Page 388 of 513
PDF/HTML Page 421 of 546
single page version

ਸਾਮਾਯਿਕਸਂਯਮਵਿਕਲ੍ਪਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਂ ਮੂਲਗੁਣਾ ਏਵ . ਤੇਸ਼ੁ ਯਦਾ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਾਮਾਯਿਕ- ਸਂਯਮਾਧਿਰੂਢਤ੍ਵੇਨਾਨਭ੍ਯਸ੍ਤਵਿਕਲ੍ਪਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਮਾਦ੍ਯਤਿ ਤਦਾ ਕੇਵਲਕਲ੍ਯਾਣਮਾਤ੍ਰਾਰ੍ਥਿਨਃ ਕੁਣ੍ਡਲਵਲਯਾਂਗੁਲੀ- ਯਾਦਿਪਰਿਗ੍ਰਹਃ ਕਿਲ ਸ਼੍ਰੇਯਾਨ੍, ਨ ਪੁਨਃ ਸਰ੍ਵਥਾ ਕਲ੍ਯਾਣਲਾਭ ਏਵੇਤਿ ਸਮ੍ਪ੍ਰਧਾਰ੍ਯ ਵਿਕਲ੍ਪੇਨਾਤ੍ਮਾਨ- ਮੁਪਸ੍ਥਾਪਯਨ੍ ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਕੋ ਭਵਤਿ ..੨੦੮ . ੨੦੯..

ਅਥਾਸ੍ਯ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਦਾਯਕ ਇਵ ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਕਃ ਪਰੋਪ੍ਯਸ੍ਤੀਤ੍ਯਾਚਾਰ੍ਯਵਿਕਲ੍ਪਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ- ਦ੍ਵਾਰੇਣੋਪਦਿਸ਼ਤਿ —

ਪਰਮਸਾਮਾਯਿਕਾਭਿਧਾਨੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯੈਕਵ੍ਰਤੇਨ ਮੋਕ੍ਸ਼ਬੀਜਭੂਤੇਨ ਮੋਕ੍ਸ਼ੇ ਜਾਤੇ ਸਤਿ ਸਰ੍ਵੇ ਪ੍ਰਕਟਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤਦੇਵ ਸਾਮਾਯਿਕਂ ਮੂਲਗੁਣਵ੍ਯਕ੍ਤਿਕਾਰਣਤ੍ਵਾਤ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯਮੂਲਗੁਣੋ ਭਵਤਿ . ਯਦਾ ਪੁਨਰ੍ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧੌ ਸਮਰ੍ਥੋ ਨ ਭਵਤ੍ਯਯਂ ਜੀਵਸ੍ਤਦਾ ਯਥਾ ਕੋਪਿ ਸੁਵਰ੍ਣਾਰ੍ਥੀ ਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸੁਵਰ੍ਣਮਲਭਮਾਨਸ੍ਤਪਰ੍ਯਾਯਾਨਪਿ ਕੁਣ੍ਡਲਾਦੀਨ੍ ਗ੍ਰੁਹ੍ਣਾਤਿ, ਨ ਚ ਸਰ੍ਵਥਾ ਤ੍ਯਾਗਂ ਕਰੋਤਿ; ਤਥਾਯਂ ਜੀਵੋਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਮੂਲਗੁਣਾਭਿਧਾਨਪਰਮਸਮਾਧ੍ਯਭਾਵੇ ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਨਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਗ੍ਰੁਹ੍ਣਾਤਿ . ਛੇਦੇ ਸਤ੍ਯੁਪਸ੍ਥਾਪਨਂ ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਨਮ੍ . ਅਥਵਾ ਛੇਦੇਨ ਵ੍ਰਤਭੇਦੇਨੋਪਸ੍ਥਾਪਨਂ ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਨਮ੍ . ਤਚ੍ਚ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪੇਣ ਪਞ੍ਚਮਹਾਵ੍ਰਤਰੂਪਂ ਭਵਤਿ . ਤੇਸ਼ਾਂ ਵ੍ਰਤਾਨਾਂ ਚ ਰਕ੍ਸ਼ਣਾਰ੍ਥਂ ਪਸ਼੍ਚਸਮਿਤ੍ਯਾਦਿਭੇਦੇਨ ਪੁਨਰਸ਼੍ਟਾਵਿਂਸ਼ਤਿਮੂਲਗੁਣਭੇਦਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤੇਸ਼ਾਂ ਚ ਮੂਲਗੁਣਾਨਾਂ ਰਕ੍ਸ਼ਣਾਰ੍ਥਂ ਦ੍ਵਾਵਿਂਸ਼ਤਿਪਰੀਸ਼ਹਜਯਦ੍ਵਾਦਸ਼ਵਿਧ- ਤਪਸ਼੍ਚਰਣਭੇਦੇਨ ਚਤੁਸ੍ਤ੍ਰਿਂਸ਼ਦੁਤ੍ਤਰਗੁਣਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤੇਸ਼ਾਂ ਚ ਰਕ੍ਸ਼ਣਾਰ੍ਥਂ ਦੇਵਮਨੁਸ਼੍ਯਤਿਰ੍ਯਗਚੇਤਨਕ੍ਰੁਤਚਤੁਰ੍ਵਿਧੋਪਸਰ੍ਗ- ਜਯਦ੍ਵਾਦਸ਼ਾਨੁਪ੍ਰੇਕ੍ਸ਼ਾਭਾਵਨਾਦਯਸ਼੍ਚੇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੨੦੮.੨੦੯.. ਏਵਂ ਮੂਲੋਤ੍ਤਰਗੁਣਕਥਨਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੇ ਮੂਲਗੁਣ ਹੀ ਹੈਂ . ਜਬ (ਸ਼੍ਰਮਣ) ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਸਾਮਾਯਿਕਸਂਯਮਮੇਂ ਆਰੂਢਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਜਿਸਮੇਂ ਵਿਕਲ੍ਪੋਂਕਾ ਅਭ੍ਯਾਸ (ਸੇਵਨ) ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸੀ ਦਸ਼ਾਮੇਂਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤਬ ‘ਕੇਵਲਸੁਵਰ੍ਣਮਾਤ੍ਰਕੇ ਅਰ੍ਥੀਕੋ ਕੁਣ੍ਡਲ, ਕਂਕਣ, ਅਂਗੂਠੀ ਆਦਿਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨਾ (ਭੀ) ਸ਼੍ਰੇਯ ਹੈ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ (ਕੁਣ੍ਡਲ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਕਭੀ ਨ ਕਰਕੇ) ਸਰ੍ਵਥਾ ਸ੍ਵਰ੍ਣਕੀ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿ ਕਰਨਾ ਹੀ ਸ਼੍ਰੇਯ ਹੈ’ ਐਸਾ ਵਿਚਾਰ ਕਰਕੇ ਮੂਲਗੁਣੋਂਮੇਂ ਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪਸੇ (ਭੇਦਰੂਪਸੇ) ਅਪਨੇਕੋ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਕ ਹੋਤਾ ਹੈ ..੨੦੮ – ੨੦੯..

