Page 308 of 513
PDF/HTML Page 341 of 546
single page version

ਯੋਗੇਨ ਨਿਰ੍ਮੁਕ੍ਤੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਕੇਵਲਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨੁਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਪਰਿਗ੍ਰਹਾਤ੍ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਨਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵ ਨਿਤ੍ਯਂ ਨਿਸ਼੍ਚਲਮੁਪਯੁਕ੍ਤਸ੍ਤਿਸ਼੍ਠਾਮਿ . ਏਸ਼ ਮੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਯੋਗਕਾਰਣਵਿਨਾਸ਼ਾਭ੍ਯਾਸਃ ..੧੫੯..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਹਂ ਨ ਦੇਹਃ ] ਮੈਂ ਨ ਦੇਹ ਹੂਁ, [ਨ ਮਨਃ ] ਨ ਮਨ ਹੂਁ, [ਚ ਏਵ ] ਔਰ [ਨ ਵਾਣੀ ] ਨ ਵਾਣੀ ਹੂਁ; [ਤੇਸ਼ਾਂ ਕਾਰਣ ਨ ] ਉਨਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੂਁ [ਕਰ੍ਤਾ ਨ ] ਕਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੂਁ, [ਕਾਰਯਿਤਾ ਨ ] ਕਰਾਨੇਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੂਁ; [ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਣਾਂ ਅਨੁਮਨ੍ਤਾ ਨ ਏਵ ] (ਔਰ) ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਅਨੁਮੋਦਕ ਨਹੀਂ ਹੂਁ ..੧੬੦..

ਹੁਂ ਦੇਹ ਨਹਿ, ਵਾਣੀ ਨ, ਮਨ ਨਹਿ, ਤੇਮਨੁਂ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ, ਕਰ੍ਤਾ ਨ, ਕਾਰਯਿਤਾ ਨ, ਅਨੁਮਂਤਾ ਹੂਁ ਕਰ੍ਤਾਨੋ ਨਹੀਂ. ੧੬੦.

Page 309 of 513
PDF/HTML Page 342 of 546
single page version

ਸ਼ਰੀਰਂ ਚ ਵਾਚਂ ਚ ਮਨਸ਼੍ਚ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨਾਹਂ ਪ੍ਰਪਦ੍ਯੇ, ਤਤੋ ਨ ਤੇਸ਼ੁ ਕਸ਼੍ਚਿਦਪਿ ਮਮ ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤੋਸ੍ਤਿ, ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਪ੍ਯਹਮਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥੋਸ੍ਮਿ . ਤਥਾ ਹਿ — ਨ ਖਲ੍ਵਹਂ ਸ਼ਰੀਰਵਾਙ੍ਮਸਾਂ ਸ੍ਵਰੂਪਾਧਾਰਭੂਤਮਚੇਤਨਦ੍ਰਵ੍ਯਮਸ੍ਮਿ; ਤਾਨਿ ਖਲੁ ਮਾਂ ਸ੍ਵਰੂਪਾਧਾਰਮਨ੍ਤਰੇਣਾਪ੍ਯਾਤ੍ਮਨਃ ਸ੍ਵਰੂਪਂ ਧਾਰਯਨ੍ਤਿ . ਤਤੋਹਂ ਸ਼ਰੀਰਵਾਙ੍ਮਨਃਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤਮਪਾਸ੍ਯਾਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥੋਸ੍ਮਿ . ਨ ਚ ਮੇ ਸ਼ਰੀਰਵਾਙ੍ਮਨਃਕਾਰਣਾ- ਚੇਤਨਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਮਸ੍ਤਿ; ਤਾਨਿ ਖਲੁ ਮਾਂ ਕਾਰਣਮਨ੍ਤਰੇਣਾਪਿ ਕਾਰਣਵਨ੍ਤਿ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤਤੋਹਂ ਤਤ੍ਕਾਰਣਤ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤਮਪਾਸ੍ਯਾਸ੍ਮ੍ਯਯਮਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥਃ . ਨ ਚ ਮੇ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਸ਼ਰੀਰਵਾਙ੍ਮਨਃਕਾਰਕਾਚੇਤਨ- ਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਮਸ੍ਤਿ; ਤਾਨਿ ਖਲੁ ਮਾਂ ਕਰ੍ਤਾਰਮਨ੍ਤਰੇਣਾਪਿ ਕ੍ਰਿਯਮਾਣਾਨਿ . ਤਤੋਹਂ ਤਤ੍ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵ- ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤਮਪਾਸ੍ਯਾਸ੍ਮ੍ਯਯਮਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥਃ . ਨ ਚ ਮੇ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਸ਼ਰੀਰਵਾਙ੍ਮਨਃਕਾਰਕਾਚੇਤਨਦ੍ਰਵ੍ਯ- ਪ੍ਰਯੋਜਕਤ੍ਵਮਸ੍ਤਿ; ਤਾਨਿ ਖਲੁ ਮਾਂ ਕਾਰਕਪ੍ਰਯੋਜਕਮਨ੍ਤਰੇਣਾਪਿ ਕ੍ਰਿਯਮਾਣਾਨਿ . ਤਤੋਹਂ ਤਤ੍ਕਾਰਕ- ਪ੍ਰਯੋਜਕਤ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤਮਪਾਸ੍ਯਾਸ੍ਮ੍ਯਯਮਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥਃ . ਨ ਚ ਮੇ ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਸ਼ਰੀਰਵਾਙ੍ਮਨਃਕਾਰਕਾ- ਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਵਿਸ਼ਯੇ ਯਤ੍ਕ੍ਰੁਤਕਾਰਿਤਾਨੁਮਤਸ੍ਵਰੂਪਂ ਤਦ੍ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਯਨ੍ਮਨੋਵਚਨਕਾਯਵਿਸ਼ਯੇ ਕ੍ਰੁਤਕਾਰਿਤਾਨੁ- ਮਤਸ੍ਵਰੂਪਂ ਤਨ੍ਨਾਹਂ ਭਵਾਮਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਤ੍ਤਤ੍ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤਂ ਮੁਕ੍ਤ੍ਵਾਤ੍ਯਨ੍ਤਮਧ੍ਯਸ੍ਥੋਸ੍ਮੀਤਿ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍ ..੧੬੦..

ਟੀਕਾ : — ਮੈਂ ਸ਼ਰੀਰ, ਵਾਣੀ ਔਰ ਮਨਕੋ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਰੂਪਮੇਂ ਸਮਝਤਾ ਹੂਁ, ਇਸਲਿਯੇ ਮੁਝੇ ਉਨਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਕੁਛ ਭੀ ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਮੈਂ ਉਨ ਸਬਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ ਹੂਁ . ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ : —

ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ਼ਰੀਰ, ਵਾਣੀ ਔਰ ਮਨਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕਾ ਆਧਾਰਭੂਤ ਐਸਾ ਅਚੇਤਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੂਁ, ਮੈਂ ਸ੍ਵਰੂਪਾਧਾਰ (ਹੁਏ) ਵਿਨਾ ਭੀ ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਲਿਯੇ ਮੈਂ ਸ਼ਰੀਰ, ਵਾਣੀ ਔਰ ਮਨਕਾ ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤ ਛੋੜਕਰ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ ਹੂਁ .

ਔਰ ਮੈਂ ਸ਼ਰੀਰ, ਵਾਣੀ ਤਥਾ ਮਨਕਾ ਕਾਰਣ ਐਸਾ ਅਚੇਤਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੂਁ . ਮੈਂ ਕਾਰਣ (ਹੁਏ) ਵਿਨਾ ਭੀ ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕਾਰਣਵਾਨ੍ ਹੈਂ . ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਕਾਰਣਪਨੇਕਾ ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤ ਛੋੜਕਰ ਯਹ ਮੈਂ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ ਹੂਁ .

ਔਰ ਮੈਂ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਸ਼ਰੀਰ, ਵਾਣੀ ਤਥਾ ਮਨਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਐਸਾ ਅਚੇਤਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੂਁ; ਮੈਂ ਕਰ੍ਤਾ (ਹੁਏ) ਵਿਨਾ ਭੀ ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕਿਯੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕਾ ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤ ਛੋੜਕਰ ਯਹ ਮੈਂ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ ਹੂਁ .

ਔਰ ਮੈਂ, ਸ੍ਵਤਨ੍ਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਸ਼ਰੀਰ, ਵਾਣੀ ਤਥਾ ਮਨਕਾ ਕਾਰਕ (ਕਰ੍ਤਾ) ਐਸਾ ਜੋ ਅਚੇਤਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ਉਸਕਾ ਪ੍ਰਯੋਜਕ ਨਹੀਂ ਹੂਁ; ਮੈਂ ਕਰ੍ਤਾ – ਪ੍ਰਯੋਜਕ ਵਿਨਾ ਭੀ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮੈਂ ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਪ੍ਰਯੋਜਕ — ਉਨਕਾ ਕਰਾਨੇਵਾਲਾ – ਹੁਏ ਵਿਨਾ ਭੀ ) ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕਿਯੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਲਿਯੇ ਯਹ ਮੈਂ ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਤਾਕੇ ਪ੍ਰਯੋਜਕਪਨੇਕਾ ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤ ਛੋੜਕਰ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ ਹੂਁ .

Page 310 of 513
PDF/HTML Page 343 of 546
single page version

ਚੇਤਨਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨੁਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤ੍ਵਮਸ੍ਤਿ; ਤਾਨਿ ਖਲੁ ਮਾਂ ਕਾਰਕਾਨੁਜ੍ਞਾਤਾਰਮਨ੍ਤਰੇਣਾਪਿ ਕ੍ਰਿਯਮਾਣਾਨਿ . ਤਤੋਹਂ ਤਤ੍ਕਾਰਕਾਨੁਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤਮਪਾਸ੍ਯਾਸ੍ਮ੍ਯਯਮਤ੍ਯਨ੍ਤਂ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥਃ ..੧੬੦..

ਸ਼ਰੀਰਂ ਚ ਵਾਕ੍ ਚ ਮਨਸ਼੍ਚ ਤ੍ਰੀਣ੍ਯਪਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਤ੍ . ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਂ ਤੁ ਤੇਸ਼ਾਂ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਨਿਸ਼੍ਚਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤਥਾਵਿਧਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤ੍ਵਨੇਕਪਰਮਾਣੁ- ਅਥ ਕਾਯਵਾਙ੍ਮਨਸਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਾਤ੍ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵਂ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਯਤਿ — ਦੇਹੋ ਯ ਮਣੋ ਵਾਣੀ ਪੋਗ੍ਗਲਦਵ੍ਵਪ੍ਪਗ ਤ੍ਤਿ ਣਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਦੇਹਸ਼੍ਚ ਮਨੋ ਵਾਣੀ ਤਿਸ੍ਰੋਪਿ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਾ ਇਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਾਃ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਜੀਵੇਨ ਸਹੈਕਤ੍ਵੇਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਪਰਮਚੈਤਨ੍ਯਪ੍ਰਕਾਸ਼ਪਰਿਣਤੇਰ੍ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵਾਤ੍ . ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਕਿਂ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਪੋਗ੍ਗਲਦਵ੍ਵਂ ਹਿ ਪੁਣੋ ਪਿਂਡੋ ਪਰਮਾਣੁਦਵ੍ਵਾਣਂ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਂ ਪੁਨਃ ਪਿਣ੍ਡਃ ਸਮੂਹੋ ਭਵਤਿ . ਕੇਸ਼ਾਮ੍ . ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾ- ਮਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੧੬੧.. ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਸ਼ਰੀਰਰੂਪਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਭਾਵਂ ਤਤ੍ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਭਾਵਂ ਚ ਨਿਰੂਪਯਤਿ — ਣਾਹਂ ਪੁਗ੍ਗਲਮਇਓ ਅਨੁਮੋਦਕ ਨਹੀਂ ਹੂਁ; ਮੈਂ ਕਰ੍ਤਾ – ਅਨੁਮੋਦਕ ਵਿਨਾ ਭੀ (ਮੈਂ ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਤਾਕਾ ਅਨੁਮੋਦਕ ਹੁਏ ਵਿਨਾ ਭੀ) ਵੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਕਿਯੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਕਰ੍ਤਾਕੇ ਅਨੁਮੋਦਕਪਨੇਕਾ ਪਕ੍ਸ਼ਪਾਤ ਛੋੜਕਰ ਯਹ ਮੈਂ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ ਹੂਁ ..੧੬੦..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਦੇਹਃ ਚ ਮਨਃ ਵਾਣੀ ] ਦੇਹ, ਮਨ ਔਰ ਵਾਣੀ [ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਾਃ ] ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ [ਇਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਾਃ ] ਹੈਂ, ਐਸਾ (ਵੀਤਰਾਗਦੇਵਨੇ) ਕਹਾ ਹੈ [ਅਪਿ ਪੁਨਃ ] ਔਰ [ਪੁਦ੍ਗਲ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] ਵੇ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯ [ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਂ ਪਿਣ੍ਡਃ ] ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਪਿਣ੍ਡ ਹੈ ..੧੬੧..

