Pravachansar-Hindi (Punjabi transliteration). Gatha: 188-200.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 20 of 28

 

Page 348 of 513
PDF/HTML Page 381 of 546
single page version

ਸ਼ਾਦ੍ਵਲਸ਼ਿਲੀਨ੍ਧ੍ਰਸ਼ਕ੍ਰਗੋਪਾਦਿਭਾਵੈਃ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤੇ, ਤਥਾ ਯਦਾਯਮਾਤ੍ਮਾ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਵਸ਼ੀਕ੍ਰੁਤਃ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ-
ਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਤਿ ਤਦਾ ਅਨ੍ਯੇ ਯੋਗਦ੍ਵਾਰੇਣ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਨ੍ਤਃ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਾਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਸਮੁਪਾਤ੍ਤਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯੈ-
ਰ੍ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਭਾਵੈਃ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤੇ
. ਅਤਃ ਸ੍ਵਭਾਵਕ੍ਰੁਤਂ ਕਰ੍ਮਣਾਂ ਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯਂ, ਨ ਪੁਨਰਾਤ੍ਮਕ੍ਰੁਤਮ੍ ..੧੮੭..
ਅਥੈਕ ਏਵ ਆਤ੍ਮਾ ਬਨ੍ਧ ਇਤਿ ਵਿਭਾਵਯਤਿ
ਸਪਦੇਸੋ ਸੋ ਅਪ੍ਪਾ ਕਸਾਯਿਦੋ ਮੋਹਰਾਗਦੋਸੇਹਿਂ .
ਕਮ੍ਮਰਏਹਿਂ ਸਿਲਿਟ੍ਠੋ ਬਂਧੋ ਤ੍ਤਿ ਪਰੂਵਿਦੋ ਸਮਯੇ ..੧੮੮..
ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ਸ ਆਤ੍ਮਾ ਕਸ਼ਾਯਿਤੋ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੈਃ .
ਕਰ੍ਮਰਜੋਭਿਃ ਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟੋ ਬਨ੍ਧ ਇਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤਃ ਸਮਯੇ ..੧੮੮..
ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਯੁਕ੍ਤਃ ਪਰਿਣਤ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਤਂ ਪਵਿਸਦਿ ਕਮ੍ਮਰਯਂ ਤਦਾ ਕਾਲੇ ਤਤ੍ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਂ ਕਰ੍ਮਰਜਃ ਪ੍ਰਵਿਸ਼ਤਿ . ਕੈਃ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ .
ਣਾਣਾਵਰਣਾਦਿਭਾਵੇਹਿਂ ਭੂਮੇਰ੍ਮੇਘਜਲਸਂਯੋਗੇ ਸਤਿ ਯਥਾਨ੍ਯੇ ਪੁਦ੍ਗਲਾਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਹਰਿਤਪਲ੍ਲਵਾਦਿਭਾਵੈਃ ਪਰਿਣਮਨ੍ਤਿ
ਤਥਾ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਨਾਨਾਭੇਦਪਰਿਣਤੈਰ੍ਮੂਲੋਤ੍ਤਰਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਰੂਪਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਭਾਵੈਃ ਪਰ੍ਯਾਯੈਰਿਤਿ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਯਥਾ
ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਕਰ੍ਮਣਾਮੁਤ੍ਪਤ੍ਤਿਃ ਸ੍ਵਯਂਕ੍ਰੁਤਾ ਤਥਾ ਮੂਲੋਤ੍ਤਰਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਰੂਪਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯਮਪਿ, ਨ ਚ ਜੀਵਕ੍ਰੁਤਮਿਤਿ ..੧੮੭..
ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ . ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ਕਿਜੈਸੇ,
ਜਬ ਨਯਾ ਮੇਘਜਲ ਭੂਮਿਸਂਯੋਗਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਬ ਅਨ੍ਯ ਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾਕੋ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹਰਿਯਾਲੀ, ਕੁਕੁਰਮੁਤ੍ਤਾ (ਛਤ੍ਤਾ), ਔਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਗੋਪ (ਚਾਤੁਰ੍ਮਾਸਮੇਂ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਲਾਲ ਕੀੜਾ) ਆਦਿਰੂਪ
ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜਬ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਵਸ਼ੀਭੂਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਭਾਵਰੂਪ
ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤਬ ਅਨ੍ਯ, ਯੋਗਦ੍ਵਾਰੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿ ਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ
.
ਇਸਸੇ (ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ ਕਿ) ਕਰ੍ਮੋਂਕੀ ਵਿਚਿਤ੍ਰਤਾ (ਵਿਵਿਧਤਾ)ਕਾ ਹੋਨਾ ਸ੍ਵਭਾਵਕ੍ਰੁਤ
ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਆਤ੍ਮਕ੍ਰੁਤ ਨਹੀਂ ..੧੮੭..
ਅਬ ਐਸਾ ਸਮਝਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਅਕੇਲਾ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾ ਬਂਧ ਹੈ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਃ ] ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਯੁਕ੍ਤ [ਸਃ ਆਤ੍ਮਾ ] ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ [ਸਮਯੇ ] ਯਥਾਕਾਲ
[ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੈਃ ] ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ [ਕਸ਼ਾਯਿਤਃ ] ਕਸ਼ਾਯਿਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਕਰ੍ਮ -ਰਜੋਭਿਃ ਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟਃ ]
ਕਰ੍ਮਰਜਸੇ ਲਿਪ੍ਤ ਯਾ ਬਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਬਂਧ ਇਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤਃ ] ‘ਬਂਧ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ..੧੮੮..
੧. ਸ੍ਵਭਾਵਕ੍ਰੁਤ = ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ਅਪਨੇ ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਕਿਯਾ ਹੁਆ .
ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜੀਵ ਸਮਯੇ ਕਸ਼ਾਯਿਤ ਮੋਹਰਾਗਾਦਿ ਵਡੇ,
ਸਂਬਂਧ ਪਾਮੀ ਕਰ੍ਮਰਜਨੋ, ਬਂਧਰੂਪ ਕਥਾਯ ਛੇ. ੧੮੮
.

Page 349 of 513
PDF/HTML Page 382 of 546
single page version

ਯਥਾਤ੍ਰ ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਲੋਧ੍ਰਾਦਿਭਿਃ ਕਸ਼ਾਯਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਮਂਜਿਸ਼੍ਠਰਂਗਾਦਿਭਿਰੁਪਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟਮੇਕਂ ਰਕ੍ਤਂ
ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਂ ਵਾਸਃ, ਤਥਾਤ੍ਮਾਪਿ ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਕਾਲੇ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੈਃ ਕਸ਼ਾਯਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਕਰ੍ਮਰਜੋਭਿ-
ਰੁਪਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟ ਏਕੋ ਬਨ੍ਧੋ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ੍ਯ ..੧੮੮..
ਅਥ ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਾਵਿਰੋਧਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ
ਏਸੋ ਬਂਧਸਮਾਸੋ ਜੀਵਾਣਂ ਣਿਚ੍ਛਯੇਣ ਣਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ .
ਅਰਹਂਤੇਹਿਂ ਜਦੀਣਂ ਵਵਹਾਰੋ ਅਣ੍ਣਹਾ ਭਣਿਦੋ ..੧੮੯..
ਅਥ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤੀਨਾਂ ਜਘਨ੍ਯੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨੁਭਾਗਸ੍ਵਰੂਪਂ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿ
ਸੁਹਪਯਡੀਣ ਵਿਸੋਹੀ ਤਿਵ੍ਵੋ ਅਸੁਹਾਣ ਸਂਕਿਲੇਸਮ੍ਮਿ .
ਵਿਵਰੀਦੋ ਦੁ ਜਹਣ੍ਣੋ ਅਣੁਭਾਗੋ ਸਵ੍ਵਪਯਡੀਣਂ ..੧੩..
ਅਣੁਭਾਗੋ ਅਨੁਭਾਗਃ ਫਲਦਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ ਭਵਤੀਤਿ ਕ੍ਰਿਯਾਧ੍ਯਾਹਾਰਃ . ਕਥਮ੍ਭੂਤੋ ਭਵਤਿ . ਤਿਵ੍ਵੋ
ਤੀਵ੍ਰਃ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਃ ਪਰਮਾਮ੍ਰੁਤਸਮਾਨਃ . ਕਾਸਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧੀ . ਸੁਹਪਯਡੀਣਂ ਸਦ੍ਵੇਦ੍ਯਾਦਿਸ਼ੁਭਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤੀਨਾਮ੍ . ਕਯਾ ਕਾਰਣ-
ਭੂਤਯਾ . ਵਿਸੋਹੀ ਤੀਵ੍ਰਧਰ੍ਮਾਨੁਰਾਗਰੂਪਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਯਾ . ਅਸੁਹਾਣ ਸਂਕਿਲੇਸਮ੍ਮਿ ਅਸਦ੍ਵੇਦ੍ਯਾਦ੍ਯਸ਼ੁਭਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤੀਨਾਂ ਤੁ ਮਿਥ੍ਯਾ-
ਤ੍ਵਾਦਿਰੂਪਤੀਵ੍ਰਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ੇ ਸਤਿ ਤੀਵ੍ਰੋ ਹਾਲਾਹਲਵਿਸ਼ਸਦ੍ਰੁਸ਼ੋ ਭਵਤਿ . ਵਿਵਰੀਦੋ ਦੁ ਜਹਣ੍ਣੋ ਵਿਪਰੀਤਸ੍ਤੁ ਜਘਨ੍ਯੋ
ਗੁਡਨਿਮ੍ਬਰੂਪੋ ਭਵਤਿ . ਜਘਨ੍ਯਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਯਾ ਜਘਨ੍ਯਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ੇਨ ਚ ਮਧ੍ਯਮਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਯਾ ਮਧ੍ਯਮਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ੇਨ ਤੁ ਸ਼ੁਭਾ-
ਸ਼ੁਭਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤੀਨਾਂ ਖਣ੍ਡਸ਼ਰ੍ਕਰਾਰੂਪਃ ਕਾਞ੍ਜੀਰਵਿਸ਼ਰੂਪਸ਼੍ਚੇਤਿ . ਏਵਂਵਿਧੋ ਜਘਨ੍ਯਮਧ੍ਯਮੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਰੂਪੋਨੁਭਾਗਃ ਕਾਸਾਂ
ਸਂਬਨ੍ਧੀ ਭਵਤਿ . ਸਵ੍ਵਪਯਡੀਣਂ ਮੂਲੋਤ੍ਤਰਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤਿਰਹਿਤਨਿਜਪਰਮਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵਲਕ੍ਸ਼ਣਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੋਪਾਦੇਯਭੂਤਪਰਮਾਤ੍ਮ-
ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦ੍ਭਿਨ੍ਨਾਨਾਂ ਹੇਯਭੂਤਾਨਾਂ ਸਰ੍ਵਮੂਲੋਤ੍ਤਰਕਰ੍ਮਪ੍ਰਕ੍ਰੁਤੀਨਾਮਿਤਿ ਕਰ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤਿਸ੍ਵਰੂਪਂ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮ੍ ..



੧੩.. ਅਥਾਭੇਦ-
ਨਯੇਨ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਭੂਤਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮੈਵ ਬਨ੍ਧੋ ਭਣ੍ਯਤ ਇਤ੍ਯਾਵੇਦਯਤਿਸਪਦੇਸੋ ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਮਿਤਾਸਂਖ੍ਯੇਯ-
ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਤ੍ਵਾਤ੍ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਤਾਵਦ੍ਭਵਤਿ ਸੋ ਅਪ੍ਪਾ ਸ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣ ਆਤ੍ਮਾ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਕਸਾਯਿਦੋ
ਟੀਕਾ :ਜੈਸੇ ਜਗਤਮੇਂ ਵਸ੍ਤ੍ਰ ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ ਲੋਧ, ਫਿ ਟਕਰੀ ਆਦਿਸੇ ਕਸ਼ਾਯਿਤ ਹੋਤਾ
ਹੈ, ਜਿਸਸੇ ਵਹ ਮਂਜੀਠਾਦਿਕੇ ਰਂਗਸੇ ਸਂਬਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਅਕੇਲਾ ਹੀ ਰਂਗਾ ਹੁਆ ਦੇਖਾ ਜਾਤਾ ਹੈ,
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਭੀ ਸਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੋਨੇਸੇ ਯਥਾਕਾਲ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਸ਼ਾਯਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਕਰ੍ਮਰਜਕੇ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਅਕੇਲਾ ਹੀ ਬਂਧ ਹੈ; ਐਸਾ ਦੇਖਨਾ (-ਮਾਨਨਾ) ਚਾਹਿਯੇ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾ
ਵਿਸ਼ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ
..੧੮੮..
ਅਬ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਅਵਿਰੋਧ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ :
੧. ਕਸ਼ਾਯਿਤ = ਰਂਗਾ ਹੁਆ, ਉਪਰਕ੍ਤ, ਮਲਿਨ .
ਆ ਜੀਵ ਕੇਰਾ ਬਂਧਨੋ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਭਾਖਿਯੋ
ਅਰ੍ਹਂਤਦੇਵੇ ਯੋਗੀਨੇ; ਵ੍ਯਵਹਾਰ ਅਨ੍ਯ ਰੀਤੇ ਕਹ੍ਯੋ. ੧੮੯
.

Page 350 of 513
PDF/HTML Page 383 of 546
single page version

ਏਸ਼ ਬਨ੍ਧਸਮਾਸੋ ਜੀਵਾਨਾਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਃ .
ਅਰ੍ਹਦ੍ਭਿਰ੍ਯਤੀਨਾਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰੋਨ੍ਯਥਾ ਭਣਿਤਃ ..੧੮੯..
ਰਾਗਪਰਿਣਾਮ ਏਵਾਤ੍ਮਨਃ ਕਰ੍ਮ, ਸ ਏਵ ਪੁਣ੍ਯਪਾਪਦ੍ਵੈਤਮ੍ . ਰਾਗਪਰਿਣਾਮਸ੍ਯੈਵਾਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਤਾ,
ਤਸ੍ਯੈਵੋਪਾਦਾਤਾ ਹਾਤਾ ਚੇਤ੍ਯੇਸ਼ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਃ . ਯਸ੍ਤੁ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮ ਆਤ੍ਮਨਃ
ਕਰ੍ਮ, ਸ ਏਵ ਪੁਣ੍ਯਪਾਪਦ੍ਵੈਤਂ . ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਸ੍ਯਾਤ੍ਮਾ ਕਰ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਯੋਪਾਦਾਤਾ ਹਾਤਾ ਚੇਤਿ
ਸੋਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਃ . ਉਭਾਵਪ੍ਯੇਤੌ ਸ੍ਤਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵੇਨੋਭਯਥਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ
ਪ੍ਰਤੀਯਮਾਨਤ੍ਵਾਤ. ਕਿਨ੍ਤ੍ਵਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਃ ਸਾਧਕਤਮਤ੍ਵਾਦੁਪਾਤ੍ਤਃ, ਸਾਧ੍ਯਸ੍ਯ ਹਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ
ਕਸ਼ਾਯਿਤਃ ਪਰਿਣਤੋ ਰਞ੍ਜਿਤਃ . ਕੈਃ . ਮੋਹਰਾਗਦੋਸੇਹਿਂ ਨਿਰ੍ਮੋਹਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਭਾਵਨਾਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਿਭਿਰ੍ਮੋਹ-
ਰਾਗਦ੍ਵੈਸ਼ੈਃ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਰੂਪਃ . ਕਮ੍ਮਰਜੇਹਿਂ ਸਿਲਿਟ੍ਠੋ ਕਰ੍ਮਰਜੋਭਿਃ ਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟਃ ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਯੋਗ੍ਯਪੁਦ੍ਗਲਰਜੋਭਿਃ
ਸਂਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟੋ ਬਦ੍ਧਃ . ਬਂਧੋ ਤ੍ਤਿ ਪਰੂਵਿਦੋ ਅਭੇਦੇਨਾਤ੍ਮੈਵ ਬਨ੍ਧ ਇਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਿਤਃ. ਕ੍ਵ . ਸਮਯੇ ਪਰਮਾਗਮੇ . ਅਤ੍ਰੇਦਂ ਭਣਿਤਂ
ਭਵਤਿਯਥਾ ਵਸ੍ਤ੍ਰਂ ਲੋਧ੍ਰਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯੈਃ ਕਸ਼ਾਯਿਤਂ ਰਞ੍ਜਿਤਂ ਸਨ੍ਮਞ੍ਜੀਸ਼੍ਠਾਦਿਰਙ੍ਗਦ੍ਰਵ੍ਯੇਣ ਰਞ੍ਜਿਤਂ ਸਦਭੇਦੇਨ
ਰਕ੍ਤਮਿਤ੍ਯੁਚ੍ਯਤੇ ਤਥਾ ਵਸ੍ਤ੍ਰਸ੍ਥਾਨੀਯ ਆਤ੍ਮਾ ਲੋਧ੍ਰਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਥਾਨੀਯਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੈਃ ਕਸ਼ਾਯਿਤੋ ਰਞ੍ਜਿਤਃ ਪਰਿਣਤੋ
ਮਞ੍ਜੀਸ਼੍ਠਸ੍ਥਾਨੀਯਕਰ੍ਮਪੁਦ੍ਗਲੈਃ ਸਂਸ਼੍ਲਿਸ਼੍ਟਃ ਸਂਬਦ੍ਧਃ ਸਨ੍ ਭੇਦੇਪ੍ਯਭੇਦੋਪਚਾਰਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨਾਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਬਨ੍ਧ

