାଗଦ୍ଵେଷକୋ ଇନ (ଆଗାମୀ ଗାଥାମେଂ କହେ ଗଯେ) ଚିହ୍ନୋଂ -ଲକ୍ଷଣୋଂକେ ଦ୍ଵାରା ପହିଚାନ କର ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତେ ହୀ ନଷ୍ଟ କର ଦେନା ଚାହିଯେ, ଏସା ପ୍ରଗଟ କରତେ ହୈଂ : —

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଅର୍ଥେ ଅଯଥାଗ୍ରହଣଂ ] ପଦାର୍ଥକା ଅଯଥାଗ୍ରହଣ (ଅର୍ଥାତ୍ ପଦାର୍ଥୋକୋ ଜୈସେ ହୈଂ ଵୈସେ ସତ୍ଯସ୍ଵରୂପ ନ ମାନକର ଉନକେ ଵିଷଯମେଂ ଅନ୍ଯଥା ସମଝ) [ଚ ] ଔର [ତିର୍ଯଙ୍ମନୁଜେଷୁ କରୁଣାଭାଵଃ ] ତିର୍ଯଂଚ -ମନୁଷ୍ଯୋଂକେ ପ୍ରତି କରୁଣାଭାଵ, [ଵିଷଯେଷୁ ପ୍ରସଂଗଃ ଚ ] ତଥା ଵିଷଯୋଂକୀ ସଂଗତି (ଇଷ୍ଟ ଵିଷଯୋଂମେଂ ପ୍ରୀତି ଔର ଅନିଷ୍ଟ ଵିଷଯୋଂମେଂ ଅପ୍ରୀତି) — [ଏତାନି ] ଯହ ସବ [ମୋହସ୍ଯ ଲିଂଗାନି ] ମୋହକେ ଚିହ୍ନ – ଲକ୍ଷଣ ହୈଂ ..୮୫..

Page 146 of 513
PDF/HTML Page 179 of 546
single page version

ଅର୍ଥାନାମଯାଥାତଥ୍ଯପ୍ରତିପତ୍ତ୍ଯା ତିର୍ଯଗ୍ମନୁଷ୍ଯେଷୁ ପ୍ରେକ୍ଷାର୍ହେଷ୍ଵପି କାରୁଣ୍ଯବୁଦ୍ଧଯା ଚ ମୋହମଭୀଷ୍ଟ- ଵିଷଯପ୍ରସଂଗେନ ରାଗମନଭୀଷ୍ଟଵିଷଯାପ୍ରୀତ୍ଯା ଦ୍ଵେଷମିତି ତ୍ରିଭିଲିଂଗୈରଧିଗମ୍ଯ ଝଗିତି ସଂଭଵନ୍ନାପି ତ୍ରିଭୂମିକୋଽପି ମୋହୋ ନିହନ୍ତଵ୍ଯଃ ..୮୫..

ଯଥାସଂଭଵଂ ତ ଏଵ ଵିନାଶଯିତଵ୍ଯା ଇତ୍ଯୁପଦିଶତି – ଅଟ୍ଠେ ଅଜଧାଗହଣଂ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥେ ଯଥାସ୍ଵରୂପସ୍ଥିତେଽପି ଵିପରୀତାଭିନିଵେଶରୂପେଣାଯଥାଗ୍ରହଣଂ କରୁଣାଭାଵୋ ଯ ଶୁଦ୍ଧାତ୍ମୋପଲବ୍ଧିଲକ୍ଷଣପରମୋପେକ୍ଷାସଂଯମାଦ୍ଵିପରୀତଃ କରୁଣା- ଭାଵୋ ଦଯାପରିଣାମଶ୍ଚ ଅଥଵା ଵ୍ଯଵହାରେଣ କରୁଣାଯା ଅଭାଵଃ . କେଷୁ ଵିଷଯେଷୁ . ମଣୁଵତିରିଏସୁ ମନୁଷ୍ଯ- ତିର୍ଯଗ୍ଜୀଵେଷୁ ଇତି ଦର୍ଶନମୋହଚିହ୍ନମ୍ . ଵିସଏସୁ ଯ ପ୍ପସଂଗୋ ନିର୍ଵିଷଯସୁଖାସ୍ଵାଦରହିତବହିରାତ୍ମଜୀଵାନାଂ ମନୋଜ୍ଞାମନୋଜ୍ଞଵିଷଯେଷୁ ଚ ଯୋଽସୌ ପ୍ରକର୍ଷେଣ ସଙ୍ଗଃ ସଂସର୍ଗସ୍ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ଵା ପ୍ରୀତ୍ଯପ୍ରୀତିଲିଙ୍ଗାଭ୍ଯାଂ ଚାରିତ୍ରମୋହସଂଜ୍ଞୌ