ਟੀਕਾ : — ਸ਼ਰੀਰ, ਵਾਣੀ ਔਰ ਮਨ ਤੀਨੋਂ ਹੀ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੈਂ . ਉਨਕੇ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਪਨਾ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵੇ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤ

Page 311 of 513
PDF/HTML Page 344 of 546
single page version

ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਮੇਕਪਿਣ੍ਡਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਪਰਿਣਾਮਃ, ਅਨੇਕਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਾਨਾਮਨੇਕਤ੍ਵੇਪਿ ਕਥਂਚਿਦੇਕਤ੍ਵੇਨਾਵਭਾਸਨਾਤ੍ ..੧੬੧..

ਯਦੇਤਤ੍ਪ੍ਰਕਰਣਨਿਰ੍ਧਾਰਿਤਂ ਪੁਦ੍ਗਲਾਤ੍ਮਕਮਨ੍ਤਰ੍ਨੀਤਵਾਙ੍ਮਨੋਦ੍ਵੈਤਂ ਸ਼ਰੀਰਂ ਨਾਮ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਨ ਤਾਵਦਹਮਸ੍ਮਿ, ਮਮਾਪੁਦ੍ਗਲਮਯਸ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲਾਤ੍ਮਕਸ਼ਰੀਰਤ੍ਵਵਿਰੋਧਾਤ੍ . ਨ ਚਾਪਿ ਤਸ੍ਯ ਕਾਰਣਦ੍ਵਾਰੇਣ ਨਾਹਂ ਪੁਦ੍ਗਲਮਯਃ . ਣ ਤੇ ਮਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਕਯਾ ਪਿਂਡਾ ਨ ਚ ਤੇ ਪੁਦ੍ਗਲਾ ਮਯਾ ਕ੍ਰੁਤਾਃ ਪਿਣ੍ਡਾਃ . ਤਮ੍ਹਾ ਹਿ ਣ ਦੇਹੋਹਂ ਤਸ੍ਮਾਦ੍ਦੇਹੋ ਨ ਭਵਾਮ੍ਯਹਂ . ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਂ . ਕਤ੍ਤਾ ਵਾ ਤਸ੍ਸ ਦੇਹਸ੍ਸ ਕਰ੍ਤਾ ਵਾ ਨ ਭਵਾਮਿ ਤਸ੍ਯ ਦੇਹਸ੍ਯੇਤਿ . ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮੇਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ (ਰਹੇ ਹੁਏ) ਹੈਂ . ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ੧ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਨੇਕ ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਏਕ ਪਿਣ੍ਡਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਅਨੇਕ ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਭੂਤ ਸ੍ਵਰੂਪਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਅਨੇਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਕਥਂਚਿਤ੍ (ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵ – ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਕ੍ਰੁਤ ਬਂਧਪਰਿਣਾਮਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ) ਏਕਤ੍ਵਰੂਪ ਅਵਭਾਸਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ..੧੬੧..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਹਂ ਪੁਦ੍ਗਲਮਯਃ ਨ ] ਮੈਂ ਪੁਦ੍ਗਲਮਯ ਨਹੀਂ ਹੂਁ ਔਰ [ਤੇ ਪੁਦ੍ਗਲਾਃ ] ਵੇ ਪੁਦ੍ਗਲ [ਮਯਾ ] ਮੇਰੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਪਿਣ੍ਡਂ ਨ ਕ੍ਰੁਤਾਃ ] ਪਿਣ੍ਡਰੂਪ ਨਹੀਂ ਕਿਯੇ ਗਯੇ ਹੈਂ, [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ਹਿ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਅਹਂ ਨ ਦੇਹਃ ] ਮੈਂ ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੂਁ, [ਵਾ ] ਤਥਾ [ਤਸ੍ਯ ਦੇਹਸ੍ਯ ਕਰ੍ਤਾ ] ਉਸ ਦੇਹਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੂਁ ..੧੬੨..

ਟੀਕਾ : — ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਜੋ ਯਹ ਪ੍ਰਕਰਣਸੇ ਨਿਰ੍ਧਾਰਿਤ ਪੁਦ੍ਗਲਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ਰੀਰ ਨਾਮਕ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ — ਜਿਸਕੇ ਭੀਤਰ ਵਾਣੀ ਔਰ ਮਨਕਾ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ — ਵਹ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਹੂਁ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਅਪੁਦ੍ਗਲਮਯ ਐਸਾ ਮੈਂ ਪੁਦ੍ਗਲਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ਰੀਰਰੂਪ ਹੋਨੇਮੇਂ ਵਿਰੋਧ ਹੈ . ਔਰ ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸ (ਸ਼ਰੀਰ)ਕੇ ੧. ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਰੂਪ .

Page 312 of 513
PDF/HTML Page 345 of 546
single page version

ਕ ਰ੍ਤ੍ਰੁਦ੍ਵਾਰੇਣ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਪ੍ਰਯੋਜਕਦ੍ਵਾਰੇਣ ਕਰ੍ਤ੍ਰਨੁਮਨ੍ਤ੍ਰੁਦ੍ਵਾਰੇਣ ਵਾ ਸ਼ਰੀਰਸ੍ਯ ਕਰ੍ਤਾਹਮਸ੍ਮਿ, ਮਮਾਨੇਕਪਰਮਾਣੁ- ਦ੍ਰਵ੍ਯੈਕਪਿਣ੍ਡਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਾਮਸ੍ਯਾਕਰ੍ਤ੍ਰੁਰਨੇਕਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯੈਕਪਿਣ੍ਡਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਾਮਾਤ੍ਮਕਸ਼ਰੀਰਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਥਾ ਵਿਰੋਧਾਤ੍ ..੧੬੨..

ਅਬ ਇਸ ਸਂਦੇਹਕੋ ਦੂਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ‘‘ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ ਪਿਣ੍ਡਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਿਣਤਿ ਕੈਸੇ ਹੋਤੀ ਹੈ ?’’ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਪਰਮਾਣੁਃ ] ਪਰਮਾਣੁ [ਯਃ ਅਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ] ਜੋ ਕਿ ਅਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ, [ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਃ ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਹੈ [ਚ ] ਔਰ [ਸ੍ਵਯਂ ਅਸ਼ਬ੍ਦਃ ] ਸ੍ਵਯਂ ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ, [ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਃ ਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਃ ਵਾ ] ਵਹ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਅਥਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਿਤ੍ਵਮ੍ ਅਨੁਭਵਤਿ ] ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਿਪਨੇਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ ..੧੬੩.. ੧. ਸ਼ਰੀਰ ਅਨੇਕ ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਏਕਪਿਣ੍ਡਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਹੈ .

Page 313 of 513
PDF/HTML Page 346 of 546
single page version

ਪਰਮਾਣੁਰ੍ਹਿ ਦ੍ਵਯਾਦਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਨਾਮਭਾਵਾਦਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ, ਏਕਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸਦ੍ਭਾਵਾਤ੍ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਃ, ਸ੍ਵਯਮਨੇਕ- ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਵ੍ਯਕ੍ਤ੍ਯਸਂਭਵਾਦਸ਼ਬ੍ਦਸ਼੍ਚ . ਯਤਸ਼੍ਚਤੁਃਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਪਂਚਰਸਦ੍ਵਿਗਨ੍ਧਪਂਚਵਰ੍ਣਾਨਾਮ- ਵਿਰੋਧੇਨ ਸਦ੍ਭਾਵਾਤ੍ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧੋ ਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ੋ ਵਾ ਸ੍ਯਾਤ੍, ਤਤ ਏਵ ਤਸ੍ਯ ਪਿਣ੍ਡਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਿਰੂਪਾ ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਿਤ੍ਵਾਨੁਭੂਤਿਃ . ਅਥੈਵਂ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਂ ਪਿਣ੍ਡਤ੍ਵਸਾਧਨਮ੍ ..੧੬੩..

ਅਥ ਕੀਦ੍ਰਸ਼ਂ ਤਤ੍ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਂ ਪਰਮਾਣੋਰਿਤ੍ਯਾਵੇਦਯਤਿ — ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ . ਅਥ ਕੇਵਲਪੁਦ੍ਗਲਬਨ੍ਧਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਨਵਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤਿ . ਤਤ੍ਰ ਸ੍ਥਲਦ੍ਵਯਂ ਭਵਤਿ . ਪਰਮਾਣੂਨਾਂ ਪਰਸ੍ਪਰਬਨ੍ਧਕਥਨਾਰ੍ਥਂ ‘ਅਪਦੇਸੋ ਪਰਮਾਣੂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸ੍ਕਨ੍ਧਾਨਾਂ ਬਨ੍ਧਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਦੁਪਦੇਸਾਦੀ ਖਂਧਾ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਪਞ੍ਚਕਮ੍ . ਏਵਂ ਦ੍ਵਿਤੀਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰੇ ਸਮੁਦਾਯਪਾਤਨਿਕਾ . ਅਥ ਯਦ੍ਯਾਤ੍ਮਾ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਂ ਪਿਣ੍ਡਂ ਨ ਕਰੋਤਿ ਤਰ੍ਹਿ ਕਥਂ ਪਿਣ੍ਡਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਿਰਿਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ੍ਤਰਂ ਦਦਾਤਿ — ਅਪਦੇਸੋ ਅਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ . ਸ ਕਃ . ਪਰਮਾਣੂ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਮਾਣੁਃ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਥਂਭੂਤਃ . ਪਦੇਸਮੇਤ੍ਤੋ ਯ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾਦਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਭਾਵਾਤ੍ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰਸ਼੍ਚ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਰੂਪਃ . ਸਯਮਸਦ੍ਦੋ ਯ ਸ੍ਵਯਂ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਰੂਪੇਣਾਸ਼ਬ੍ਦਃ . ਏਵਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਤ੍ਰਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ ਸਨ੍ ਣਿਦ੍ਧੋ ਵਾ ਲੁਕ੍ਖੋ ਵਾ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧੋ ਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ੋ ਵਾ ਯਤਃ ਕਾਰਣਾਤ੍ਸਂਭਵਤਿ ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਤ੍ ਦੁਪਦੇਸਾਦਿਤ੍ਤਮਣੁਹਵਦਿ ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਿਰੂਪਂ ਬਨ੍ਧਮਨੁਭਵਤੀਤਿ . ਤਥਾਹਿ — ਯਥਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧੈਕਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਬਨ੍ਧਰਹਿਤੋਪਿ ਪਸ਼੍ਚਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯੇਨ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਸ੍ਥਾਨੀਯਰਾਗਭਾਵੇਨ ਰੂਕ੍ਸ਼ਸ੍ਥਾਨੀਯਦ੍ਵੇਸ਼ਭਾਵੇਨ ਯਦਾ ਪਰਿਣਮਤਿ ਤਦਾ ਪਰਮਾਗਮਕਥਿਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਬਨ੍ਧਮਨੁਭਵਤਿ, ਤਥਾ ਪਰਮਾਣੁਰਪਿ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਬਨ੍ਧਰਹਿਤੋਪਿ ਯਦਾ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਭੂਤਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਗੁਣੇਨ ਪਰਿਣਤੋ ਭਵਤਿ ਤਦਾ ਪੁਦ੍ਗਲਾਨ੍ਤਰੇਣ ਸਹ ਵਿਭਾਵਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਂ ਬਨ੍ਧਮਨੁਭਵਤੀਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੧੬੩.. ਅਥ ਕੀਦ੍ਰਸ਼ਂ ਤਤ੍ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਮਿਤਿ ਪ੍ਰੁਸ਼੍ਟੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ੍ਤਰਂ ਦਦਾਤਿ —