ਇਤ੍ਯਭਿਧੀਯਤੇ
. ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਰ੍ਥਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਦਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸ੍ਯੇਤਿ ..੧੮੮.. ਅਥ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਯੋਰਵਿਰੋਧਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿਏਸੋ ਬਂਧਸਮਾਸੋ ਏਸ਼ ਬਨ੍ਧਸਮਾਸਃ . ਏਸ਼ ਬਹੁਧਾ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ-
ਪ੍ਰਕਾਰੋ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਤਿਰੂਪੋ ਬਨ੍ਧਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪਃ . ਕੇਸ਼ਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧੀ . ਜੀਵਾਣਂ ਜੀਵਾਨਾਮ੍ . ਣਿਚ੍ਛਯੇਣ ਣਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਃ ਕਥਿਤਃ . ਕੈਃ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁਭੂਤੈਃ . ਅਰਹਂਤੇਹਿਂ ਅਰ੍ਹਦ੍ਭਿਃ ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ਿਪਰਮਾਤ੍ਮਭਿਃ . ਕੇਸ਼ਾਮ੍ .
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਏਸ਼ਃ ] ਯਹ (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ), [ਜੀਵਾਨਾਂ ] ਜੀਵੋਂਕੇ [ਬਂਧਸਮਾਸਃ ]
ਬਂਧਕਾ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪ [ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ] ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ [ਅਰ੍ਹਦ੍ਭਿਃ ] ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਭਗਵਾਨਨੇ [ਯਤੀਨਾਂ ] ਯਤਿਯੋਂਸੇ
[ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼੍ਟਃ ] ਕਹਾ ਹੈ; [ਵ੍ਯਵਹਾਰਃ ] ਵ੍ਯਵਹਾਰ [ਅਨ੍ਯਥਾ ] ਅਨ੍ਯਪ੍ਰਕਾਰਸੇ [ਭਣਿਤਃ ] ਕਹਾ
ਹੈ
..੧੮੯..
ਟੀਕਾ :ਰਾਗਪਰਿਣਾਮ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਕਰ੍ਮ ਹੈ, ਵਹੀ ਪੁਣ੍ਯਪਾਪਰੂਪ ਦ੍ਵੈਤ ਹੈ, ਆਤ੍ਮਾ
ਰਾਗਪਰਿਣਾਮਕਾ ਹੀ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ, ਉਸੀਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ ਔਰ ਉਸੀਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ;
ਯਹ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਹੈ . ਔਰ ਜੋ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਕਰ੍ਮ ਹੈ,
ਵਹੀ ਪੁਣ੍ਯਪਾਪਰੂਪ ਦ੍ਵੈਤ ਹੈ, ਆਤ੍ਮਾ ਪੁਦ੍ਗਲਪਰਿਣਾਮਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਹੈ, ਉਸਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਔਰ
ਛੋੜਨੇਵਾਲਾ ਹੈ; ਐਸਾ ਜੋ ਨਯ ਵਹ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਹੈ . ਯਹ ਦੋਨੋਂ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਕਥਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਕਹਾ ਹੈ,
ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮਕੋ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮ ਬਤਲਾਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਕਥਨ
ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਕਹਾ ਹੈ
. ਯਹਾਁ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਕਥਨ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਸ਼੍ਰਿਤ ਪਰਿਣਾਮਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ, ਔਰ
ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਕਥਨ ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਆਰੋਪਿਤ ਕਰਨੇਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .

Page 351 of 513
PDF/HTML Page 384 of 546
single page version

ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਦ੍ਯੋਤਕਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਏਵ ਸਾਧਕਤਮੋ, ਨ ਪੁਨਰਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਦ੍ਯੋਤਕੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਃ ..੧੮੯..
ਅਥਾਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਏਵੇਤ੍ਯਾਵੇਦਯਤਿ
ਣ ਚਯਦਿ ਜੋ ਦੁ ਮਮਤ੍ਤਿਂ ਅਹਂ ਮਮੇਦਂ ਤਿ ਦੇਹਦਵਿਣੇਸੁ .
ਸੋ ਸਾਮਣ੍ਣਂ ਚਤ੍ਤਾ ਪਡਿਵਣ੍ਣੋ ਹੋਦਿ ਉਮ੍ਮਗ੍ਗਂ ..੧੯੦..
ਜਦੀਣਂ ਜਿਤੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤ੍ਵੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪੇ ਯਤ੍ਨਪਰਾਣਾਂ ਗਣਧਰਦੇਵਾਦਿਯਤੀਨਾਮ੍ . ਵਵਹਾਰੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਰੂਪਵ੍ਯਹਾਰਬਨ੍ਧਃ
ਅਣ੍ਣਹਾ ਭਣਿਦੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾਨ੍ਯਥਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੇਨੇਤਿ ਭਣਿਤਃ . ਕਿਂਚ ਰਾਗਾਦੀਨੇਵਾਤ੍ਮਾ ਕਰੋਤਿ ਤਾਨੇਵ
ਭੁਙ੍ਕ੍ਤੇ ਚੇਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਲਕ੍ਸ਼ਣਮਿਦਮ੍ . ਅਯਂ ਤੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੋ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਾਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰ-
ਨਯਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕੋ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸ੍ਤਥੈਵਾਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਸ਼੍ਚਯਸ਼੍ਚ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਾਣ੍ਯਾਤ੍ਮਾ
(ਨਯ) ਹੈਂ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਰੂਪ ਔਰ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਰੂਪਦੋਨੋਂ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੈ .
ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਹਾਁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਸਾਧਕਤਮ (ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਸਾਧਕ) ਹੋਨੇਸੇ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ; (ਕ੍ਯੋਂਕਿ)
ਸਾਧ੍ਯਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋਨੇਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਕਾ ਦ੍ਯੋਤਕ (ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ) ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਹੀ ਸਾਧਕਤਮ ਹੈ,
ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਕਾ ਦ੍ਯੋਤਕ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਸਾਧਕਤਮ ਨਹੀਂ ਹੈ
..੧੮੯..
ਅਬ ਐਸਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ :
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯ ਹੇਯ ਹੈ .
ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ :ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸਾਮਾਨ੍ਯਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਹੀ ਉਪਾਦੇਯ ਹੈ, ਫਿ ਰ ਭੀ ਯਹਾਁ ਰਾਗਪਰਿਣਾਮਕੀ ਗ੍ਰਹਣਤ੍ਯਾਗਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ
ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਕੋ ਉਪਾਦੇਯ ਕ੍ਯੋਂ ਕਹਾ ਹੈ ?
ਉਤ੍ਤਰ :‘ਰਾਗਪਰਿਣਾਮਕਾ ਕਰ੍ਤਾ ਭੀ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਹੈ ਔਰ ਵੀਤਰਾਗ ਪਰਿਣਾਮਕਾ ਭੀ; ਅਜ੍ਞਾਨਦਸ਼ਾ ਭੀ ਆਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਤਂਤ੍ਰਤਯਾ
ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਦਸ਼ਾ ਭੀ’; ਐਸੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਭੀਤਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਗਰ੍ਭਿਤਰੂਪਸੇ ਸਮਾ ਹੀ ਜਾਤਾ
ਹੈ . ਯਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕਾ ਭਲੀਭਾਁਤਿ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋ ਤੋ ਯਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਂਕੋ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਸਾਮਾਨ੍ਯਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਨਾ ਹੀ
ਚਾਹਿਯੇ . ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਕੇ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਬਿਨਾ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ . ਇਸਲਿਏ ਉਪਰੋਕ੍ਤ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਗਰ੍ਭਿਤਰੂਪਸੇ ਸਮਾ ਹੀ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਜੋ ਜੀਵ ਬਂਧਮਾਰ੍ਗਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਤਥਾ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਮੇਂ ਆਤ੍ਮਾ ਅਕੇਲਾ ਹੀ ਹੈ, ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਯਥਾਰ੍ਥਤਯਾ (ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਸਹਿਤ) ਜਾਨਤਾ
ਹੈ, ਵਹ ਜੀਵ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਸਂਯੁਕ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਕੇ ਭੀਤਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ ਡੁਬਾਕਰ, ਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੋਤਾ
ਹੈ
. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਔਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥਜ੍ਞਾਨਮੇਂ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨਰੂਪ ਅਭਿਪ੍ਰਾਯ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਕੋ ਉਪਾਦੇਯ ਕਹਾ ਹੈ . [ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਜਾਨਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ੧੨੬ਵੀਂ ਗਾਥਾਕੀ ਟੀਕਾ ਦੇਖਨੀ ਚਾਹਿਯੇ . ]
‘ਹੁਂ ਆ ਅਨੇ ਆ ਮਾਰੁਂ’ ਏ ਮਮਤਾ ਨ ਦੇਹਧਨੇ ਤਜੇ,
ਤੇ ਛੋਡੀ ਜੀਵ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਨੇ ਉਨ੍ਮਾਰ੍ਗਨੋ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰੇ. ੧੯੦.

Page 352 of 513
PDF/HTML Page 385 of 546
single page version

ਨ ਤ੍ਯਜਤਿ ਯਸ੍ਤੁ ਮਮਤਾਮਹਂ ਮਮੇਦਮਿਤਿ ਦੇਹਦ੍ਰਵਿਣੇਸ਼ੁ .
ਸ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਪ੍ਰਤਿਪਨ੍ਨੋ ਭਵਤ੍ਯੁਨ੍ਮਾਰ੍ਗਮ੍ ..੧੯੦..
ਯੋ ਹਿ ਨਾਮ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ੋਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕ-
ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੋਪਜਨਿਤਮੋਹਃ ਸਨ੍ ਅਹਮਿਦਂ ਮਮੇਦਮਿਤ੍ਯਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮੀਯਤ੍ਵੇਨ ਦੇਹਦ੍ਰਵਿਣਾਦੌ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਮਮਤ੍ਵਂ
ਨ ਜਹਾਤਿ ਸ ਖਲੁ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪਂ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਖ੍ਯਂ ਮਾਰ੍ਗਂ ਦੂਰਾਦਪਹਾਯਾਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿ-
ਰੂਪਮੁਨ੍ਮਾਰ੍ਗਮੇਵ ਪ੍ਰਤਿਪਦ੍ਯਤੇ
. ਅਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਏਵ ..੧੯੦..
ਕਰੋਤਿ ਭੁਙ੍ਕ੍ਤੇ ਚੇਤ੍ਯਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਾਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੋ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਇਦਂ ਨਯਦ੍ਵਯਂ ਤਾਵਦਸ੍ਤਿ . ਕਿਂਤ੍ਵਤ੍ਰ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯ ਉਪਾਦੇਯਃ, ਨ ਚਾਸਦ੍ਭੂਤਵ੍ਯਵਹਾਰਃ . ਨਨੁ ਰਾਗਾਦੀਨਾਤ੍ਮਾ ਕਰੋਤਿ ਭੁਙ੍ਕ੍ਤੇ ਚੇਤ੍ਯੇਵਂਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੋ
ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਃ ਸ ਕਥਮੁਪਾਦੇਯੋ ਭਵਤਿ . ਪਰਿਹਾਰਮਾਹ --ਰਾਗਦੀਨੇਵਾਤ੍ਮਾ ਕਰੋਤਿ, ਨ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ, ਰਾਗਾਦਯ
ਏਵ ਬਨ੍ਧਕਾਰਣਮਿਤਿ ਯਦਾ ਜਾਨਾਤਿ ਜੀਵਸ੍ਤਦਾ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਤ੍ਯਾਗੇਨ ਰਾਗਾਦਿਵਿਨਾਸ਼ਾਰ੍ਥਂ ਨਿਜ-
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਂ ਭਾਵਯਤਿ
. ਤਤਸ਼੍ਚ ਰਾਗਾਦਿਵਿਨਾਸ਼ੋ ਭਵਤਿ . ਰਾਗਾਦਿਵਿਨਾਸ਼ੇ ਚਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਭਵਤਿ . ਤਤਃ
ਪਰਂਪਰਯਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਾਧਕਤ੍ਵਾਦਯਮਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯੋਪ੍ਯੁਪਚਾਰੇਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯੋ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੋ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਤਥੈਵੋਪਾਦੇਯੋ
ਭਣ੍ਯਤੇ ਇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ
..੧੮੯.. ਏਵਮਾਤ੍ਮਾ ਸ੍ਵਪਰਿਣਾਮਾਨਾਮੇਵ ਕਰ੍ਤਾ, ਨ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਣਾਮਿਤਿ ਕਥਨ-
ਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਗਾਥਾਸਪ੍ਤਕੇਨ ਸ਼ਸ਼੍ਠਸ੍ਥਲਂ ਗਤਮ੍ . ਇਤਿ ‘ਅਰਸਮਰੂਵਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਗਾਥਾਤ੍ਰਯੇਣ ਪੂਰ੍ਵਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇ
ਕ੍ਰੁਤੇ ਸਤਿ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯੇਣ ਯਦੁਕ੍ਤਮਮੂਰ੍ਤਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋ ਮੂਰ੍ਤਕਰ੍ਮਣਾ ਸਹ ਕਥਂ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤੀਤਿ ਤਤ੍ਪਰਿਹਾਰਾਰ੍ਥਂ ਨਯ-
ਵਿਭਾਗੇਨ ਬਨ੍ਧਸਮਰ੍ਥਨਮੁਖ੍ਯਤਯੈਕੋਨਵਿਂਸ਼ਤਿਗਾਥਾਭਿਃ ਸ੍ਥਲਸ਼ਟ੍ਕੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਾਘਿਕਾਰਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ
.
ਅਤਃ ਪਰਂ ਦ੍ਵਾਦਸ਼ਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਚਤੁਰ੍ਭਿਃ ਸ੍ਥਲੈਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਭੇਦਭਾਵਨਾਰੂਪਚੂਲਿਕਾਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਯਃ ਤੁ ] ਜੋ [ਦੇਹਦ੍ਰਵਿਣੇਸ਼ੁ ] ਦੇਹਧਨਾਦਿਕਮੇਂ [ਅਹਂ ਮਮ ਇਦਮ੍ ] ‘ਮੈਂ
ਯਹ ਹੂਁ ਔਰ ਯਹ ਮੇਰਾ ਹੈ’ [ਇਤਿ ਮਮਤਾਂ ] ਐਸੀ ਮਮਤਾਕੋ [ਨ ਤ੍ਯਜਤਿ ] ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ, [ਸਃ ] ਵਹ
[ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ] ਸ਼੍ਰਮਣਤਾਕੋ ਛੋੜਕਰ [ਉਨ੍ਮਾਰ੍ਗ ਪ੍ਰਤਿਪਨ੍ਨਃ ਭਵਤਿ ] ਉਨ੍ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਤਾ
ਹੈ
..੧੯੦..
ਟੀਕਾ :ਜੋ ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਰਹਕਰ
ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਜਿਸੇ ਮੋਹ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸਾ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ ‘ਮੈਂ
ਯਹ ਹੂਁ ਔਰ ਯਹ ਮੇਰਾ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
ਆਤ੍ਮੀਯਤਾਸੇ ਦੇਹ ਧਨਾਦਿਕ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਮਮਤ੍ਵ ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ
ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਨਾਮਕ ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਦੂਰਸੇ ਛੋੜਕਰ
ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਉਨ੍ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਹੀ ਆਸ਼੍ਰਯ ਲੇਤਾ ਹੈ
. ਇਸਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ
ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ ..੧੯੦..
੧. ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ = ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਉਪੇਕ੍ਸ਼ਾਵਾਨ੍; ਉਸੇ ਨ ਗਿਨਨੇਮਾਨਨੇਵਾਲਾ .
੨. ਆਤ੍ਮੀਯਤਾਸੇ = ਨਿਜਰੂਪਸੇ (ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵ ਸ਼ਰੀਰ, ਧਨ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ ਅਪਨਾ ਮਾਨਕਰ ਉਸਮੇਂ ਮਮਤ੍ਵ
ਕਰਤਾ ਹੈ .)