ଟୀକା : — ୧ପଦାର୍ଥୋଂକୀ ଅଯଥାତଥ୍ଯରୂପ ପ୍ରତିପତ୍ତିକେ ଦ୍ଵାରା ଔର ତିର୍ଯଂଚ -ମନୁଷ୍ଯ ୨ପ୍ରେକ୍ଷାଯୋଗ୍ଯ ହୋନେ ପର ଭୀ ଉନକେ ପ୍ରତି କରୁଣାବୁଦ୍ଧିସେ ମୋହକୋ (ଜାନକର), ଇଷ୍ଟ ଵିଷଯୋଂକୀ ଆସକ୍ତିସେ ରାଗକୋ ଔର ଅନିଷ୍ଟ ଵିଷଯୋଂକୀ ଅପ୍ରୀତିସେ ଦ୍ଵେଷକୋ (ଜାନକର) — ଇସପ୍ରକାର ତୀନ ଲିଂଗୋଂକେ ଦ୍ଵାରା (ତୀନ ପ୍ରକାରକେ ମୋହକୋ) ପହିଚାନକର ତତ୍କାଲ ହୀ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋତେ ହୀ ତୀନୋ ପ୍ରକାରକା ମୋହ ନଷ୍ଟ କର ଦେନେ ଯୋଗ୍ଯ ହୈ .

ଭାଵାର୍ଥ : — ମୋହକେ ତୀନ ଭେଦ ହୈଂ — ଦର୍ଶନମୋହ, ରାଗ ଔର ଦ୍ଵେଷ . ପଦାର୍ଥୋଂକେ ସ୍ଵରୂପସେ ଵିପରୀତ ମାନ୍ଯତା ତଥା ତିର୍ଯଂଚୋଂ ଔର ମନୁଷ୍ଯୋଂକେ ପ୍ରତି ତନ୍ମଯତାସେ କରୁଣାଭାଵ ଵେ ଦର୍ଶନମୋହକେ ଚିହ୍ନ ହୈଂ, ଇଷ୍ଟ ଵିଷଯୋଂମେଂ ପ୍ରୀତି ରାଗକା ଚିହ୍ନ ହୈ ଔର ଅନିଷ୍ଟ ଵିଷଯୋଂମେଂ ଅପ୍ରୀତି ଦ୍ଵେଷକା ଚିହ୍ନ ହୈ . ଇନ ଚିହ୍ନ ୋଂସେ ତୀନୋଂ ପ୍ରକାରକେ ମୋହକୋ ପହିଚାନକର ମୁମୁକ୍ଷୁଓଂକୋ ଉସେ ତତ୍କାଲ ହୀ ନଷ୍ଟ କର ଦେନା ଚାହିଯେ ..୮୫..

ଅବ ମୋହକ୍ଷଯ କରନେକା ଉପାଯାନ୍ତର (-ଦୂସରା ଉପାଯ) ଵିଚାରତେ ହୈଂ : — ୧. ପଦାର୍ଥୋଂକୀ ଅଯଥାତଥ୍ଯରୂପ ପ୍ରତିପତ୍ତି = ପଦାର୍ଥ ଜୈସେ ନହୀଂ ହୈ ଉନ୍ହେଂ ଵୈସା ସମଝନା ଅର୍ଥାତ୍ ଉନ୍ହେଂ ଅନ୍ଯଥା ସ୍ଵରୂପସେ

ଅଂଗୀକାର କରନା . ୨. ପ୍ରେକ୍ଷାଯୋଗ୍ଯ = ମାତ୍ର ପ୍ରେକ୍ଷକଭାଵସେ -ଦୃଷ୍ଟାଜ୍ଞାତାରୂପସେ -ମଧ୍ଯସ୍ଥଭାଵସେ ଦେଖନେ ଯୋଗ୍ଯ .