ਟੀਕਾ : — ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਪਰਮਾਣੁ ਦ੍ਵਿ – ਆਦਿ (ਦੋ, ਤੀਨ ਆਦਿ) ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਅਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ, ਏਕ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਹੈ ਔਰ ਸ੍ਵਯਂ ਅਨੇਕ ਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ਬ੍ਦ ਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਵ੍ਯਕ੍ਤਿਕਾ (ਪ੍ਰਗਟਤਾਕਾ) ਅਸਂਭਵ ਹੋਨੇਸੇ ਅਸ਼ਬ੍ਦ ਹੈ . (ਵਹ ਪਰਮਾਣੁ) ਅਵਿਰੋਧਪੂਰ੍ਵਕ ਚਾਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਪਾਁਚ ਰਸ, ਦੋ ਗਂਧ ਔਰ ਪਾਁਚ ਵਰ੍ਣੋਂਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਅਥਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸੀਲਿਯੇ ਉਸੇ ੧ਪਿਣ੍ਡਪਰ੍ਯਾਯਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਿਪਨੇਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵ ਪਿਣ੍ਡਪਨੇਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ ..੧੬੩..

ਅਬ ਯਹ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਵਹ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ – ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵ ਕਿਸਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੋਤਾ ਹੈ : — ੧. ਏਕ ਪਰਮਾਣੁਕੀ ਦੂਸਰੇ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਪਿਣ੍ਡਰੂਪ ਪਰਿਣਤਿ ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ੀਪਨੇਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿ ਹੈ; ਏਕ ਪਰਮਾਣੁਕੀ ਅਨ੍ਯ

ਪ੍ਰ. ੩੯

Page 314 of 513
PDF/HTML Page 347 of 546
single page version

ਪਰਮਾਣੋਰ੍ਹਿ ਤਾਵਦਸ੍ਤਿ ਪਰਿਣਾਮਃ ਤਸ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵੇਨਾਨਤਿਕ੍ਰਮਾਤ੍ . ਤਤਸ੍ਤੁ ਪਰਿਣਾਮਾ- ਦੁਪਾਤ੍ਤਕਾਦਾਚਿਤ੍ਕਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯਂ ਚਿਤ੍ਰਗੁਣਯੋਗਿਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਮਾਣੋਰੇਕਾਦ੍ਯੇਕੋਤ੍ਤਰਾਨਨ੍ਤਾਵਸਾਨਾਵਿਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦ- ਵ੍ਯਾਪਿ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵਂ ਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਂ ਵਾ ਭਵਤਿ ..੧੬੪.. ਏਗੁਤ੍ਤਰਮੇਗਾਦੀ ਏਕੋਤ੍ਤਰਮੇਕਾਦਿ . ਕਿਮ੍ . ਣਿਦ੍ਧਤ੍ਤਣਂ ਚ ਲੁਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵਂ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਂ ਚ ਕਰ੍ਮਤਾਪਨ੍ਨਮ੍ . ਭਣਿਦਂ ਭਣਿਤਂ ਕਥਿਤਮ੍ . ਕਿਂਪਰ੍ਯਨ੍ਤਮ੍ . ਜਾਵ ਅਣਂਤਤ੍ਤਮਣੁਭਵਦਿ ਅਨਨ੍ਤਤ੍ਵਮਨਨ੍ਤਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਯਾਵਦਨੁਭਵਤਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ਸਕਾਸ਼ਾਤ੍ . ਪਰਿਣਾਮਾਦੋ ਪਰਿਣਤਿਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਪਰਿਣਾਮਿਤ੍ਵਾਦਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਕਸ੍ਯ ਸਂਬਨ੍ਧਿ . ਅਣੁਸ੍ਸ ਅਣੋਃ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਮਾਣੋਃ . ਤਥਾਹਿ — ਯਥਾ ਜੀਵੇ ਜਲਾਜਾਗੋਮਹਿਸ਼ੀਕ੍ਸ਼ੀਰੇ ਸ੍ਨੇਹਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿਵਤ੍ਸ੍ਨੇਹਸ੍ਥਾਨੀਯਂ ਰਾਗਤ੍ਵਂ ਰੂਕ੍ਸ਼- ਸ੍ਥਾਨੀਯਂ ਦ੍ਵੇਸ਼ਤ੍ਵਂ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਭੂਤਂ ਜਘਨ੍ਯਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਿਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ਸ੍ਥਾਨੀਯਮਾਦਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਪਰਮਾਗਮਕਥਿਤਕ੍ਰਮੇਣੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ- ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਿਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਵਰ੍ਧਤੇ, ਤਥਾ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਮਾਣੁਦ੍ਰਵ੍ਯੇਪਿ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵਂ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਂ ਚ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਭੂਤਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਜਲਾਦਿਤਾਰਤਮ੍ਯਸ਼ਕ੍ਤਿਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤੇਨੈਕਗੁਣਸਂਜ੍ਞਾਂ ਜਘਨ੍ਯਸ਼ਕ੍ਤਿਮਾਦਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਗੁਣਸਂਜ੍ਞੇਨਾਵਿਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦ-

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਣੋਃ ] ਪਰਮਾਣੁਕੇ [ਪਰਿਣਾਮਾਤ੍ ] ਪਰਿਣਮਨਕੇ ਕਾਰਣ [ਏਕਾਦਿ ] ਏਕਸੇ (-ਏਕ ਅਵਿਭਾਗ ਪ੍ਰਤਿਚ੍ਛੇਦਸੇ) ਲੇਕਰ [ਏਕੋਤ੍ਤਰਂ ] ਏਕ – ਏਕ ਬਢਤੇ ਹੁਏ [ਯਾਵਤ੍ ] ਜਬ ਤਕ [ਅਨਨ੍ਤਤ੍ਵਮ੍ ਅਨੁਭਵਤਿ ] ਅਨਨ੍ਤਪਨੇਕੋ (-ਅਨਨ੍ਤ ਅਵਿਭਾਗੀ ਪ੍ਰਤਿਚ੍ਛੇਦਪਨੇਕੋ) ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋ ਤਬ ਤਕ (ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵਂ ਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਂ) ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵ ਅਥਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ [ਭਣਿਤਮ੍ ] (ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਦੇਵਨੇ) ਕਹਾ ਹੈ ..੧੬੪..

ਟੀਕਾ : — ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਪਰਿਣਾਮ) ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਉਲ੍ਲਂਘਨ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ . ਔਰ ਉਸ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਕਾਰਣ ਜੋ ੧ਕਾਦਾਚਿਤ੍ਕ ੨ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ ਐਸਾ, ਏਕਸੇ ਲੇਕਰ ਏਕ – ਏਕ ਬਢਤੇ ਹੁਏ ਅਨਨ੍ਤ ਅਵਿਭਾਗ ਪ੍ਰਤਿਚ੍ਛੇਦੋਂ ੧. ਕਾਦਾਚਿਤ੍ਕ = ਕਿਸੀ ਸਮਯ ਹੋ ਐਸਾ; ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ; ਅਨਿਤ੍ਯ . ੨. ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾ = ਅਨੇਕਪ੍ਰਕਾਰਤਾ; ਵਿਵਿਧਤਾ; ਅਨੇਕਰੂਪਤਾ (ਚਿਕਨਾਪਨ ਔਰ ਰੂਖਾਪਨ ਪਰਿਣਾਮਕੇ ਕਾਰਣ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ

Page 315 of 513
PDF/HTML Page 348 of 546
single page version

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਪਰਮਾਣੁ ਪਰਿਣਮਨਵਾਲਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵ ਔਰ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵ ਏਕ ਅਵਿਭਾਗ – ੧ਪ੍ਰਤਿਚ੍ਛੇਦਸੇ ਲੇਕਰ ਅਨਨ੍ਤ ਅਵਿਭਾਗ ਪ੍ਰਤਿਚ੍ਛੇਦੋਂ ਤਕ ਤਰਤਮਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ .

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਣੁਪਰਿਣਾਮਾਃ ] ਪਰਮਾਣੁ – ਪਰਿਣਾਮ, [ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਾਃ ਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਾਃ ਵਾ ] ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਹੋਂ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ ਹਾੇਂ [ਸਮਾਃ ਵਿਸ਼ਮਾਃ ਵਾ ] ਸਮ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇ ਹੋਂ ਯਾ ਵਿਸ਼ਮ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇ ਹੋਂ [ਯਦਿ ਸਮਤਃ ੧ ਕਿਸੀ ਗੁਣਮੇਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਗੁਣਕੀ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ) ਅਂਸ਼ਕਲ੍ਪਨਾ ਕਰਨੇ ਪਰ, ਉਸਕਾ ਜੋ ਛੋਟੇਸੇ ਛੋਟਾ (ਨਿਰਂਸ਼) ਅਂਸ਼