ਅਬ ਇਨਕੇ (ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ) ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਦਾਯਕਕੀ ਭਾਁਤਿ ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਕ ਪਰ (ਦੂਸਰਾ) ਭੀ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸਾ, ਆਚਾਰ੍ਯਕੇ ਭੇਦੋਂਕੇ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

Page 389 of 513
PDF/HTML Page 422 of 546
single page version

ਯਤੋ ਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣਕਾਲੇ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਾਮਾਯਿਕਸਂਯਮਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਤ੍ਵੇਨ ਯਃ ਕਿਲਾਚਾਰ੍ਯਃ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਦਾਯਕਃ ਸ ਗੁਰੁਃ, ਯਃ ਪੁਨਰਨਨ੍ਤਰਂ ਸਵਿਕਲ੍ਪਚ੍ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਨਸਂਯਮਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਤ੍ਵੇਨ ਛੇਦਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਪਸ੍ਥਾਪਕਃ ਸ ਨਿਰ੍ਯਾਪਕਃ, ਯੋਪਿ ਛਿਨ੍ਨਸਂਯਮਪ੍ਰਤਿਸਨ੍ਧਾਨਵਿਧਾਨਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਤ੍ਵੇਨ ਛੇਦੇ ਸਤ੍ਯੁਪਸ੍ਥਾਪਕਃ ਸੋਪਿ ਨਿਰ੍ਯਾਪਕ ਏਵ . ਤਤਸ਼੍ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਕਃ ਪਰੋਪ੍ਯਸ੍ਤਿ ..੨੧੦.. ਸੂਤ੍ਰਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥਾਸ੍ਯ ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਦਾਯਕ ਇਵਾਨ੍ਯੋਪਿ ਨਿਰ੍ਯਾਪਕਸਂਜ੍ਞੋ ਗੁਰੁਰਸ੍ਤਿ ਇਤਿ ਗੁਰੁਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਂ ਨਿਰੂਪਯਤਿ — ਲਿਂਗਗ੍ਗਹਣੇ ਤੇਸਿਂ ਲਿਙ੍ਗਗ੍ਰਹਣੇ ਤੇਸ਼ਾਂ ਤਪੋਧਨਾਨਾਂ ਗੁਰੁ ਤ੍ਤਿ ਹੋਦਿ ਗੁਰੁਰ੍ਭਵਤੀਤਿ . ਸ ਕਃ . ਪਵ੍ਵਜ੍ਜਦਾਯਗੋ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਰੂਪਪਰਮਸਾਮਾਯਿਕਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕੋ ਯੋਸੌ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਦਾਯਕਃ ਸ ਏਵ ਦੀਕ੍ਸ਼ਾਗੁਰੁਃ, ਛੇਦੇਸੁ ਅ ਵਟ੍ਟਗਾ ਛੇਦਯੋਸ਼੍ਚ ਵਰ੍ਤਕਾਃ ਯੇ ਸੇਸਾ ਣਿਜ੍ਜਾਵਗਾ ਸਮਣਾ ਤੇ ਸ਼ੇਸ਼ਾਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾ ਨਿਰ੍ਯਾਪਕਾ ਭਵਨ੍ਤਿ ਸ਼ਿਕ੍ਸ਼ਾਗੁਰਵਸ਼੍ਚ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ — ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਰੂਪਸਾਮਾਯਿਕਸ੍ਯੈਕਦੇਸ਼ੇਨ ਚ੍ਯੁਤਿਰੇਕਦੇਸ਼ਚ੍ਛੇਦਃ,

