Page 348 of 513
PDF/HTML Page 381 of 546
single page version

ਸ਼ਾਦ੍ਵਲਸ਼ਿਲੀਨ੍ਧ੍ਰਸ਼ਕ੍ਰਗੋਪਾਦਿਭਾਵੈਃ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤੇ, ਤਥਾ ਯਦਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਵਸ਼ੀਕ੍ਰੁਤਃ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ- ਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਤਿ ਤਦਾ ਅਨ੍ਯੇ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰੇਣ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਨ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਾਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਮੁਪਾਤ੍ਤਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯੈ- ਰ੍ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਭਾਵੈਃ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤੇ . ਅਤਃ ਸ੍ਵਭਾਵਕ੍ਰੁਤਂ ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯਂ, ਨ ਪੁਨਰਾਤ੍ਮਕ੍ਰੁਤਮ੍ ..੧੮੭..

ਇਸਸੇ (ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ ਕਿ) ਕਰ੍ਮੋਂਕੀ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾ (ਵਿਵਿਧਤਾ)ਕਾ ਹੋਨਾ ੧ਸ੍ਵਭਾਵਕ੍ਰੁਤ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਆਤ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਨਹੀਂ ..੧੮੭..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਯੁਕ੍ਤ [ਸਃ ਆਤ੍ਮਾ ] ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ [ਸਮਯੇ ] ਯਥਾਕਾਲ [ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੈਃ ] ਮੋਹ – ਰਾਗ – ਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਕਸ਼ਾਯਿਤਃ ] ਕਸ਼ਾਯਿਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਕਰ੍ਮ -ਰਜੋਭਿਃ ਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟਃ ] ਕਰ੍ਮਰਜਸੇ ਲਿਪ੍ਤ ਯਾ ਬਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਬਂਧ ਇਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤਃ ] ‘ਬਂਧ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ..੧੮੮.. ੧. ਸ੍ਵਭਾਵਕ੍ਰੁਤ = ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਕਿਯਾ ਹੁਆ .

Page 349 of 513
PDF/HTML Page 382 of 546
single page version

ਯਥਾਤ੍ਰ ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਲੋਧ੍ਰਾਦਿਭਿਃ ਕਸ਼ਾਯਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਮਂਜਿਸ਼੍ਠਰਂਗਾਦਿਭਿਰੁਪਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟਮੇਕਂ ਰਕ੍ਤਂ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਂ ਵਾਸਃ, ਤਥਾਤ੍ਮਾਪਿ ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਕਾਲੇ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੈਃ ਕਸ਼ਾਯਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਕਰ੍ਮਰਜੋਭਿ- ਰੁਪਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟ ਏਕੋ ਬਨ੍ਧੋ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ੍ਯ ..੧੮੮..

ਅਣੁਭਾਗੋ ਅਨੁਭਾਗਃ ਫਲਦਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ ਭਵਤੀਤਿ ਕ੍ਰਿਯਾਧ੍ਯਾਹਾਰਃ . ਕਥਮ੍ਭੂਤੋ ਭਵਤਿ . ਤਿਵ੍ਵੋ ਤੀਵ੍ਰਃ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਃ ਪਰਮਾਮ੍ਰੁਤਸਮਾਨਃ . ਕਾਸਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧੀ . ਸੁਹਪਯਡੀਣਂ ਸਦ੍ਵੇਦ੍ਯਾਦਿਸ਼ੁਭਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤੀਨਾਮ੍ . ਕਯਾ ਕਾਰਣ- ਭੂਤਯਾ . ਵਿਸੋਹੀ ਤੀਵ੍ਰਧਰ੍ਮਾਨੁਰਾਗਰੂਪਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਯਾ . ਅਸੁਹਾਣ ਸਂਕਿਲੇਸਮ੍ਮਿ ਅਸਦ੍ਵੇਦ੍ਯਾਦ੍ਯਸ਼ੁਭਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤੀਨਾਂ ਤੁ ਮਿਥ੍ਯਾ- ਤ੍ਵਾਦਿਰੂਪਤੀਵ੍ਰਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ੇ ਸਤਿ ਤੀਵ੍ਰੋ ਹਾਲਾਹਲਵਿਸ਼ਸਦ੍ਰੁਸ਼ੋ ਭਵਤਿ . ਵਿਵਰੀਦੋ ਦੁ ਜਹਣ੍ਣੋ ਵਿਪਰੀਤਸ੍ਤੁ ਜਘਨ੍ਯੋ ਗੁਡਨਿਮ੍ਬਰੂਪੋ ਭਵਤਿ . ਜਘਨ੍ਯਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਯਾ ਜਘਨ੍ਯਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ੇਨ ਚ ਮਧ੍ਯਮਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਯਾ ਮਧ੍ਯਮਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ੇਨ ਤੁ ਸ਼ੁਭਾ- ਸ਼ੁਭਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤੀਨਾਂ ਖਣ੍ਡਸ਼ਰ੍ਕਰਾਰੂਪਃ ਕਾਞ੍ਜੀਰਵਿਸ਼ਰੂਪਸ਼੍ਚੇਤਿ . ਏਵਂਵਿਧੋ ਜਘਨ੍ਯਮਧ੍ਯਮੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਰੂਪੋਨੁਭਾਗਃ ਕਾਸਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧੀ ਭਵਤਿ . ਸਵ੍ਵਪਯਡੀਣਂ ਮੂਲੋਤ੍ਤਰਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਰਹਿਤਨਿਜਪਰਮਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵਲਕ੍ਸ਼ਣਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੋਪਾਦੇਯਭੂਤਪਰਮਾਤ੍ਮ- ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨਾਨਾਂ ਹੇਯਭੂਤਾਨਾਂ ਸਰ੍ਵਮੂਲੋਤ੍ਤਰਕਰ੍ਮਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤੀਨਾਮਿਤਿ ਕਰ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿਸ੍ਵਰੂਪਂ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ ..“ “ “ “ “

ਨਯੇਨ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਭੂਤਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮੈਵ ਬਨ੍ਧੋ ਭਣ੍ਯਤ ਇਤ੍ਯਾਵੇਦਯਤਿ — ਸਪਦੇਸੋ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਮਿਤਾਸਂਖ੍ਯੇਯ- ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਤ੍ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਤਾਵਦ੍ਭਵਤਿ ਸੋ ਅਪ੍ਪਾ ਸ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣ ਆਤ੍ਮਾ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਕਸਾਯਿਦੋ

ਟੀਕਾ : — ਜੈਸੇ ਜਗਤਮੇਂ ਵਸ੍ਤ੍ਰ ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ ਲੋਧ, ਫਿ ਟਕਰੀ ਆਦਿਸੇ ੧ਕਸ਼ਾਯਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਸੇ ਵਹ ਮਂਜੀਠਾਦਿਕੇ ਰਂਗਸੇ ਸਂਬਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਅਕੇਲਾ ਹੀ ਰਂਗਾ ਹੁਆ ਦੇਖਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਭੀ ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ ਯਥਾਕਾਲ ਮੋਹ – ਰਾਗ – ਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਸ਼ਾਯਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਕਰ੍ਮਰਜਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਅਕੇਲਾ ਹੀ ਬਂਧ ਹੈ; ਐਸਾ ਦੇਖਨਾ (-ਮਾਨਨਾ) ਚਾਹਿਯੇ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾ ਵਿਸ਼ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ ..੧੮੮..

ਅਬ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਅਵਿਰੋਧ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ : — ੧. ਕਸ਼ਾਯਿਤ = ਰਂਗਾ ਹੁਆ, ਉਪਰਕ੍ਤ, ਮਲਿਨ .

Page 350 of 513
PDF/HTML Page 383 of 546
single page version

ਰਾਗਪਰਿਣਾਮ ਏਵਾਤ੍ਮਨਃ ਕਰ੍ਮ, ਸ ਏਵ ਪੁਣ੍ਯਪਾਪਦ੍ਵੈਤਮ੍ . ਰਾਗਪਰਿਣਾਮਸ੍ਯੈਵਾਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਯੈਵੋਪਾਦਾਤਾ ਹਾਤਾ ਚੇਤ੍ਯੇਸ਼ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਃ . ਯਸ੍ਤੁ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮ ਆਤ੍ਮਨਃ ਕਰ੍ਮ, ਸ ਏਵ ਪੁਣ੍ਯਪਾਪਦ੍ਵੈਤਂ . ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਸ੍ਯਾਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਯੋਪਾਦਾਤਾ ਹਾਤਾ ਚੇਤਿ ਸੋਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਃ . ਉਭਾਵਪ੍ਯੇਤੌ ਸ੍ਤਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵੇਨੋਭਯਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਪ੍ਰਤੀਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ . ਕਿਨ੍ਤ੍ਵਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਃ ਸਾਧਕਤਮਤ੍ਵਾਦੁਪਾਤ੍ਤਃ, ਸਾਧ੍ਯਸ੍ਯ ਹਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਕਸ਼ਾਯਿਤਃ ਪਰਿਣਤੋ ਰਞ੍ਜਿਤਃ . ਕੈਃ . ਮੋਹਰਾਗਦੋਸੇਹਿਂ ਨਿਰ੍ਮੋਹਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਭਾਵਨਾਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਿਭਿਰ੍ਮੋਹ- ਰਾਗਦ੍ਵੈਸ਼ੈਃ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਰੂਪਃ . ਕਮ੍ਮਰਜੇਹਿਂ ਸਿਲਿਟ੍ਠੋ ਕਰ੍ਮਰਜੋਭਿਃ ਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟਃ ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਯੋਗ੍ਯਪੁਦ੍ਗਲਰਜੋਭਿਃ ਸਂਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟੋ ਬਦ੍ਧਃ . ਬਂਧੋ ਤ੍ਤਿ ਪਰੂਵਿਦੋ ਅਭੇਦੇਨਾਤ੍ਮੈਵ ਬਨ੍ਧ ਇਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤਃ. ਕ੍ਵ . ਸਮਯੇ ਪਰਮਾਗਮੇ . ਅਤ੍ਰੇਦਂ ਭਣਿਤਂ ਭਵਤਿ – ਯਥਾ ਵਸ੍ਤ੍ਰਂ ਲੋਧ੍ਰਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯੈਃ ਕਸ਼ਾਯਿਤਂ ਰਞ੍ਜਿਤਂ ਸਨ੍ਮਞ੍ਜੀਸ਼੍ਠਾਦਿਰਙ੍ਗਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਰਞ੍ਜਿਤਂ ਸਦਭੇਦੇਨ ਰਕ੍ਤਮਿਤ੍ਯੁਚ੍ਯਤੇ ਤਥਾ ਵਸ੍ਤ੍ਰਸ੍ਥਾਨੀਯ ਆਤ੍ਮਾ ਲੋਧ੍ਰਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਥਾਨੀਯਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੈਃ ਕਸ਼ਾਯਿਤੋ ਰਞ੍ਜਿਤਃ ਪਰਿਣਤੋ ਮਞ੍ਜੀਸ਼੍ਠਸ੍ਥਾਨੀਯਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲੈਃ ਸਂਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟਃ ਸਂਬਦ੍ਧਃ ਸਨ੍ ਭੇਦੇਪ੍ਯਭੇਦੋਪਚਾਰਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨਾਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਬਨ੍ਧ ਇਤ੍ਯਭਿਧੀਯਤੇ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਰ੍ਥਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਦਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸ੍ਯੇਤਿ ..੧੮੮.. ਅਥ ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਯੋਰਵਿਰੋਧਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ — ਏਸੋ ਬਂਧਸਮਾਸੋ ਏਸ਼ ਬਨ੍ਧਸਮਾਸਃ . ਏਸ਼ ਬਹੁਧਾ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ- ਪ੍ਰਕਾਰੋ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਤਿਰੂਪੋ ਬਨ੍ਧਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਃ . ਕੇਸ਼ਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧੀ . ਜੀਵਾਣਂ ਜੀਵਾਨਾਮ੍ . ਣਿਚ੍ਛਯੇਣ ਣਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਃ ਕਥਿਤਃ . ਕੈਃ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਭੂਤੈਃ . ਅਰਹਂਤੇਹਿਂ ਅਰ੍ਹਦ੍ਭਿਃ ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ਿਪਰਮਾਤ੍ਮਭਿਃ . ਕੇਸ਼ਾਮ੍ .