Page 316 of 513
PDF/HTML Page 349 of 546
single page version

ਸਮਤੋ ਦ੍ਵਯਧਿਕਗੁਣਾਦ੍ਧਿ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਦ੍ਬਨ੍ਧ ਇਤ੍ਯੁਤ੍ਸਰ੍ਗਃ, ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਦ੍ਵਯਧਿਕਗੁਣਤ੍ਵਸ੍ਯ ਹਿ ਪਰਿਣਾਮਕਤ੍ਵੇਨ ਬਨ੍ਧਸਾਧਨਤ੍ਵਾਤ੍ . ਨ ਖਲ੍ਵੇਕਗੁਣਾਤ੍ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਾਦ੍ਬਨ੍ਧ ਇਤ੍ਯਪਵਾਦਃ, ਏਕਗੁਣ- ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਸ੍ਯ ਹਿ ਪਰਿਣਮ੍ਯਪਰਿਣਾਮਕਤ੍ਵਾਭਾਵੇਨ ਬਨ੍ਧਸ੍ਯਾਸਾਧਨਤ੍ਵਾਤ੍ ..੧੬੫.. ਚੇਤ੍ . ਏਕੋ ਦ੍ਵਿਗੁਣਸ੍ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ ਦ੍ਵਿਤੀਯੋਪਿ ਦ੍ਵਿਗੁਣ ਇਤਿ ਦ੍ਵੌ ਸਮਸਂਖ੍ਯਾਨੌ ਤਿਸ਼੍ਠਤਸ੍ਤਾਵਤ੍ ਏਕ ਸ੍ਯ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਦ੍ਵਿਗੁਣਸ੍ਯ ਦ੍ਵਿਗੁਣਾਧਿਕ ਤ੍ਵੇ ਕ੍ਰੁ ਤੇ ਸਤਿ ਸਃ ਚਤੁਰ੍ਗੁਣੋ ਭਵਤਿ ਸ਼ਕ੍ਤਿਚਤੁਸ਼੍ਟਯਪਰਿਣਤੋ ਭਵਤਿ . ਤਸ੍ਯ ਚਤੁਰ੍ਗੁਣਸ੍ਯ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਦ੍ਵਿਗੁਣੇਨ ਸਹ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤੀਤਿ . ਤਥੈਵ ਦ੍ਵੌ ਤ੍ਰਿਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤੋ ਤਿਸ਼੍ਠਤਸ੍ਤਾਵਤ੍, ਤਤ੍ਰਾਪ੍ਯੇਕਸ੍ਯ ਤ੍ਰਿਗੁਣਸ਼ਬ੍ਦਾਭਿਧੇਯਸ੍ਯ ਤ੍ਰਿਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਪਰਮਾਣੋਃ ਸ਼ਕ੍ਤਿਦ੍ਵਯਮੇਲਾਪਕੇ ਕ੍ਰੁਤੇ ਸਤਿ ਪਞ੍ਚਗੁਣਤ੍ਵਂ ਭਵਤਿ . ਤੇਨ ਪਞ੍ਚਗੁਣੇਨ ਸਹ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਤ੍ਰਿਗੁਣਸ੍ਯ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤਿ . ਏਵਂ ਦ੍ਵਯੋਰ੍ਦ੍ਵਯੋਃ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਯੋਰ੍ਦ੍ਵਯੋਰ੍ਦ੍ਵਯੋ ਰੂਕ੍ਸ਼ਯੋਰ੍ਦ੍ਵਯੋਰ੍ਦ੍ਵਯੋਃ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਯੋਰ੍ਵਾ ਸਮਯੋਃ ਵਿਸ਼ਮਯੋਸ਼੍ਚ ਦ੍ਵਿਗੁਣਾਧਿਕ ਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤੀਤ੍ਯਰ੍ਥਃ, ਕਿਂਤੁ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਸ੍ਤਿ . ਆਦਿਪਰਿਹੀਣਾ ਆਦਿਸ਼ਬ੍ਦੇਨ ਜਲਸ੍ਥਾਨੀਯਂ ਜਘਨ੍ਯਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵਂ ਵਾਲੁਕਾਸ੍ਥਾਨੀਯਂ ਜਘਨ੍ਯਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਂ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਤਾਭ੍ਯਾਂ ਵਿਹੀਨਾ ਆਦਿਪਰਿਹੀਣਾ ਬਧ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਕਿਂਚ – ਪਰਮਚੈਤਨ੍ਯਪਰਿਣਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਭਾਵਨਾਰੂਪਧਰ੍ਮਧ੍ਯਾਨ- ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਬਲੇਨ ਯਥਾ ਜਧਨ੍ਯਸ੍ਨਿਗ੍ਧਸ਼ਕ੍ਤਿਸ੍ਥਾਨੀਯੇ ਕ੍ਸ਼ੀਣਰਾਗਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਜਧਨ੍ਯਰੂਕ੍ਸ਼ਸ਼ਕ੍ਤਿਸ੍ਥਾਨੀਯੇ ਕ੍ਸ਼ੀਣਦ੍ਵੇਸ਼ਤ੍ਵੇ ਚ ਸਤਿ ਜਲਵਾਲੁਕਯੋਰਿਵ ਜੀਵਸ੍ਯ ਬਨ੍ਧੋ ਨ ਭਵਤਿ, ਤਥਾ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਮਾਣੋਰਪਿ ਜਘਨ੍ਯਸ੍ਨਿਗ੍ਧ- ਰੂਕ੍ਸ਼ਸ਼ਕ੍ਤਿਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ ਬਨ੍ਧੋ ਨ ਭਵਤੀਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੧੬੫.. ਅਥ ਤਮੇਵਾਰ੍ਥਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਸਮਰ੍ਥਯਤਿ — ਗੁਣਸ਼ਬ੍ਦਵਾਚ੍ਯਸ਼ਕ੍ਤਿਦ੍ਵਯਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਪਰਮਾਣੋਸ਼੍ਚਤੁਰ੍ਗੁਣਸ੍ਨਿਗ੍ਧੇਨ ਰੂਕ੍ਸ਼ੇਣ ਵਾ ਸਮਸ਼ਬ੍ਦਸਂਜ੍ਞੇਨ ਤਥੈਵ ਦ੍ਵਯਧਿਕਾਃ ] ਯਦਿ ਸਮਾਨਸੇ ਦੋ ਅਧਿਕ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇ ਹੋਂ ਤੋ [ਬਧ੍ਯਨ੍ਤੇ ਹਿ ] ਬਁਧਤੇ ਹੈਂ, [ਆਦਿ ਪਰਿਹੀਨਾਃ ] ਜਘਨ੍ਯਾਂਸ਼ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ ਬਂਧਤੇ ..੧੬੫..

ਟੀਕਾ : — ਸਮਾਨਸੇ ਦੋ ਗੁਣ (ਅਂਸ਼) ਅਧਿਕ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵ ਹੋ ਤੋ ਬਂਧ ਹੋਤਾ ਹੈ ਯਹ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗ (ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਨਿਯਮ) ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਕੀ ਦ੍ਵਿਗੁਣਾਧਿਕਤਾਕਾ ਹੋਨਾ ਵਹ ਪਰਿਣਾਮਕ (ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਾਨੇਵਾਲਾ) ਹੋਨੇਸੇ ਬਂਧਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ .

ਯਦਿ ਏਕ ਗੁਣ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵ ਹੋ ਤੋ ਬਂਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਯਹ ਅਪਵਾਦ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਏਕ ਗੁਣ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਕੇ ੧ਪਰਿਣਮ੍ਯ – ਪਰਿਣਾਮਕਤਾਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਬਂਧਕੇ ਕਾਰਣਪਨੇਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ ..੧੬੫.. ੧. ਪਰਿਣਮ੍ਯ = ਪਰਿਣਮਨ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ . [ਦਸ਼ ਅਂਸ਼ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ ਬਾਰਹ ਅਂਸ਼ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤਾਵਾਲੇ ਪਰਮਾਣੁਕੇ

Page 317 of 513
PDF/HTML Page 350 of 546
single page version

ਯਥੋਦਿਤਹੇਤੁਕਮੇਵ ਪਰਮਾਣੂਨਾਂ ਪਿਣ੍ਡਤ੍ਵਮਵਧਾਰ੍ਯਂ, ਦ੍ਵਿਚਤੁਰ੍ਗੁਣਯੋਸ੍ਤ੍ਰਿਪਂਚਗੁਣਯੋਸ਼੍ਚ ਦ੍ਵਯੋਃ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਯੋਃ ਦ੍ਵਯੋ ਰੂਕ੍ਸ਼ਯੋਰ੍ਦ੍ਵਯੋਃ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਯੋਰ੍ਵਾ ਪਰਮਾਣ੍ਵੋਰ੍ਬਨ੍ਧਸ੍ਯ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧੇਃ . ਉਕ੍ਤਂ ਚ — ‘‘ਣਿਦ੍ਧਾ ਣਿਦ੍ਧੇਣ ਬਜ੍ਝਂਤਿ ਲੁਕ੍ਖਾ ਲੁਕਖਾ ਯ ਪੋਗ੍ਗਲਾ . ਣਿਦ੍ਧਲੁਕ੍ਖਾ ਯ ਬਜ੍ਝਂਤਿ ਰੂਵਾਰੂਵੀ ਯ ਪੋਗ੍ਗਲਾ ..’’ ਤ੍ਰਿਸ਼ਕ੍ਤਿਯੁਕ੍ਤਰੂਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਪਞ੍ਚਗੁਣਰੂਕ੍ਸ਼ੇਣ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧੇਨ ਵਾ ਵਿਸ਼ਮਸਂਜ੍ਞੇਨ ਦ੍ਵਿਗੁਣਾਧਿਕਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤੀਤਿ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ . ਅਯਂ ਤੁ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ — ਪਰਮਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਬਲੇਨ ਹੀਯਮਾਨਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ-

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਵਿਗੁਣਃ ] ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਪਸੇ ਦੋ ਅਂਸ਼ਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ [ਚਤੁਰ੍ਗੁਣਸ੍ਨਿਗ੍ਧੇਨ ] ਚਾਰ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ (ਅਥਵਾ ਰੂਕ੍ਸ਼) ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ [ਬਂਧਂ ਅਨੁਭਵਤਿ ] ਬਂਧਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ . [ਵਾ ] ਅਥਵਾ [ਰੂਕ੍ਸ਼ੇਣ ਤ੍ਰਿਗੁਣਿਤਃ ਅਣੁਃ ] ਰੂਕ੍ਸ਼ਰੂਪਸੇ ਤੀਨ ਅਂਸ਼ਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ [ਪਂਚਗੁਣਯੁਕ੍ਤਃ ] ਪਾਁਚ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇਕੇ ਸਾਥ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਬਧ੍ਯਤੇ ] ਬਂਧਤਾ ਹੈ ..੧੬੬..

ਟੀਕਾ : — ਯਥੋਕ੍ਤ ਹੇਤੁਸੇ ਹੀ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੇ ਪਿਣ੍ਡਪਨਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਦੋ ਔਰ ਚਾਰ ਗੁਣਵਾਲੇ ਤਥਾ ਤੀਨ ਔਰ ਪਾਁਚ ਗੁਣਵਾਲੇ ਦੋ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੇ ਅਥਵਾ ਦੋ ਰੂਕ੍ਸ਼ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੇ ਅਥਵਾ ਦੋ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ – ਰੂਕ੍ਸ਼ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੇ ( – ਏਕ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਔਰ ਏਕ ਰੂਕ੍ਸ਼ ਪਰਮਾਣੁਕੇ) ਬਂਧਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਹੈ . ਕਹਾ ਭੀ ਹੈ ਕਿ : —

Page 318 of 513
PDF/HTML Page 351 of 546
single page version

‘‘ਣਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਣਿਦ੍ਧੇਣ ਦੁਰਾਹਿਏਣ ਲੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਲੁਕ੍ਖੇਣ ਦੁਰਾਹਿਏਣ . ਣਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਲੁਕ੍ਖੇਣ ਹਵੇਜ੍ਜ ਬਂਧੋ ਜਹਣ੍ਣਵਜ੍ਜੇ ਵਿਸਮੇ ਸਮੇ ਵਾ ..’’ ..੧੬੬.. ਜਲਵਾਲੁਕਾਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤੇਨ ਯਥਾ ਜੀਵਾਨਾਂ ਬਨ੍ਧੋ ਨ ਭਵਤਿ ਤਥਾ ਜਘਨ੍ਯਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵਗੁਣੇ ਸਤਿ ਪਰਮਾਣੂਨਾਂ ਚੇਤਿ . ਤਥਾ ਚੋਕ੍ਤਮ੍ — ‘‘ਣਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਣਿਦ੍ਧੇਣ ਦੁਰਾਧਿਗੇਣ ਲੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਲੁਕ੍ਖੇਣ ਦੁਰਾਧਿਗੇਣ . ਣਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਲੁਕ੍ਖੇਣ ਹਵੇਦਿ ਬਂਧੋ ਜਘਣ੍ਣਵਜ੍ਜੇ ਵਿਸਮੇ ਸਮੇ ਵਾ’’ ..੧੬੬.. ਏਵਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਪਰਿਣਤ-

[ਅਰ੍ਥ : — ਪੁਦ੍ਗਲ ੧‘ਰੂਪੀ’ ਔਰ ‘ਅਰੂਪੀ’ ਹੋਤੇ ਹੈਂ . ਉਨਮੇਂਸੇ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਕੇ ਸਾਥ ਬਂਧਤੇ ਹੈਂ, ਰੂਕ੍ਸ਼ ਪੁਦ੍ਗਲ ਰੂਕ੍ਸ਼ਕੇ ਸਾਥ ਬਂਧਤੇ ਹੈਂ, ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਔਰ ਰੂਕ੍ਸ਼ ਭੀ ਬਂਧਤੇ ਹੈਂ .