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣੇ ] ਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣਕੇ ਸਮਯ [ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਦਾਯਕਃ ਭਵਤਿ ] ਜੋ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾ (ਦੀਕ੍ਸ਼ਾ) ਦਾਯਕ ਹੈਂ ਵਹ [ਤੇਸ਼ਾਂ ਗੁਰੁਃ ਇਤਿ ] ਉਨਕੇ ਗੁਰੁ ਹੈਂ ਔਰ [ਛੇਦਯੋਂਃ ਉਪਸ੍ਥਾਪਕਾਃ ] ਜੋ ੧ਛੇਦਦ੍ਵਯਮੇਂ ਉਪਸ੍ਥਾਪਕ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ (੧) – ਜੋ ਭੇਦੋਂਮੇਂ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਤਥਾ (੨) – ਜੋ ਸਂਯਮਮੇਂ ਛੇਦ ਹੋਨੇ ਪਰ ਪੁਨਃ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ) [ਸ਼ੇਸ਼ਾਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ] ਵੇ ਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼੍ਰਮਣ [ਨਿਰ੍ਯਾਪਕਾਃ ]

ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਆਚਾਰ੍ਯ ਲਿਂਗਗ੍ਰਹਣਕੇ ਸਮਯ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਸਾਮਾਯਿਕਸਂਯਮਕੇ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕ ਹੋਨੇਸੇ ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਦਾਯਕ ਹੈਂ, ਵੇ ਗੁਰੁ ਹੈਂ; ਔਰ ਤਤ੍ਪਸ਼੍ਚਾਤ੍ ਤਤ੍ਕਾਲ ਹੀ ਜੋ (ਆਚਾਰ੍ਯ) ਸਵਿਕਲ੍ਪ ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਨਾਸਂਯਮਕੇ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਛੇਦਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਉਪਸ੍ਥਾਪਕ (ਭੇਦਮੇਂ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਨੇਵਾਲੇ)’ ਹੈਂ, ਵੇ ਨਿਰ੍ਯਾਪਕ ਹੈਂ; ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਜੋ (ਆਚਾਰ੍ਯ) ੩ਛਿਨ੍ਨ ਸਂਯਮਕੇ ੪ਪ੍ਰਤਿਸਂਧਾਨਕੀ ਵਿਧਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਛੇਦ ਹੋਨੇ ਪਰ ਉਪਸ੍ਥਾਪਕ (-ਸਂਯਮਮੇਂ ਛੇਦ ਹੋਨੇ ਪਰ ਉਸਮੇਂ ਪੁਨਃ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਨੇਵਾਲੇ)’ ਹੈਂ, ਵੇ ਭੀ ਨਿਰ੍ਯਾਪਕ ਹੀ ਹੈਂ . ਇਸਲਿਯੇ ੩ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਕ, ਪਰ ਭੀ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ..੨੧੦..

੨ਨਿਰ੍ਯਾਪਕ ਹੈਂ ..੨੧੦..