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਏਸ਼ਃ ] ਯਹ (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ), [ਜੀਵਾਨਾਂ ] ਜੀਵੋਂਕੇ [ਬਂਧਸਮਾਸਃ ] ਬਂਧਕਾ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪ [ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ] ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ [ਅਰ੍ਹਦ੍ਭਿਃ ] ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਭਗਵਾਨਨੇ [ਯਤੀਨਾਂ ] ਯਤਿਯੋਂਸੇ [ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਃ ] ਕਹਾ ਹੈ; [ਵ੍ਯਵਹਾਰਃ ] ਵ੍ਯਵਹਾਰ [ਅਨ੍ਯਥਾ ] ਅਨ੍ਯਪ੍ਰਕਾਰਸੇ [ਭਣਿਤਃ ] ਕਹਾ ਹੈ ..੧੮੯..

ਟੀਕਾ : — ਰਾਗਪਰਿਣਾਮ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਕਰ੍ਮ ਹੈ, ਵਹੀ ਪੁਣ੍ਯ – ਪਾਪਰੂਪ ਦ੍ਵੈਤ ਹੈ, ਆਤ੍ਮਾ ਰਾਗਪਰਿਣਾਮਕਾ ਹੀ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ, ਉਸੀਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ ਔਰ ਉਸੀਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ; — ਯਹ, ✽ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਹੈ . ਔਰ ਜੋ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਕਰ੍ਮ ਹੈ, ਵਹੀ ਪੁਣ੍ਯ – ਪਾਪਰੂਪ ਦ੍ਵੈਤ ਹੈ, ਆਤ੍ਮਾ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ, ਉਸਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਔਰ ਛੋੜਨੇਵਾਲਾ ਹੈ; — ਐਸਾ ਜੋ ਨਯ ਵਹ ✽ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਹੈ . ਯਹ ਦੋਨੋਂ ✽ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਕਥਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਕਹਾ ਹੈ, ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਕਥਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਕਹਾ ਹੈ . ਯਹਾਁ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਕਥਨ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ਼੍ਰਿਤ ਪਰਿਣਾਮਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ, ਔਰ

Page 351 of 513
PDF/HTML Page 384 of 546
single page version

ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਦ੍ਯੋਤਕਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਏਵ ਸਾਧਕਤਮੋ, ਨ ਪੁਨਰਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਦ੍ਯੋਤਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਃ ..੧੮੯..

ਜਦੀਣਂ ਜਿਤੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤ੍ਵੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪੇ ਯਤ੍ਨਪਰਾਣਾਂ ਗਣਧਰਦੇਵਾਦਿਯਤੀਨਾਮ੍ . ਵਵਹਾਰੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪਵ੍ਯਹਾਰਬਨ੍ਧਃ ਅਣ੍ਣਹਾ ਭਣਿਦੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾਨ੍ਯਥਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੇਨੇਤਿ ਭਣਿਤਃ . ਕਿਂਚ ਰਾਗਾਦੀਨੇਵਾਤ੍ਮਾ ਕਰੋਤਿ ਤਾਨੇਵ ਭੁਙ੍ਕ੍ਤੇ ਚੇਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਲਕ੍ਸ਼ਣਮਿਦਮ੍ . ਅਯਂ ਤੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਾਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰ- ਨਯਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕੋ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸ੍ਤਥੈਵਾਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਸ਼੍ਚ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਾਣ੍ਯਾਤ੍ਮਾ (ਨਯ) ਹੈਂ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਰੂਪ ਔਰ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਰੂਪ — ਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈ . ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਹਾਁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਸਾਧਕਤਮ (ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਸਾਧਕ) ਹੋਨੇਸੇ ✽ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ; (ਕ੍ਯੋਂਕਿ) ਸਾਧ੍ਯਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋਨੇਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਕਾ ਦ੍ਯੋਤਕ (ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ) ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਹੀ ਸਾਧਕਤਮ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਕਾ ਦ੍ਯੋਤਕ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਸਾਧਕਤਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੧੮੯..

ਅਬ ਐਸਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ : — ✽ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਹੇਯ ਹੈ . ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ : — ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਾਮਾਨ੍ਯਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਹੀ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈ, ਫਿ ਰ ਭੀ ਯਹਾਁ ਰਾਗਪਰਿਣਾਮਕੀ ਗ੍ਰਹਣ – ਤ੍ਯਾਗਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ

ਉਤ੍ਤਰ : — ‘ਰਾਗਪਰਿਣਾਮਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਭੀ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਹੈ ਔਰ ਵੀਤਰਾਗ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਭੀ; ਅਜ੍ਞਾਨਦਸ਼ਾ ਭੀ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਯਾ

Page 352 of 513
PDF/HTML Page 385 of 546
single page version

ਯੋ ਹਿ ਨਾਮ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ੋਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕ- ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੋਪਜਨਿਤਮੋਹਃ ਸਨ੍ ਅਹਮਿਦਂ ਮਮੇਦਮਿਤ੍ਯਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮੀਯਤ੍ਵੇਨ ਦੇਹਦ੍ਰਵਿਣਾਦੌ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਮਮਤ੍ਵਂ ਨ ਜਹਾਤਿ ਸ ਖਲੁ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪਂ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਖ੍ਯਂ ਮਾਰ੍ਗਂ ਦੂਰਾਦਪਹਾਯਾਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿ- ਰੂਪਮੁਨ੍ਮਾਰ੍ਗਮੇਵ ਪ੍ਰਤਿਪਦ੍ਯਤੇ . ਅਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਏਵ ..੧੯੦.. ਕਰੋਤਿ ਭੁਙ੍ਕ੍ਤੇ ਚੇਤ੍ਯਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਾਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੋ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਇਦਂ ਨਯਦ੍ਵਯਂ ਤਾਵਦਸ੍ਤਿ . ਕਿਂਤ੍ਵਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਉਪਾਦੇਯਃ, ਨ ਚਾਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰਃ . ਨਨੁ ਰਾਗਾਦੀਨਾਤ੍ਮਾ ਕਰੋਤਿ ਭੁਙ੍ਕ੍ਤੇ ਚੇਤ੍ਯੇਵਂਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੋ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਃ ਸ ਕਥਮੁਪਾਦੇਯੋ ਭਵਤਿ . ਪਰਿਹਾਰਮਾਹ --ਰਾਗਦੀਨੇਵਾਤ੍ਮਾ ਕਰੋਤਿ, ਨ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ, ਰਾਗਾਦਯ ਏਵ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਮਿਤਿ ਯਦਾ ਜਾਨਾਤਿ ਜੀਵਸ੍ਤਦਾ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਤ੍ਯਾਗੇਨ ਰਾਗਾਦਿਵਿਨਾਸ਼ਾਰ੍ਥਂ ਨਿਜ- ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਂ ਭਾਵਯਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚ ਰਾਗਾਦਿਵਿਨਾਸ਼ੋ ਭਵਤਿ . ਰਾਗਾਦਿਵਿਨਾਸ਼ੇ ਚਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਭਵਤਿ . ਤਤਃ ਪਰਂਪਰਯਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਾਧਕਤ੍ਵਾਦਯਮਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯੋਪ੍ਯੁਪਚਾਰੇਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯੋ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੋ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਤਥੈਵੋਪਾਦੇਯੋ ਭਣ੍ਯਤੇ ਇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੧੮੯.. ਏਵਮਾਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਪਰਿਣਾਮਾਨਾਮੇਵ ਕਰ੍ਤਾ, ਨ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਣਾਮਿਤਿ ਕਥਨ- ਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਗਾਥਾਸਪ੍ਤਕੇਨ ਸ਼ਸ਼੍ਠਸ੍ਥਲਂ ਗਤਮ੍ . ਇਤਿ ‘ਅਰਸਮਰੂਵਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਗਾਥਾਤ੍ਰਯੇਣ ਪੂਰ੍ਵਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇ ਕ੍ਰੁਤੇ ਸਤਿ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯੇਣ ਯਦੁਕ੍ਤਮਮੂਰ੍ਤਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋ ਮੂਰ੍ਤਕਰ੍ਮਣਾ ਸਹ ਕਥਂ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤੀਤਿ ਤਤ੍ਪਰਿਹਾਰਾਰ੍ਥਂ ਨਯ- ਵਿਭਾਗੇਨ ਬਨ੍ਧਸਮਰ੍ਥਨਮੁਖ੍ਯਤਯੈਕੋਨਵਿਂਸ਼ਤਿਗਾਥਾਭਿਃ ਸ੍ਥਲਸ਼ਟ੍ਕੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਾਘਿਕਾਰਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ . ਅਤਃ ਪਰਂ ਦ੍ਵਾਦਸ਼ਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਚਤੁਰ੍ਭਿਃ ਸ੍ਥਲੈਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਭੇਦਭਾਵਨਾਰੂਪਚੂਲਿਕਾਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ਤੁ ] ਜੋ [ਦੇਹਦ੍ਰਵਿਣੇਸ਼ੁ ] ਦੇਹ – ਧਨਾਦਿਕਮੇਂ [ਅਹਂ ਮਮ ਇਦਮ੍ ] ‘ਮੈਂ ਯਹ ਹੂਁ ਔਰ ਯਹ ਮੇਰਾ ਹੈ’ [ਇਤਿ ਮਮਤਾਂ ] ਐਸੀ ਮਮਤਾਕੋ [ਨ ਤ੍ਯਜਤਿ ] ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ, [ਸਃ ] ਵਹ [ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ] ਸ਼੍ਰਮਣਤਾਕੋ ਛੋੜਕਰ [ਉਨ੍ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਤਿਪਨ੍ਨਃ ਭਵਤਿ ] ਉਨ੍ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਤਾ ਹੈ ..੧੯੦..

ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ੧ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਰਹਕਰ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਜਿਸੇ ਮੋਹ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸਾ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ ‘ਮੈਂ ਯਹ ਹੂਁ ਔਰ ਯਹ ਮੇਰਾ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ੨ਆਤ੍ਮੀਯਤਾਸੇ ਦੇਹ ਧਨਾਦਿਕ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਮਮਤ੍ਵ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਨਾਮਕ ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਦੂਰਸੇ ਛੋੜਕਰ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਉਨ੍ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਹੀ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਤਾ ਹੈ . ਇਸਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ ..੧੯੦.. ੧. ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ = ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਉਪੇਕ੍ਸ਼ਾਵਾਨ੍; ਉਸੇ ਨ ਗਿਨਨੇ – ਮਾਨਨੇਵਾਲਾ . ੨. ਆਤ੍ਮੀਯਤਾਸੇ = ਨਿਜਰੂਪਸੇ (ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵ ਸ਼ਰੀਰ, ਧਨ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਅਪਨਾ ਮਾਨਕਰ ਉਸਮੇਂ ਮਮਤ੍ਵ

Page 353 of 513
PDF/HTML Page 386 of 546
single page version

ਯੋ ਹਿ ਨਾਮ ਸ੍ਵਵਿਸ਼ਯਮਾਤ੍ਰਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਾਵਿਰੋਧਮਧ੍ਯਸ੍ਥਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਾਪਹਸ੍ਤਿਤਮੋਹਃ ਸਨ੍, ਨਾਹਂ ਪਰੇਸ਼ਾਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਪਰੇ ਮੇ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸ੍ਵਪਰਯੋਃ ਪਰਸ੍ਪਰਸ੍ਵਸ੍ਵਾਮਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੁਦ੍ਧੂਯ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮੇਵੈਕਮਹਮਿਤ੍ਯਨਾਤ੍ਮਾਨਮੁਤ੍ਸ੍ਰੁਜ੍ਯਾਤ੍ਮਾਨਮੇਵਾਤ੍ਮ- ਕਰੋਤਿ . ਤਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵੇਨ ‘ਣ ਚਯਦਿ ਜੋ ਦੁ ਮਮਤ੍ਤਿਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਪਾਠਕ੍ਰਮੇਣ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾ ਚਤੁਸ਼੍ਟਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਭਾਵਨਾਫਲੇਨ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਵਿਨਾਸ਼ਸ੍ਤਥੈਵ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਵਿਨਾਸ਼ਃ ਕ੍ਰਮੇਣ ਤਦੁਭਯਵਿਨਾਸ਼ੋ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਜੋ ਏਵਂ ਜਾਣਿਤ੍ਤਾ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਮ੍ . ਤਤਃ ਪਰਂ ਕੇਵਲਿਧ੍ਯਾਨੋਪਚਾਰਕਥਨਰੂਪੇਣ ‘ਣਿਹਦਘਣਘਾਦਿਕਮ੍ਮੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਧਿਕਾਰੋਪਸਂਹਾਰਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵੇਨ ‘ਏਵਂ ਜਿਣਾ ਜਿਣਿਂਦਾ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਤਤਃ ਪਰਂ ‘ਦਂਸਣਸਂਸੁਦ੍ਧਾਣਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਨਮਸ੍ਕਾਰਗਾਥਾ ਚੇਤਿ ਦ੍ਵਾਦਸ਼ਗਾਥਾਭਿਸ਼੍ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰੇ ਸਮੁਦਾਯਪਾਤਨਿਕਾ . ਅਥਾਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਏਵ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਣ ਚਯਦਿ ਜੋ ਦੁ ਮਮਤ੍ਤਿਂ ਨ ਤ੍ਯਜਤਿ ਯਸ੍ਤੁ ਮਮਤਾਮ੍ . ਮਮਕਾਰਾਹਂਕਾਰਾਦਿਸਮਸ੍ਤਵਿਭਾਵਰਹਿਤਸਕਲਵਿਮਲਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਗੁਣਸ੍ਵਰੂਪ- ਨਿਜਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਨਿਸ਼੍ਚਲਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਹਿਤਹ੍ਰੁਦਯਃ ਸਨ੍ ਮਮਤਾਂ ਮਮਤ੍ਵਭਾਵਂ ਨ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — ‘[ਅਹਂ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਨ ਭਵਾਮਿ ] ਮੈਂ ਪਰਕਾ ਨਹੀਂ ਹੂਁ, [ਪਰੇ ਮੇ ਨ ਸਨ੍ਤਿ ] ਪਰ ਮੇਰੇ ਨਹੀਂ ਹੈਂ, [ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਹਮ੍ ਏਕਃ ] ਮੈਂ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨ ਹੂਁ’ [ਇਤਿ ਯਃ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜੋ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਸਃ ਧ੍ਯਾਤਾ ] ਵਹ ਧ੍ਯਾਤਾ [ਧ੍ਯਾਨੇ ] ਧ੍ਯਾਨਕਾਲਮੇਂ [ਆਤ੍ਮਾ ਭਵਤਿ ] ਆਤ੍ਮਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ..੧੯੧..

ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਆਤ੍ਮਾ, ਮਾਤ੍ਰ ਅਪਨੇ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕ (ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ) ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਮੇਂ ਅਵਿਰੋਧਰੂਪਸੇ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ ਰਹਕਰ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਨੇ ਮੋਹਕੋ ਦੂਰ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, ‘ਮੈਂ ਪਰਕਾ ਨਹੀਂ ਹੂਁ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਨਹੀਂ ਹੈਂ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਵ – ਪਰਕੇ ਪਰਸ੍ਪਰ ੧ਸ੍ਵਸ੍ਵਾਮਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧਕੋ ਛੋੜਕਰ, ‘ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ੧. ਜਿਸ ਪਰ ਸ੍ਵਾਮਿਤ੍ਵ ਹੈ ਵਹ ਪਦਾਰ੍ਥ ਔਰ ਸ੍ਵਾਮੀਕੇ ਬੀਚਕੇ ਸਂਬਂਧਕੋ; ਸ੍ਵ – ਸ੍ਵਾਮਿ ਸਂਬਂਧ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .

Page 354 of 513
PDF/HTML Page 387 of 546
single page version

ਤ੍ਵੇਨੋਪਾਦਾਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵਾਦਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵੈਕਸ੍ਮਿਨ੍ਨਗ੍ਰੇ ਚਿਨ੍ਤਾਂ ਨਿਰੁਣਦ੍ਧਿ, ਸ ਖਲ੍ਵੇਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾ- ਨਿਰੋਧਕ ਸ੍ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧਸਮਯੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਅਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦੇਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ- ਲਾਭਃ ..੧੯੧..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਹਮ੍ ] ਮੈਂ [ਆਤ੍ਮਕਂ ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ [ਏਵਂ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਾਨਂ ] ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ, [ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਮ੍ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤ, [ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਹਾਰ੍ਥਂ ] ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਮਹਾ ਪਦਾਰ੍ਥ [ਧ੍ਰੁਵਮ੍ ] ਧ੍ਰੁਵ, [ਅਚਲਮ੍ ] ਅਚਲ, [ਅਨਾਲਮ੍ਬਂ ] ਨਿਰਾਲਮ੍ਬ ਔਰ [ਸ਼ੁਦ੍ਧਮ੍ ] ਸ਼ੁਦ੍ਧ [ਮਨ੍ਯੇ ] ਮਾਨਤਾ ਹੂਁ ..੧੯੨.. ੧. ਅਗ੍ਰ = ਵਿਸ਼ਯ; ਧ੍ਯੇਯ; ਆਲਮ੍ਬਨ . ੨. ਏਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧ = ਏਕ ਹੀ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ – ਧ੍ਯੇਯਮੇਂ – ਵਿਚਾਰਕੋ ਰੋਕਨਾ; [ਏਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧ ਨਾਮਕ ਧ੍ਯਾਨ ਹੈ .]]

Page 355 of 513
PDF/HTML Page 388 of 546
single page version

ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮੈਵ ਸਦਹੇਤੁਕਤ੍ਵੇਨਾਨਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਵਤਃਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਧ੍ਰੁਵੋ, ਨ ਕਿਂਚਨਾਪ੍ਯਨ੍ਯਤ੍ . ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਂ ਚਾਤ੍ਮਨਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਚੈਕਤ੍ਵਾਤ੍ . ਤਚ੍ਚ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ- ਤ੍ਵਾਦ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਤ੍ਵਾਦਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਹਾਰ੍ਥਤ੍ਵਾਦਚਲਤ੍ਵਾਦਨਾਲਮ੍ਬਤ੍ਵਾਚ੍ਚ . ਤਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਨਮੇਵਾਤ੍ਮਨਿ ਬਿਭ੍ਰਤਃ ਸ੍ਵਯਂ ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਸ੍ਯ ਚਾਤਨ੍ਮਯਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਚਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕਤ੍ਵਮ੍ . ਤਥਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸ- ਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਗੁਣਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਗ੍ਰਾਹੀਣ੍ਯਨੇਕਾਨੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣ੍ਯਤਿਕ੍ਰਮ੍ਯ ਸਰ੍ਵਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਗੁਣਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਗ੍ਰਾਹਕ- ਸ੍ਯੈਕਸ੍ਯ ਸਤੋ ਮਹਤੋਰ੍ਥਸ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਗ੍ਰਹਣਾਤ੍ਮਕਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਬਲੇਨ ਪੂਰ੍ਵਮਪਹਾਯ ਨਿਰਾਕ੍ਰੁਤ੍ਯ . ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ ਕਿਂ ਕਰੋਤਿ . ਣਾਣਮਹਮੇਕ੍ਕੋ ਜ੍ਞਾਨਮਹਮੇਕਃ, ਸਕਲਵਿਮਲਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮੇਵਾਹਂ ਭਾਵਕਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਨੋਕਰ੍ਮਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨੈਕਸ਼੍ਚ . ਇਦਿ ਜੋ ਝਾਯਦਿ ਇਤ੍ਯਨੇਨ ਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਯੋਸੌ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਤਿ ਭਾਵਯਤਿ . ਕ੍ਕ . ਝਾਣੇ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨੇ ਸ੍ਥਿਤਃ ਸੋ ਅਪ੍ਪਾਣਂ ਹਵਦਿ ਝਾਦਾ ਸ ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਭਵਤਿ ਧ੍ਯਾਤਾ . ਸ ਚਿਦਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧ੍ਯਾਤਾ ਭਵਤੀਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚ ਪਰਮਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨਾਤ੍ਤਾਦ੍ਰੁਸ਼ਮੇਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਲਭਤੇ . ਤਦਪਿ ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਉਪਾਦਾਨਕਾਰਣਸਦ੍ਦਸ਼ਂ ਕਾਰ੍ਯਮਿਤਿ ਵਚਨਾਤ੍ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਇਤਿ ..੧੯੧.. ਅਥ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਮੇਵ ਭਾਵਯੇਹਮਿਤਿ ਵਿਚਾਰਯਤਿ — ‘ਮਣ੍ਣੇ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਪਦਖਣ੍ਡਨਾਰੂਪੇਣ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰਿਯਤੇ — ਮਣ੍ਣੇ ਮਨ੍ਯੇ ਧ੍ਯਾਯਾਮਿ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੋ-

ਟੀਕਾ : — ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ੧ਸਤ੍ ਔਰ ੨ਅਹੇਤੁਕ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨਾਦਿ – ਅਨਨ੍ਤ ਔਰ ਸ੍ਵਤਃਸਿਦ੍ਧ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਹੀ ਧ੍ਰੁਵ ਹੈ, (ਉਸਕੇ) ਦੂਸਰਾ ਕੁਛ ਭੀ ਧ੍ਰੁਵ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਇਸਲਿਯੇ ਹੈ ਕਿ ਉਸੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗ (ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ) ਔਰ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ . ਵਹ ਏਕਤ੍ਵ ਆਤ੍ਮਾਕੇ (੧) ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, (੨) ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, (੩) ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਮਹਾ ਪਦਾਰ੍ਥਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, (੪) ਅਚਲਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, ਔਰ (੫) ਨਿਰਾਲਮ੍ਬਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈ .

ਇਨਮੇਂਸੇ (੧ – ੨) ਜੋ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਹੀ ਅਪਨੇਮੇਂ ਧਾਰਣ ਕਰ ਰਖਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜੋ ਸ੍ਵਯਂ ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਤਨ੍ਮਯ (ਜ੍ਞਾਨ – ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਰਹਿਤ ਐਸਾ) ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੈ ਔਰ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ; (੩) ਔਰ ਜੋ ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ – ਰਸ – ਗਂਧ – ਵਰ੍ਣਰੂਪ ਗੁਣ ਤਥਾ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਅਨੇਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕਾ ਅਤਿਕ੍ਰਮ (ਉਲ੍ਲਂਘਨ) ਕਰਕੇ, ਸਮਸ੍ਤ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ – ਰਸ – ਗਂਧ – ਵਰ੍ਣਰੂਪ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਏਕ ਸਤ੍ ਮਹਾ ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈ, ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗ ਹੈ, ਔਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਕੇ ਗ੍ਰਹਣਸ੍ਵਰੂਪ (ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ) ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ, (੪) ਔਰ ਕ੍ਸ਼ਣਵਿਨਾਸ਼ਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਜ੍ਞੇਯਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ (ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ) ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਔਰ ਛੋੜਨੇਕਾ ੧. ਸਤ੍ = ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਵਾਲਾ; ਹੋਨੇਵਾਲਾ . ੨. ਅਹੇਤੁਕ = ਜਿਸਕਾ ਕੋਈ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ; ਅਕਾਰਣ . ੩. ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ = ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤ . (ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਅਪਨੇ – ਅਪਨੇ ਨਿਯਤ ਵਿਸ਼ਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤੀ ਹੈ; ਜੈਸੇ ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਵਰ੍ਣਕੋ

Page 356 of 513
PDF/HTML Page 389 of 546
single page version

ਚਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕਤ੍ਵਮ੍ . ਤਥਾ ਕ੍ਸ਼ਣਕ੍ਸ਼ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਗ੍ਰਹਣਮੋਕ੍ਸ਼ਣਾਭਾਵੇਨਾਚਲਸ੍ਯ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਤ੍ਮਕ- ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਤ੍ਮਕ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਚਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕ ਤ੍ਵਮ੍ . ਤਥਾ ਨਿਤ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯ- ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਲਮ੍ਬਨਾਭਾਵੇਨਾਨਾਲਮ੍ਬਸ੍ਯ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਤ੍ਮਕਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਚਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕਤ੍ਵਮ੍ . ਏਵਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ, ਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸ੍ਯ ਤਾਵਨ੍ਮਾਤ੍ਰਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਤ੍ . ਅਯਮੇਕ ਏਵ ਚ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਦੁਪਲਬ੍ਧਵ੍ਯਃ . ਕਿਮਨ੍ਯੈਰਧ੍ਵਨੀਨਾਂਗਸਂਗਚ੍ਛਮਾਨਾਨੇਕਮਾਰ੍ਗਪਾਦਪਚ੍ਛਾਯਾਸ੍ਥਾਨੀਯੈਰਧ੍ਰੁਵੈਃ ..੧੯੨.. ਪਾਦੇਯਤ੍ਵੇਨ ਭਾਵਯੇ . ਸ ਕਃ . ਅਹਂ ਅਹਂ ਕਰ੍ਤਾ . ਕਂ ਕਰ੍ਮਤਾਪਨ੍ਨਮ੍ . ਅਪ੍ਪਗਂ ਸਹਜਪਰਮਾਹ੍ਨਾ----- ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨਮ੍ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਸੁਦ੍ਧਂ ਰਾਗਾਦਿਸਮਸ੍ਤਵਿਭਾਵਰਹਿਤਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਧੁਵਂ ਟਙ੍ਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣਜ੍ਞਾਯਕੈਕਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵੇਨ ਧ੍ਰੁਵਮਵਿਨਸ਼੍ਵਰਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਥਂਭੂਤਮ੍ . ਏਵਂ ਣਾਣਪ੍ਪਾਣਂ ਦਂਸਣਭੂਦਂ ਏਵਂ ਬਹੁਵਿਧਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣਾਖਣ੍ਡੈਕਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਾਤ੍ਮਕਮ੍ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਰੂਪਮ੍ . ਅਦਿਂਦਿਯਂ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਮੂਰ੍ਤਵਿਨਸ਼੍ਵਰਾ- ਨੇਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨਾਮੂਰ੍ਤਾਵਿਨਸ਼੍ਵਰੇਕਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਵਭਾਵਮ੍ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕੀਦ੍ਰਸ਼ਮ੍ . ਮਹਤ੍ਥਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣਮਹਾਪੁਰੁਸ਼ਾਰ੍ਥ- ਸਾਧਕਤ੍ਵਾਨ੍ਮਹਾਰ੍ਥਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਸ੍ਵਭਾਵਮ੍ . ਅਚਲਂ ਅਤਿਚਪਲਚਞ੍ਚਲਮਨੋਵਾਕ੍ਕਾਯਵ੍ਯਾਪਾਰਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪੇ ਨਿਸ਼੍ਚਲਂ ਸ੍ਥਿਰਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਅਣਾਲਂਬਂ ਸ੍ਵਾਧੀਨਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਸਾਲਮ੍ਬਨਂ ਭਰਿਤਾਵਸ੍ਥਮਪਿ ਸਮਸ੍ਤਪਰਾਧੀਨਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਲਮ੍ਬਨਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਨਿਰਾਲਮ੍ਬਨਮਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੧੯੨.. ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਂ ਦੇਹਾਦਿਕਮ-ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਂ ਦੇਹਾਦਿਕਮ- ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਅਚਲ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜ੍ਞੇਯਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਵਰੂਪ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗ ਹੈ ਔਰ ੧ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਕ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ; (੫) ਔਰ ਨਿਤ੍ਯਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ (ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ ਐਸਾ) ਜ੍ਞੇਯਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਆਲਮ੍ਬਨਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਨਿਰਾਲਮ੍ਬ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਜ੍ਞੇਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਵਿਭਾਗ ਹੈ ਔਰ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਕ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ .

ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯ ਉਤਨਾ ਹੀ ਮਾਤ੍ਰ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੀ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਤਾ ਹੈ ) . ਔਰ ਯਹ ਏਕ ਹੀ (ਯਹ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਏਕ ਹੀ) ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ . ਕਿਸੀ ਪਥਿਕਕੇ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਅਂਗੋਂਕੇ ਸਾਥ ਸਂਸਰ੍ਗਮੇਂ ਆਨੇਵਾਲੀ ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ੋਂਕੀ ਅਨੇਕ ਛਾਯਾਕੇ ਸਮਾਨ ਅਨ੍ਯ ਜੋ ਅਧ੍ਰੁਵ (-ਅਨ੍ਯ ਜੋ ਅਧ੍ਰੁਵ ਪਦਾਰ੍ਥ) ਉਨਸੇ ਕ੍ਯਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੈ ?

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਆਤ੍ਮਾ (੧) ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ, (੨) ਦਰ੍ਸ਼ਨਰੂਪ, (੩) ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਵਿਨਾ ਹੀ ਸਬਕੋ ਜਾਨਨੇਵਾਲਾ ਮਹਾ ਪਦਾਰ੍ਥ, (੪) ਜ੍ਞੇਯ – ਪਰਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਗ੍ਰਹਣ – ਤ੍ਯਾਗ ਨ ਕਰਨੇਸੇ ਅਚਲ ਔਰ (੫) ਜ੍ਞੇਯ – ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਨ ਲੇਨੇਸੇ ਨਿਰਾਲਮ੍ਬ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਏਕ ਹੈ .

ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ . ਐਸਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਧ੍ਰੁਵ ਹੋਨੇਸੇ, ਵਹੀ ਏਕ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ ..੧੯੨.. ੧. ਜ੍ਞੇਯ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਜਿਸਕੀ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸਾ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨ, ਉਸ – ਸ੍ਵਰੂਪ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ (ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਜਧਰ੍ਮਸੇ) ਆਤ੍ਮਾਕੀ

Page 357 of 513
PDF/HTML Page 390 of 546
single page version

ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਵਿਭਾਗੇਨ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਪਰਜ੍ਯਮਾਨਸ੍ਵਧਰ੍ਮਵਿਭਾਗੇਨ ਚਾਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਨਿਬਨ੍ਧਨਂ ਨ ਕਿਂਚਨਾਪ੍ਯਨ੍ਯਦਸਦ੍ਧੇਤੁਮਤ੍ਤ੍ਵੇਨਾਦ੍ਯਨ੍ਤਵਤ੍ਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਤਃਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਧ੍ਰੁਵਮਸ੍ਤਿ . ਧ੍ਰੁਵ ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮੈਵ . ਅਤੋਧ੍ਰੁਵਂ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕਮੁਪਲਭ੍ਯਮਾਨਮਪਿ ਨੋਪਲਭੇ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਮੁਪਲਭੇ ਧ੍ਰੁਵਮ੍ ..੧੯੩.. ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਨ੍ਨ ਭਾਵਨੀਯਮਿਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਿ — ਣ ਸਂਤਿ ਧੁਵਾ ਧ੍ਰੁਵਾ ਅਵਿਨਸ਼੍ਵਰਾ ਨਿਤ੍ਯਾ ਨ ਸਨ੍ਤਿ . ਕਸ੍ਯ . ਜੀਵਸ੍ਸ ਜੀਵਸ੍ਯ . ਕੇ ਤੇ . ਦੇਹਾ ਵਾ ਦਵਿਣਾ ਵਾ ਦੇਹਾ ਵਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਵਾ, ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਸ਼ੁਚਿਭੂਤਾਦ੍ਦੇਹਰਹਿਤਾਤ੍ਪਰਮਾਤ੍ਮਨੋ

ਅਬ, ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਅਧ੍ਰੁਵਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਦੂਸਰਾ ਕੁਛ ਭੀ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਦੇਹਾਃ ਵਾ ] ਸ਼ਰੀਰ, [ਦ੍ਰਵਿਣਾਨਿ ਵਾ ] ਧਨ, [ਸੁਖਦੁਃਖੇ ] ਸੁਖ -ਦੁਃਖ [ਵਾ ਅਥ ] ਅਥਵਾ [ਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰਜਨਾਃ ] ਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰਜਨ (ਯਹ ਕੁਛ) [ਜੀਵਸ੍ਯ ] ਜੀਵਕੇ [ਧ੍ਰੁਵਾਃ ਨ ਸਨ੍ਤਿ ] ਧ੍ਰੁਵ ਨਹੀਂ ਹੈਂ; [ਧ੍ਰੁਵਃ ] ਧ੍ਰੁਵ ਤੋ [ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕਃ ਆਤ੍ਮਾ ] ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ ..੧੯੩..

ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਔਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ੧ਉਪਰਕ੍ਤ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਪਨੇਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ, ਐਸਾ (ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ) ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਭੀ ਧ੍ਰੁਵ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ੨ਅਸਤ੍ ਔਰ ੩ਹੇਤੁਮਾਨ੍ ਹੋਨੇਸੇ ਆਦਿ – ਅਨ੍ਤਵਾਲਾ ਔਰ ਪਰਤਃਸਿਦ੍ਧ ਹੈ; ਧ੍ਰੁਵ ਤੋ ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਹੈ . ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਮੈਂ ਉਪਲਭ੍ਯਮਾਨ ਅਧ੍ਰੁਵ ਐਸੇ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕੋ — ਵੇ ਉਪਲਬ੍ਧ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ — ਉਪਲਬ੍ਧ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, ਔਰ ਧ੍ਰੁਵ ਐਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੋ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਤਾ ਹੂਁ ..੧੯੩.. ੧. ਉਪਰਕ੍ਤ = ਮਲਿਨ; ਵਿਕਾਰੀ [ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮ ਉਪਰਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ .]] ੨. ਅਸਤ੍ = ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਰਹਿਤ (ਅਨਿਤ੍ਯ); [ਧਨ – ਦੇਹਾਦਿਕ ਪੁਦ੍ਗਲ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਸਤ੍ ਹੈਂ, ਇਸੀਲਿਯੇ

ਆਦਿਅਨ੍ਤਵਾਲੀ ਹੈਂ .]] ੩. ਹੇਤੁਮਾਨ੍ = ਸਹੇਤੁਕ; ਜਿਸਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਕੋਈ ਭੀ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋ ਐਸਾ . [ਦੇਹ – ਧਨਾਦਿਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਕੋਈ ਭੀ ਨਿਮਿਤ੍ਤ