Page 353 of 513
PDF/HTML Page 386 of 546
single page version

ਅਥ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਏਵੇਤ੍ਯਵਧਾਰਯਤਿ
ਣਾਹਂ ਹੋਮਿ ਪਰੇਸਿਂ ਣ ਮੇ ਪਰੇ ਸਨ੍ਤਿ ਣਾਣਮਹਮੇਕ੍ਕੋ .
ਇਦਿ ਜੋ ਝਾਯਦਿ ਝਾਣੇ ਸੋ ਅਪ੍ਪਾ ਣਂ ਹਵਦਿ ਝਾਦਾ ..੧੯੧..
ਨਾਹਂ ਭਵਾਮਿ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਨ ਮੇ ਪਰੇ ਸਨ੍ਤਿ ਜ੍ਞਾਨਮਹਮੇਕਃ .
ਇਤਿ ਯੋ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਧ੍ਯਾਨੇ ਸ ਆਤ੍ਮਾ ਭਵਤਿ ਧ੍ਯਾਤਾ ..੧੯੧..
ਯੋ ਹਿ ਨਾਮ ਸ੍ਵਵਿਸ਼ਯਮਾਤ੍ਰਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਾਵਿਰੋਧਮਧ੍ਯਸ੍ਥਃ,
ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਾਪਹਸ੍ਤਿਤਮੋਹਃ ਸਨ੍, ਨਾਹਂ ਪਰੇਸ਼ਾਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਪਰੇ ਮੇ ਸਨ੍ਤੀਤਿ
ਸ੍ਵਪਰਯੋਃ ਪਰਸ੍ਪਰਸ੍ਵਸ੍ਵਾਮਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੁਦ੍ਧੂਯ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮੇਵੈਕਮਹਮਿਤ੍ਯਨਾਤ੍ਮਾਨਮੁਤ੍ਸ੍ਰੁਜ੍ਯਾਤ੍ਮਾਨਮੇਵਾਤ੍ਮ-
ਕਰੋਤਿ . ਤਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵੇਨ ‘ਣ ਚਯਦਿ ਜੋ ਦੁ ਮਮਤ੍ਤਿਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਪਾਠਕ੍ਰਮੇਣ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾ
ਚਤੁਸ਼੍ਟਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਭਾਵਨਾਫਲੇਨ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਵਿਨਾਸ਼ਸ੍ਤਥੈਵ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਵਿਨਾਸ਼ਃ
ਕ੍ਰਮੇਣ ਤਦੁਭਯਵਿਨਾਸ਼ੋ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਜੋ ਏਵਂ ਜਾਣਿਤ੍ਤਾ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਮ੍ .
ਤਤਃ ਪਰਂ ਕੇਵਲਿਧ੍ਯਾਨੋਪਚਾਰਕਥਨਰੂਪੇਣ ‘ਣਿਹਦਘਣਘਾਦਿਕਮ੍ਮੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ .
ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਧਿਕਾਰੋਪਸਂਹਾਰਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵੇਨ ‘ਏਵਂ ਜਿਣਾ ਜਿਣਿਂਦਾ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਤਤਃ
ਪਰਂ ‘ਦਂਸਣਸਂਸੁਦ੍ਧਾਣਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਨਮਸ੍ਕਾਰਗਾਥਾ ਚੇਤਿ ਦ੍ਵਾਦਸ਼ਗਾਥਾਭਿਸ਼੍ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰੇ
ਸਮੁਦਾਯਪਾਤਨਿਕਾ
. ਅਥਾਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਏਵ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿਣ ਚਯਦਿ ਜੋ ਦੁ ਮਮਤ੍ਤਿਂ
ਤ੍ਯਜਤਿ ਯਸ੍ਤੁ ਮਮਤਾਮ੍ . ਮਮਕਾਰਾਹਂਕਾਰਾਦਿਸਮਸ੍ਤਵਿਭਾਵਰਹਿਤਸਕਲਵਿਮਲਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਗੁਣਸ੍ਵਰੂਪ-
ਨਿਜਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਨਿਸ਼੍ਚਲਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਹਿਤਹ੍ਰੁਦਯਃ ਸਨ੍ ਮਮਤਾਂ ਮਮਤ੍ਵਭਾਵਂ ਨ
ਪ੍ਰ. ੪੫
ਅਬ ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਅਹਂ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਨ ਭਵਾਮਿ ] ਮੈਂ ਪਰਕਾ ਨਹੀਂ ਹੂਁ, [ਪਰੇ ਮੇ ਨ ਸਨ੍ਤਿ ] ਪਰ ਮੇਰੇ
ਨਹੀਂ ਹੈਂ, [ਜ੍ਞਾਨਮ੍ ਅਹਮ੍ ਏਕਃ ] ਮੈਂ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨ ਹੂਁ’ [ਇਤਿ ਯਃ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜੋ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ,
[ਸਃ ਧ੍ਯਾਤਾ ] ਵਹ ਧ੍ਯਾਤਾ [ਧ੍ਯਾਨੇ ] ਧ੍ਯਾਨਕਾਲਮੇਂ [ਆਤ੍ਮਾ ਭਵਤਿ ] ਆਤ੍ਮਾ ਹੋਤਾ ਹੈ
..੧੯੧..
ਟੀਕਾ :ਜੋ ਆਤ੍ਮਾ, ਮਾਤ੍ਰ ਅਪਨੇ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕ
(ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ) ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਮੇਂ ਅਵਿਰੋਧਰੂਪਸੇ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥ ਰਹਕਰ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ
ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਨੇ ਮੋਹਕੋ ਦੂਰ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, ‘ਮੈਂ ਪਰਕਾ ਨਹੀਂ
ਹੂਁ, ਪਰ ਮੇਰੇ ਨਹੀਂ ਹੈਂ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਵ
ਪਰਕੇ ਪਰਸ੍ਪਰ ਸ੍ਵਸ੍ਵਾਮਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧਕੋ ਛੋੜਕਰ, ‘ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨ ਹੀ
੧. ਜਿਸ ਪਰ ਸ੍ਵਾਮਿਤ੍ਵ ਹੈ ਵਹ ਪਦਾਰ੍ਥ ਔਰ ਸ੍ਵਾਮੀਕੇ ਬੀਚਕੇ ਸਂਬਂਧਕੋ; ਸ੍ਵਸ੍ਵਾਮਿ ਸਂਬਂਧ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .
ਹੁਂ ਪਰ ਤਣੋ ਨਹਿ, ਪਰ ਨ ਮਾਰਾਂ, ਜ੍ਞਾਨ ਕੇਵਲ਼ ਏਕ ਹੁਂ
ਜੇ ਏਮ ਧ੍ਯਾਵੇ, ਧ੍ਯਾਨਕਾਲ਼ੇ ਤੇਹ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਬਨੇ. ੧੯੧
.

Page 354 of 513
PDF/HTML Page 387 of 546
single page version

ਤ੍ਵੇਨੋਪਾਦਾਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਵਾਦਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵੈਕਸ੍ਮਿਨ੍ਨਗ੍ਰੇ ਚਿਨ੍ਤਾਂ ਨਿਰੁਣਦ੍ਧਿ, ਸ ਖਲ੍ਵੇਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾ-
ਨਿਰੋਧਕ ਸ੍ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧਸਮਯੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਸ੍ਯਾਤ
. ਅਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦੇਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ-
ਲਾਭਃ ..੧੯੧..
ਅਥ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮੈਵੋਪਲਮ੍ਭਨੀਯ ਇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ
ਏਵਂ ਣਾਣਪ੍ਪਾਣਂ ਦਂਸਣਭੂਦਂ ਅਦਿਂਦਿਯਮਹਤ੍ਥਂ .
ਧੁਵਮਚਲਮਣਾਲਂਬਂ ਮਣ੍ਣੇਹਂ ਅਪ੍ਪਗਂ ਸੁਦ੍ਧਂ ..੧੯੨..
ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਾਨਂ ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਮਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਹਾਰ੍ਥਮ੍ .
ਧ੍ਰੁਵਮਚਲਮਨਾਲਮ੍ਬਂ ਮਨ੍ਯੇਹਮਾਤ੍ਮਕਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਮ੍ ..੧੯੨..
ਤ੍ਯਜਤਿ ਯਃ . ਕੇਨ ਰੂਪੇਣ . ਅਹਂ ਮਮੇਦਂ ਤਿ ਅਹਂ ਮਮੇਦਮਿਤਿ . ਕੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ . ਦੇਹਦਵਿਣੇਸੁ ਦੇਹਦ੍ਰਵ੍ਯੇਸ਼ੁ, ਦੇਹੇ
ਦੇਹੋਹਮਿਤਿ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇਸ਼ੁ ਮਮੇਦਮਿਤਿ . ਸੋ ਸਾਮਣ੍ਣਂ ਚਤ੍ਤਾ ਪਡਿਵਣ੍ਣੋ ਹੋਦਿ ਉਮ੍ਮਗ੍ਗਂ ਸ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ
ਪ੍ਰਤਿਪਨ੍ਨੋ ਭਵਤ੍ਯੁਨ੍ਮਾਰ੍ਗਮ੍ . ਸ ਪੁਰੁਸ਼ੋ ਜੀਵਿਤਮਰਣਲਾਭਾਲਾਭਸੁਖਦੁਃਖਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰਨਿਨ੍ਦਾਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾਦਿਪਰਮ-
ਮਾਧ੍ਯਸ੍ਥ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਯਤਿਤ੍ਵਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਦੂਰਾਦਪਹਾਯ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਭੂਤਮੁਨ੍ਮਾਰ੍ਗਂ ਮਿਥ੍ਯਾਮਾਰ੍ਗਂ ਪ੍ਰਤਿਪਨ੍ਨੋ ਭਵਤਿ .
ਉਨ੍ਮਾਰ੍ਗਾਚ੍ਚ ਸਂਸਾਰਂ ਪਰਿਭ੍ਰਮਤਿ . ਤਤਃ ਸ੍ਥਿਤਂ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਏਵ ਤਤਃ ਸ੍ਥਿਤਂ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਏਵ ..੧੯੦.. ਅਥ ਸ਼ੁਦ੍ਧ-----
ਨਯਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭੋ ਭਵਤੀਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਿਨੋਤਿਣਾਹਂ ਹੋਮਿ ਪਰੇਸਿਂ, ਣ ਮੇ ਪਰੇ ਸਂਤਿ ਨਾਹਂ ਭਵਾਮਿ ਪਰੇਸ਼ਾਮ੍, ਨ ਮੇ
ਪਰੇ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮਸ੍ਤਚੇਤਨਾਚੇਤਨਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇਸ਼ੁ ਸ੍ਵਸ੍ਵਾਮਿਸਮ੍ਬਨ੍ਧਂ ਮਨੋਵਚਨਕਾਯੈਃ ਕ੍ਰੁਤਕਾਰਿਤਾਨੁਮਤੈਸ਼੍ਚ
ਏਕ ਮੈਂ ਹੂਁ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨਾਤ੍ਮਾਕੋ ਛੋੜਕਰ, ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਹੀ ਆਤ੍ਮਰੂਪਸੇ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਕੇ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ
ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣ ਆਤ੍ਮਾਰੂਪ ਹੀ ਏਕ
ਅਗ੍ਰਮੇਂ ਚਿਨ੍ਤਾਕੋ ਰੋਕਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਏਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧਕ
(-ਏਕ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂ ਵਿਚਾਰਕੋ ਰੋਕਨੇਵਾਲਾ ਆਤ੍ਮਾ) ਉਸ ਏਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧਕੇ ਸਮਯ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸੇ ਹੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ ..੧੯੧..
ਅਬ ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਹੀ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਅਹਮ੍ ] ਮੈਂ [ਆਤ੍ਮਕਂ ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ [ਏਵਂ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਾਨਂ ]
ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ, [ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਮ੍ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤ, [ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਹਾਰ੍ਥਂ ] ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਮਹਾ ਪਦਾਰ੍ਥ [ਧ੍ਰੁਵਮ੍ ] ਧ੍ਰੁਵ,
[ਅਚਲਮ੍ ] ਅਚਲ, [ਅਨਾਲਮ੍ਬਂ ] ਨਿਰਾਲਮ੍ਬ ਔਰ [ਸ਼ੁਦ੍ਧਮ੍ ] ਸ਼ੁਦ੍ਧ [ਮਨ੍ਯੇ ] ਮਾਨਤਾ ਹੂਁ
..੧੯੨..
੧. ਅਗ੍ਰ = ਵਿਸ਼ਯ; ਧ੍ਯੇਯ; ਆਲਮ੍ਬਨ .
੨. ਏਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧ = ਏਕ ਹੀ ਵਿਸ਼ਯਮੇਂਧ੍ਯੇਯਮੇਂਵਿਚਾਰਕੋ ਰੋਕਨਾ; [ਏਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧ ਨਾਮਕ ਧ੍ਯਾਨ ਹੈ .]]
ਏ ਰੀਤ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨ ਛੇ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਅਤੀਤ ਮਹਾਰ੍ਥ ਛੇ,
ਮਾਨੁਂ ਹੁਂਆਲਂਬਨ ਰਹਿਤ, ਜੀਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧ, ਨਿਸ਼੍ਚਲ਼ ਧ੍ਰੁਵ ਛੇ. ੧੯੨.

Page 355 of 513
PDF/HTML Page 388 of 546
single page version

ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮੈਵ ਸਦਹੇਤੁਕਤ੍ਵੇਨਾਨਾਦ੍ਯਨਨ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਵਤਃਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਧ੍ਰੁਵੋ, ਨ
ਕਿਂਚਨਾਪ੍ਯਨ੍ਯਤ. ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਂ ਚਾਤ੍ਮਨਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਚੈਕਤ੍ਵਾਤ. ਤਚ੍ਚ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ-
ਤ੍ਵਾਦ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਤ੍ਵਾਦਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਹਾਰ੍ਥਤ੍ਵਾਦਚਲਤ੍ਵਾਦਨਾਲਮ੍ਬਤ੍ਵਾਚ੍ਚ . ਤਤ੍ਰ ਜ੍ਞਾਨਮੇਵਾਤ੍ਮਨਿ ਬਿਭ੍ਰਤਃ ਸ੍ਵਯਂ
ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਸ੍ਯ ਚਾਤਨ੍ਮਯਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਚਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕਤ੍ਵਮ੍ . ਤਥਾ ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸ-
ਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਗੁਣਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਗ੍ਰਾਹੀਣ੍ਯਨੇਕਾਨੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣ੍ਯਤਿਕ੍ਰਮ੍ਯ ਸਰ੍ਵਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਨ੍ਧਵਰ੍ਣਗੁਣਸ਼ਬ੍ਦਪਰ੍ਯਾਯਗ੍ਰਾਹਕ-
ਸ੍ਯੈਕਸ੍ਯ ਸਤੋ ਮਹਤੋਰ੍ਥਸ੍ਯੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਗ੍ਰਹਣਾਤ੍ਮਕਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਬਲੇਨ ਪੂਰ੍ਵਮਪਹਾਯ ਨਿਰਾਕ੍ਰੁਤ੍ਯ . ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ ਕਿਂ ਕਰੋਤਿ . ਣਾਣਮਹਮੇਕ੍ਕੋ
ਜ੍ਞਾਨਮਹਮੇਕਃ, ਸਕਲਵਿਮਲਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਮੇਵਾਹਂ ਭਾਵਕਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਨੋਕਰ੍ਮਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨੈਕਸ਼੍ਚ . ਇਦਿ ਜੋ ਝਾਯਦਿ
ਇਤ੍ਯਨੇਨ ਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਯੋਸੌ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਤਿ ਭਾਵਯਤਿ . ਕ੍ਕ . ਝਾਣੇ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨੇ ਸ੍ਥਿਤਃ ਸੋ ਅਪ੍ਪਾਣਂ
ਹਵਦਿ ਝਾਦਾ ਸ ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਭਵਤਿ ਧ੍ਯਾਤਾ . ਸ ਚਿਦਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧ੍ਯਾਤਾ ਭਵਤੀਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚ
ਪਰਮਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨਾਤ੍ਤਾਦ੍ਰੁਸ਼ਮੇਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਲਭਤੇ . ਤਦਪਿ ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਉਪਾਦਾਨਕਾਰਣਸਦ੍ਦਸ਼ਂ ਕਾਰ੍ਯਮਿਤਿ ਵਚਨਾਤ੍ .
ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭ ਇਤਿ ..੧੯੧.. ਅਥ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਮੇਵ ਭਾਵਯੇਹਮਿਤਿ
ਵਿਚਾਰਯਤਿ‘ਮਣ੍ਣੇ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਪਦਖਣ੍ਡਨਾਰੂਪੇਣ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰਿਯਤੇਮਣ੍ਣੇ ਮਨ੍ਯੇ ਧ੍ਯਾਯਾਮਿ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰੋ-
ਟੀਕਾ :ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਸਤ੍ ਔਰ ਅਹੇਤੁਕ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨਾਦਿਅਨਨ੍ਤ ਔਰ ਸ੍ਵਤਃਸਿਦ੍ਧ ਹੈ,
ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਹੀ ਧ੍ਰੁਵ ਹੈ, (ਉਸਕੇ) ਦੂਸਰਾ ਕੁਛ ਭੀ ਧ੍ਰੁਵ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਇਸਲਿਯੇ
ਹੈ ਕਿ ਉਸੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗ (ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ) ਔਰ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ . ਵਹ
ਏਕਤ੍ਵ ਆਤ੍ਮਾਕੇ (੧) ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, (੨) ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, (੩) ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਮਹਾ
ਪਦਾਰ੍ਥਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, (੪) ਅਚਲਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, ਔਰ (੫) ਨਿਰਾਲਮ੍ਬਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਹੈ
.
ਇਨਮੇਂਸੇ (੧੨) ਜੋ ਜ੍ਞਾਨਕੋ ਹੀ ਅਪਨੇਮੇਂ ਧਾਰਣ ਕਰ ਰਖਤਾ ਹੈ ਔਰ ਜੋ ਸ੍ਵਯਂ ਦਰ੍ਸ਼ਨਭੂਤ
ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਤਨ੍ਮਯ (ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨ ਰਹਿਤ ਐਸਾ) ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੈ ਔਰ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ
ਅਭਿਨ੍ਨਤ੍ਵ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ; (੩) ਔਰ ਜੋ ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਂਧਵਰ੍ਣਰੂਪ
ਗੁਣ ਤਥਾ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲੀ ਅਨੇਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕਾ ਅਤਿਕ੍ਰਮ (ਉਲ੍ਲਂਘਨ) ਕਰਕੇ,
ਸਮਸ੍ਤ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼
ਰਸਗਂਧਵਰ੍ਣਰੂਪ ਗੁਣੋਂ ਔਰ ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਏਕ ਸਤ੍ ਮਹਾ
ਪਦਾਰ੍ਥ ਹੈ, ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤ੍ਮਕ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗ ਹੈ, ਔਰ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਾਦਿਕੇ ਗ੍ਰਹਣਸ੍ਵਰੂਪ
(ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ) ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ, (੪) ਔਰ ਕ੍ਸ਼ਣਵਿਨਾਸ਼ਰੂਪਸੇ
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਜ੍ਞੇਯਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ (ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੋ) ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇ ਔਰ ਛੋੜਨੇਕਾ
੧. ਸਤ੍ = ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਵਾਲਾ; ਹੋਨੇਵਾਲਾ .
੨. ਅਹੇਤੁਕ = ਜਿਸਕਾ ਕੋਈ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ; ਅਕਾਰਣ .
੩. ਪ੍ਰਤਿਨਿਸ਼੍ਚਿਤ = ਪ੍ਰਤਿਨਿਯਤ . (ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਅਪਨੇਅਪਨੇ ਨਿਯਤ ਵਿਸ਼ਯਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤੀ ਹੈ; ਜੈਸੇ ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਵਰ੍ਣਕੋ
ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤੀ ਹੈ .)