ਜਘਨ੍ਯਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਸਮ ਅਂਸ਼ਵਾਲਾ ਹੋ ਯਾ ਵਿਸ਼ਮ ਅਂਸ਼ਵਾਲਾ ਹੋ, ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਕਾ ਦੋ ਅਧਿਕ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ, ਰੂਕ੍ਸ਼ਕਾ ਦੋ ਅਧਿਕ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇ ਰੂਕ੍ਸ਼ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਔਰ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਕਾ (ਦੋ ਅਧਿਕ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇ) ਰੂਕ੍ਸ਼ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਬਂਧ ਹੋਤਾ ਹੈ . ]

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਦੋ ਅਂਸ਼ੋਂਸੇ ਲੇਕਰ ਅਨਨ੍ਤ ਅਂਸ਼ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤਾਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ ਉਸਸੇ ਦੋ ਅਧਿਕ ਅਂਸ਼ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤਾਵਾਲੇ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਬਁਧਕਰ ਸ੍ਕਂਧ ਬਨਤਾ ਹੈ . ਜੈਸੇ : — ੨ ਅਂਸ਼ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ ੪ ਅਂਸ਼ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾਵਾਲੇ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਬਂਧਤਾ ਹੈ; ੯੧ ਅਂਸ਼ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ ੯੩ ਅਂਸ਼ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤਾਵਾਲੇ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਬਂਧਤਾ ਹੈ; ੫੩੩ ਅਂਸ਼ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤਾਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ ੫੩੫ ਅਂਸ਼ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤਾਵਾਲੇ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਬਂਧਤਾ ਹੈ; ੭੦੦੬ ਅਂਸ਼ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤਾਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ ੭੦੦੮ ਅਂਸ਼ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾਵਾਲੇ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਬਂਧਤਾ ਹੈ — ਇਨ ਉਦਾਹਰਣੋਂਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦੋ ਸੇ ਲੇਕਰ ਅਨਨ੍ਤ ਅਂਸ਼ੋਂ (ਅਵਿਭਾਗੀ ਪ੍ਰਤਿਚ੍ਛੇਦੋਂ) ਤਕ ਸਮਝ ਲੇਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .

ਮਾਤ੍ਰ ਏਕ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇ ਪਰਮਾਣੁਮੇਂ ਜਘਨ੍ਯਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਬਂਧਕੀ ਯੋਗ੍ਯਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਏਕ ਅਂਸ਼ਵਾਲਾ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ ਪਰਮਾਣੁ ਤੀਨ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਭੀ ਨਹੀਂ ਬਂਧਤਾ .

ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ, (ਏਕ ਅਂਸ਼ਵਾਲੇਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ) ਦੋ ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੇ ਬੀਚ ਯਦਿ ਦੋ ਅਂਸ਼ੋਂਕਾ ਅਨ੍ਤਰ ਹੋ ਤਬ ਹੀ ਵੇ ਬਁਧਤੇ ਹੈਂ; ਦੋ ਸੇ ਅਧਿਕ ਯਾ ਕਮ ਅਂਸ਼ੋਂਕਾ ਅਨ੍ਤਰ ਹੋ ਤੋ ਬਂਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ . ਜੈਸੇ : – ਪਾਁਚ ਅਂਸ਼ ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾ ਯਾ ਰੂਕ੍ਸ਼ਤਾਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ ਸਾਤ ਅਂਸ਼ੋਂਵਾਲੇ ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਬਂਧਤਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਪਾਁਚ ਅਂਸ਼ੋਂਵਾਲਾ ਪਰਮਾਣੁ ਆਠ ਯਾ ਛਹ ਅਂਸ਼ੋਂਵਾਲੇ (ਅਥਵਾ ਪਾਁਚ ਅਂਸ਼ੋਂਵਾਲੇ) ਪਰਮਾਣੁਕੇ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਬਂਧਤਾ ..੧੬੬.. ੧. ਕਿਸੀ ਏਕ ਪਰਮਾਣੁਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਵਿਸਦ੍ਰੁਸ਼ਜਾਤਿਕਾ ਸਮਾਨ ਅਂਸ਼ੋਂਵਾਲਾ ਦੂਸਰਾ ਪਰਮਾਣੁ ‘ਰੂਪੀ’ ਕਹਲਾਤਾ ਹੈ ਔਰ

Page 319 of 513
PDF/HTML Page 352 of 546
single page version

ਏਵਮਮੀ ਸਮੁਪਜਾਯਮਾਨਾ ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਯਃ ਸ੍ਕਨ੍ਧਾ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਵਗਾਹਨਸ਼ਕ੍ਤਿਵਸ਼ਾਦੁਪਾਤ੍ਤ- ਸੌਕ੍ਸ਼੍ਮ੍ਯਸ੍ਥੌਲ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਕਾਰਧਾਰਣਸ਼ਕ੍ਤਿਵਸ਼ਾਦ੍ਗ੍ਰੁਹੀਤਵਿਚਿਤ੍ਰਸਂਸ੍ਥਾਨਾਃ ਸਨ੍ਤੋ ਯਥਾਸ੍ਵਂ ਪਰਮਾਣੁਸ੍ਵਰੂਪਕਥਨੇਨ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ, ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਗੁਣਵਿਵਰਣੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ, ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਗੁਣਾਭ੍ਯਾਂ ਦ੍ਵਯਧਿਕਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਬਨ੍ਧਕਥਨੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਾ, ਤਸ੍ਯੈਵ ਦ੍ਰੁਢੀਕਰਣੇਨ ਚਤੁਰ੍ਥੀ ਚੇਤਿ ਪਰਮਾਣੂਨਾਂ ਪਰਸ੍ਪਰਬਨ੍ਧਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥਾਤ੍ਮਾ ਦ੍ਵਯਣੁਕਾਦਿਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਨ੍ਧਾਨਾਂ ਕਰ੍ਤਾ ਨ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਜਾਯਨ੍ਤੇ ਉਤ੍ਪਦ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਕੇ ਕਰ੍ਤਾਰਃ . ਦੁਪਦੇਸਾਦੀ ਖਂਧਾ ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਾਣੁਪਰ੍ਯਨ੍ਤਾਃ ਸ੍ਕਨ੍ਧਾਃ . ਕੇ ਜਾਯਨ੍ਤੇ . ਪੁਢਵਿਜਲਤੇਉਵਾਊ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀਜਲਤੇਜੋਵਾਯਵਃ . ਕਥਂਭੂਤਾਃ ਸਨ੍ਤਃ . ਸੁਹੁਮਾ ਵਾ ਬਾਦਰਾ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾ ਵਾ ਬਾਦਰਾ ਵਾ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਃ ਸਨ੍ਤਃ . ਸਸਂਠਾਣਾ ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਚਤੁਰਸ੍ਰਾਦਿਸ੍ਵਕੀਯਸ੍ਵਕੀਯ- ਸਂਸ੍ਥਾਨਾਕਾਰਯੁਕ੍ਤਾਃ . ਕੈਃ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਜਾਯਨ੍ਤੇ . ਸਗਪਰਿਣਾਮੇਹਿਂ ਸ੍ਵਕੀਯਸ੍ਵਕੀਯਸ੍ਨਿਗ੍ਧਰੂਕ੍ਸ਼ਪਰਿਣਾਮੈਰਿਤਿ . ਅਥ ਵਿਸ੍ਤਰਃ — ਜੀਵਾ ਹਿ ਤਾਵਦ੍ਵਸ੍ਤੁਤਸ਼੍ਟਙ੍ਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣਜ੍ਞਾਯਕੈਕਰੂਪੇਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧੈਕਸ੍ਵਭਾਵਾ ਏਵ, ਪਸ਼੍ਚਾਦ੍ਵਯਵਹਾਰੇਣਾਨਾਦਿਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧੋਪਾਧਿਵਸ਼ੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵਮਲਭਮਾਨਾਃ ਸਨ੍ਤਃ ਪ੍ਰੁਥਿਵ੍ਯਪ੍ਤੇਜੋਵਾਤਕਾਯਿਕੇਸ਼ੁ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਯਃ ਸ੍ਕਂਧਾਃ ] ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਿਕ (ਦੋ ਸੇ ਲੇਕਰ ਅਨਨ੍ਤਪ੍ਰਦੇਸ਼ਵਾਲੇ) ਸ੍ਕਂਧ [ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ ਵਾ ਬਾਦਰਾਃ ] ਜੋ ਕਿ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਅਥਵਾ ਬਾਦਰ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਔਰ [ਸਸਂਸ੍ਥਾਨਾਃ ] ਸਂਸ੍ਥਾਨੋਂ (ਆਕਾਰੋਂ) ਸਹਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਵੇ — [ਪ੍ਰੁਥਿਵੀਜਲਤੇਜੋਵਾਯਵਃ ] ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ, ਜਲ, ਤੇਜ ਔਰ ਵਾਯੁਰੂਪ [ਸ੍ਵਕਪਰਿਣਾਮੈਃ ਜਾਯਨ੍ਤੇ ] ਅਪਨੇ ਪਰਿਣਾਮੋਂਸੇ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ..੧੬੭..

ਟੀਕਾ : — ਇਸ (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ) ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਯਹ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਦ੍ਵਿਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਦਿਕ ਸ੍ਕਂਧ — ਜਿਨਨੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਅਵਗਾਹਨਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਵਸ਼ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾ ਔਰ ਸ੍ਥੂਲਤਾਰੂਪ ਭੇਦ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯੇ ਹੈਂ ਔਰ ਜਿਨਨੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਆਕਾਰ ਧਾਰਣ ਕਰਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਵਸ਼ ਹੋਕਰ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਸਂਸ੍ਥਾਨ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯੇ ਹੈਂ ਵੇ — ਅਪਨੀ

ਸ੍ਕਨ੍ਧੋ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਦ੍ਵਯਾਦਿਯੁਤ, ਸ੍ਥੂਲ -ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਨੇ ਸਾਕਾਰ ਜੇ, ਤੇ ਪ੍ਰੁਥ੍ਵੀ – ਵਾਯੁ – ਤੇਜ – ਜਲ ਪਰਿਣਾਮਥੀ ਨਿਜ ਥਾਯ ਛੇ. ੧੬੭.

Page 320 of 513
PDF/HTML Page 353 of 546
single page version

ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਚਤੁਸ਼੍ਕਸ੍ਯਾਵਿਰ੍ਭਾਵਤਿਰੋਭਾਵਸ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿਵਸ਼ਮਾਸਾਦ੍ਯ ਪ੍ਰੁਥਿਵ੍ਯਪ੍ਤੇਜੋਵਾਯਵਃ ਸ੍ਵਪਰਿਣਾਮੈਰੇਵ ਜਾਯਨ੍ਤੇ . ਅਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਦ੍ਵਯਣੁਕਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਂ ਨ ਪਿਣ੍ਡਕਰ੍ਤਾ ਪੁਰੁਸ਼ੋਸ੍ਤਿ ..੧੬੭..