Page 358 of 513
PDF/HTML Page 391 of 546
single page version

ਅਮੁਨਾ ਯਥੋਦਿਤੇਨ ਵਿਧਿਨਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧ੍ਰੁਵਮਧਿਗਚ੍ਛਤਸ੍ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤ੍ਵਂ ਸ੍ਯਾਤ੍; ਤਤੋਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰਸ੍ਯ ਪਰਮਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨ ਏਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਚੇਤਨਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਸ੍ਯਾਤ੍; ਤਤਃ ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਔਦਾਰਿਕਾਦਿਪਞ੍ਚਦੇਹਾਸ੍ਤਥੈਵ ਚ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੋਗੋਪਭੋਗਸਾਧਕਾਨਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਚ . ਨ ਕੇਵਲਂ ਦੇਹਾਦਯੋ ਧ੍ਰੁਵਾ ਨ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਸੁਹਦੁਕ੍ਖਾ ਵਾ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਪਰਮਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਵਾਤ੍ਮੋਤ੍ਥਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਿ ਸਾਂਸਾਰਿਕਸੁਖਦੁਃਖਾਨਿ ਵਾ . ਅਧ ਅਹੋ ਭਵ੍ਯਾਃ ਸਤ੍ਤੁਮਿਤ੍ਤਜਣਾ ਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰਾਦਿਭਾਵਰਹਿਤਾਦਾਤ੍ਮਨੋ ਭਿਨ੍ਨਾਃ ਸ਼ਤ੍ਰੁ- ਮਿਤ੍ਰਾਦਿਜਨਾਸ਼੍ਚ . ਯਦ੍ਯੇਤਤ੍ ਸਰ੍ਵਮਧ੍ਰੁਵਂ ਤਰ੍ਹਿ ਕਿਂ ਧ੍ਰੁਵਮਿਤਿ ਚੇਤ੍ . ਧੁਵੋ ਧ੍ਰੁਵਃ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਃ . ਸ ਕਃ . ਅਪ੍ਪਾ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਉਵਓਗਪ੍ਪਗੋ ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯੋਦਰਵਿਵਰਵਰ੍ਤਿਤ੍ਰਿਕਾਲਵਿਸ਼ਯਸਮਸ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਯੁਗਪਤ੍- ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਸਮਰ੍ਥਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕ ਇਤਿ . ਏਵਮਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਧ੍ਰੁਵਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਨਿ ਭਾਵਨਾ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯੇਤਿ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍ ..੧੯੩.. ਏਵਮਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭੋ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨੇਨ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ . ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭੋ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ . ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਦਾਤ੍ਮੈਵ ਭਾਵਨੀਯ ਇਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਾ . ਆਤ੍ਮਾਨੋਨ੍ਯਦਧ੍ਰੁਵਂ ਨ ਭਾਵਨੀਯਮਿਤਿ ਕਥਨੇਨ ਚਤੁਰ੍ਥੀ ਚੇਤਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥੈਵਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭੇ ਸਤਿ ਕਿਂ ਫਲਂ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ੍ਤਰਮਾਹ — ਝਾਦਿ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਜੋ ਯਃ ਕਰ੍ਤਾ . ਕਮ੍ . ਅਪ੍ਪਗਂ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨਮ੍ . ਕਥਂਭੂਤਮ੍ . ਪਰਂ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ] ਜੋ [ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ] ਐਸਾ ਜਾਨਕਰ [ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ] ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ] ਪਰਮ ਆਤ੍ਮਾਕਾ [ਧ੍ਯਾਯਤਿ ] ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਸਃ ] ਵਹ – [ਸਾਕਾਰਃ ਅਨਾਕਾਰਃ ] ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਯਾ ਅਨਾਕਾਰ — [ਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਂਥਿਂ ] ਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਂਥਿਕਾ [ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ] ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਤਾ ਹੈ ..੧੯੪..

ਟੀਕਾ : — ਇਸ ਯਥੋਕ੍ਤ ਵਿਧਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੋ ਧ੍ਰੁਵ ਜਾਨਤਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਉਸੀਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤ੍ਵ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ੧ਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰ ਪਰਮ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ੧. ਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰ = ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ [ਪਰਮ ਆਤ੍ਮਾ ਕੇਵਲ ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਨਨ੍ਤ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲਾ ਹੈ .]]

Page 359 of 513
PDF/HTML Page 392 of 546
single page version

ਸਾਕਾਰੋਪਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯਾਨਾਕਾਰੋਪਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਵਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣੈਕਾਗ੍ਰਚੇਤਨਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧੇਰਾਸਂਸਾਰਬਦ੍ਧਦ੍ਰੁਢਤਰਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਨ੍ਥੇਰੁਦ੍- ਗ੍ਰਥਨਂ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਅਤਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਸ੍ਯ ਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਭੇਦਃ ਫਲਮ੍ ..੧੯੪..

ਇਸਸੇ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ) ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿ ਭੇਦ ( ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਰੂਪੀ ਗਾਁਠਕਾ ਟੂਟਨਾ) ਵਹ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਕਾ ਫਲ ਹੈ ..੧੯੪..

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ] ਜੋ [ਨਿਹਤਮੋਹਗ੍ਰਂਥੀ ] ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿਕੋ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰਕੇ, [ਰਾਗਪ੍ਰਦ੍ਵੇਸ਼ੌ ਕ੍ਸ਼ਪਯਿਤ੍ਵਾ ] ਰਾਗ – ਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਕੇ, [ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਃ ] ਸਮਸੁਖ – ਦੁਃਖ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ ਭਵੇਤ੍ ] ਸ਼੍ਰਮਣਤਾ (ਮੁਨਿਤ੍ਵ) ਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, [ਸਃ ] ਵਹ [ਅਕ੍ਸ਼ਯਂ ਸੌਖ੍ਯਂ ] ਅਕ੍ਸ਼ਯ ਸੌਖ੍ਯਕੋ ੧. ਏਕ ਅਗ੍ਰਕਾ (ਵਿਸ਼ਯਕਾ, ਧ੍ਯੇਯਕਾ) ਸਂਚੇਤਨ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨੁਭਵਨ ਧ੍ਯਾਨਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ .

Page 360 of 513
PDF/HTML Page 393 of 546
single page version

ਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਕ੍ਸ਼ਪਣਾਦ੍ਧਿ ਤਨ੍ਮੂਲਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕ੍ਸ਼ਪਣਂ; ਤਤਃ ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਸ੍ਯ ਪਰਮਮਾਧ੍ਯਸ੍ਥਲਕ੍ਸ਼ਣੇ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ ਭਵਨਂ; ਤਤੋਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾਕ੍ਸ਼ਯਸੌਖ੍ਯਲਾਭਃ . ਅਤੋ ਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਭੇਦਾਦਕ੍ਸ਼ਯਸੌਖ੍ਯਂ ਫਲਮ੍ ..੧੯੫..

ਅਥ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਭੇਦਾਤ੍ਕਿਂ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨੇ ਸਮਾਧਾਨਂ ਦਦਾਤਿ — ਜੋ ਣਿਹਦਮੋਹਗਂਠੀ ਯਃ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਕ੍ਤ- ਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਨਿਹਤਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਰ੍ਭੂਤ੍ਵਾ ਰਾਗਪਦੋਸੇ ਖਵੀਯ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਚਲਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰ- ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕੌ ਚਰਿਤ੍ਰਮੋਹਸਂਜ੍ਞੌ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੌ ਕ੍ਸ਼ਪਯਿਤ੍ਵਾ . ਕ੍ਵ . ਸਾਮਣ੍ਣੇ ਸ੍ਵਸ੍ਵਭਾਵਲਕ੍ਸ਼ਣੇ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਹੋਜ੍ਜਂ ਭੂਤ੍ਵਾ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਸਮਸੁਹਦੁਕ੍ਖੋ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਂਵਿਤ੍ਤਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪੋਪਾਧਿ- ਰਹਿਤਪਰਮਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਾਨੁਭਵੇਨ ਸਾਂਸਾਰਿਕਸੁਖਦੁਃਖੋਤ੍ਪਨ੍ਨਹਰ੍ਸ਼ਵਿਸ਼ਾਦਰਹਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਃ . ਸੋ ਸੋਕ੍ਖਂ ਅਕ੍ਖਯਂ ਲਹਦਿ ਸ ਏਵਂਗੁਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟੋ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨੀ ਸੌਖ੍ਯਮਕ੍ਸ਼ਯਂ ਲਭਤੇ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕ੍ਸ਼ਯਾਚ੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਸਂਜ੍ਞ- ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਵਿਨਾਸ਼ਸ੍ਤਤਸ਼੍ਚ ਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿਮਾਧ੍ਯਸ੍ਥ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਯਯਯਯੇਵਸ੍ਥਾਨਂ ਤੇਨਾਕ੍ਸ਼ਯਸੁਖਲਾਭੋ ਭਵਤੀਤਿ ..੧੯੫.. ਅਥ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੈਕਾਗ੍ਗ੍ਗ੍ਗ੍ਗ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰਯਲਕ੍ਸ਼ਣਧ੍ਯਾਨਮਾਤ੍ਮਨੋਤ੍ਯਨ੍ਤਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਿਂ ਕਰੋਤੀਤ੍ਯਾਵੇਦਯਤਿ — ਜੋ ਖਵਿਦਮੋਹਕਲੁਸੋ ਯਃ ਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ਃ, ਮੋਹੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਃ ਕਲੁਸ਼ਸ਼੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਃ, ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਯਕਥਿਤਕ੍ਰਮੇਣ ਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ੌ ਯੇਨ [ਲਭਤੇ ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕ ਰਤਾ ਹੈ ..੧੯੫..

ਟੀਕਾ : — ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਨੇਸੇ, ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿ ਜਿਸਕਾ ਮੂਲ ਹੈ ਐਸੇ ਰਾਗ – ਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ, ਕ੍ਸ਼ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਉਸਸੇ (ਰਾਗ – ਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਹੋਨੇਸੇ), ਸੁਖ – ਦੁਃਖ ਸਮਾਨ ਹੈਂ ਐਸੇ ਜੀਵਕਾ ਪਰਮ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥਤਾ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ ਸ਼੍ਰਮਣਤਾਮੇਂ ਪਰਿਣਮਨ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਉਸਸੇ (ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮੇਂ ਪਰਿਣਮਨਸੇ) ਅਨਾਕੁਲਤਾ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੇ ਅਕ੍ਸ਼ਯ ਸੁਖਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ .

ਅਬ, ੧ਏਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ, ਐਸਾ ਧ੍ਯਾਨ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾ ਨਹੀਂ ਲਾਤਾ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : — ੧. ਏਕਾਗ੍ਰ = ਜਿਸਕਾ ਏਕ ਹੀ ਵਿਸ਼ਯ (ਆਲਂਬਨ) ਹੋ ਐਸਾ .