Page 356 of 513
PDF/HTML Page 389 of 546
single page version

ਚਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕਤ੍ਵਮ੍ . ਤਥਾ ਕ੍ਸ਼ਣਕ੍ਸ਼ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਗ੍ਰਹਣਮੋਕ੍ਸ਼ਣਾਭਾਵੇਨਾਚਲਸ੍ਯ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਤ੍ਮਕ-
ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਤ੍ਮਕ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ ਚਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕ ਤ੍ਵਮ੍ . ਤਥਾ ਨਿਤ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯ-
ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਲਮ੍ਬਨਾਭਾਵੇਨਾਨਾਲਮ੍ਬਸ੍ਯ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦ੍ਯਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਭਾਗੇਨ ਤਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾਤ੍ਮਕਸ੍ਵਧਰ੍ਮਾਵਿਭਾਗੇਨ
ਚਾਸ੍ਤ੍ਯੇਕਤ੍ਵਮ੍
. ਏਵਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ, ਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਸ੍ਯ ਤਾਵਨ੍ਮਾਤ੍ਰਨਿਰੂਪਣਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਤ. ਅਯਮੇਕ ਏਵ
ਚ ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਦੁਪਲਬ੍ਧਵ੍ਯਃ . ਕਿਮਨ੍ਯੈਰਧ੍ਵਨੀਨਾਂਗਸਂਗਚ੍ਛਮਾਨਾਨੇਕਮਾਰ੍ਗਪਾਦਪਚ੍ਛਾਯਾਸ੍ਥਾਨੀਯੈਰਧ੍ਰੁਵੈਃ ..੧੯੨..
ਪਾਦੇਯਤ੍ਵੇਨ ਭਾਵਯੇ . ਸ ਕਃ . ਅਹਂ ਅਹਂ ਕਰ੍ਤਾ . ਕਂ ਕਰ੍ਮਤਾਪਨ੍ਨਮ੍ . ਅਪ੍ਪਗਂ ਸਹਜਪਰਮਾਹ੍ਨਾ-----
ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨਮ੍ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਸੁਦ੍ਧਂ ਰਾਗਾਦਿਸਮਸ੍ਤਵਿਭਾਵਰਹਿਤਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਧੁਵਂ
ਟਙ੍ਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣਜ੍ਞਾਯਕੈਕਸ੍ਵਭਾਵਤ੍ਵੇਨ ਧ੍ਰੁਵਮਵਿਨਸ਼੍ਵਰਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਥਂਭੂਤਮ੍ . ਏਵਂ ਣਾਣਪ੍ਪਾਣਂ ਦਂਸਣਭੂਦਂ ਏਵਂ
ਬਹੁਵਿਧਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣਾਖਣ੍ਡੈਕਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਾਤ੍ਮਕਮ੍ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਰੂਪਮ੍ . ਅਦਿਂਦਿਯਂ ਅਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਮੂਰ੍ਤਵਿਨਸ਼੍ਵਰਾ-
ਨੇਕੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨਾਮੂਰ੍ਤਾਵਿਨਸ਼੍ਵਰੇਕਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਵਭਾਵਮ੍ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕੀਦ੍ਰਸ਼ਮ੍ . ਮਹਤ੍ਥਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਲਕ੍ਸ਼ਣਮਹਾਪੁਰੁਸ਼ਾਰ੍ਥ-
ਸਾਧਕਤ੍ਵਾਨ੍ਮਹਾਰ੍ਥਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਸ੍ਵਭਾਵਮ੍ . ਅਚਲਂ ਅਤਿਚਪਲਚਞ੍ਚਲਮਨੋਵਾਕ੍ਕਾਯਵ੍ਯਾਪਾਰਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ
ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪੇ ਨਿਸ਼੍ਚਲਂ ਸ੍ਥਿਰਮ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਅਣਾਲਂਬਂ ਸ੍ਵਾਧੀਨਦ੍ਰਵ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਸਾਲਮ੍ਬਨਂ ਭਰਿਤਾਵਸ੍ਥਮਪਿ
ਸਮਸ੍ਤਪਰਾਧੀਨਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਲਮ੍ਬਨਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਨਿਰਾਲਮ੍ਬਨਮਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੧੯੨.. ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਂ ਦੇਹਾਦਿਕਮ-ਅਥਾਤ੍ਮਨਃ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਤਂ ਦੇਹਾਦਿਕਮ-
ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਅਚਲ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜ੍ਞੇਯਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਵਰੂਪ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਭਾਗ ਹੈ ਔਰ
ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਕ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ; (੫) ਔਰ
ਨਿਤ੍ਯਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ (ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤ ਐਸਾ) ਜ੍ਞੇਯਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਆਲਮ੍ਬਨਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਜੋ ਨਿਰਾਲਮ੍ਬ ਹੈ
ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਜ੍ਞੇਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਵਿਭਾਗ ਹੈ ਔਰ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਕ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਅਵਿਭਾਗ ਹੈ,
ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕੇ ਏਕਤ੍ਵ ਹੈ
.
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯ ਉਤਨਾ ਹੀ ਮਾਤ੍ਰ ਨਿਰੂਪਣਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈ
(ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੀ ਨਿਰੂਪਿਤ ਕਰਤਾ ਹੈ ) . ਔਰ ਯਹ ਏਕ ਹੀ
(ਯਹ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਏਕ ਹੀ) ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਕੇ ਕਾਰਣ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ . ਕਿਸੀ ਪਥਿਕਕੇ ਸ਼ਰੀਰਕੇ
ਅਂਗੋਂਕੇ ਸਾਥ ਸਂਸਰ੍ਗਮੇਂ ਆਨੇਵਾਲੀ ਮਾਰ੍ਗਕੇ ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ੋਂਕੀ ਅਨੇਕ ਛਾਯਾਕੇ ਸਮਾਨ ਅਨ੍ਯ ਜੋ ਅਧ੍ਰੁਵ
(-ਅਨ੍ਯ ਜੋ ਅਧ੍ਰੁਵ ਪਦਾਰ੍ਥ) ਉਨਸੇ ਕ੍ਯਾ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੈ ?
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਆਤ੍ਮਾ (੧) ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ, (੨) ਦਰ੍ਸ਼ਨਰੂਪ, (੩) ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਵਿਨਾ ਹੀ
ਸਬਕੋ ਜਾਨਨੇਵਾਲਾ ਮਹਾ ਪਦਾਰ੍ਥ, (੪) ਜ੍ਞੇਯਪਰਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਗ੍ਰਹਣਤ੍ਯਾਗ ਨ ਕਰਨੇਸੇ ਅਚਲ ਔਰ
(੫) ਜ੍ਞੇਯਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਆਲਮ੍ਬਨ ਨ ਲੇਨੇਸੇ ਨਿਰਾਲਮ੍ਬ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਏਕ ਹੈ .
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਏਕ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ . ਐਸਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਧ੍ਰੁਵ ਹੋਨੇਸੇ, ਵਹੀ ਏਕ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਨੇ
ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ ..੧੯੨..
੧. ਜ੍ਞੇਯ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਜਿਸਕੀ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈਂ ਐਸਾ ਜੋ ਜ੍ਞਾਨ, ਉਸਸ੍ਵਰੂਪ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ (ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਰੂਪ ਨਿਜਧਰ੍ਮਸੇ) ਆਤ੍ਮਾਕੀ
ਅਭਿਨ੍ਨਤਾ ਹੈ .

Page 357 of 513
PDF/HTML Page 390 of 546
single page version

ਅਥਾਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਦਾਤ੍ਮਨੋਨ੍ਯਨ੍ਨੋਪਲਭਨੀਯਮਿਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ
ਦੇਹਾ ਵਾ ਦਵਿਣਾ ਵਾ ਸੁਹਦੁਕ੍ਖਾ ਵਾਧ ਸਤ੍ਤੁਮਿਤ੍ਤਜਣਾ .
ਜੀਵਸ੍ਸ ਣ ਸਂਤਿ ਧੁਵਾ ਧੁਵੋਵਓਗਪ੍ਪਗੋ ਅਪ੍ਪਾ ..੧੯੩..
ਦੇਹਾ ਵਾ ਦ੍ਰਵਿਣਾਨਿ ਵਾ ਸੁਖਦੁਃਖੇ ਵਾਥ ਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰਜਨਾਃ .
ਜੀਵਸ੍ਯ ਨ ਸਨ੍ਤਿ ਧ੍ਰੁਵਾ ਧ੍ਰੁਵ ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾ ..੧੯੩..
ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਵਿਭਾਗੇਨ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਪਰਜ੍ਯਮਾਨਸ੍ਵਧਰ੍ਮਵਿਭਾਗੇਨ ਚਾਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਨਿਬਨ੍ਧਨਂ ਨ
ਕਿਂਚਨਾਪ੍ਯਨ੍ਯਦਸਦ੍ਧੇਤੁਮਤ੍ਤ੍ਵੇਨਾਦ੍ਯਨ੍ਤਵਤ੍ਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਤਃਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਾਚ੍ਚ ਧ੍ਰੁਵਮਸ੍ਤਿ . ਧ੍ਰੁਵ ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਆਤ੍ਮੈਵ . ਅਤੋਧ੍ਰੁਵਂ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕਮੁਪਲਭ੍ਯਮਾਨਮਪਿ ਨੋਪਲਭੇ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਮੁਪਲਭੇ ਧ੍ਰੁਵਮ੍ ..੧੯੩..
ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਨ੍ਨ ਭਾਵਨੀਯਮਿਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਿਣ ਸਂਤਿ ਧੁਵਾ ਧ੍ਰੁਵਾ ਅਵਿਨਸ਼੍ਵਰਾ ਨਿਤ੍ਯਾ ਨ ਸਨ੍ਤਿ . ਕਸ੍ਯ . ਜੀਵਸ੍ਸ
ਜੀਵਸ੍ਯ . ਕੇ ਤੇ . ਦੇਹਾ ਵਾ ਦਵਿਣਾ ਵਾ ਦੇਹਾ ਵਾ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਵਾ, ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਸ਼ੁਚਿਭੂਤਾਦ੍ਦੇਹਰਹਿਤਾਤ੍ਪਰਮਾਤ੍ਮਨੋ
ਅਬ, ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਅਧ੍ਰੁਵਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਦੂਸਰਾ ਕੁਛ ਭੀ
ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਦੇਹਾਃ ਵਾ ] ਸ਼ਰੀਰ, [ਦ੍ਰਵਿਣਾਨਿ ਵਾ ] ਧਨ, [ਸੁਖਦੁਃਖੇ ] ਸੁਖ -ਦੁਃਖ [ਵਾ
ਅਥ ] ਅਥਵਾ [ਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰਜਨਾਃ ] ਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰਜਨ (ਯਹ ਕੁਛ) [ਜੀਵਸ੍ਯ ] ਜੀਵਕੇ [ਧ੍ਰੁਵਾਃ ਨ ਸਨ੍ਤਿ ]
ਧ੍ਰੁਵ ਨਹੀਂ ਹੈਂ; [ਧ੍ਰੁਵਃ ] ਧ੍ਰੁਵ ਤੋ [ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕਃ ਆਤ੍ਮਾ ] ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ ..੧੯੩..
ਟੀਕਾ :ਜੋ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਔਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪਰਕ੍ਤ ਹੋਨੇਵਾਲੇ
ਸ੍ਵਧਰ੍ਮਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਪਨੇਕਾ ਕਾਰਣ ਹੈ, ਐਸਾ (ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ)
ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਭੀ ਧ੍ਰੁਵ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ
ਅਸਤ੍ ਔਰ ਹੇਤੁਮਾਨ੍ ਹੋਨੇਸੇ ਆਦਿਅਨ੍ਤਵਾਲਾ ਔਰ
ਪਰਤਃਸਿਦ੍ਧ ਹੈ; ਧ੍ਰੁਵ ਤੋ ਉਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾ ਹੀ ਹੈ . ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਮੈਂ ਉਪਲਭ੍ਯਮਾਨ ਅਧ੍ਰੁਵ
ਐਸੇ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕੋਵੇ ਉਪਲਬ੍ਧ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀਉਪਲਬ੍ਧ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, ਔਰ ਧ੍ਰੁਵ ਐਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੋ
ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਰਤਾ ਹੂਁ ..੧੯੩..
੧. ਉਪਰਕ੍ਤ = ਮਲਿਨ; ਵਿਕਾਰੀ [ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ੍ਵਧਰ੍ਮ ਉਪਰਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ .]]
੨. ਅਸਤ੍ = ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਰਹਿਤ (ਅਨਿਤ੍ਯ); [ਧਨਦੇਹਾਦਿਕ ਪੁਦ੍ਗਲ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਸਤ੍ ਹੈਂ, ਇਸੀਲਿਯੇ
ਆਦਿਅਨ੍ਤਵਾਲੀ ਹੈਂ .]]
੩. ਹੇਤੁਮਾਨ੍ = ਸਹੇਤੁਕ; ਜਿਸਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਕੋਈ ਭੀ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋ ਐਸਾ . [ਦੇਹਧਨਾਦਿਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿਮੇਂ ਕੋਈ ਭੀ ਨਿਮਿਤ੍ਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਪਰਤਃ ਸਿਦ੍ਧ ਹੈਂ; ਸ੍ਵਤਃ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ .]
ਲਕ੍ਸ਼੍ਮੀ, ਸ਼ਰੀਰ, ਸੁਖਦੁਃਖ ਅਥਵਾ ਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰ ਜਨੋ ਅਰੇ !
ਜੀਵਨੇ ਨਥੀ ਕਂਈ ਧ੍ਰੁਵ, ਧ੍ਰੁਵ ਉਪਯੋਗ
ਆਤ੍ਮਕ ਜੀਵ ਛੇ. ੧੯੩.