ଶାସ୍ତ୍ରୋ ଵଡେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷଆଦିଥୀ ଜାଣତୋ ଜେ ଅର୍ଥ ନେ, ତସୁ ମୋହ ପାମେ ନାଶ ନିଶ୍ଚଯ; ଶାସ୍ତ୍ର ସମଧ୍ଯଯନୀଯ ଛେ. ୮୬.

Page 147 of 513
PDF/HTML Page 180 of 546
single page version

ଯତ୍କିଲ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯସ୍ଵଭାଵେନାର୍ହତୋ ଜ୍ଞାନାଦାତ୍ମନସ୍ତଥାଜ୍ଞାନଂ ମୋହକ୍ଷପଣୋପାଯତ୍ଵେନ ପ୍ରାକ୍ ପ୍ରତିପନ୍ନଂ, ତତ୍ ଖଲୂପାଯାନ୍ତରମିଦମପେକ୍ଷତେ . ଇଦଂ ହି ଵିହିତପ୍ରଥମଭୂମିକାସଂକ୍ରମଣସ୍ଯ ସର୍ଵଜ୍ଞୋପଜ୍ଞ- ତଯା ସର୍ଵତୋଽପ୍ଯବାଧିତଂ ଶାବ୍ଦଂ ପ୍ରମାଣମାକ୍ରମ୍ଯ କ୍ରୀଡତସ୍ତତ୍ସଂସ୍କାରସ୍ଫୁ ଟୀକୃତଵିଶିଷ୍ଟସଂଵେଦନ- ଶକ୍ତିସଂପଦଃ ସହୃଦଯହୃଦଯାନଂଦୋଦ୍ଭେଦଦାଯିନା ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷେଣାନ୍ଯେନ ଵା ତଦଵିରୋଧିନା ପ୍ରମାଣଜାତେନ ରାଗଦ୍ଵେଷୌ ଚ ଜ୍ଞାଯେତେ ଵିଵେକିଭିଃ, ତତସ୍ତତ୍ପରିଜ୍ଞାନାନନ୍ତରମେଵ ନିର୍ଵିକାରସ୍ଵଶୁଦ୍ଧାତ୍ମଭାଵନଯା ରାଗଦ୍ଵେଷମୋହା ନିହନ୍ତଵ୍ଯା ଇତି ସୂତ୍ରାର୍ଥଃ ..୮୫.. ଅଥ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯପରିଜ୍ଞାନାଭାଵେ ମୋହୋ ଭଵତୀତି ଯଦୁକ୍ତଂ ପୂର୍ଵଂ ତଦର୍ଥମାଗମାଭ୍ଯାସଂ କାରଯତି . ଅଥଵା ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣପର୍ଯାଯତ୍ଵୈରର୍ହତ୍ପରିଜ୍ଞାନାଦାତ୍ମପରିଜ୍ଞାନଂ ଭଵତୀତି ଯଦୁକ୍ତଂ ତଦାତ୍ମପରିଜ୍ଞାନମିମମାଗମାଭ୍ଯାସମପେକ୍ଷତ ଇତି ପାତନିକାଦ୍ଵଯଂ ମନସି ଧୃତ୍ଵା ସୂତ୍ରମିଦଂ ପ୍ରତିପାଦଯତି — ଜିଣସତ୍ଥାଦୋ ଅଟ୍ଠେ ପଚ୍ଚକ୍ଖାଦୀହିଂ ବୁଜ୍ଝଦୋ ଣିଯମା ଜିନଶାସ୍ତ୍ରାତ୍ସକାଶାଚ୍ଛୁଦ୍ଧାତ୍ମାଦିପଦାର୍ଥାନ୍ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷାଦି-