Page 361 of 513
PDF/HTML Page 394 of 546
single page version

ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਪਰਿਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ਸ੍ਯ ਤਨ੍ਮੂਲਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਭਾਵਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਤ੍ਵਂ ਸ੍ਯਾਤ੍; ਤਤੋਧਿਕਰਣਭੂਤਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਾਭਾਵਾਦੁਦਧਿਮਧ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੈਕਪੋਤਪਤਤ੍ਰਿਣ ਇਵ ਅਨਨ੍ਯਸ਼ਰਣਸ੍ਯ ਮਨਸੋ ਨਿਰੋਧਃ ਸ੍ਯਾਤ੍; ਤਤਸ੍ਤਨ੍ਮੂਲਚਂਚਲਤ੍ਵਵਿਲਯਾਦਨਨ੍ਤਸਹਜਚੈਤਨ੍ਯਾਤ੍ਮਨਿ ਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸਮਵਸ੍ਥਾਨਂ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਤਤ੍ਤੁ ਸ੍ਵਰੂਪਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਨਾਕੁਲੈਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਧ੍ਯਾਨਮਿਤ੍ਯੁਪਗੀਯਤੇ . ਅਤਃ ਸ੍ਵਭਾਵਾਵਸ੍ਥਾਨਰੂਪਤ੍ਵੇਨ ਧ੍ਯਾਨਮਾਤ੍ਮਨੋਨਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਨਾਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਾਯੇਤਿ ..੧੯੬.. ਸ ਭਵਤਿ ਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ਃ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਵਿਸਯਵਿਰਤ੍ਤੋ ਮੋਹਕਲੁਸ਼ਰਹਿਤਸ੍ਵਾਤ੍ਮਸਂਵਿਤ੍ਤਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨ- ਸੁਖਸੁਧਾਰਸਾਸ੍ਵਾਦਬਲੇਨ ਕਲੁਸ਼ਮੋਹੋਦਯਜਨਿਤਵਿਸ਼ਯਸੁਖਾਕਾਙ੍ਕ੍ਸ਼ਾਰਹਿਤਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਃ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਥਂਭੂਤਃ . ਸਮਵਟ੍ਠਿਦੋ ਸਮ੍ਯਗਵਸ੍ਥਿਤਃ . ਕ੍ਵ . ਸਹਾਵੇ ਨਿਜਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵੇ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਪੂਰ੍ਵਮ੍ . ਮਣੋ ਣਿਰੁਂਭਿਤ੍ਤਾ ਵਿਸ਼ਯਕਸ਼ਾਯੋਤ੍ਪਨ੍ਨਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਰੂਪਂ ਮਨੋ ਨਿਰੁਧ੍ਯ ਨਿਸ਼੍ਚਲਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਸੋ ਅਪ੍ਪਾਣਂ ਹਵਦਿ ਝਾਦਾ ਸ ਏਵਂਗੁਣਯੁਕ੍ਤਃ ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨਂ ਭਵਤਿ ਧ੍ਯਾਤਾ . ਤੇਨੈਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨੇਨਾਤ੍ਯਨ੍ਤਿਕੀਂ ਮੁਕ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਂ ਲਭਤ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ] ਜੋ [ਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ਃ ] ਮੋਹਮਲਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਕੇ, [ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਃ ] ਵਿਸ਼ਯਸੇ ਵਿਰਕ੍ਤ ਹੋਕਰ, [ਮਨਃ ਨਿਰੁਧ੍ਯ ] ਮਨਕਾ ਨਿਰੋਧ ਕਰਕੇ, [ਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸਮਵਸ੍ਥਿਤਃ ] ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਸਮਵਸ੍ਥਿਤ ਹੈ, [ਸਃ ] ਵਹ [ਆਤ੍ਮਾਨਂ ] ਆਤ੍ਮਾਕਾ [ਧ੍ਯਾਤਾ ਭਵਤਿ ] ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ ..੧੯੬..

ਟੀਕਾ : — ਜਿਸਨੇ ਮੋਹਮਲਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ, ਮੋਹਮਲ ਜਿਸਕਾ ਮੂਲ ਹੈ ਐਸੀ ੧ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਤਾ ਹੋਤੀ ਹੈ; (ਉਸਸੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਸ਼ਯ ਵਿਰਕ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ), ਸਮੁਦ੍ਰਕੇ ਮਧ੍ਯਗਤ ਜਹਾਜਕੇ ਪਕ੍ਸ਼ੀਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਅਧਿਕਰਣਭੂਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰੋਂਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਜਿਸੇ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਸ਼ਰਣ ਨਹੀਂ ਰਹਾ ਹੈ ਐਸੇ ਮਨਕਾ ਨਿਰੋਧ ਹੋਤਾ ਹੈ . (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੈਸੇ ਸਮੁਦ੍ਰਕੇ ਬੀਚਮੇਂ ਪਹੁਁਚੇ ਹੁਏ ਕਿਸੀ ਏਕਾਕੀ ਜਹਾਜ ਪਰ ਬੈਠੇ ਹੁਏ ਪਕ੍ਸ਼ੀਕੋ ਉਸ ਜਹਾਜਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਅਨ੍ਯ ਕਿਸੀ ਜਹਾਜਕਾ, ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਕਾ ਯਾ ਭੂਮਿ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕਾ ਆਧਾਰ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਸ਼ਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕਾ ਉੜਨਾ ਬਨ੍ਦ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਮਨਕੋ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਕਿਨ੍ਹੀਂ ਅਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ ਇਸਲਿਯੇ ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਸ਼ਰਣ ਨ ਰਹਨੇਸੇ ਮਨ ਨਿਰੋਧਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ); ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਨਕਾ ਨਿਰੋਧ ਹੋਨੇਸੇ), ਮਨ ਜਿਸਕਾ ਮੂਲ ਹੈ ਐਸੀ ਚਂਚਲਤਾਕਾ ਵਿਲਯ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਤਸਹਜ – ਚੈਤਨ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ੨ਸਮਵਸ੍ਥਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ਸ੍ਵਭਾਵਸਮਵਸ੍ਥਾਨ ਤੋ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ, ਅਨਾਕੁਲ, ਏਕਾਗ੍ਰ ਸਂਚੇਤਨ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸੇ ਧ੍ਯਾਨ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .

ਇਸਸੇ (ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ ਕਿ – ) ਧ੍ਯਾਨ, ਸ੍ਵਭਾਵਸਮਵਸ੍ਥਾਨਰੂਪ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਆਤ੍ਮਾਸੇ ੧. ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ = ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ . ੨. ਸਮਵਸ੍ਥਾਨ = ਸ੍ਥਿਰਤਯਾ – ਦ੍ਰੁਢਤਯਾ ਰਹਨਾ – ਟਿਕਨਾ . ਪ੍ਰ. ੪੬

Page 362 of 513
PDF/HTML Page 395 of 546
single page version

ਲੋਕੋ ਹਿ ਮੋਹਸਦ੍ਭਾਵੇ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕਸਦ੍ਭਾਵੇ ਚ ਸਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਤ੍ਵਾਦਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਥਤ੍ਵਾ- ਇਤਿ . ਤਤਃ ਸ੍ਥਿਤਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨਾਜ੍ਜੀਵੋ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਭਵਤੀਤਿ . ਕਿਂਚ ਧ੍ਯਾਨੇਨ ਕਿਲਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਜਾਤਃ ਤਤ੍ਰ ਵਿਸ਼ਯੇ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰਿਯਤੇ . ਤਥਾਹਿ — ਧ੍ਯਾਨਂ ਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਤਥੈਵ ਧ੍ਯਾਨਚਿਨ੍ਤਾ ਧ੍ਯਾਨਾਨ੍ਵਯ- ਸੂਚਨਮਿਤਿ . ਤਤ੍ਰੈਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧੋ ਧ੍ਯਾਨਮ੍ . ਤਚ੍ਚ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ਼ੁਦ੍ਧਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਧਾ . ਅਥ ਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨਃ ਕਥ੍ਯਤੇ — ਯਤ੍ਰਾਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਧ੍ਯਾਨਂ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਮਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਤਤ੍ਤ੍ਵਚਿਨ੍ਤਾ, ਪੁਨਰਪ੍ਯਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਧ੍ਯਾਨਂ, ਪੁਨਰਪਿ ਤਤ੍ਤ੍ਵਚਿਨ੍ਤੇਤਿ ਪ੍ਰਮਤ੍ਤਾਪ੍ਰਮਤ੍ਤਗੁਣਸ੍ਥਾਨਵਦਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤੇਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤੇ ਗਤੇ ਸਤਿ ਪਰਾਵਰ੍ਤਨਮਸ੍ਤਿ ਸ ਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨੋ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਸ ਚ ਧਰ੍ਮ੍ਯਧ੍ਯਾਨਸਂਬਨ੍ਧੀ . ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਂ ਪੁਨਰੁਪਸ਼ਮਸ਼੍ਰੇਣਿਕ੍ਸ਼ਪਕਸ਼੍ਰੇਣ੍ਯਾਰੋਹਣੇ ਭਵਤਿ . ਤਤ੍ਰ ਚਾਲ੍ਪਕਾਲਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਾਵਰ੍ਤਨਰੂਪਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨੋ ਨ ਘਟਤੇ . ਇਦਾਨੀਂ ਧ੍ਯਾਨਚਿਨ੍ਤਾ ਕਥ੍ਯਤੇ – ਯਤ੍ਰ ਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨ- ਵਦ੍ਧਯਾਨਪਰਾਵਰ੍ਤੋ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਧ੍ਯਾਨਸਂਬਨ੍ਧਿਨੀ ਚਿਨ੍ਤਾਸ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਯਦ੍ਯਪਿ ਕ੍ਵਾਪਿ ਕਾਲੇ ਧ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤਿ ਤਥਾਪਿ ਸਾ ਧ੍ਯਾਨਚਿਨ੍ਤਾ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਅਥ ਧ੍ਯਾਨਾਨ੍ਵਯਸੂਚਨਂ ਕਥ੍ਯਤੇ — ਯਤ੍ਰ ਧ੍ਯਾਨਸਾਮਗ੍ਰੀਭੂਤਾ ਦ੍ਵਾਦਸ਼ਾਨੁਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਾ ਅਨ੍ਯਦ੍ਵਾ ਧ੍ਯਾਨਸਂਬਨ੍ਧਿ ਸਂਵੇਗਵੈਰਾਗ੍ਯਵਚਨਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਵਾ ਤਤ੍ ਧ੍ਯਾਨਾਨ੍ਵਯਸੂਚਨਮਿਤਿ . ਅਨ੍ਯਥਾ ਵਾ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧਂ ਧ੍ਯਾਨਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ – ਧ੍ਯਾਤਾ ਧ੍ਯਾਨਂ ਫਲਂ ਧ੍ਯੇਯਮਿਤਿ . ਅਥਵਾਰ੍ਤਰੌਦ੍ਰਧਰ੍ਮ੍ਯਸ਼ੁਕ੍ਲਵਿਭੇਦੇਨ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧਂ ਧ੍ਯਾਨਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਅਨਨ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ..੧੯੬..

ਅਬ, ਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਾਰਾ ਐਸਾ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਜਿਨਨੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੋ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਸਕਲਜ੍ਞਾਨੀ (ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ) ਕ੍ਯਾ ਧ੍ਯਾਤੇ ਹੈਂ ? : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਨਿਹਤਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਾ ] ਜਿਨਨੇ ਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਕਾ ਨਾਸ਼ ਕਿਯਾ ਹੈ, [ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਸਰ੍ਵਭਾਵਤਤ੍ਵਜ੍ਞਃ ] ਜੋ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਔਰ [ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਗਤਃ ] ਜੋ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੇ ਪਾਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੈਂ, [ਅਸਂਦੇਹਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਐਸੇ ਸਂਦੇਹ ਰਹਿਤ ਸ਼੍ਰਮਣ [ਕਮ੍ ਅਰ੍ਥਂ ] ਕਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ [ਧ੍ਯਾਯਤਿ ] ਧ੍ਯਾਤੇ ਹੈਂ ? ..੧੯੭..

੧. ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧਕ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਰੁਕਨੇਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੈ .

Page 363 of 513
PDF/HTML Page 396 of 546
single page version

ਨਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਭ੍ਯਾਂ ਚਾਭਿਲਸ਼ਿਤਂ ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤਂ ਸਨ੍ਦਿਗ੍ਧਂ ਚਾਰ੍ਥਂ ਧ੍ਯਾਯਨ੍ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਃ, ਭਗਵਾਨ੍ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸ੍ਤੁ ਨਿਹਤਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਤਯਾ ਮੋਹਾਭਾਵੇ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕਾਭਾਵੇ ਚ ਨਿਰਸ੍ਤਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਸਰ੍ਵਭਾਵ- ਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਗਤਤ੍ਵਾਭ੍ਯਾਂ ਚ ਨਾਭਿਲਸ਼ਤਿ, ਨ ਜਿਜ੍ਞਾਸਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਦਿਹ੍ਯਤਿ ਚ; ਕੁਤੋਭਿਲਸ਼ਿਤੋ ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤਃ ਸਨ੍ਦਿਗ੍ਧਸ਼੍ਚਾਰ੍ਥਃ . ਏਵਂ ਸਤਿ ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ..੧੯੭.. ਤਦਨ੍ਯਤ੍ਰ ਕਥਿਤਮਾਸ੍ਤੇ ..੧੯੬.. ਏਵਮਾਤ੍ਮਪਰਿਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨਰੂਪੇਣ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ, ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕ੍ਸ਼ਯਾਚ੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ, ਤਦੁਭਯਕ੍ਸ਼ਯੇਣ ਮੋਕ੍ਸ਼ੋ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਾ ਚੇਤ੍ਯਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਫਲਕਥਨਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥੋਪਲਬ੍ਧਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸਕਲਜ੍ਞਾਨੀ ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਮਾਕ੍ਸ਼ੇਪਦ੍ਵਾਰੇਣ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਂ ਵਾ ਕਰੋਤਿ — ਣਿਹਦਘਣਘਾਦਿਕਮ੍ਮੋ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਦਿਤਨਿਸ਼੍ਚਲਨਿਜ- ਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪਰਿਣਤਿਰੂਪਸ਼ੁਦ੍ਧਧ੍ਯਾਨੇਨ ਨਿਹਤਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਾ . ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਸਵ੍ਵਭਾਵਤਚ੍ਚਣ੍ਹੂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਯਥਾ ਭਵਤਿ ਤਥਾ ਸਰ੍ਵਭਾਵਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਃ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਪਰਿਜ੍ਞਾਤਸ੍ਵਰੂਪਃ . ਣੇਯਂਤਗਦੋ ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਗਤਃ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਰੂਪੇਣ ਪਾਰਂਗਤਃ. ਏਵਂਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਤ੍ਰਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ ਸਮਣੋ ਜੀਵਿਤਮਰਣਾਦਿਸਮਭਾਵਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਮਹਾਸ਼੍ਰਮਣਃ ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਵਿਸ਼ਯਕੋ ੧ਅਵਚ੍ਛੇਦਪੂਰ੍ਵਕ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ (ਲੋਕ) ੨ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ, ੩ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ ਔਰ ੪ਸਂਦਿਗ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਕਾ ਨਾਸ਼ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇਸੇ (੧) ਮੋਹਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਤਥਾ (੨) ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕ ਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ, (੧) ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਨਸ਼੍ਟ ਕੀ ਗਈ ਹੈ ਤਥਾ (੨) ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੈ ਤਥਾ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕਾ ਪਾਰ ਪਾ ਲਿਯਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਭਗਵਾਨ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਦੇਵ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ ਔਰ ਸਂਦੇਹ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ; ਤਬ ਫਿ ਰ (ਉਨਕੇ) ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ ਔਰ ਸਂਦਿਗ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥ ਕਹਾਁਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਐਸਾ ਹੈ ਤਬ ਫਿ ਰ ਵੇ ਕ੍ਯਾ ਧ੍ਯਾਤੇ ਹੈਂ ?

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਲੋਕਕੇ (ਜਗਤ੍ਕੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਜੀਵ ਸਮੁਦਾਯਕੇ) ਮੋਹਕਰ੍ਮਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਸਹਿਤ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਇਸ਼੍ਟ ਪਦਾਰ੍ਥਕੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਔਰ ਉਸਕੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ ਕਰ੍ਮਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਬਹੁਤਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਤੋ ਜਾਨਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਜਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਉਸੇ ਭੀ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਕਰਣ ਪੂਰ੍ਵਕ — ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾਸੇ — ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾਸੇ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਅਜ੍ਞਾਤ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਜਾਨਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾ (ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ) ਹੋਤੀ ਹੈ, ਔਰ ਅਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਯਾ ਜਾਨੇ ਹੁਏ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਸਂਬਂਧਮੇਂ ਸਂਦੇਹ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸਕੇ ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ ਔਰ ਸਂਦਿਗ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਸਂਭਵਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਪਰਨ੍ਤੁ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਭਗਵਾਨਕੇ ਤੋ ਮੋਹਕਰ੍ਮਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਰਹਿਤ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਔਰ ਉਨਕੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ ਕਰ੍ਮਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾਪੂਰ੍ਵਕ — ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਤਯਾ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਯਾ ਸਨ੍ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਿਸੀ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਯਾ ਸਨ੍ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; ਤਬ ਫਿ ਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ? ..੧੯੭.. ੧. ਅਵਚ੍ਛੇਦਪੂਰ੍ਵਕ = ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਕਰਣ ਕਰਕੇ; ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾਸੇ; ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਸੇ; ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾਸੇ . ੨. ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ = ਜਿਸਕੀ ਇਚ੍ਛਾ –

Page 364 of 513
PDF/HTML Page 397 of 546
single page version

ਅਯਮਾਤ੍ਮਾ ਯਦੈਵ ਸਹਜਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਬਾਧਾਯਤਨਾਨਾਮਸਾਰ੍ਵਦਿਕ੍ਕਾਸਕਲਪੁਰੁਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾ- ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਃ ਝਾਦਿ ਕਮਟ੍ਠਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਕਮਰ੍ਥਮਿਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਃ . ਅਥਵਾ ਕਮਰ੍ਥਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ, ਨ ਕਮਪੀਤ੍ਯਾਕ੍ਸ਼ੇਪਃ . ਕਥਂਭੂਤਃ ਸਨ੍ . ਅਸਂਦੇਹੋ ਅਸਨ੍ਦੇਹਃ ਸਂਸ਼ਯਾਦਿਰਹਿਤ ਇਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ – ਯਥਾ ਕੋਪਿ ਦੇਵਦਤ੍ਤੋ ਵਿਸ਼ਯਸੁਖਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਵਿਦ੍ਯਾਰਾਧਨਾਧ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਯਦਾ ਵਿਦ੍ਯਾ ਸਿਦ੍ਧਾ ਭਵਤਿ ਤਤ੍ਫਲਭੂਤਂ ਵਿਸ਼ਯਸੁਖਂ ਚ ਸਿਦ੍ਧਂ ਭਵਤਿ ਤਦਾਰਾਧਨਾਧ੍ਯਾਨਂ ਨ ਕਰੋਤਿ, ਤਥਾਯਂ ਭਗਵਾਨਪਿ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਵਿਦ੍ਯਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਫਲਭੂਤਾਨਨ੍ਤਸੁਖਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਚ ਪੂਰ੍ਵਂ ਛਦ੍ਮਸ੍ਥਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਰੂਪਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰੁਤਵਾਨ੍, ਇਦਾਨੀਂ ਤਦ੍ਧਯਾਨੇਨ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਵਿਦ੍ਯਾ ਸਿਦ੍ਧਾ ਤਤ੍ਫਲਭੂਤਮਨਨ੍ਤਸੁਖਂ ਚ ਸਿਦ੍ਧਮ੍; ਕਿਮਰ੍ਥਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਃ ਆਕ੍ਸ਼ੇਪੋ ਵਾ; ਦ੍ਵਿਤੀਯਂ ਚ ਕਾਰਣਂ – ਪਰੋਕ੍ਸ਼ੇਰ੍ਥੇ ਧ੍ਯਾਨਂ ਭਵਤਿ, ਭਗਵਤਃ ਸਰ੍ਵਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ, ਕਥਂ ਧ੍ਯਾਨਮਿਤਿ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਦ੍ਵਾਰੇਣ ਗਾਥਾ ਗਤਾ ..੧੯੭.. ਅਥਾਤ੍ਰ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ੇ ਪਰਿਹਾਰਂ ਦਦਾਤਿ — ਝਾਦਿ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਏਕਾਕਾਰਸਮਰਸੀਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਤ੍ਯਨੁਭਵਤਿ . ਸ ਕਃ

ਅਬ, ਸੂਤ੍ਰ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਗਾਥਾਕੇ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਕਾ) ਉਤ੍ਤਰ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਕਿ — ਜਿਸਨੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੋ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੈ ਵਹ ਸਕਲਜ੍ਞਾਨੀ (ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਆਤ੍ਮਾ) ਇਸ (ਪਰਮ ਸੌਖ੍ਯ) ਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਨਕ੍ਸ਼ਃ ] ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਔਰ [ਅਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤਃ ਭੂਤਃ ] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤੀਤ ਹੁਆ ਆਤ੍ਮਾ [ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਵਿਯੁਕ੍ਤਃ ] ਸਰ੍ਵ ਬਾਧਾ ਰਹਿਤ ਔਰ [ਸਮਂਤਸਰ੍ਵਾਕ੍ਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਢਯਃ ] ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸਮਂਤ (ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਕੇ, ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ) ਸੌਖ੍ਯ ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ [ਪਰਂ ਸੌਖ੍ਯਂ ] ਪਰਮ ਸੌਖ੍ਯਕਾ [ਧ੍ਯਾਯਤਿ ] ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ..੧੯੮..

ਟੀਕਾ : — ਜਬ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ, ਜੋ ਸਹਜ ਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਬਾਧਾਕੇ ੧ਆਯਤਨ ਹੈਂ (ਐਸੀ) ਤਥਾ ਜੋ ੨ਅਸਕਲ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ੩ਅਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਆਯਤਨ ਹੈਂ ਐਸੀ ੧ ਆਯਤਨ = ਨਿਵਾਸ; ਸ੍ਥਾਨ . ੨ ਅਸਕਲ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ = ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸਰ੍ਵ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਨਹੀਂ ਕਿਨ੍ਤੁ ਥੋੜੇ ਹੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ . ੩ ਅਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਕੇ = ਸਭੀ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਨਹੀਂ ਕਿ ਨ੍ਤੁ ਅਮੁਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ; ਅਪੂਰ੍ਣ [ਯਹ ਅਪੂਰ੍ਣ ਸੁਖ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ

Page 365 of 513
PDF/HTML Page 398 of 546
single page version

ਯਤਨਾਨਾਂ ਚਾਕ੍ਸ਼ਾਣਾਮਭਾਵਾਤ੍ਸ੍ਵਯਮਨਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵੇਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਤਦੈਵ ਪਰੇਸ਼ਾਮਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤੋ ਭਵਨ੍ ਨਿਰਾਬਾਧ- ਸਹਜਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਵਿਯੁਕ੍ਤਃ, ਸਾਰ੍ਵਦਿਕ੍ਕਸਕਲਪੁਰੁਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਪੂਰ੍ਣਤ੍ਵਾਤ੍ਸਮਨ੍ਤਸਰ੍ਵਾਕ੍ਸ਼- ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਢਯਸ਼੍ਚ ਭਵਤਿ . ਏਵਂਭੂਤਸ਼੍ਚ ਸਰ੍ਵਾਭਿਲਾਸ਼ਜਿਜ੍ਞਾਸਾਸਨ੍ਦੇਹਾਸਮ੍ਭਵੇਪ੍ਯਪੂਰ੍ਵਮਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਪਰਮਸੌਖ੍ਯਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ . ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਸਂਗਤੈਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨਮਾਤ੍ਰੇਣਾਵਤਿਸ਼੍ਠਤ ਇਤਿ ਯਾਵਤ੍ . ਈਦ੍ਰੁਸ਼- ਮਵਸ੍ਥਾਨਂ ਚ ਸਹਜਜ੍ਞਾਨਾਨਨ੍ਦਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਸ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਿਰੇਵ ..੧੯੮.. ਕਰ੍ਤਾ . ਭਗਵਾਨ੍ . ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ . ਸੋਕ੍ਖਂ ਸੌਖ੍ਯਮ੍ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਪਰਂ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਂ, ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਹ੍ਲਾਦਕ- ਪਰਮਾਨਨ੍ਤਸੁਖਮ੍ . ਕਸ੍ਮਿਨ੍ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ . ਯਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਕ੍ਸ਼ਣੇ ਭੂਦੋ ਭੂਤਃ ਸਂਜਾਤਃ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਅਕ੍ਖਾਤੀਦੋ ਅਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤਃ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰਹਿਤਃ . ਨ ਕੇਵਲਂ ਸ੍ਵਯਮਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਜਾਤਃ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਚ ਅਣਕ੍ਖੋ ਅਨਕ੍ਸ਼ਃ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯੋ ਨ ਭਵਤੀਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਸਵ੍ਵਾਬਾਧਵਿਜੁਤ੍ਤੋ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰੁਤਲਕ੍ਸ਼ਣਬਲੇਨ ਬਾਧਾਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ ਹ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰਸ੍ਵਤ੍ਵਂ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਾ- ਵਿਯੁਕ੍ਤ : . ਆਸਮਨ੍ਤਾਦ੍ਬਾਧਾਃ ਪੀਡਾ ਆਬਾਧਾਃ ਸਰ੍ਵਾਸ਼੍ਚ ਤਾ ਆਬਾਧਾਸ਼੍ਚ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਾਸ੍ਤਾਭਿਰ੍ਵਿਯੁਕ੍ਤੋ ਰਹਿਤਃ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਾਵਿਯੁਕ੍ਤ : . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਰੂਪਃ . ਸਮਂਤਸਵ੍ਵਕ੍ਖਸੋਕ੍ਖਣਾਣਡ੍ਢੋ ਸਮਨ੍ਤਤਃ ਸਾਮਸ੍ਤ੍ਯੇਨ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿ- ਸਰ੍ਵਾਕ੍ਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਢਯਃ . ਸਮਨ੍ਤਤਃ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਰ੍ਵਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਸਰ੍ਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਾਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤ੍ਵੇਨ ਯੇ ਜ੍ਞਾਨਸੌਖ੍ਯੇ ਦ੍ਵੇ ਤਾਭ੍ਯਾਮਾਢਯਃ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਃ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਅਯਂ ਭਗਵਾਨੇਕਦੇਸ਼ੋਦ੍ਭਵਸਾਂਸਾਰਿਕਜ੍ਞਾਨਸੁਖਕਾਰਣਭੂਤਾਨਿ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਦ੍ਭਵਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਸੁਖਵਿਨਾਸ਼ਕਾਨਿ ਚ ਯਾਨੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ਕਾਰਣ- ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਯਂ ‘ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’ ਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਸਮਯ ਵਹ ਦੂਸਰੋਂਕੋ ‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤੀਤ’ (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਅਗੋਚਰ) ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ, ਨਿਰਾਬਾਧ ਸਹਜਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਰ੍ਵਬਾਧਾ ਰਹਿਤ’ ਤਥਾ ਸਕਲ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਕੇ (ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ) ਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਮਸ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸਂਮਤ ਸੌਖ੍ਯ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ’ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ ਸਰ੍ਵ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਔਰ ਸਂਦੇਹਕਾ ਅਸਂਭਵ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਪੂਰ੍ਵ ਔਰ ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣ ਪਰਮਸੌਖ੍ਯਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਸਂਗਤ ਏਕ ‘ਅਗ੍ਰ’ਕੇ ਸਂਚੇਤਨਮਾਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਅਵਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਕੁਲਤਾਕੇ ਸਾਥ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾਰੂਪੀ ਵਿਸ਼ਯਕੇ ਅਨੁਭਵਨਰੂਪ ਹੀ ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੈ ) ਔਰ ਐਸਾ ਅਵਸ੍ਥਾਨ ਸਹਜਜ੍ਞਾਨਾਨਨ੍ਦਸ੍ਵਭਾਵ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿ ਹੀ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਨਾ, ਸਹਜਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਆਨਨ੍ਦ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੀ ਹੈ .)

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ੧੯੭ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਥਾ ਕਿ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਭਗਵਾਨਕੋ ਕਿਸੀ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਯਾ ਸਨ੍ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਬ ਫਿ ਰ ਵੇ ਕਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ? ਉਸਕਾ ਉਤ੍ਤਰ ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ : — ਏਕ ਅਗ੍ਰ (ਵਿਸ਼ਯ) ਕਾ ਸਂਵੇਦਨ ਧ੍ਯਾਨ ਹੈ . ਸਰ੍ਵ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਆਨਨ੍ਦ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਭਰੇ ਹੁਏ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਭਗਵਾਨ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਐਸੇ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਰੂਪੀ ਏਕ ਵਿਸ਼ਯਕਾ ਸਂਵੇਦਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਪਰਮਸੌਖ੍ਯਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ..੧੯੮..

Page 366 of 513
PDF/HTML Page 399 of 546
single page version

ਯਤਃ ਸਰ੍ਵ ਏਵ ਸਾਮਾਨ੍ਯਚਰਮਸ਼ਰੀਰਾਸ੍ਤੀਰ੍ਥਕਰਾਃ ਅਚਰਮਸ਼ਰੀਰਾ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ਵਸ਼੍ਚਾਮੁਨੈਵ ਯਥੋਦਿ- ਤੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਵਿਧਿਨਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗਮਧਿਗਮ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਾ ਬਭੂਵੁਃ, ਨ ਪੁਨਰਨ੍ਯਥਾਪਿ, ਤਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਕੇਵਲਮਯਮੇਕ ਏਵ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗੋ, ਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯ ਇਤਿ . ਅਲਂ ਚ ਸਮਯਸਾਰਬਲੇਨਾਤਿਕ੍ਰਾਮਤਿ ਵਿਨਾਸ਼ਯਤਿ ਯਦਾ ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਕ੍ਸ਼ਣੇ ਸਮਸ੍ਤਬਾਧਾਰਹਿਤਃ ਸਨ੍ਨਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਨਨ੍ਤ- ਮਾਤ੍ਮੋਤ੍ਥਸੁਖਂ ਧ੍ਯਾਯਤ੍ਯਨੁਭਵਤਿ ਪਰਿਣਮਤਿ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਕੇਵਲਿਨਾਮਨ੍ਯਚ੍ਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਕਿਂਤ੍ਵਿਦਮੇਵ ਪਰਮਸੁਖਾਨੁਭਵਨਂ ਵਾ ਧ੍ਯਾਨਕਾਰ੍ਯਭੂਤਾਂ ਕਰ੍ਮਨਿਰ੍ਜਰਾਂ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਵਾ ਧ੍ਯਾਨਸ਼ਬ੍ਦੇਨੋਪਚਰ੍ਯਤੇ . ਯਤ੍ਪੁਨਃ ਸਯੋਗਿਕੇਵਲਿਨਸ੍ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਮਯੋਗਿਕੇਵਲਿਨਸ਼੍ਚਤੁਰ੍ਥਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਂ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਕ੍ਤਂ ਤਦੁਪਚਾਰੇਣ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮਿਤਿ ਸੂਤ੍ਰਾਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੧੯੮.. ਏਵਂ ਕੇਵਲੀ ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ . ਪਰਮਸੁਖਂ ਧ੍ਯਾਯਤ੍ਯਨੁਭਵਤੀਤਿ ਪਰਿਹਾਰਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ ਚੇਤਿ ਧ੍ਯਾਨਵਿਸ਼ਯਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਪਰਿਹਾਰਦ੍ਵਾਰੇਣ ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥਾਯਮੇਵ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਬ੍ਧਿਲਕ੍ਸ਼ਣਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋ, ਨਾਨ੍ਯ ਇਤਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਸਮਰ੍ਥਯਤਿ — ਜਾਦਾ ਜਾਤਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਾਃ . ਕਥਂਭੂਤਾਃ. ਸਿਦ੍ਧਾ ਸਿਦ੍ਧਾਃ ਸਿਦ੍ਧਪਰਮੇਸ਼੍ਠਿਨੋ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਾਨ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਕੇ ਕਰ੍ਤਾਰਃ . ਜਿਣਾ ਜਿਨਾਃ ਅਨਾਗਾਰਕੇਵਲਿਨਃ . ਜਿਣਿਂਦਾ ਨ ਕੇਵਲਂ ਜਿਨਾ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਾਸ਼੍ਚ ਤੀਰ੍ਥਕਰਪਰਮਦੇਵਾਃ . ਕਥਂਭੂਤਾਃ ਸਨ੍ਤਃ ਏਤੇ ਸਿਦ੍ਧਾ

ਅਬ, ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ – ‘ਯਹੀ (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਹੀ) ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ, ਐਸਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ’ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਜਿਨਾਃ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਾਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ] ਜਿਨ, ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰ ਔਰ ਸ਼੍ਰਮਣ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਾਮਾਨ੍ਯਕੇਵਲੀ, ਤੀਰ੍ਥਂਕਰ ਔਰ ਮੁਨਿ) [ਏਵਂ ] ਇਸ (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਹੀ) ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ [ਮਾਰ੍ਗ ਸਮੁਤ੍ਥਿਤਾਃ ] ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਆਰੂਢ ਹੋਤੇ ਹੁਏ [ਸਿਦ੍ਧਾਃ ਜਾਤਾਃ ] ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ [ਨਮੋਸ੍ਤੁ ] ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਹੋ [ਤੇਭ੍ਯਃ ] ਉਨ੍ਹੇਂ [ਚ ] ਔਰ [ਤਸ੍ਮੈ ਨਿਰ੍ਵਾਣਮਾਰ੍ਗਾਯ ] ਉਸ ਨਿਰ੍ਵਾਣਮਾਰ੍ਗਕੋ ..੧੯੯..

ਟੀਕਾ : — ਸਭੀ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਚਰਮਸ਼ਰੀਰੀ, ਤੀਰ੍ਥਂਕਰ ਔਰ ਅਚਰਮਸ਼ਰੀਰੀ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁ ਇਸੀ ਯਥੋਕ੍ਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣ (ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ) ਵਿਧਿਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੀ ਦੂਸਰੀ ਵਿਧਿਸੇ ਭੀ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ

Page 367 of 513
PDF/HTML Page 400 of 546
single page version

ਪ੍ਰਪਂਚੇਨ . ਤੇਸ਼ਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਨਾਂ ਸਿਦ੍ਧਾਨਾਂ ਤਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਸ੍ਯ ਚ ਪ੍ਰਤ੍ਯਸ੍ਤਮਿਤਭਾਵ੍ਯਭਾਵਕਵਿਭਾਗਤ੍ਵੇਨ ਨੋਆਗਮਭਾਵਨਮਸ੍ਕਾਰੋਸ੍ਤੁ . ਅਵਧਾਰਿਤੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ, ਕ੍ਰੁਤ੍ਯਮਨੁਸ਼੍ਠੀਯਤੇ ..੧੯੯..

ਅਥੋਪਸਮ੍ਪਦ੍ਯੇ ਸਾਮ੍ਯਮਿਤਿ ਪੂਰ੍ਵਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਂ ਨਿਰ੍ਵਹਨ੍ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਭੂਤਾਂ ਸ੍ਵਯਮਪਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ- ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮਾਸੂਤ੍ਰਯਤਿ —

ਅਬ, ‘ਸਾਮ੍ਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੂਁ’ ਐਸੀ (ਪਾਁਚਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਕੀ ਗਈ) ਪੂਰ੍ਵਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਕਾ ਨਿਰ੍ਵਹਣ ਕਰਤੇ ਹੁਏ (ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ) ਸ੍ਵਯਂ ਭੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਭੂਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੋਨੇਸੇ) [ਤਥਾ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਆਤ੍ਮਾਨਂ ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ [ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਜ੍ਞਾਯਕਂ ] ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਜ੍ਞਾਯਕ [ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ] ਜਾਨਕਰ [ਨਿਰ੍ਮਮਤ੍ਵੇ ਉਪਸ੍ਥਿਤਃ ] ਮੈਂ ਨਿਰ੍ਮਮਤ੍ਵਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੁਆ [ਮਮਤਾਂ ਪਰਿਵਰ੍ਜਯਾਮਿ ] ਮਮਤਾਕਾ ਪਰਿਤ੍ਯਾਗ ਕਰਤਾ ਹੂਁ ..੨੦੦.. ੧. ਭਾਵ੍ਯ = ਘ੍ਯੇਯ; ਭਾਵਕ = ਧ੍ਯਾਤਾ; ਭਾਵ੍ਯ -ਭਾਵਕਕੇ ਅਰ੍ਥਕੇ ਲਿਯੇ ਦੇਖੋ ਪ੍ਰੁ੦ ੬ ਮੇਂ ਫੁ ਟਨੋਟ .