Page 358 of 513
PDF/HTML Page 391 of 546
single page version

ਅਥੈਵਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਾਤ੍ਕਿਂ ਸ੍ਯਾਦਿਤਿ ਨਿਰੂਪਯਤਿ
ਜੋ ਏਵਂ ਜਾਣਿਤ੍ਤਾ ਝਾਦਿ ਪਰਂ ਅਪ੍ਪਗਂ ਵਿਸੁਦ੍ਧਪ੍ਪਾ .
ਸਾਗਾਰੋਣਾਗਾਰੋ ਖਵੇਦਿ ਸੋ ਮੋਹਦੁਗ੍ਗਂਠਿਂ ..੧੯੪..
ਯ ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ .
ਸਾਕਾਰੋਨਾਕਾਰਃ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ਸ ਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਨ੍ਥਿਮ੍ ..੧੯੪..
ਅਮੁਨਾ ਯਥੋਦਿਤੇਨ ਵਿਧਿਨਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਂ ਧ੍ਰੁਵਮਧਿਗਚ੍ਛਤਸ੍ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤ੍ਵਂ
ਸ੍ਯਾਤ੍; ਤਤੋਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰਸ੍ਯ ਪਰਮਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨ ਏਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਚੇਤਨਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਸ੍ਯਾਤ੍; ਤਤਃ
ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਔਦਾਰਿਕਾਦਿਪਞ੍ਚਦੇਹਾਸ੍ਤਥੈਵ ਚ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੋਗੋਪਭੋਗਸਾਧਕਾਨਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਚ . ਨ ਕੇਵਲਂ
ਦੇਹਾਦਯੋ ਧ੍ਰੁਵਾ ਨ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਸੁਹਦੁਕ੍ਖਾ ਵਾ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਪਰਮਾਨਨ੍ਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਵਾਤ੍ਮੋਤ੍ਥਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਨਿ
ਸਾਂਸਾਰਿਕਸੁਖਦੁਃਖਾਨਿ ਵਾ . ਅਧ ਅਹੋ ਭਵ੍ਯਾਃ ਸਤ੍ਤੁਮਿਤ੍ਤਜਣਾ ਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰਾਦਿਭਾਵਰਹਿਤਾਦਾਤ੍ਮਨੋ ਭਿਨ੍ਨਾਃ ਸ਼ਤ੍ਰੁ-
ਮਿਤ੍ਰਾਦਿਜਨਾਸ਼੍ਚ . ਯਦ੍ਯੇਤਤ੍ ਸਰ੍ਵਮਧ੍ਰੁਵਂ ਤਰ੍ਹਿ ਕਿਂ ਧ੍ਰੁਵਮਿਤਿ ਚੇਤ੍ . ਧੁਵੋ ਧ੍ਰੁਵਃ ਸ਼ਾਸ਼੍ਵਤਃ . ਸ ਕਃ . ਅਪ੍ਪਾ
ਨਿਜਾਤ੍ਮਾ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਉਵਓਗਪ੍ਪਗੋ ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯੋਦਰਵਿਵਰਵਰ੍ਤਿਤ੍ਰਿਕਾਲਵਿਸ਼ਯਸਮਸ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਯੁਗਪਤ੍-
ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਸਮਰ੍ਥਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗਾਤ੍ਮਕ ਇਤਿ . ਏਵਮਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਧ੍ਰੁਵਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਨਿ ਭਾਵਨਾ
ਕਰ੍ਤਵ੍ਯੇਤਿ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍ ..੧੯੩.. ਏਵਮਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭੋ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨੇਨ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ .
ਸ਼ੁਦ੍ਧਨਯਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਲਾਭੋ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ . ਧ੍ਰੁਵਤ੍ਵਾਦਾਤ੍ਮੈਵ ਭਾਵਨੀਯ ਇਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਾ .
ਆਤ੍ਮਾਨੋਨ੍ਯਦਧ੍ਰੁਵਂ ਨ ਭਾਵਨੀਯਮਿਤਿ ਕਥਨੇਨ ਚਤੁਰ੍ਥੀ ਚੇਤਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ
ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਗਤਮ੍
. ਅਥੈਵਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭੇ ਸਤਿ ਕਿਂ ਫਲਂ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨੇ
ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ੍ਤਰਮਾਹਝਾਦਿ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਜੋ ਯਃ ਕਰ੍ਤਾ . ਕਮ੍ . ਅਪ੍ਪਗਂ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨਮ੍ . ਕਥਂਭੂਤਮ੍ . ਪਰਂ
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਸੇ ਕ੍ਯਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ਅਬ ਨਿਰੂਪਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਯਃ ] ਜੋ [ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ] ਐਸਾ ਜਾਨਕਰ [ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ]
ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ] ਪਰਮ ਆਤ੍ਮਾਕਾ [ਧ੍ਯਾਯਤਿ ] ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਸਃ ] ਵਹ
[ਸਾਕਾਰਃ ਅਨਾਕਾਰਃ ] ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਯਾ ਅਨਾਕਾਰ[ਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਂਥਿਂ ] ਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਂਥਿਕਾ [ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ] ਕ੍ਸ਼ਯ
ਕਰਤਾ ਹੈ ..੧੯੪..
ਟੀਕਾ :ਇਸ ਯਥੋਕ੍ਤ ਵਿਧਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੋ ਧ੍ਰੁਵ ਜਾਨਤਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਉਸੀਮੇਂ
ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤ੍ਵ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਅਨਨ੍ਤਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲੇ ਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰ ਪਰਮ ਆਤ੍ਮਾਕਾ
੧. ਚਿਨ੍ਮਾਤ੍ਰ = ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ [ਪਰਮ ਆਤ੍ਮਾ ਕੇਵਲ ਚੈਤਨ੍ਯਮਾਤ੍ਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅਨਨ੍ਤ ਸ਼ਕ੍ਤਿਵਾਲਾ ਹੈ .]]
ਆ ਜਾਣੀ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਬਨੀ, ਧ੍ਯਾਵੇ ਪਰਮ ਨਿਜ ਆਤ੍ਮਨੇ,
ਸਾਕਾਰ ਅਣਆਕਾਰ ਹੋ, ਤੇ ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰੇ. ੧੯੪.

Page 359 of 513
PDF/HTML Page 392 of 546
single page version

ਸਾਕਾਰੋਪਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯਾਨਾਕਾਰੋਪਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਵਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣੈਕਾਗ੍ਰਚੇਤਨਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧੇਰਾਸਂਸਾਰਬਦ੍ਧਦ੍ਰੁਢਤਰਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਨ੍ਥੇਰੁਦ੍-
ਗ੍ਰਥਨਂ ਸ੍ਯਾਤ
. ਅਤਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਸ੍ਯ ਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਭੇਦਃ ਫਲਮ੍ ..੧੯੪..
ਅਤ ਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਭੇਦਾਤ੍ਕਿਂ ਸ੍ਯਾਦਿਤਿ ਨਿਰੂਪਯਤਿ
ਜੋ ਣਿਹਦਮੋਹਗਂਠੀ ਰਾਗਪਦੋਸੇ ਖਵੀਯ ਸਾਮਣ੍ਣੇ .
ਹੋਜ੍ਜਂ ਸਮਸੁਹਦੁਕ੍ਖੋ ਸੋ ਸੋਕ੍ਖਂ ਅਕ੍ਖਯਂ ਲਹਦਿ ..੧੯੫..
ਯੋ ਨਿਹਤਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥੀ ਰਾਗਪ੍ਰਦ੍ਵੇਸ਼ੌ ਕ੍ਸ਼ਪਯਿਤ੍ਵਾ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ .
ਭਵੇਤ੍ ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਃ ਸ ਸੌਖ੍ਯਮਕ੍ਸ਼ਯਂ ਲਭਤੇ ..੧੯੫..
ਪਰਮਾਨਨ੍ਤਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਾਧਾਰਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਮੁਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਮ੍ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਪੂਰ੍ਵਮ੍ . ਏਵਂ ਜਾਣਿਤ੍ਤਾ ਏਵਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮੋ-
ਪਲਮ੍ਭਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨੇਨ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ . ਕਥਂਭੂਤਃ ਸਨ੍ ਧ੍ਯਾਯਤਿ . ਵਿਸੁਦ੍ਧਪ੍ਪਾ ਖ੍ਯਾਤਿਪੂਜਾਲਾਭਾਦਿਸਮਸ੍ਤ-
ਮਨੋਰਥਜਾਲਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਸਨ੍ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਥਂਭੂਤਃ ਸਾਗਾਰੋਣਾਗਾਰੋ ਸਾਗਾਰੋਨਾਗਾਰਃ . ਅਥਵਾ
ਸਾਕਾਰਾਨਾਕਾਰਃ . ਸਹਾਕਾਰੇਣ ਵਿਕਲ੍ਪੇਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਸਾਕਾਰੋ ਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਃ, ਅਨਾਕਾਰੋ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨੋਪਯੋਗ-
ਸ੍ਤਾਭ੍ਯਾਂ ਯੁਕ੍ਤਃ ਸਾਕਾਰਾਨਾਕਾਰਃ . ਅਥਵਾ ਸਾਕਾਰਃ ਸਵਿਕਲ੍ਪੋ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਃ, ਅਨਾਕਾਰੋ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸ੍ਤਪੋਧਨਃ .
ਅਥਵਾ ਸਹਾਕਾਰੇਣ ਲਿਙ੍ਗੇਨ ਚਿਹ੍ਨੇਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਸਾਕਾਰੋ ਯਤਿਃ, ਅਨਾਕਾਰਸ਼੍ਚਿਹ੍ਨਰਹਿਤੋ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਃ . ਖਵੇਦਿ ਸੋ
ਮੋਹਦੁਗ੍ਗਂਠਿਂ ਯ ਏਵਂਗੁਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ਸ ਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਨ੍ਥਿਮ੍ . ਮੋਹ ਏਵ ਦੁਰ੍ਗ੍ਰਨ੍ਥਿਃ ਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਨ੍ਥਿਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਰੁਚਿ-
ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਸ੍ਤਮ੍ . ਤਤਃ ਸ੍ਥਿਤਮੇਤਤ੍ --ਆਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਸ੍ਯ ਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਵਿਨਾਸ਼ ਏਵ ਫਲਮ੍ ..੧੯੪..
ਏਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨਲਕ੍ਸ਼ਣ ਧ੍ਯਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ (ਉਸ ਧ੍ਯਾਨਕੇ ਕਾਰਣ) ਸਾਕਾਰ (ਸਵਿਕਲ੍ਪ)
ਉਪਯੋਗਵਾਲੇਕੋ ਯਾ ਅਨਾਕਾਰ (ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ) ਉਪਯੋਗਵਾਲੇਕੋਦੋਨੋਂਕੋ ਅਵਿਸ਼ੇਸ਼ਰੂਪਸੇ
ਏਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਨੇਸੇਅਨਾਦਿ ਸਂਸਾਰਸੇ ਬਁਧੀ ਹੁਈ ਅਤਿਦ੍ਰੁਢ ਮੋਹਦੁਰ੍ਗ੍ਰਂਥਿ (ਮੋਹਕੀ ਦੁਸ਼੍ਟ
ਗਾਁਠ) ਛੂਟ ਜਾਤੀ ਹੈ .
ਇਸਸੇ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ) ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿ ਭੇਦ ( ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਰੂਪੀ ਗਾਁਠਕਾ ਟੂਟਨਾ) ਵਹ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਕਾ ਫਲ ਹੈ ..੧੯੪..
ਅਬ, ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿ ਟੂਟਨੇਸੇ ਕ੍ਯਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਸੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਯਃ ] ਜੋ [ਨਿਹਤਮੋਹਗ੍ਰਂਥੀ ] ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿਕੋ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰਕੇ, [ਰਾਗਪ੍ਰਦ੍ਵੇਸ਼ੌ
ਕ੍ਸ਼ਪਯਿਤ੍ਵਾ ] ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਕੇ, [ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਃ ] ਸਮਸੁਖਦੁਃਖ ਹੋਤਾ ਹੁਆ [ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ
ਭਵੇਤ੍ ] ਸ਼੍ਰਮਣਤਾ (ਮੁਨਿਤ੍ਵ) ਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, [ਸਃ ] ਵਹ [ਅਕ੍ਸ਼ਯਂ ਸੌਖ੍ਯਂ ] ਅਕ੍ਸ਼ਯ ਸੌਖ੍ਯਕੋ
੧. ਏਕ ਅਗ੍ਰਕਾ (ਵਿਸ਼ਯਕਾ, ਧ੍ਯੇਯਕਾ) ਸਂਚੇਤਨ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨੁਭਵਨ ਧ੍ਯਾਨਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ .
ਹਣਿ ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿ, ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰੀ ਰਾਗਾਦਿ, ਸਮਸੁਖਦੁਃਖ ਜੇ
ਜੀਵ ਪਰਿਣਮੇ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮਾਂ, ਤੇ ਸੌਖ੍ਯ ਅਕ੍ਸ਼ਯਨੇ ਲਹੇ. ੧੯੫
.

Page 360 of 513
PDF/HTML Page 393 of 546
single page version

ਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਕ੍ਸ਼ਪਣਾਦ੍ਧਿ ਤਨ੍ਮੂਲਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕ੍ਸ਼ਪਣਂ; ਤਤਃ ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਸ੍ਯ ਪਰਮਮਾਧ੍ਯਸ੍ਥਲਕ੍ਸ਼ਣੇ
ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ ਭਵਨਂ; ਤਤੋਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾਕ੍ਸ਼ਯਸੌਖ੍ਯਲਾਭਃ . ਅਤੋ ਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਭੇਦਾਦਕ੍ਸ਼ਯਸੌਖ੍ਯਂ
ਫਲਮ੍ ..੧੯੫..
ਅਥੈਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਧ੍ਯਾਨਮਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਮਾਤ੍ਮਨੋ ਨਾਵਹਤੀਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਿਨੋਤਿ
ਜੋ ਖਵਿਦਮੋਹਕਲੁਸੋ ਵਿਸਯਵਿਰਤ੍ਤੋ ਮਣੋ ਣਿਰੁਂਭਿਤ੍ਤਾ .
ਸਮਵਟ੍ਠਿਦੋ ਸਹਾਵੇ ਸੋ ਅਪ੍ਪਾਣਂ ਹਵਦਿ ਝਾਦਾ ..੧੯੬..
ਅਥ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਭੇਦਾਤ੍ਕਿਂ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨੇ ਸਮਾਧਾਨਂ ਦਦਾਤਿਜੋ ਣਿਹਦਮੋਹਗਂਠੀ ਯਃ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਕ੍ਤ-
ਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਨਿਹਤਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਗ੍ਰਨ੍ਥਿਰ੍ਭੂਤ੍ਵਾ ਰਾਗਪਦੋਸੇ ਖਵੀਯ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਚਲਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰ-
ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕੌ ਚਰਿਤ੍ਰਮੋਹਸਂਜ੍ਞੌ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ੌ ਕ੍ਸ਼ਪਯਿਤ੍ਵਾ . ਕ੍ਵ . ਸਾਮਣ੍ਣੇ ਸ੍ਵਸ੍ਵਭਾਵਲਕ੍ਸ਼ਣੇ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂ
ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਹੋਜ੍ਜਂ ਭੂਤ੍ਵਾ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਸਮਸੁਹਦੁਕ੍ਖੋ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਂਵਿਤ੍ਤਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪੋਪਾਧਿ-
ਰਹਿਤਪਰਮਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਾਨੁਭਵੇਨ ਸਾਂਸਾਰਿਕਸੁਖਦੁਃਖੋਤ੍ਪਨ੍ਨਹਰ੍ਸ਼ਵਿਸ਼ਾਦਰਹਿਤਤ੍ਵਾਤ੍ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਃ . ਸੋ ਸੋਕ੍ਖਂ ਅਕ੍ਖਯਂ
ਲਹਦਿ ਸ ਏਵਂਗੁਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟੋ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨੀ ਸੌਖ੍ਯਮਕ੍ਸ਼ਯਂ ਲਭਤੇ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕ੍ਸ਼ਯਾਚ੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਸਂਜ੍ਞ-
ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਵਿਨਾਸ਼ਸ੍ਤਤਸ਼੍ਚ ਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿਮਾਧ੍ਯਸ੍ਥ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਯਯਯਯੇਵਸ੍ਥਾਨਂ ਤੇਨਾਕ੍ਸ਼ਯਸੁਖਲਾਭੋ ਭਵਤੀਤਿ ..੧੯੫..
ਅਥ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੈਕਾਗ੍ਗ੍ਗ੍ਗ੍ਗ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰਯਲਕ੍ਸ਼ਣਧ੍ਯਾਨਮਾਤ੍ਮਨੋਤ੍ਯਨ੍ਤਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਿਂ ਕਰੋਤੀਤ੍ਯਾਵੇਦਯਤਿਜੋ ਖਵਿਦਮੋਹਕਲੁਸੋ ਯਃ
ਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ਃ, ਮੋਹੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਃ ਕਲੁਸ਼ਸ਼੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਃ, ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਯਕਥਿਤਕ੍ਰਮੇਣ ਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ੌ ਯੇਨ
[ਲਭਤੇ ] ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕ ਰਤਾ ਹੈ ..੧੯੫..
ਟੀਕਾ :ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਨੇਸੇ, ਮੋਹਗ੍ਰਂਥਿ ਜਿਸਕਾ ਮੂਲ ਹੈ ਐਸੇ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ, ਕ੍ਸ਼ਯ
ਹੋਤਾ ਹੈ; ਉਸਸੇ (ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਹੋਨੇਸੇ), ਸੁਖਦੁਃਖ ਸਮਾਨ ਹੈਂ ਐਸੇ ਜੀਵਕਾ ਪਰਮ ਮਧ੍ਯਸ੍ਥਤਾ
ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ ਸ਼੍ਰਮਣਤਾਮੇਂ ਪਰਿਣਮਨ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਉਸਸੇ (ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮੇਂ ਪਰਿਣਮਨਸੇ)
ਅਨਾਕੁਲਤਾ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੇ ਅਕ੍ਸ਼ਯ ਸੁਖਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ
.
ਇਸਸੇ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ) ਮੋਹਰੂਪੀ ਗ੍ਰਂਥਿਕੇ ਛੇਦਨਸੇ ਅਕ੍ਸ਼ਯ ਸੌਖ੍ਯਰੂਪ ਫਲ ਹੋਤਾ
..੧੯੫..
ਅਬ, ਏਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ, ਐਸਾ ਧ੍ਯਾਨ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾ ਨਹੀਂ ਲਾਤਾ ਐਸਾ
ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
੧. ਏਕਾਗ੍ਰ = ਜਿਸਕਾ ਏਕ ਹੀ ਵਿਸ਼ਯ (ਆਲਂਬਨ) ਹੋ ਐਸਾ .
ਜੇ ਮੋਹਮਲ਼ ਕਰੀ ਨਸ਼੍ਟ, ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤ ਥਈ, ਮਨ ਰੋਕੀਨੇ,
ਆਤ੍ਮਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸ੍ਥਿਤ ਛੇ, ਤੇ ਆਤ੍ਮਨੇ ਧ੍ਯਾਨਾਰ ਛੇ. ੧੯੬
.