ਅਬ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ (ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡਕਾ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ) ਆਤ੍ਮਾ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡਕਾ ਲਾਨੇਵਾਲਾ (ਭੀ) ਨਹੀਂ ਹੈ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਲੋਕਃ ] ਲੋਕ [ਸਰ੍ਵਤਃ ] ਸਰ੍ਵਤਃ [ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮੇਃ ਬਾਦਰੈਃ ] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਤਥਾ ਬਾਦਰ [ਚ ] ਔਰ [ਅਪ੍ਰਾਯੋਗ੍ਯੈਃ ਯੋਗ੍ਯੈਃ ] ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਕੇ ਅਯੋਗ੍ਯ ਤਥਾ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਕੇ ਯੋਗ੍ਯ [ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯੈਃ ] ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਅਵਗਾਢਗਾਢਨਿਚਿਤਃ ] (ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ) ਅਵਗਾਹਿਤ ਹੋਕਰ ਗਾਢ ( – ਘਨਿਸ਼੍ਠ) ਭਰਾ ਹੁਆ ਹੈ ..੧੬੮.. ੧. ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਚਤੁਸ਼੍ਕ = ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼, ਰਸ, ਗਂਧ ਔਰ ਵਰ੍ਣ . (ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਕੀ ਪ੍ਰਗਟਤਾ ਔਰ ਅਪ੍ਰਗਟਤਾ ਵਹ ਪੁਦ੍ਗਲਕੀ

ਅਵਗਾਢ ਗਾਢ ਭਰੇਲ ਛੇ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯਥੀ ਆ ਲੋਕ ਬਾਦਰ - ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਥੀ, ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਯੋਗ੍ਯ - ਅਯੋਗ੍ਯਥੀ. ੧੬੮.

Page 321 of 513
PDF/HTML Page 354 of 546
single page version

ਯਤੋ ਹਿ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਤੈਰ੍ਬਾਦਰਪਰਿਣਤੈਸ਼੍ਚਾਨਤਿਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਸ੍ਥੂਲਤ੍ਵਾਤ੍ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਮਨਸ਼ਕ੍ਤਿ- ਯੋਗਿਭਿਰਤਿਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸ੍ਥੂਲਤਯਾ ਤਦਯੋਗਿਭਿਸ਼੍ਚਾਵਗਾਹਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਤ੍ਵੇਨ ਪਰਸ੍ਪਰਮਬਾਧਮਾਨੈਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਰ੍ਵਤ ਏਵ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯੈਰ੍ਗਾਢਂ ਨਿਚਿਤੋ ਲੋਕਃ, ਤਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਨ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡਾਨਾਮਾਨੇਤਾ ਪੁਰੁਸ਼ੋਸ੍ਤਿ ..੧੬੮..

ਟੀਕਾ : — ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਯਾ ਪਰਿਣਤ ਤਥਾ ਬਾਦਰਰੂਪ ਪਰਿਣਤ, ਅਤਿ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਅਥਵਾ ਅਤਿ ਸ੍ਥੂਲ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਹੋਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਤਥਾ ਅਤਿ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਅਥਵਾ ਅਤਿ ਸ੍ਥੂਲ ਹੋਨੇਸੇ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਹੋਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਰਹਿਤ — ਐਸੇ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਰ੍ਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ, ਅਵਗਾਹਕੀ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਪਰਸ੍ਪਰ ਬਾਧਾ ਕਿਯੇ ਵਿਨਾ, ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਰ੍ਵਤਃ (ਸਰ੍ਵ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਸੇ) ਲੋਕ ਗਾਢ ਭਰਾ ਹੁਆ ਹੈ . ਇਸਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡੋਂਕਾ ਲਾਨੇਵਾਲਾ ਆਤ੍ਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਜੀਵ ਹੈਂ ਔਰ ਕਰ੍ਮਬਂਧਕੇ ਯੋਗ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲਵਰ੍ਗਣਾ ਭੀ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਹੈ . ਜੀਵਕੇ ਜੈਸੇ ਪਰਿਣਾਮ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਜੀਵਕੋ ਕਰ੍ਮਬਂਧ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਆਤ੍ਮਾ ਕਿਸੀ ਬਾਹਰਕੇ ਸ੍ਥਾਨਸੇ ਕਰ੍ਮਯੋਗ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲ ਲਾਕਰ ਬਂਧ ਕਰਤਾ ਹੈ ..੧੬੮..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪ੍ਰਾਯੋਗ੍ਯਾਃ ਸ੍ਕਂਧਾਃ ] ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਕੇ ਯੋਗ੍ਯ ਸ੍ਕਂਧ [ਜੀਵਸ੍ਯਪਰਿਣਤਿਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ] ਜੀਵਕੀ ਪਰਿਣਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ [ਕਰ੍ਮਭਾਵਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ] ਕਰ੍ਮਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ; [ਨ ਹਿ ਤੇ ਜੀਵੇਨ ਪਰਿਣਮਿਤਾਃ ] ਜੀਵ ਉਨਕੋ ਨਹੀਂ ਪਰਿਣਮਾਤਾ ..੧੬੯..

Page 322 of 513
PDF/HTML Page 355 of 546
single page version

ਯਤੋ ਹਿ ਤੁਲ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਵਗਾਢਜੀਵਪਰਿਣਾਮਮਾਤ੍ਰਂ ਬਹਿਰਂਗਸਾਧਨਮਾਸ਼੍ਰਿਤ੍ਯ ਜੀਵਂ ਪਰਿਣਮਯਿਤਾ- ਰਮਨ੍ਤਰੇਣਾਪਿ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਮਨਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਗਿਨਃ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਨ੍ਧਾਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਕਰ੍ਮਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤਿ, ਤਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਨ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡਾਨਾਂ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਕਰ੍ਤਾ ਪੁਰੁਸ਼ੋਸ੍ਤਿ ..੧੬੯..

ਤਤ੍ਰੈਵ ਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ ਬਹਿਰ੍ਭਾਗਾਜ੍ਜੀਵ ਆਨਯਤੀਤਿ ..੧੬੮.. ਅਥ ਕਰ੍ਮਸ੍ਕਨ੍ਧਾਨਾਂ ਜੀਵ ਉਪਾਦਾਨਕਰ੍ਤਾ ਨ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਯਤਿ — ਕਮ੍ਮਤ੍ਤਣਪਾਓਗ੍ਗਾ ਖਂਧਾ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪ੍ਰਾਯੋਗ੍ਯਾਃ ਸ੍ਕਨ੍ਧਾਃ ਕਰ੍ਤਾਰਃ ਜੀਵਸ੍ਸ ਪਰਿਣਇਂ ਪਪ੍ਪਾ ਜੀਵਸ੍ਯ ਪਰਿਣਤਿਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ਿਪਰਮਾਤ੍ਮਭਾਵਨੋਤ੍ਪਨ੍ਨਸਹਜਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਪਰਿਣਤੇਃ ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਭੂਤਾਂ ਜੀਵਸਂਬਨ੍ਧਿਨੀਂ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਤਿਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਗਚ੍ਛਂਤਿ ਕਮ੍ਮਭਾਵਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤਿ . ਕਮ੍ . ਕਰ੍ਮਭਾਵਂ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਪਰ੍ਯਾਯਮ੍ . ਣ ਹਿ ਤੇ ਜੀਵੇਣ ਪਰਿਣਮਿਦਾ ਨ ਹਿ ਨੈਵ ਤੇ ਕਰ੍ਮ- ਸ੍ਕਨ੍ਧਾ ਜੀਵੇਨੋਪਾਦਾਨਕਰ੍ਤ੍ਰੁਭੂਤੇਨ ਪਰਿਣਮਿਤਾਃ ਪਰਿਣਤਿਂ ਨੀਤਾ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਅਨੇਨ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇਨੈਤਦੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਿ ਕਰ੍ਮਸ੍ਕਨ੍ਧਾਨਾਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਜੀਵਃ ਕਰ੍ਤਾ ਨ ਭਵਤੀਤਿ ..੧੬੯.. ਅਥ ਸ਼ਰੀਰਾਕਾਰਪਰਿਣਤਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡਾਨਾਂ ਜੀਵਃ ਕਰ੍ਤਾ ਨ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ ---ਤੇ ਤੇ ਕਮ੍ਮਤ੍ਤਗਦਾ ਤੇ ਤੇ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਦਿਤਾਃ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਂ ਗਤਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਪਰ੍ਯਾਯ-

ਟੀਕਾ : — ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਂਧ ਤੁਲ੍ਯ (ਸਮਾਨ) ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਵਗਾਹ ਜੀਵਕੇ ਪਰਿਣਾਮਮਾਤ੍ਰਕਾ — ਜੋ ਕਿ ਬਹਿਰਂਗ ਸਾਧਨ (ਬਾਹ੍ਯਕਾਰਣ) ਹੈ ਉਸਕਾ — ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਕੇ, ਜੀਵ ਉਨਕੋ ਪਰਿਣਮਾਨੇ ਵਾਲਾ ਨ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਕਰ੍ਮਭਾਵਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡੋਂਕੋ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਆਤ੍ਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਸਮਾਨ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਮੇਂ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਜੀਵਕੇ ਵਿਕਾਰੀ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਕਰਕੇ ਕਾਰ੍ਮਣਵਰ੍ਗਣਾਯੇਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਅਪਨੀ ਅਨ੍ਤਰਂਗਸ਼ਕ੍ਤਿਸੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋ ਜਾਤੀ ਹੈਂ; ਜੀਵ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ..੧੬੯..

ਅਬ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਕਾ ਅਭਾਵ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਜੋ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਉਸ – ਸ੍ਵਰੂਪ ਸ਼ਰੀਰਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਆਤ੍ਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ) : —

Page 323 of 513
PDF/HTML Page 356 of 546
single page version

ਯੇ ਯੇ ਨਾਮਾਮੀ ਯਸ੍ਯ ਜੀਵਸ੍ਯ ਪਰਿਣਾਮਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰੀਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯਾਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵੇਨ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਤੇ ਤੇ ਤਸ੍ਯ ਜੀਵਸ੍ਯਾਨਾਦਿਸਂਤਾਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਸ਼ਰੀਰਾਨ੍ਤਰਸਂਕ੍ਰਾਨ੍ਤਿਮਾਸ਼੍ਰਿਤ੍ਯ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਚ ਸ਼ਰੀਰਾਣਿ ਜਾਯਨ੍ਤੇ . ਅਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਨ ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਤਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਸ਼ਰੀਰਕਰ੍ਤਾ ਪੁਰੁਸ਼ੋਸ੍ਤਿ ..੧੭੦..

ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਸ਼ਰੀਰਤ੍ਵਾਭਾਵਮਵਧਾਰਯਤਿ — ਪਰਿਣਤਾਃ ਪੋਗ੍ਗਲਕਾਯਾ ਪੁਦ੍ਗਲਸ੍ਕਨ੍ਧਾਃ ਪੁਣੋ ਵਿ ਜੀਵਸ੍ਸ ਪੁਨਰਪਿ ਭਵਾਨ੍ਤਰੇਪਿ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸਂਜਾਯਂਤੇ ਦੇਹਾ ਸਂਜਾਯਨ੍ਤੇ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜਾਯਨ੍ਤੇ ਦੇਹਾਃ ਸ਼ਰੀਰਾਣੀਤਿ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਦੇਹਂਤਰਸਂਕਮਂ ਪਪ੍ਪਾ ਦੇਹਾਨ੍ਤਰਸਂਕ੍ਰਮਂ ਭਵਾਨ੍ਤਰਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ਲਬ੍ਧ੍ਵੇਤਿ . ਅਨੇਨ ਕਿਮੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਿ — ਔਦਾਰਿਕਾਦਿਸ਼ਰੀਰਨਾਮਕਰ੍ਮਰਹਿਤਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਮਲਭਮਾਨੇਨ ਜੀਵੇਨ ਯਾਨ੍ਯੁਪਾਰ੍ਜਿਤਾਨ੍ਯੌਦਾਰਿਕਾਦਿਸ਼ਰੀਰਨਾਮਕਰ੍ਮਾਣਿ ਤਾਨਿ ਭਵਾਨ੍ਤਰੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤੇ ਸਤ੍ਯੁਦਯਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਦੁਦਯੇਨ ਨੋਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਾ ਔਦਾਰਿਕਾਦਿਸ਼ਰੀਰਾਕਾਰੇਣ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਦੌਦਾਰਿਕਾਦਿਕਾਯਾਨਾਂ ਜੀਵਃ ਕਰ੍ਤਾ ਨ ਭਵਤੀਤਿ ..੧੭੦.. ਅਥ ਸ਼ਰੀਰਾਣਿ ਜੀਵਸ੍ਵਰੂਪਂ ਨ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਿਨੋਤਿ — ਓਰਾਲਿਓ ਯ ਦੇਹੋ ਔਦਾਰਿਕਸ਼੍ਚ ਦੇਹਃ ਦੇਹੋ ਵੇਉਵ੍ਵਿਓ ਯ ਦੇਹੋ ਵੈਕ੍ਰਿਯਕਸ਼੍ਚ ਤੇਜਸਿਓ ਤੈਜਸਿਕਃ ਆਹਾਰਯ ਕਮ੍ਮਇਓ ਆਹਾਰਕਃ ਕਾਰ੍ਮਣਸ਼੍ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਦਵ੍ਵਪ੍ਪਗਾ ਸਵ੍ਵੇ ਏਤੇ ਪਞ੍ਚ ਦੇਹਾਃ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਾਃ ਸਰ੍ਵੇਪਿ

ਗਾਥਾ : ੧੭੦ ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਕਰ੍ਮਤ੍ਵਗਤਾਃ ] ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ [ਤੇ ਤੇ ] ਵੇ – ਵੇ [ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯਾਃ ] ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡ [ਦੇਹਾਨ੍ਤ ਸਂਕ੍ਰਮਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ ] ਦੇਹਾਨ੍ਤਰਰੂਪ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ [ਪੁਨਃ ਅਪਿ ] ਪੁਨਃ – ਪੁਨਃ [ਜੀਵਸ੍ਯ ] ਜੀਵਕੇ [ਦੇਹਾਃ ] ਸ਼ਰੀਰ [ਸਂਜਾਯਨ੍ਤੇ ] ਹੋਤੇ ਹੈਂ ..੧੭੦..

ਟੀਕਾ : — ਜਿਸ ਜੀਵਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਕਰਕੇ ਜੋ – ਜੋ ਯਹ ਪੁਦ੍ਗਲਕਾਯ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਵੇ ਜੀਵਕੇ ਅਨਾਦਿ ਸਂਤਤਿਰੂਪ (ਪ੍ਰਵਾਹਰੂਪ) ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਦੇਹਾਨ੍ਤਰ (ਭਵਾਂਤਰ) ਰੂਪ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਕਰ ਵੇ – ਵੇ ਪੁਦ੍ਗਲਪਿਣ੍ਡ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸ਼ਰੀਰ (-ਸ਼ਰੀਰਰੂਪ, ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਹੋਨੇਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਰੂਪ) ਬਨਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ਰੀਰਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਆਤ੍ਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੀਵਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਾਤ੍ਰ ਕਰਕੇ ਜੋ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਿਣਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਵੇ ਪੁਦ੍ਗਲ ਹੀ ਅਨ੍ਯ ਭਵਮੇਂ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਬਨਨੇਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਔਰ ਨੋਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸ਼ਰੀਰਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ . ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼ਰੀਰਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਆਤ੍ਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੧੭੦..

Page 324 of 513
PDF/HTML Page 357 of 546
single page version

ਯਤੋ ਹ੍ਯੌਦਾਰਿਕਵੈਕ੍ਰਿਯਿਕਾਹਾਰਕਤੈਜਸਕਾਰ੍ਮਣਾਨਿ ਸ਼ਰੀਰਾਣਿ ਸਰ੍ਵਾਣ੍ਯਪਿ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮ- ਕਾਨਿ, ਤਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਨ ਸ਼ਰੀਰਂ ਪੁਰੁਸ਼ੋਸ੍ਤਿ ..੧੭੧..

ਅਥ ਕਿਂ ਤਰ੍ਹਿਂ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਸਰ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗਸਾਧਨਮਸਾਧਾਰਣਂ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਮਿਤ੍ਯਾ- ਵੇਦਯਤਿ —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਔਦਾਰਿਕਃ ਚ ਦੇਹਃ ] ਔਦਾਰਿਕ ਸ਼ਰੀਰ, [ਵੈਕ੍ਰਿਯਿਕਃ ਦੇਹਃ ] ਵੈਕ੍ਰਿਯਿਕ ਸ਼ਰੀਰ, [ਤੈਜਸਃ ] ਤੈਜਸ ਸ਼ਰੀਰ, [ਆਹਾਰਕਃ ] ਆਹਾਰਕ ਸ਼ਰੀਰ [ਚ ] ਔਰ [ਕਾਰ੍ਮਣਃ ] ਕਾਰ੍ਮਣ ਸ਼ਰੀਰ — [ਸਰ੍ਵੇ ] ਸਬ [ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕਾਃ ] ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੈਂ ..੧੭੧..

ਟੀਕਾ : — ਔਦਾਰਿਕ, ਵੈਕ੍ਰਿਯਿਕ, ਆਹਾਰਕ, ਤੈਜਸ ਔਰ ਕਾਰ੍ਮਣ — ਯੇ ਸ਼ਰੀਰ ਸਬ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਹੈਂ . ਇਸਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ਰੀਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੧੭੧..

ਤਬ ਫਿ ਰ ਜੀਵਕਾ, ਸ਼ਰੀਰਾਦਿ ਸਰ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਸਾਧਨਭੂਤ, ਅਸਾਧਾਰਣ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣ ਕ੍ਯਾ ਹੈ, ਸੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —

Page 325 of 513
PDF/HTML Page 358 of 546
single page version

ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਰਸਰੂਪਗਨ੍ਧਗੁਣਾਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਗੁਣਵ੍ਯਕ੍ਤ੍ਯਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ਼ਬ੍ਦ- ਪਰ੍ਯਾਯਾਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਤ੍ਤਥਾ ਤਨ੍ਮੂਲਾਦਲਿਂਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ਸਰ੍ਵਸਂਸ੍ਥਾਨਾਭਾਵਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯ- ਵਿਭਾਗਸਾਧਨਮਰਸਤ੍ਵਮਰੂਪਤ੍ਵਮਗਨ੍ਧਤ੍ਵਮਵ੍ਯਕ੍ਤ ਤ੍ਵਮਸ਼ਬ੍ਦਤ੍ਵਮਲਿਂਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤ੍ਵਮਸਂਸ੍ਥਾਨਤ੍ਵਂ ਚਾਸ੍ਤਿ . ਸਕਲ- ਪੁਦ੍ਗਲਾਪੁਦ੍ਗਲਾਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗਸਾਧਨਂ ਤੁ ਚੇਤਨਾਗੁਣਤ੍ਵਮਸ੍ਤਿ . ਤਦੇਵ ਚ ਤਸ੍ਯ ਸ੍ਵਜੀਵ- ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਾਤ੍ਰਾਸ਼੍ਰਿਤਤ੍ਵੇਨ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਤਾਂ ਬਿਭ੍ਰਾਣਂ ਸ਼ੇਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਵਿਭਾਗਂ ਸਾਧਯਤਿ . ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯ ਇਤਿ ਵਕ੍ਤਵ੍ਯੇ ਯਦਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣਮਿਤ੍ਯੁਕ੍ਤਂ ਤਦ੍ਬਹੁਤਰਾਰ੍ਥਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਯੇ . ਤਥਾ ਹਿ — ਨ ਲਿਂਗੈਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਰ੍ਗ੍ਰਾਹਕਤਾਮਾ- ਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ . ਅਥੈਕੋਨਵਿਂਸ਼ਤਿਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਜੀਵਸ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲੇਨ ਸਹ ਬਨ੍ਧ- ਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਲਾਨਿ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤੇਸ਼੍ਵਾਦੌ ‘ਅਰਸਮਰੂਵਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜੀਵ- ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇਨ ਗਾਥੈਕਾ, ‘ਮੁਤ੍ਤੋ ਰੂਵਾਦਿ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਪਰਿਹਾਰਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮਿਤਿ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਭਾਵਬਨ੍ਧਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਉਵਓਗਮਓ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਅਥ ਪਰਸ੍ਪਰਂ ਦ੍ਵਯੋਃ ਪੁਦ੍ਗਲਯੋਃ ਬਨ੍ਧੋ, ਜੀਵਸ੍ਯ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਾਮੇਨ ਸਹ ਬਨ੍ਧੋ, ਜੀਵਪੁਦ੍ਗਲਯੋਰ੍ਬਨ੍ਧਸ਼੍ਚੇਤਿ ਤ੍ਰਿਵਿਧਬਨ੍ਧਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਜੀਵਮ੍ ] ਜੀਵਕੋ [ਅਰਸਮ੍ ] ਅਰਸ, [ਅਰੂਪਮ੍ ] ਅਰੂਪ [ਅਗਂਧਮ੍ ] ਅਗਂਧ, [ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਮ੍ ] ਅਵ੍ਯਕ੍ਤ, [ਚੇਤਨਾਗੁਣਮ੍ ] ਚੇਤਨਾਗੁਣਯੁਕ੍ਤ, [ਅਸ਼ਬ੍ਦਮ੍ ] ਅਸ਼ਬ੍ਦ, [ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣਮ੍ ] ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ (ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨ ਹੋਨੇ ਯੋਗ੍ਯ) ਔਰ [ਅਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਸਂਸ੍ਥਾਨਮ੍ ] ਜਿਸਕਾ ਕੋਈ ਸਂਸ੍ਥਾਨ ਨਹੀਂ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸਾ [ਜਾਨੀਹਿ ] ਜਾਨੋ ..੧੭੨..

ਟੀਕਾ : — ਆਤ੍ਮਾ (੧) ਰਸਗੁਣਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, (੨) ਰੂਪਗੁਣਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, (੩) ਗਂਧਗੁਣਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, (੪) ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਗੁਣਰੂਪ ਵ੍ਯਕ੍ਤਤਾਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, (੫) ਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, ਤਥਾ (੬) ਇਨ ਸਬਕੇ ਕਾਰਣ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਰਸ – ਰੂਪ – ਗਂਧ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ) ਲਿਂਗਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਗ੍ਰਾਹ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਓਰ (੭) ਸਰ੍ਵ ਸਂਸ੍ਥਾਨੋਂਕੇ ਅਭਾਵਰੂਪ ਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਸਾਧਨਭੂਤ (੧) ਅਰਸਪਨਾ, (੨) ਅਰੂਪਪਨਾ, (੩) ਅਗਂਧਪਨਾ, (੪) ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਪਨਾ, (੫) ਅਸ਼ਬ੍ਦਪਨਾ, (੬) ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਾਹ੍ਯਪਨਾ ਔਰ (੭) ਅਸਂਸ੍ਥਾਨਪਨਾ ਹੈ . ਪੁਦ੍ਗਲ ਤਥਾ ਅਪੁਦ੍ਗਲ ਐਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਅਜੀਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਸਾਧਨ ਤੋ ਚੇਤਨਾਗੁਣਮਯਪਨਾ ਹੈ; ਔਰ ਵਹੀ, ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਵਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਪਨੇਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ਼ੇਸ਼ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਵਿਭਾਗ (ਭੇਦ) ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤਾ ਹੈ .