ଅନ୍ଵଯାର୍ଥ : — [ଜିନଶାସ୍ତ୍ରାତ୍ ] ଜିନଶାସ୍ତ୍ର ଦ୍ଵାରା [ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷାଦିଭିଃ ] ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷାଦି ପ୍ରମାଣୋଂସେ [ଅର୍ଥାନ୍ ] ପଦାର୍ଥୋଂକୋ [ବୁଧ୍ଯମାନସ୍ଯ ] ଜାନନେଵାଲେକେ [ନିଯମାତ୍ ] ନିଯମସେ [ମୋହୋପଚଯଃ ] ୧ମୋହୋପଚଯ [କ୍ଷୀଯତେ ] କ୍ଷଯ ହୋ ଜାତା ହୈ [ତସ୍ମାତ୍ ] ଇସଲିଯେ [ଶାସ୍ତ୍ରଂ ] ଶାସ୍ତ୍ରକା [ସମଧ୍ଯେତଵ୍ଯମ୍ ] ସମ୍ଯକ୍ ପ୍ରକାରସେ ଅଧ୍ଯଯନ କରନା ଚାହିଯେ ..୮୬..

ଟୀକା : — ଦ୍ରଵ୍ଯ -ଗୁଣ -ପର୍ଯାଯସ୍ଵଭାଵସେ ଅର୍ହଂତକେ ଜ୍ଞାନ ଦ୍ଵାରା ଆତ୍ମାକା ଉସ ପ୍ରକାରକା ଜ୍ଞାନ ମୋହକ୍ଷଯକେ ଉପାଯକେ ରୂପମେଂ ପହଲେ (୮୦ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ) ପ୍ରତିପାଦିତ କିଯା ଗଯା ଥା, ଵହ ଵାସ୍ତଵମେଂ ଇସ (ନିମ୍ନଲିଖିତ) ଉପାଯାନ୍ତରକୀ ଅପେକ୍ଷା ରଖତା ହୈ . (ଵହ ଉପାଯାନ୍ତର କ୍ଯା ହୈ ସୋ କହା ଜାତା ହୈ) : —

ଜିସନେ ପ୍ରଥମ ଭୂମିକାମେଂ ଗମନ କିଯା ହୈ ଐସେ ଜୀଵକୋ, ଜୋ ୨ସର୍ଵଜ୍ଞୋପଜ୍ଞ ହୋନେସେ ସର୍ଵ ପ୍ରକାରସେ ଅବାଧିତ ହୈ ଐସେ ଶାବ୍ଦ ପ୍ରମାଣକୋ (-ଦ୍ରଵ୍ଯ ଶ୍ରୁତପ୍ରମାଣକୋ) ପ୍ରାପ୍ତ କରକେ କ୍ରୀଡ଼ା କରନେ ପର, ଉସକେ ସଂସ୍କାରସେ ଵିଶିଷ୍ଟ ୩ସଂଵେଦନଶକ୍ତିରୂପ ସମ୍ପଦା ପ୍ରଗଟ କରନେ ପର, ୪ସହୃଦଯଜନୋଂକେ ହୃଦଯକୋ ଆନନ୍ଦକା ୫ଉଦ୍ଭେଦ ଦେନେଵାଲେ ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ପ୍ରମାଣସେ ଅଥଵା ୬ଉସସେ ଅଵିରୁଦ୍ଧ ଅନ୍ଯ ପ୍ରମାଣସମୂହସେ ୧. ମୋହୋପଚଯ = ମୋହକା ଉପଚଯ . (ଉପଚଯ = ସଂଚଯ; ସମୂହ) ୨. ସର୍ଵଜ୍ଞୋପଜ୍ଞ = ସର୍ଵଜ୍ଞ ଦ୍ଵାରା ସ୍ଵଯଂ ଜାନା ହୁଆ (ଔର କହା ହୁଆ) . ୩. ସଂଵେଦନ = ଜ୍ଞାନ . ୪. ସହୃଦଯ = ଭାଵୁକ; ଶାସ୍ତ୍ରମେଂ ଜିସ ସମଯ ଜିସ ଭାଵକା ପ୍ରସଂଗ ହୋଯ ଉସ ଭାଵକୋ ହୃଦଯମେଂ ଗ୍ରହଣ କରନେଵାଲା;

ବୁଧ; ପଂଡିତ . ୫. ଉଦ୍ଭେଦ = ସ୍ଫୁ ରଣ; ପ୍ରଗଟତା; ଫୁ ଵାରା . ୬. ଉସସେ = ପ୍ରତ୍ଯକ୍ଷ ପ୍ରମାଣସେ .