Page 361 of 513
PDF/HTML Page 394 of 546
single page version

ਯਃ ਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ੋ ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤੋ ਮਨੋ ਨਿਰੁਧ੍ਯ .
ਸਮਵਸ੍ਥਿਤਃ ਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸ ਆਤ੍ਮਾਨਂ ਭਵਤਿ ਧ੍ਯਾਤਾ ..੧੯੬..
ਆਤ੍ਮਨੋ ਹਿ ਪਰਿਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ਸ੍ਯ ਤਨ੍ਮੂਲਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਭਾਵਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਤ੍ਵਂ ਸ੍ਯਾਤ੍;
ਤਤੋਧਿਕਰਣਭੂਤਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰਾਭਾਵਾਦੁਦਧਿਮਧ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੈਕਪੋਤਪਤਤ੍ਰਿਣ ਇਵ ਅਨਨ੍ਯਸ਼ਰਣਸ੍ਯ ਮਨਸੋ
ਨਿਰੋਧਃ ਸ੍ਯਾਤ
੍; ਤਤਸ੍ਤਨ੍ਮੂਲਚਂਚਲਤ੍ਵਵਿਲਯਾਦਨਨ੍ਤਸਹਜਚੈਤਨ੍ਯਾਤ੍ਮਨਿ ਸ੍ਵਭਾਵੇ ਸਮਵਸ੍ਥਾਨਂ ਸ੍ਯਾਤ.
ਤਤ੍ਤੁ ਸ੍ਵਰੂਪਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਨਾਕੁਲੈਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਧ੍ਯਾਨਮਿਤ੍ਯੁਪਗੀਯਤੇ . ਅਤਃ ਸ੍ਵਭਾਵਾਵਸ੍ਥਾਨਰੂਪਤ੍ਵੇਨ
ਧ੍ਯਾਨਮਾਤ੍ਮਨੋਨਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ਨਾਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਾਯੇਤਿ ..੧੯੬..
ਸ ਭਵਤਿ ਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ਃ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਵਿਸਯਵਿਰਤ੍ਤੋ ਮੋਹਕਲੁਸ਼ਰਹਿਤਸ੍ਵਾਤ੍ਮਸਂਵਿਤ੍ਤਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨ-
ਸੁਖਸੁਧਾਰਸਾਸ੍ਵਾਦਬਲੇਨ ਕਲੁਸ਼ਮੋਹੋਦਯਜਨਿਤਵਿਸ਼ਯਸੁਖਾਕਾਙ੍ਕ੍ਸ਼ਾਰਹਿਤਤ੍ਵਾਦ੍ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਃ . ਪੁਨਰਪਿ
ਕਥਂਭੂਤਃ . ਸਮਵਟ੍ਠਿਦੋ ਸਮ੍ਯਗਵਸ੍ਥਿਤਃ . ਕ੍ਵ . ਸਹਾਵੇ ਨਿਜਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਵਭਾਵੇ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਪੂਰ੍ਵਮ੍ . ਮਣੋ
ਣਿਰੁਂਭਿਤ੍ਤਾ ਵਿਸ਼ਯਕਸ਼ਾਯੋਤ੍ਪਨ੍ਨਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਰੂਪਂ ਮਨੋ ਨਿਰੁਧ੍ਯ ਨਿਸ਼੍ਚਲਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਸੋ ਅਪ੍ਪਾਣਂ ਹਵਦਿ ਝਾਦਾ
ਏਵਂਗੁਣਯੁਕ੍ਤਃ ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨਂ ਭਵਤਿ ਧ੍ਯਾਤਾ . ਤੇਨੈਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨੇਨਾਤ੍ਯਨ੍ਤਿਕੀਂ ਮੁਕ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਂ ਲਭਤ
ਪ੍ਰ. ੪੬
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਯਃ ] ਜੋ [ਕ੍ਸ਼ਪਿਤਮੋਹਕਲੁਸ਼ਃ ] ਮੋਹਮਲਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰਕੇ,
[ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਃ ] ਵਿਸ਼ਯਸੇ ਵਿਰਕ੍ਤ ਹੋਕਰ, [ਮਨਃ ਨਿਰੁਧ੍ਯ ] ਮਨਕਾ ਨਿਰੋਧ ਕਰਕੇ, [ਸ੍ਵਭਾਵੇ
ਸਮਵਸ੍ਥਿਤਃ ]
ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਸਮਵਸ੍ਥਿਤ ਹੈ, [ਸਃ ] ਵਹ [ਆਤ੍ਮਾਨਂ ] ਆਤ੍ਮਾਕਾ [ਧ੍ਯਾਤਾ ਭਵਤਿ ]
ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੈ
..੧੯੬..
ਟੀਕਾ :ਜਿਸਨੇ ਮੋਹਮਲਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕੇ, ਮੋਹਮਲ ਜਿਸਕਾ ਮੂਲ ਹੈ
ਐਸੀ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਤਾ ਹੋਤੀ ਹੈ; (ਉਸਸੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਿਸ਼ਯ ਵਿਰਕ੍ਤ
ਹੋਨੇਸੇ), ਸਮੁਦ੍ਰਕੇ ਮਧ੍ਯਗਤ ਜਹਾਜਕੇ ਪਕ੍ਸ਼ੀਕੀ ਭਾਁਤਿ, ਅਧਿਕਰਣਭੂਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨ੍ਤਰੋਂਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ
ਜਿਸੇ ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਸ਼ਰਣ ਨਹੀਂ ਰਹਾ ਹੈ ਐਸੇ ਮਨਕਾ ਨਿਰੋਧ ਹੋਤਾ ਹੈ . (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੈਸੇ ਸਮੁਦ੍ਰਕੇ ਬੀਚਮੇਂ
ਪਹੁਁਚੇ ਹੁਏ ਕਿਸੀ ਏਕਾਕੀ ਜਹਾਜ ਪਰ ਬੈਠੇ ਹੁਏ ਪਕ੍ਸ਼ੀਕੋ ਉਸ ਜਹਾਜਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਅਨ੍ਯ ਕਿਸੀ
ਜਹਾਜਕਾ, ਵ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਕਾ ਯਾ ਭੂਮਿ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕਾ ਆਧਾਰ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਸ਼ਰਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਕਾ
ਉੜਨਾ ਬਨ੍ਦ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਕ੍ਤਤਾ ਹੋਨੇਸੇ ਮਨਕੋ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਕਿਨ੍ਹੀਂ
ਅਨ੍ਯਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ ਇਸਲਿਯੇ ਦੂਸਰਾ ਕੋਈ ਸ਼ਰਣ ਨ ਰਹਨੇਸੇ ਮਨ ਨਿਰੋਧਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ
ਹੈ ); ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਮਨਕਾ ਨਿਰੋਧ ਹੋਨੇਸੇ), ਮਨ ਜਿਸਕਾ ਮੂਲ ਹੈ ਐਸੀ ਚਂਚਲਤਾਕਾ ਵਿਲਯ
ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਅਨਨ੍ਤਸਹਜ
ਚੈਤਨ੍ਯਾਤ੍ਮਕ ਸ੍ਵਭਾਵਮੇਂ ਸਮਵਸ੍ਥਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ਸ੍ਵਭਾਵਸਮਵਸ੍ਥਾਨ
ਤੋ ਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ, ਅਨਾਕੁਲ, ਏਕਾਗ੍ਰ ਸਂਚੇਤਨ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸੇ ਧ੍ਯਾਨ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .
ਇਸਸੇ (ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੁਆ ਕਿ) ਧ੍ਯਾਨ, ਸ੍ਵਭਾਵਸਮਵਸ੍ਥਾਨਰੂਪ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਆਤ੍ਮਾਸੇ
੧. ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ = ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ . ੨. ਸਮਵਸ੍ਥਾਨ = ਸ੍ਥਿਰਤਯਾਦ੍ਰੁਢਤਯਾ ਰਹਨਾਟਿਕਨਾ .

Page 362 of 513
PDF/HTML Page 395 of 546
single page version

ਅਥੋਪਲਬ੍ਧਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਸਕਲਜ੍ਞਾਨੀ ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਮਾਸੂਤ੍ਰਯਤਿ
ਣਿਹਦਘਣਘਾਦਿਕਮ੍ਮੋ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਸਵ੍ਵਭਾਵਤਚ੍ਚਣ੍ਹੂ .
ਣੇਯਂਤਗਦੋ ਸਮਣੋ ਝਾਦਿ ਕਮਟ੍ਠਂ ਅਸਂਦੇਹੋ ..੧੯੭..
ਨਿਹਤਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਸਰ੍ਵਭਾਵਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਃ .
ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਗਤਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਕਮਰ੍ਥਮਸਨ੍ਦੇਹਃ ..੧੯੭..
ਲੋਕੋ ਹਿ ਮੋਹਸਦ੍ਭਾਵੇ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕਸਦ੍ਭਾਵੇ ਚ ਸਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਤ੍ਵਾਦਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਥਤ੍ਵਾ-
ਇਤਿ . ਤਤਃ ਸ੍ਥਿਤਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨਾਜ੍ਜੀਵੋ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਭਵਤੀਤਿ . ਕਿਂਚ ਧ੍ਯਾਨੇਨ ਕਿਲਾਤ੍ਮਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋ ਜਾਤਃ ਤਤ੍ਰ
ਵਿਸ਼ਯੇ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰਿਯਤੇ . ਤਥਾਹਿਧ੍ਯਾਨਂ ਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨਸ੍ਤਥੈਵ ਧ੍ਯਾਨਚਿਨ੍ਤਾ ਧ੍ਯਾਨਾਨ੍ਵਯ-
ਸੂਚਨਮਿਤਿ . ਤਤ੍ਰੈਕਾਗ੍ਰਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧੋ ਧ੍ਯਾਨਮ੍ . ਤਚ੍ਚ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ਼ੁਦ੍ਧਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਧਾ . ਅਥ ਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨਃ ਕਥ੍ਯਤੇ
ਯਤ੍ਰਾਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਧ੍ਯਾਨਂ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਮਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਤਤ੍ਤ੍ਵਚਿਨ੍ਤਾ, ਪੁਨਰਪ੍ਯਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਧ੍ਯਾਨਂ, ਪੁਨਰਪਿ
ਤਤ੍ਤ੍ਵਚਿਨ੍ਤੇਤਿ ਪ੍ਰਮਤ੍ਤਾਪ੍ਰਮਤ੍ਤਗੁਣਸ੍ਥਾਨਵਦਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤੇਨ੍ਤਰ੍ਮੁਹੂਰ੍ਤੇ ਗਤੇ ਸਤਿ ਪਰਾਵਰ੍ਤਨਮਸ੍ਤਿ ਸ
ਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨੋ
ਭਣ੍ਯਤੇ
. ਸ ਚ ਧਰ੍ਮ੍ਯਧ੍ਯਾਨਸਂਬਨ੍ਧੀ . ਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਂ ਪੁਨਰੁਪਸ਼ਮਸ਼੍ਰੇਣਿਕ੍ਸ਼ਪਕਸ਼੍ਰੇਣ੍ਯਾਰੋਹਣੇ ਭਵਤਿ . ਤਤ੍ਰ
ਚਾਲ੍ਪਕਾਲਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰਾਵਰ੍ਤਨਰੂਪਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨੋ ਨ ਘਟਤੇ . ਇਦਾਨੀਂ ਧ੍ਯਾਨਚਿਨ੍ਤਾ ਕਥ੍ਯਤੇਯਤ੍ਰ ਧ੍ਯਾਨਸਨ੍ਤਾਨ-
ਵਦ੍ਧਯਾਨਪਰਾਵਰ੍ਤੋ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਧ੍ਯਾਨਸਂਬਨ੍ਧਿਨੀ ਚਿਨ੍ਤਾਸ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਯਦ੍ਯਪਿ ਕ੍ਵਾਪਿ ਕਾਲੇ ਧ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤਿ ਤਥਾਪਿ ਸਾ
ਧ੍ਯਾਨਚਿਨ੍ਤਾ ਭਣ੍ਯਤੇ
. ਅਥ ਧ੍ਯਾਨਾਨ੍ਵਯਸੂਚਨਂ ਕਥ੍ਯਤੇਯਤ੍ਰ ਧ੍ਯਾਨਸਾਮਗ੍ਰੀਭੂਤਾ ਦ੍ਵਾਦਸ਼ਾਨੁਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਾ ਅਨ੍ਯਦ੍ਵਾ
ਧ੍ਯਾਨਸਂਬਨ੍ਧਿ ਸਂਵੇਗਵੈਰਾਗ੍ਯਵਚਨਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਵਾ ਤਤ੍ ਧ੍ਯਾਨਾਨ੍ਵਯਸੂਚਨਮਿਤਿ . ਅਨ੍ਯਥਾ ਵਾ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧਂ
ਧ੍ਯਾਨਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂਧ੍ਯਾਤਾ ਧ੍ਯਾਨਂ ਫਲਂ ਧ੍ਯੇਯਮਿਤਿ . ਅਥਵਾਰ੍ਤਰੌਦ੍ਰਧਰ੍ਮ੍ਯਸ਼ੁਕ੍ਲਵਿਭੇਦੇਨ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧਂ ਧ੍ਯਾਨਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ
ਅਨਨ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾਕਾ ਕਾਰਣ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ..੧੯੬..
ਅਬ, ਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਾਰਾ ਐਸਾ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਜਿਨਨੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੋ ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੈ ਐਸੇ
ਸਕਲਜ੍ਞਾਨੀ (ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ) ਕ੍ਯਾ ਧ੍ਯਾਤੇ ਹੈਂ ? :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਨਿਹਤਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਾ ] ਜਿਨਨੇ ਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਕਾ ਨਾਸ਼ ਕਿਯਾ ਹੈ, [ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ
ਸਰ੍ਵਭਾਵਤਤ੍ਵਜ੍ਞਃ ] ਜੋ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਸ੍ਵਰੂਪਕੋ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਔਰ [ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਗਤਃ ] ਜੋ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕੇ
ਪਾਰਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੈਂ, [ਅਸਂਦੇਹਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਐਸੇ ਸਂਦੇਹ ਰਹਿਤ ਸ਼੍ਰਮਣ [ਕਮ੍ ਅਰ੍ਥਂ ] ਕਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ
[ਧ੍ਯਾਯਤਿ ] ਧ੍ਯਾਤੇ ਹੈਂ ?
..੧੯੭..
ਟੀਕਾ :ਲੋਕਕੋ (੧) ਮੋਹਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਤਥਾ (੨) ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ
ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ, (੧) ਵਹ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਸਹਿਤ ਹੈ ਤਥਾ (੨) ਉਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਨਹੀਂ
੧. ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਕਾ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧਕ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਰੁਕਨੇਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੈ .
ਸ਼ਾ ਅਰ੍ਥਨੇ ਧ੍ਯਾਵੇ ਸ਼੍ਰਮਣ, ਜੇ ਨਸ਼੍ਟਘਾਤਿਕਰ੍ਮ ਛੇ,
ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥ ਨੇ ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਪ੍ਰਾਨ੍ਤ, ਨਿਃਸ਼ਂਕ ਛੇ.
? ੧੯੭.