Page 326 of 513
PDF/HTML Page 359 of 546
single page version

ਪਨ੍ਨਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਮਯਤ੍ਵਸ੍ਯ ਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਃ . ਨ ਲਿਂਗੈਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੈਰ੍ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਤਾਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਾਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗਮ੍ਯਾਦ੍ਧੂਮਾਦਗ੍ਨੇਰਿਵ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ- ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕਾਨੁਮਾਨਾਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਦੇਵ ਪਰੈਃ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਨੁਮੇਯਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਦੇਵ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਨੁਮਾਤ੍ਰੁਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਤ੍ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗੇਨੋਪਯੋਗਾਖ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਗ੍ਰਹਣਂ ਜ੍ਞੇਯਾਰ੍ਥਾਲਮ੍ਬਨਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਬਹਿਰਰ੍ਥਾਲਮ੍ਬਨ- ਜ੍ਞਾਨਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਸ੍ਯੋਪਯੋਗਾਖ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਸ੍ਵਯਮਾਹਰਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਨਾਹਾਰ੍ਯਜ੍ਞਾਨਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਸ੍ਯੋਪਯੋਗਾਖ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਪਰੇਣ ਹਰਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤ੍ਯਹਾਰ੍ਯਜ੍ਞਾਨਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗੇ ‘ਫਾਸੇਹਿ ਪੋਗ੍ਗਲਾਣਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਯਮ੍ . ਤਤਃ ਪਰਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਬਨ੍ਧਕਾਰਣਤ੍ਵਾਦ੍ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਾਮ ਏਵ ਬਨ੍ਧ ਇਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ‘ਰਤ੍ਤੋ ਬਂਧਦਿ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਮ੍ . ਅਥ ਭੇਦਭਾਵਨਾਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਭਣਿਦਾ ਪੁਢਵੀ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਜੀਵੋ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਾਮਾਨਾਮੇਵ ਕਰ੍ਤਾ, ਨ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਣਾਮਿਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿ (ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ, ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ) ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਹੈ . ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ : — (੧) ਗ੍ਰਾਹਕ (-ਜ੍ਞਾਯਕ) ਜਿਸਕੇ ਲਿਂਗੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ (-ਜਾਨਨਾ) ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਮਯ’ ਹੈ ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੨) ਗ੍ਰਾਹ੍ਯ (ਜ੍ਞੇਯ) ਜਿਸਕਾ ਲਿਂਗੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ (-ਜਾਨਨਾ) ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਇਸ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੩) ਜੈਸੇ ਧੁਂਏਁਸੇ ਅਗ੍ਨਿਕਾ ਗ੍ਰਹਣ (ਜ੍ਞਾਨ) ਹੋਤਾ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਗਮ੍ਯ (-ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਸੇ ਜਾਨਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਚਿਹ੍ਨ) ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕ ਅਨੁਮਾਨਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੪) ਦੂਸਰੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ – ਮਾਤ੍ਰ ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਜਿਸਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਅਨੁਮੇਯ ਮਾਤ੍ਰ (ਕੇਵਲ ਅਨੁਮਾਨਸੇ ਹੀ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਨੇ ਯੋਗ੍ਯ) ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੫) ਜਿਸਕੇ ਲਿਂਗਸੇ ਹੀ ਪਰਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਅਨੁਮਾਤਾਮਾਤ੍ਰ (ਕੇਵਲ ਅਨੁਮਾਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੋ) ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੬) ਜਿਸਕੇ ਲਿਂਗਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਕਿਨ੍ਤੁ ਸ੍ਵਭਾਵਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜ੍ਞਾਤਾ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੭) ਜਿਸਕੇ ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਯੋਗਨਾਮਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞੇਯ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਬਾਹ੍ਯ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨਵਾਲਾ ਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੮) ਜੋ ਲਿਂਗਕੋ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਯੋਗ ਨਾਮਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਯਂ (ਕਹੀਂ ਬਾਹਰਸੇ) ਨਹੀਂ ਲਾਤਾ ਸੋ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਜੋ ਕਹੀਂਸੇ ਨਹੀਂ ਲਾਯਾ ਜਾਤਾ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨਵਾਲਾ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੯) ਜਿਸੇ ਲਿਂਗਕਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਯੋਗਨਾਮਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਸੇ ਹਰਣ

Page 327 of 513
PDF/HTML Page 360 of 546
single page version

ਉਪਯੋਗਾਖ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣੇ ਗ੍ਰਹਣਂ ਸੂਰ੍ਯ ਇਵੋਪਰਾਗੋ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਦੁਪਯੋਗਾ- ਖ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਾਦ੍ ਗ੍ਰਹਣਂ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕਕਰ੍ਮਾਦਾਨਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਾਸਂਪ੍ਰੁਕ੍ਤਤ੍ਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗੇਭ੍ਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਭ੍ਯੋ ਗ੍ਰਹਣਂ ਵਿਸ਼ਯਾਣਾਮੁਪਭੋਗੋ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਵਿਸ਼ਯੋਪਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਤ੍ ਮਨੋ ਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿ- ਲਕ੍ਸ਼ਣਾਦ੍ ਗ੍ਰਹਣਂ ਜੀਵਸ੍ਯ ਧਾਰਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਸ਼ੁਕ੍ਰਾਰ੍ਤਵਾਨੁਵਿਧਾਯਿਤ੍ਵਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਸ੍ਯ ਮੇਹਨਾ- ਕਾਰਸ੍ਯ ਗ੍ਰਹਣਂ ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਲੌਕਿਕਸਾਧਨਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗੇਨਾਮੇਹਨਾਕਾਰੇਣ ਗ੍ਰਹਣਂ ਲੋਕਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਰ੍ਯਸ੍ਯੇਤਿ ਕੁਹੁਕ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਸਾਧਨਾਕਾਰਲੋਕਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਤ੍ਵਾਭਾਵਸ੍ਯ . ਨ ਲਿਂਗਾਨਾਂ ਸ੍ਤ੍ਰੀਪੁਨ੍ਨਪੁਂਸਕ- ‘ਕੁਵ੍ਵਂ ਸਹਾਵਮਾਦਾ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸ਼ਸ਼੍ਠਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਸਪ੍ਤਕਮ੍ . ਯਤ੍ਰ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵਮਿਤਿ ਵਦਤਿ ਤਤ੍ਰ ਯਥਾਸਂਭਵਮਨ੍ਯੋ- ਪ੍ਯਰ੍ਥੋ ਲਭ੍ਯਤ ਇਤਿ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ . ਏਵਮੇਕੋਨਵਿਂਸ਼ਤਿਗਾਥਾਭਿਸ੍ਤ੍ਰੁਤੀਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰੇ ਸਮੁਦਾਯ- ਪਾਤਨਿਕਾ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਅਥ ਕਿਂ ਤਰ੍ਹਿ ਜੀਵਸ੍ਯ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇਭ੍ਯੋ ਭਿਨ੍ਨਮਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸਾਧਾਰਣਂ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪਮਿਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ੍ਤਰਂ ਦਦਾਤਿ — ਅਰਸਮਰੂਵਮਗਂਧਂ ਰਸਰੂਪਗਨ੍ਧਰਹਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ਤਥਾ ਚਾਧ੍ਯਾਹਾਰ੍ਯਮਾਣਾਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰੂਪਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਅਵ੍ਵਤ੍ਤਂ ਅਵ੍ਯਕ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਅਸਦ੍ਦਂ ਅਸ਼ਬ੍ਦਤ੍ਵਾਤ੍ ਅਲਿਂਗਗ੍ਗਹਣਂ ਅਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣਤ੍ਵਾਤ੍ ਅਣਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸਂਠਾਣਂ ਅਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਸਂਸ੍ਥਾਨਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਜਾਣ ਜੀਵਂ ਜਾਨੀਹਿ ਜੀਵਮ੍ . ਅਰਸਮਰੂਪਮਗਨ੍ਧਮਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਮਵ੍ਯਕ੍ਤਮਸ਼ਬ੍ਦਮਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣਮਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਸਂਸ੍ਥਾਨਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਚ ਹੇ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯ, ਜੀਵਂ ਜੀਵਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਜਾਨੀਹਿ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਥਂਭੂਤਮ੍ . ਚੇਦਣਾਗੁਣਂ ਸਮਸ੍ਤਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਭ੍ਯੋਚੇਤਨੇਭ੍ਯੋ ਭਿਨ੍ਨਃ ਸਮਸ੍ਤਾਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸਾਧਾਰਣਃ ਸ੍ਵਕੀਯਾਨਨ੍ਤਜੀਵਜਾਤਿਸਾਧਾਰਣਸ਼੍ਚ ਚੇਤਨਾਗੁਣੋ ਯਸ੍ਯ ਤਂ ਚੇਤਨਾਗੁਣਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤਾ (-ਅਨ੍ਯਸੇ ਨਹੀਂ ਲੇ ਜਾਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ) ਸੋ ਅਲਿਂਗ ਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਹਰਣ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੧੦) ਜਿਸੇ ਲਿਂਗਮੇਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਯੋਗਨਾਮਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣਮੇਂ ਗ੍ਰਹਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸੂਰ੍ਯਕੀ ਭਾਁਤਿ ਉਪਰਾਗ (-ਮਲਿਨਤਾ, ਵਿਕਾਰ) ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸ੍ਵਭਾਵੀ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੧੧) ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਪਯੋਗਨਾਮਕ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪੌਦ੍ਗਲਿਕ ਕਰ੍ਮਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਜਿਸਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਸੇ ਅਸਂਯੁਕ੍ਤ (ਅਸਂਬਦ੍ਧ) ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੧੨) ਜਿਸੇ ਲਿਂਗੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਉਪਭੋਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸੋ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਉਪਭੋਕ੍ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੧੩) ਲਿਂਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਨ ਅਥਵਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦਿ ਲਕ੍ਸ਼ਣਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗ੍ਰਹਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੀਵਤ੍ਵਕੋ ਧਾਰਣ ਕਰ ਰਖਨਾ ਜਿਸਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਕ੍ਰ ਔਰ ਆਰ੍ਤਵਕੋ ਅਨੁਵਿਧਾਯੀ (-ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਨੇਵਾਲਾ) ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੧੪) ਲਿਂਗਕਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮੇਹਨਾਕਾਰ (-ਪੁਰੁਸ਼ਾਦਿਕੀ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕਾ ਆਕਾਰ)ਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਜਿਸਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸੋ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਲੌਕਿਕਸਾਧਨਮਾਤ੍ਰ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੧੫) ਲਿਂਗਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਮੇਹਨਾਕਾਰਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਲੋਕਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪਕਤ੍ਵ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸੋ ਅਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਤ੍ਮਾ ਪਾਖਣ੍ਡਿਯੋਂਕੇ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਸਾਧਨਰੂਪ ਆਕਾਰਵਾਲਾ — ਲੋਕਵ੍ਯਾਪ੍ਤਿਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਰ੍ਥਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ . (੧੬) ਜਿਸਕੇ ਲਿਂਗੋਕਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਤ੍ਰੀ,