Page 363 of 513
PDF/HTML Page 396 of 546
single page version

ਨਵਚ੍ਛਿਨ੍ਨਵਿਸ਼ਯਤ੍ਵਾਭ੍ਯਾਂ ਚਾਭਿਲਸ਼ਿਤਂ ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤਂ ਸਨ੍ਦਿਗ੍ਧਂ ਚਾਰ੍ਥਂ ਧ੍ਯਾਯਨ੍ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਃ, ਭਗਵਾਨ੍ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸ੍ਤੁ
ਨਿਹਤਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਤਯਾ ਮੋਹਾਭਾਵੇ ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕਾਭਾਵੇ ਚ ਨਿਰਸ੍ਤਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਸਰ੍ਵਭਾਵ-
ਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਗਤਤ੍ਵਾਭ੍ਯਾਂ ਚ ਨਾਭਿਲਸ਼ਤਿ, ਨ ਜਿਜ੍ਞਾਸਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਦਿਹ੍ਯਤਿ ਚ; ਕੁਤੋਭਿਲਸ਼ਿਤੋ
ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤਃ ਸਨ੍ਦਿਗ੍ਧਸ਼੍ਚਾਰ੍ਥਃ
. ਏਵਂ ਸਤਿ ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ..੧੯੭..
ਤਦਨ੍ਯਤ੍ਰ ਕਥਿਤਮਾਸ੍ਤੇ ..੧੯੬.. ਏਵਮਾਤ੍ਮਪਰਿਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨਰੂਪੇਣ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ,
ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੋਹਕ੍ਸ਼ਯਾਚ੍ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਭਵਤੀਤਿ ਕਥਨੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ, ਤਦੁਭਯਕ੍ਸ਼ਯੇਣ ਮੋਕ੍ਸ਼ੋ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨੇਨ
ਤ੍ਰੁਤੀਯਾ ਚੇਤ੍ਯਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਫਲਕਥਨਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਂ ਗਤਮ੍
. ਅਥੋਪਲਬ੍ਧਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸਕਲਜ੍ਞਾਨੀ
ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਮਾਕ੍ਸ਼ੇਪਦ੍ਵਾਰੇਣ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਂ ਵਾ ਕਰੋਤਿਣਿਹਦਘਣਘਾਦਿਕਮ੍ਮੋ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਦਿਤਨਿਸ਼੍ਚਲਨਿਜ-
ਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪਰਿਣਤਿਰੂਪਸ਼ੁਦ੍ਧਧ੍ਯਾਨੇਨ ਨਿਹਤਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਾ . ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਸਵ੍ਵਭਾਵਤਚ੍ਚਣ੍ਹੂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ ਯਥਾ ਭਵਤਿ ਤਥਾ
ਸਰ੍ਵਭਾਵਤਤ੍ਤ੍ਵਜ੍ਞਃ ਸਰ੍ਵਪਦਾਰ੍ਥਪਰਿਜ੍ਞਾਤਸ੍ਵਰੂਪਃ . ਣੇਯਂਤਗਦੋ ਜ੍ਞੇਯਾਨ੍ਤਗਤਃ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਰੂਪੇਣ
ਪਾਰਂਗਤਃ. ਏਵਂਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਤ੍ਰਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ ਸਮਣੋ ਜੀਵਿਤਮਰਣਾਦਿਸਮਭਾਵਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਮਹਾਸ਼੍ਰਮਣਃ
ਹੈ ਔਰ ਵਹ ਵਿਸ਼ਯਕੋ ਅਵਚ੍ਛੇਦਪੂਰ੍ਵਕ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ (ਲੋਕ) ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ,
ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ ਔਰ ਸਂਦਿਗ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਘਨਘਾਤਿਕਰ੍ਮਕਾ
ਨਾਸ਼ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇਸੇ (੧) ਮੋਹਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਤਥਾ (੨) ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕ ਕਾ
ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ, (੧) ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਨਸ਼੍ਟ ਕੀ ਗਈ ਹੈ ਤਥਾ (੨) ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ ਹੈ ਤਥਾ
ਜ੍ਞੇਯੋਂਕਾ ਪਾਰ ਪਾ ਲਿਯਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਭਗਵਾਨ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਦੇਵ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ
ਔਰ ਸਂਦੇਹ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ; ਤਬ ਫਿ ਰ (ਉਨਕੇ) ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ ਔਰ ਸਂਦਿਗ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥ ਕਹਾਁਸੇ
ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ਐਸਾ ਹੈ ਤਬ ਫਿ ਰ ਵੇ ਕ੍ਯਾ ਧ੍ਯਾਤੇ ਹੈਂ ?
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :ਲੋਕਕੇ (ਜਗਤ੍ਕੇ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਜੀਵ ਸਮੁਦਾਯਕੇ) ਮੋਹਕਰ੍ਮਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ
ਵਹ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾ ਸਹਿਤ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਇਸ਼੍ਟ ਪਦਾਰ੍ਥਕੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਔਰ ਉਸਕੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ
ਕਰ੍ਮਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਬਹੁਤਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਤੋ ਜਾਨਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਥਾ ਜਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਜਾਨਤਾ
ਹੈ ਉਸੇ ਭੀ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਕਰਣ ਪੂਰ੍ਵਕ
ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾਸੇਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾਸੇ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਅਜ੍ਞਾਤ
ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਜਾਨਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾ (ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ) ਹੋਤੀ ਹੈ, ਔਰ ਅਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਯਾ ਜਾਨੇ ਹੁਏ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਸਂਬਂਧਮੇਂ ਸਂਦੇਹ
ਹੋਤਾ ਹੈ
. ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸਕੇ ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ ਔਰ ਸਂਦਿਗ੍ਧ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਸਂਭਵਿਤ ਹੋਤਾ
ਹੈ . ਪਰਨ੍ਤੁ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਭਗਵਾਨਕੇ ਤੋ ਮੋਹਕਰ੍ਮਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਾਰਹਿਤ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ
ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਔਰ ਉਨਕੇ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੀਯ ਕਰ੍ਮਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਜਾਨਤੇ
ਹੈਂ ਤਥਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਦਾਰ੍ਥਕੋ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾਪੂਰ੍ਵਕ
ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਤਯਾ ਜਾਨਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ
ਯਾ ਸਨ੍ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਿਸੀ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਯਾ ਸਨ੍ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ;
ਤਬ ਫਿ ਰ ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ? ..੧੯੭..
੧. ਅਵਚ੍ਛੇਦਪੂਰ੍ਵਕ = ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਕਰਣ ਕਰਕੇ; ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾਸੇ; ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਸੇ; ਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਾਸੇ . ੨. ਅਭਿਲਸ਼ਿਤ = ਜਿਸਕੀ ਇਚ੍ਛਾ
ਚਾਹ ਹੋ ਵਹ . ੩. ਜਿਜ੍ਞਾਸਿਤ = ਜਿਸਕੀ ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਜਾਨਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਹੋ ਵਹ . ੪. ਸਂਦਿਗ੍ਧ = ਜਿਨਮੇਂ
ਸਂਦੇਹ ਹੋਸਂਸ਼ਯ ਹੋ .

Page 364 of 513
PDF/HTML Page 397 of 546
single page version

ਅਥੈਤਦੁਪਲਬ੍ਧਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾ ਸਕਲਜ੍ਞਾਨੀ ਧ੍ਯਾਯਤੀਤ੍ਯੁਤ੍ਤਰਮਾਸੂਤ੍ਰਯਤਿ
ਸਵ੍ਵਾਬਾਧਵਿਜੁਤ੍ਤੋ ਸਮਂਤਸਵ੍ਵਕ੍ਖਸੋਕ੍ਖਣਾਣਡ੍ਢੋ .
ਭੂਦੋ ਅਕ੍ਖਾਤੀਦੋ ਝਾਦਿ ਅਣਕ੍ਖੋ ਪਰਂ ਸੋਕ੍ਖਂ ..੧੯੮..
ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਵਿਯੁਕ੍ਤਃ ਸਮਨ੍ਤਸਰ੍ਵਾਕ੍ਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਢਯਃ .
ਭੂਤੋਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤੋ ਧ੍ਯਾਯਤ੍ਯਨਕ੍ਸ਼ਃ ਪਰਂ ਸੌਖ੍ਯਮ੍ ..੧੯੮..
ਅਯਮਾਤ੍ਮਾ ਯਦੈਵ ਸਹਜਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਬਾਧਾਯਤਨਾਨਾਮਸਾਰ੍ਵਦਿਕ੍ਕਾਸਕਲਪੁਰੁਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾ-
ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਃ ਝਾਦਿ ਕਮਟ੍ਠਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਕਮਰ੍ਥਮਿਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਃ . ਅਥਵਾ ਕਮਰ੍ਥਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ, ਨ ਕਮਪੀਤ੍ਯਾਕ੍ਸ਼ੇਪਃ . ਕਥਂਭੂਤਃ
ਸਨ੍ . ਅਸਂਦੇਹੋ ਅਸਨ੍ਦੇਹਃ ਸਂਸ਼ਯਾਦਿਰਹਿਤ ਇਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃਯਥਾ ਕੋਪਿ ਦੇਵਦਤ੍ਤੋ ਵਿਸ਼ਯਸੁਖਨਿਮਿਤ੍ਤਂ
ਵਿਦ੍ਯਾਰਾਧਨਾਧ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤਿ, ਯਦਾ ਵਿਦ੍ਯਾ ਸਿਦ੍ਧਾ ਭਵਤਿ ਤਤ੍ਫਲਭੂਤਂ ਵਿਸ਼ਯਸੁਖਂ ਚ ਸਿਦ੍ਧਂ ਭਵਤਿ
ਤਦਾਰਾਧਨਾਧ੍ਯਾਨਂ ਨ ਕਰੋਤਿ, ਤਥਾਯਂ ਭਗਵਾਨਪਿ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਵਿਦ੍ਯਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਫਲਭੂਤਾਨਨ੍ਤਸੁਖਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਚ ਪੂਰ੍ਵਂ

ਛਦ੍ਮਸ੍ਥਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਰੂਪਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰੁਤਵਾਨ੍, ਇਦਾਨੀਂ ਤਦ੍ਧਯਾਨੇਨ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਵਿਦ੍ਯਾ ਸਿਦ੍ਧਾ

ਤਤ੍ਫਲਭੂਤਮਨਨ੍ਤਸੁਖਂ ਚ ਸਿਦ੍ਧਮ੍; ਕਿਮਰ੍ਥਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਃ ਆਕ੍ਸ਼ੇਪੋ ਵਾ; ਦ੍ਵਿਤੀਯਂ ਚ ਕਾਰਣਂ
ਪਰੋਕ੍ਸ਼ੇਰ੍ਥੇ ਧ੍ਯਾਨਂ ਭਵਤਿ, ਭਗਵਤਃ ਸਰ੍ਵਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਂ, ਕਥਂ ਧ੍ਯਾਨਮਿਤਿ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਦ੍ਵਾਰੇਣ ਗਾਥਾ ਗਤਾ ..੧੯੭..
ਅਥਾਤ੍ਰ ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ੇ ਪਰਿਹਾਰਂ ਦਦਾਤਿਝਾਦਿ ਧ੍ਯਾਯਤਿ ਏਕਾਕਾਰਸਮਰਸੀਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਮਤ੍ਯਨੁਭਵਤਿ . ਸ ਕਃ
ਅਬ, ਸੂਤ੍ਰ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਗਾਥਾਕੇ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਕਾ) ਉਤ੍ਤਰ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਕਿਜਿਸਨੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੋ
ਉਪਲਬ੍ਧ ਕਿਯਾ ਹੈ ਵਹ ਸਕਲਜ੍ਞਾਨੀ (ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਆਤ੍ਮਾ) ਇਸ (ਪਰਮ ਸੌਖ੍ਯ) ਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਅਨਕ੍ਸ਼ਃ ] ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਔਰ [ਅਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤਃ ਭੂਤਃ ] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤੀਤ ਹੁਆ ਆਤ੍ਮਾ
[ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਵਿਯੁਕ੍ਤਃ ] ਸਰ੍ਵ ਬਾਧਾ ਰਹਿਤ ਔਰ [ਸਮਂਤਸਰ੍ਵਾਕ੍ਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਢਯਃ ] ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ
ਸਮਂਤ (ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਕੇ, ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ) ਸੌਖ੍ਯ ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ [ਪਰਂ ਸੌਖ੍ਯਂ ] ਪਰਮ
ਸੌਖ੍ਯਕਾ [ਧ੍ਯਾਯਤਿ ] ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ
..੧੯੮..
ਟੀਕਾ :ਜਬ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ, ਜੋ ਸਹਜ ਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕੀ ਬਾਧਾਕੇ ਆਯਤਨ ਹੈਂ
(ਐਸੀ) ਤਥਾ ਜੋ ਅਸਕਲ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਅਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕੇ ਆਯਤਨ ਹੈਂ ਐਸੀ
੧ ਆਯਤਨ = ਨਿਵਾਸ; ਸ੍ਥਾਨ .
੨ ਅਸਕਲ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ = ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸਰ੍ਵ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਨਹੀਂ ਕਿਨ੍ਤੁ ਥੋੜੇ ਹੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ .
੩ ਅਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਕੇ = ਸਭੀ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਨਹੀਂ ਕਿ ਨ੍ਤੁ ਅਮੁਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ; ਅਪੂਰ੍ਣ [ਯਹ ਅਪੂਰ੍ਣ ਸੁਖ ਪਰਮਾਰ੍ਥਤਃ
ਸੁਖਾਭਾਸ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਉਸੇ ‘ਸੁਖ’ ਕਹਨੇਕੀ ਅਪਾਰਮਾਰ੍ਥਿਕ ਰੂਢਿ ਹੈ .]]
ਬਾਧਾ ਰਹਿਤ, ਸਕਲਾਤ੍ਮਮਾਂ ਸਮ੍ਪੂਰ੍ਣ ਸੁਖਜ੍ਞਾਨਾਢਯ ਜੇ,
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ
ਅਤੀਤ ਅਨਿਂਦ੍ਰਿ ਤੇ ਧ੍ਯਾਵੇ ਪਰਮ ਆਨਂਦਨੇ. ੧੯੮.

Page 365 of 513
PDF/HTML Page 398 of 546
single page version

ਯਤਨਾਨਾਂ ਚਾਕ੍ਸ਼ਾਣਾਮਭਾਵਾਤ੍ਸ੍ਵਯਮਨਕ੍ਸ਼ਤ੍ਵੇਨ ਵਰ੍ਤਤੇ ਤਦੈਵ ਪਰੇਸ਼ਾਮਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤੋ ਭਵਨ੍ ਨਿਰਾਬਾਧ-
ਸਹਜਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਤ੍ਵਾਤ
੍ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਵਿਯੁਕ੍ਤਃ, ਸਾਰ੍ਵਦਿਕ੍ਕਸਕਲਪੁਰੁਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਪੂਰ੍ਣਤ੍ਵਾਤ੍ਸਮਨ੍ਤਸਰ੍ਵਾਕ੍ਸ਼-
ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਢਯਸ਼੍ਚ ਭਵਤਿ . ਏਵਂਭੂਤਸ਼੍ਚ ਸਰ੍ਵਾਭਿਲਾਸ਼ਜਿਜ੍ਞਾਸਾਸਨ੍ਦੇਹਾਸਮ੍ਭਵੇਪ੍ਯਪੂਰ੍ਵਮਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਂ
ਪਰਮਸੌਖ੍ਯਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ . ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਸਂਗਤੈਕਾਗ੍ਰਸਂਚੇਤਨਮਾਤ੍ਰੇਣਾਵਤਿਸ਼੍ਠਤ ਇਤਿ ਯਾਵਤ. ਈਦ੍ਰੁਸ਼-
ਮਵਸ੍ਥਾਨਂ ਚ ਸਹਜਜ੍ਞਾਨਾਨਨ੍ਦਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਸ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਿਰੇਵ ..੧੯੮..
ਕਰ੍ਤਾ . ਭਗਵਾਨ੍ . ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤਿ . ਸੋਕ੍ਖਂ ਸੌਖ੍ਯਮ੍ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ੍ . ਪਰਂ ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਂ, ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਹ੍ਲਾਦਕ-
ਪਰਮਾਨਨ੍ਤਸੁਖਮ੍ . ਕਸ੍ਮਿਨ੍ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ . ਯਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਕ੍ਸ਼ਣੇ ਭੂਦੋ ਭੂਤਃ ਸਂਜਾਤਃ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਅਕ੍ਖਾਤੀਦੋ
ਅਕ੍ਸ਼ਾਤੀਤਃ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰਹਿਤਃ . ਨ ਕੇਵਲਂ ਸ੍ਵਯਮਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਜਾਤਃ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਚ ਅਣਕ੍ਖੋ ਅਨਕ੍ਸ਼ਃ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯੋ ਨ
ਭਵਤੀਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਸਵ੍ਵਾਬਾਧਵਿਜੁਤ੍ਤੋ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰੁਤਲਕ੍ਸ਼ਣਬਲੇਨ ਬਾਧਾਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯ ਹ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰ੍ਰਸ੍ਵਤ੍ਵਂ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਾ-
ਵਿਯੁਕ੍ਤ : . ਆਸਮਨ੍ਤਾਦ੍ਬਾਧਾਃ ਪੀਡਾ ਆਬਾਧਾਃ ਸਰ੍ਵਾਸ਼੍ਚ ਤਾ ਆਬਾਧਾਸ਼੍ਚ ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਾਸ੍ਤਾਭਿਰ੍ਵਿਯੁਕ੍ਤੋ ਰਹਿਤਃ
ਸਰ੍ਵਾਬਾਧਾਵਿਯੁਕ੍ਤ : . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਰੂਪਃ . ਸਮਂਤਸਵ੍ਵਕ੍ਖਸੋਕ੍ਖਣਾਣਡ੍ਢੋ ਸਮਨ੍ਤਤਃ ਸਾਮਸ੍ਤ੍ਯੇਨ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿ-
ਸਰ੍ਵਾਕ੍ਸ਼ਸੌਖ੍ਯਜ੍ਞਾਨਾਢਯਃ . ਸਮਨ੍ਤਤਃ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੈਰ੍ਵਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਸਰ੍ਵੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਾਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤ੍ਵੇਨ ਯੇ ਜ੍ਞਾਨਸੌਖ੍ਯੇ
ਦ੍ਵੇ ਤਾਭ੍ਯਾਮਾਢਯਃ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਃ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਤਦ੍ਯਥਾਅਯਂ ਭਗਵਾਨੇਕਦੇਸ਼ੋਦ੍ਭਵਸਾਂਸਾਰਿਕਜ੍ਞਾਨਸੁਖਕਾਰਣਭੂਤਾਨਿ
ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਦ੍ਭਵਸ੍ਵਾਭਾਵਿਕਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਜ੍ਞਾਨਸੁਖਵਿਨਾਸ਼ਕਾਨਿ ਚ ਯਾਨੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਣਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ ਕਾਰਣ-
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸ੍ਵਯਂ ‘ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’ ਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ, ਉਸੀ ਸਮਯ ਵਹ ਦੂਸਰੋਂਕੋ
‘ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਤੀਤ’ (ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਅਗੋਚਰ) ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ, ਨਿਰਾਬਾਧ ਸਹਜਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ
‘ਸਰ੍ਵਬਾਧਾ ਰਹਿਤ’ ਤਥਾ ਸਕਲ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਕੇ (ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ) ਸੁਖ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ
ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਮਸ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸਂਮਤ ਸੌਖ੍ਯ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸਮ੍ਰੁਦ੍ਧ’ ਹੋਤਾ ਹੈ
. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਵਹ ਆਤ੍ਮਾ
ਸਰ੍ਵ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਔਰ ਸਂਦੇਹਕਾ ਅਸਂਭਵ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਪੂਰ੍ਵ ਔਰ ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣ
ਪਰਮਸੌਖ੍ਯਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਸਂਗਤ ਏਕ ‘ਅਗ੍ਰ’ਕੇ ਸਂਚੇਤਨਮਾਤ੍ਰਰੂਪਸੇ
ਅਵਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨਾਕੁਲਤਾਕੇ ਸਾਥ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾਰੂਪੀ ਵਿਸ਼ਯਕੇ
ਅਨੁਭਵਨਰੂਪ ਹੀ ਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੈ ) ਔਰ ਐਸਾ ਅਵਸ੍ਥਾਨ ਸਹਜਜ੍ਞਾਨਾਨਨ੍ਦਸ੍ਵਭਾਵ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਕੀ
ਸਿਦ੍ਧਿ ਹੀ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਨਾ, ਸਹਜਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਆਨਨ੍ਦ ਜਿਸਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਹੈ ਐਸੇ
ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਹੀ ਹੈ
.)
ਭਾਵਾਰ੍ਥ :੧੯੭ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨ ਉਪਸ੍ਥਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਥਾ ਕਿ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਭਗਵਾਨਕੋ
ਕਿਸੀ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ, ਜਿਜ੍ਞਾਸਾ ਯਾ ਸਨ੍ਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਬ ਫਿ ਰ ਵੇ ਕਿਸ ਪਦਾਰ੍ਥਕਾ ਧ੍ਯਾਨ
ਕਰਤੇ ਹੈਂ ? ਉਸਕਾ ਉਤ੍ਤਰ ਇਸ ਗਾਥਾਮੇਂ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ :
ਏਕ ਅਗ੍ਰ (ਵਿਸ਼ਯ) ਕਾ
ਸਂਵੇਦਨ ਧ੍ਯਾਨ ਹੈ . ਸਰ੍ਵ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਂਮੇਂ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਆਨਨ੍ਦ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਭਰੇ ਹੁਏ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਭਗਵਾਨ
ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਸੇ ਅਭਿਨ੍ਨ ਐਸੇ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਰੂਪੀ ਏਕ ਵਿਸ਼ਯਕਾ ਸਂਵੇਦਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ
ਪਰਮਾਨਨ੍ਦਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਪਰਮਸੌਖ੍ਯਕਾ ਧ੍ਯਾਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
..੧੯੮..

Page 366 of 513
PDF/HTML Page 399 of 546
single page version

ਅਥਾਯਮੇਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਮ੍ਭਲਕ੍ਸ਼ਣੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗ ਇਤ੍ਯਵਧਾਰਯਤਿ
ਏਵਂ ਜਿਣਾ ਜਿਣਿਂਦਾ ਸਿਦ੍ਧਾ ਮਗ੍ਗਂ ਸਮੁਟ੍ਠਿਦਾ ਸਮਣਾ .
ਜਾਦਾ ਣਮੋਤ੍ਥੁ ਤੇਸਿਂ ਤਸ੍ਸ ਯ ਣਿਵ੍ਵਾਣਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ..੧੯੯..
ਏਵਂ ਜਿਨਾ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਾਃ ਸਿਦ੍ਧਾ ਮਾਰ੍ਗਂ ਸਮੁਤ੍ਥਿਤਾਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ .
ਜਾਤਾ ਨਮੋਸ੍ਤੁ ਤੇਭ੍ਯਸ੍ਤਸ੍ਮੈ ਚ ਨਿਰ੍ਵਾਣਮਾਰ੍ਗਾਯ ..੧੯੯..
ਯਤਃ ਸਰ੍ਵ ਏਵ ਸਾਮਾਨ੍ਯਚਰਮਸ਼ਰੀਰਾਸ੍ਤੀਰ੍ਥਕਰਾਃ ਅਚਰਮਸ਼ਰੀਰਾ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ਵਸ਼੍ਚਾਮੁਨੈਵ ਯਥੋਦਿ-
ਤੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਵਿਧਿਨਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗਮਧਿਗਮ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਾ ਬਭੂਵੁਃ, ਨ
ਪੁਨਰਨ੍ਯਥਾਪਿ, ਤਤੋਵਧਾਰ੍ਯਤੇ ਕੇਵਲਮਯਮੇਕ ਏਵ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸ੍ਯ ਮਾਰ੍ਗੋ, ਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯ ਇਤਿ
. ਅਲਂ ਚ
ਸਮਯਸਾਰਬਲੇਨਾਤਿਕ੍ਰਾਮਤਿ ਵਿਨਾਸ਼ਯਤਿ ਯਦਾ ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਕ੍ਸ਼ਣੇ ਸਮਸ੍ਤਬਾਧਾਰਹਿਤਃ ਸਨ੍ਨਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਨਨ੍ਤ-
ਮਾਤ੍ਮੋਤ੍ਥਸੁਖਂ ਧ੍ਯਾਯਤ੍ਯਨੁਭਵਤਿ ਪਰਿਣਮਤਿ . ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਕੇਵਲਿਨਾਮਨ੍ਯਚ੍ਚਿਨ੍ਤਾਨਿਰੋਧਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਧ੍ਯਾਨਂ ਨਾਸ੍ਤਿ,
ਕਿਂਤ੍ਵਿਦਮੇਵ ਪਰਮਸੁਖਾਨੁਭਵਨਂ ਵਾ ਧ੍ਯਾਨਕਾਰ੍ਯਭੂਤਾਂ ਕਰ੍ਮਨਿਰ੍ਜਰਾਂ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਵਾ ਧ੍ਯਾਨਸ਼ਬ੍ਦੇਨੋਪਚਰ੍ਯਤੇ . ਯਤ੍ਪੁਨਃ
ਸਯੋਗਿਕੇਵਲਿਨਸ੍ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਮਯੋਗਿਕੇਵਲਿਨਸ਼੍ਚਤੁਰ੍ਥਸ਼ੁਕ੍ਲਧ੍ਯਾਨਂ ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਕ੍ਤਂ ਤਦੁਪਚਾਰੇਣ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮਿਤਿ
ਸੂਤ੍ਰਾਭਿਪ੍ਰਾਯਃ
..੧੯੮.. ਏਵਂ ਕੇਵਲੀ ਕਿਂ ਧ੍ਯਾਯਤੀਤਿ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ . ਪਰਮਸੁਖਂ
ਧ੍ਯਾਯਤ੍ਯਨੁਭਵਤੀਤਿ ਪਰਿਹਾਰਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾ ਚੇਤਿ ਧ੍ਯਾਨਵਿਸ਼ਯਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ਪਰਿਹਾਰਦ੍ਵਾਰੇਣ ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ
ਗਤਮ੍
. ਅਥਾਯਮੇਵ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਬ੍ਧਿਲਕ੍ਸ਼ਣਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋ, ਨਾਨ੍ਯ ਇਤਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਸਮਰ੍ਥਯਤਿਜਾਦਾ ਜਾਤਾ
ਉਤ੍ਪਨ੍ਨਾਃ . ਕਥਂਭੂਤਾਃ. ਸਿਦ੍ਧਾ ਸਿਦ੍ਧਾਃ ਸਿਦ੍ਧਪਰਮੇਸ਼੍ਠਿਨੋ ਮੁਕ੍ਤਾਤ੍ਮਾਨ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਕੇ ਕਰ੍ਤਾਰਃ . ਜਿਣਾ ਜਿਨਾਃ
ਅਨਾਗਾਰਕੇਵਲਿਨਃ . ਜਿਣਿਂਦਾ ਨ ਕੇਵਲਂ ਜਿਨਾ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਾਸ਼੍ਚ ਤੀਰ੍ਥਕਰਪਰਮਦੇਵਾਃ . ਕਥਂਭੂਤਾਃ ਸਨ੍ਤਃ ਏਤੇ ਸਿਦ੍ਧਾ
ਅਬ, ਯਹ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ‘ਯਹੀ (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਹੀ) ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਜਿਸਕਾ
ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ, ਐਸਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ’ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਜਿਨਾਃ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਾਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ] ਜਿਨ, ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰ ਔਰ ਸ਼੍ਰਮਣ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਸਾਮਾਨ੍ਯਕੇਵਲੀ, ਤੀਰ੍ਥਂਕਰ ਔਰ ਮੁਨਿ) [ਏਵਂ ] ਇਸ (ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤ ਹੀ) ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ [ਮਾਰ੍ਗ ਸਮੁਤ੍ਥਿਤਾਃ ]
ਮਾਰ੍ਗਮੇਂ ਆਰੂਢ ਹੋਤੇ ਹੁਏ [ਸਿਦ੍ਧਾਃ ਜਾਤਾਃ ] ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ [ਨਮੋਸ੍ਤੁ ] ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਹੋ [ਤੇਭ੍ਯਃ ] ਉਨ੍ਹੇਂ
[ਚ ] ਔਰ [ਤਸ੍ਮੈ ਨਿਰ੍ਵਾਣਮਾਰ੍ਗਾਯ ] ਉਸ ਨਿਰ੍ਵਾਣਮਾਰ੍ਗਕੋ
..੧੯੯..
ਟੀਕਾ :ਸਭੀ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਚਰਮਸ਼ਰੀਰੀ, ਤੀਰ੍ਥਂਕਰ ਔਰ ਅਚਰਮਸ਼ਰੀਰੀ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁ ਇਸੀ ਯਥੋਕ੍ਤ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣ (ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ) ਵਿਧਿਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੀ ਦੂਸਰੀ ਵਿਧਿਸੇ ਭੀ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਏ
ਸ਼੍ਰਮਣੋ, ਜਿਨੋ, ਤੀਰ੍ਥਂਕਰੋ ਆ ਰੀਤ ਸੇਵੀ ਮਾਰ੍ਗਨੇ
ਸਿਦ੍ਧਿ ਵਰ੍ਯਾ; ਨਮੁਂ ਤੇਮਨੇ, ਨਿਰ੍ਵਾਣਨਾ ਤੇ ਮਾਰ੍ਗਨੇ. ੧੯੯
.

Page 367 of 513
PDF/HTML Page 400 of 546
single page version

ਪ੍ਰਪਂਚੇਨ . ਤੇਸ਼ਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਨਾਂ ਸਿਦ੍ਧਾਨਾਂ ਤਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਸ੍ਯ
ਚ ਪ੍ਰਤ੍ਯਸ੍ਤਮਿਤਭਾਵ੍ਯਭਾਵਕਵਿਭਾਗਤ੍ਵੇਨ ਨੋਆਗਮਭਾਵਨਮਸ੍ਕਾਰੋਸ੍ਤੁ . ਅਵਧਾਰਿਤੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ,
ਕ੍ਰੁਤ੍ਯਮਨੁਸ਼੍ਠੀਯਤੇ ..੧੯੯..
ਅਥੋਪਸਮ੍ਪਦ੍ਯੇ ਸਾਮ੍ਯਮਿਤਿ ਪੂਰ੍ਵਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਂ ਨਿਰ੍ਵਹਨ੍ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਭੂਤਾਂ ਸ੍ਵਯਮਪਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ-
ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮਾਸੂਤ੍ਰਯਤਿ
ਤਮ੍ਹਾ ਤਹ ਜਾਣਿਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਾਣਂ ਜਾਣਗਂ ਸਭਾਵੇਣ .
ਪਰਿਵਜ੍ਜਾਮਿ ਮਮਤ੍ਤਿਂ ਉਵਟ੍ਠਿਦੋ ਣਿਮ੍ਮਮਤ੍ਤਮ੍ਹਿ ..੨੦੦..
ਤਸ੍ਮਾਤ੍ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨਂ ਜ੍ਞਾਯਕਂ ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ .
ਪਰਿਵਰ੍ਜਯਾਮਿ ਮਮਤਾਮੁਪਸ੍ਥਿਤੋ ਨਿਰ੍ਮਮਤ੍ਵੇ ..੨੦੦..
੧. ਭਾਵ੍ਯ = ਘ੍ਯੇਯ; ਭਾਵਕ = ਧ੍ਯਾਤਾ; ਭਾਵ੍ਯ -ਭਾਵਕਕੇ ਅਰ੍ਥਕੇ ਲਿਯੇ ਦੇਖੋ ਪ੍ਰੁ੦ ੬ ਮੇਂ ਫੁ ਟਨੋਟ .
ਏ ਰੀਤ ਤੇਥੀ ਆਤ੍ਮਨੇ ਜ੍ਞਾਯਕ ਸ੍ਵਭਾਵੀ ਜਾਣੀਨੇ,
ਨਿਰ੍ਮਮਪਣੇ ਰਹੀ ਸ੍ਥਿਤ ਆ ਪਰਿਵਰ੍ਜੁਂ ਛੁਂ ਹੁਂ ਮਮਤ੍ਵਨੇ. ੨੦੦
.
ਜਾਤਾਃ . ਮਗ੍ਗਂ ਸਮੁਟ੍ਠਿਦਾ ਨਿਜਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਮਾਰ੍ਗਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਂ ਸਮੁਤ੍ਥਿਤਾ ਆਸ਼੍ਰਿਤਾਃ . ਕੇਨ . ਏਵਂ ਪੂਰ੍ਵਂ
ਬਹੁਧਾ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਕ੍ਰਮੇਣ . ਨ ਕੇਵਲਂ ਜਿਨਾ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਾ ਅਨੇਨ ਮਾਰ੍ਗੇਣ ਸਿਦ੍ਧਾ ਜਾਤਾਃ, ਸਮਣਾ ਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿ-
ਸਮਤਾਭਾਵਨਾਪਰਿਣਤਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਾਃ ਸ਼ੇਸ਼ਾ ਅਚਰਮਦੇਹਸ਼੍ਰਮਣਾਸ਼੍ਚ . ਅਚਰਮਦੇਹਾਨਾਂ ਕਥਂ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਮਿਤਿ ਚੇਤ੍ .
‘‘ਤਵਸਿਦ੍ਧੇ ਣਯਸਿਦ੍ਧੇ ਸਂਜਮਸਿਦ੍ਧੇ ਚਰਿਤ੍ਤਸਿਦ੍ਧੇ ਯ . ਣਾਣਮ੍ਮਿ ਦਂਸਣਮ੍ਮਿ ਯ ਸਿਦ੍ਧੇ ਸਿਰਸਾ ਣਮਂਸਾਮਿ ..’’’’
’’’’
’’
ਇਤਿ ਗਾਥਾਕਥਿਤਕ੍ਰਮੇਣੈਕਦੇਸ਼ੇਨ . ਣਮੋਤ੍ਥੁ ਤੇਸਿਂ ਨਮੋਸ੍ਤੁ ਤੇਭ੍ਯਃ . ਅਨਨ੍ਤਜ੍ਞਾਨਾਦਿਸਿਦ੍ਧਗੁਣਸ੍ਮਰਣਰੂਪੋ
ਭਾਵਨਮਸ੍ਕਾਰੋਸ੍ਤੁ, ਤਸ੍ਸ ਯ ਣਿਵ੍ਵਾਣਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮੈ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕ -
ਹੋਂ . ਇਸਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੇਵਲ ਯਹ ਏਕ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਨਹੀਂ .ਅਧਿਕ
ਵਿਸ੍ਤਾਰਸੇ ਬਸ ਹੋ ! ਉਸ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤੇ ਹੁਏ ਸਿਦ੍ਧੋਂਕੋ ਤਥਾ ਉਸ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੋ, ਜਿਸਮੇਂਸੇ
ਭਾਵ੍ਯ ਔਰ ਭਾਵਕਕਾ ਵਿਭਾਗ ਅਸ੍ਤ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸਾ
ਨੋਆਗਮਭਾਵਨਮਸ੍ਕਾਰ ਹੋ ! ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਅਵਧਾਰਿਤ ਕਿਯਾ ਹੈ, ਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਕਿਯਾ ਜਾ ਰਹਾ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਿਯਾ ਹੈ ਔਰ ਉਸਮੇਂ) ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈਂ ..੧੯੯..
ਅਬ, ‘ਸਾਮ੍ਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੂਁ’ ਐਸੀ (ਪਾਁਚਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਕੀ ਗਈ) ਪੂਰ੍ਵਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਕਾ ਨਿਰ੍ਵਹਣ
ਕਰਤੇ ਹੁਏ (ਆਚਾਰ੍ਯਦੇਵ) ਸ੍ਵਯਂ ਭੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਭੂਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਤੇ ਹੈਂ :
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ :[ਤਸ੍ਮਾਤ੍ ] ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼
ਹੋਤਾ ਹੋਨੇਸੇ) [ਤਥਾ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਆਤ੍ਮਾਨਂ ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ [ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਜ੍ਞਾਯਕਂ ] ਸ੍ਵਭਾਵਸੇ ਜ੍ਞਾਯਕ
[ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ] ਜਾਨਕਰ [ਨਿਰ੍ਮਮਤ੍ਵੇ ਉਪਸ੍ਥਿਤਃ ] ਮੈਂ ਨਿਰ੍ਮਮਤ੍ਵਮੇਂ ਸ੍ਥਿਤ ਰਹਤਾ ਹੁਆ [ਮਮਤਾਂ
ਪਰਿਵਰ੍ਜਯਾਮਿ ]
ਮਮਤਾਕਾ ਪਰਿਤ੍ਯਾਗ ਕਰਤਾ ਹੂਁ
..੨੦੦..