੧. ਛੇਦਦ੍ਵਯ = ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਛੇਦ . [ਯਹਾਁ (੧) ਸਂਯਮਮੇਂ ਜੋ ੨੮ ਮੂਲਗੁਣਰੂਪ ਭੇਦ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਉਸੇ ਭੀ ਛੇਦ ਕਹਾ ਹੈ ਔਰ (੨) ਖਣ੍ਡਨ ਅਥਵਾ ਦੋਸ਼ਕੋ ਭੀ ਛੇਦ ਕਹਾ ਹੈ .]]

੨. ਨਿਰ੍ਯਾਪਕ = ਨਿਰ੍ਵਾਹ ਕਰਨੇਵਾਲਾ; ਸਦੁਪਦੇਸ਼ਸੇ ਦ੍ਰੁਢ ਕਰਨੇਵਾਲਾ; ਸ਼ਿਕ੍ਸ਼ਾਗੁਰੁ, ਸ਼੍ਰੁਤਗੁਰੁ .

੩. ਛਿਨ੍ਨ = ਛੇਦਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ; ਖਣ੍ਡਿਤ; ਟੂਟਾ ਹੁਆ, ਦੋਸ਼ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ .

੪. ਪ੍ਰਤਿਸਂਧਾਨ = ਪੁਨਃ ਜੋੜ ਦੇਨਾ ਵਹ; ਦੋਸ਼ੋਂਕੋ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਏਕਸਾ (ਦੋਸ਼ ਰਹਿਤ) ਕਰ ਦੇਨਾ ਵਹ .

੫. ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਕਕੇ ਦੋ ਅਰ੍ਥ ਹੈਂ : (੧) ਜੋ ‘ਛੇਦ (ਭੇਦ) ਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਉਪਸ੍ਥਾਪਕ’ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ੨੮ ਮੂਲਗੁਣਰੂਪ ਭੇਦੋਂਕੋ ਸਮਝਾਕਰ ਉਸਮੇਂ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤਾ ਹੈ ਵਹ ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਕ ਹੈ; ਤਥਾ (੨) ਜੋ ‘ਛੇਦਕੇ ਹੋਨੇ ਪਰ
ਉਪਸ੍ਥਾਪਕ’ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਂਯਮਕੇ ਛਿਨ੍ਨ (ਖਣ੍ਡਿਤ) ਹੋਨੇ ਪਰ ਉਸਮੇਂ ਪੁਨਃ ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਭੀ
ਛੇਦੋਪਸ੍ਥਾਪਕ ਹੈ .

Page 390 of 513
PDF/HTML Page 423 of 546
single page version

ਸਰ੍ਵਥਾ ਚ੍ਯੁਤਿਃ ਸਕ ਲਚ੍ਛੇਦ ਇਤਿ ਦੇਸ਼ਸਕਲਭੇਦੇਨ ਦ੍ਵਿਧਾ ਛੇਦਃ . ਤਯੋਸ਼੍ਛੇਦਯੋਰ੍ਯੇ ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਂ ਦਤ੍ਵਾ ਸਂਵੇਗ- ਵੈਰਾਗ੍ਯਜਨਕਪਰਮਾਗਮਵਚਨੈਃ ਸਂਵਰਣਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ਤੇ ਨਿਰ੍ਯਾਪਕਾਃ ਸ਼ਿਕ੍ਸ਼ਾਗੁਰਵਃ ਸ਼੍ਰੁਤਗੁਰਵਸ਼੍ਚੇਤਿ ਭਣ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਦੀਕ੍ਸ਼ਾਦਾਯਕਸ੍ਤੁ ਦੀਕ੍ਸ਼ਾਗੁਰੁਰਿਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੨੧੦.. ਅਥ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਕ੍ਤਚ੍ਛੇਦਦ੍ਵਯਸ੍ਯ ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਵਿਧਾਨਂ ਕਥਯਤਿ — ਪਯਦਮ੍ਹਿ ਸਮਾਰਦ੍ਧੇ ਛੇਦੋ ਸਮਣਸ੍ਸ ਕਾਯਚੇਟ੍ਠਮ੍ਹਿ ਜਾਯਦਿ ਜਦਿ ਪ੍ਰਯਤਾਯਾਂ ਸਮਾਰਬ੍ਧਾਯਾਂ ਛੇਦਃ ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਯ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਯਾਂ ਜਾਯਤੇ ਯਦਿ ਚੇਤ੍ . ਅਥ ਵਿਸ੍ਤਰਃ – ਛੇਦੋ ਜਾਯਤੇ ਯਦਿ ਚੇਤ੍ . ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਚ੍ਯੁਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਛੇਦੋ ਭਵਤਿ . ਕਸ੍ਯਾਮ੍ . ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਯਾਮ੍ . ਕਥਂਭੂਤਾਯਾਮ੍ . ਪ੍ਰਯਤਾਯਾਂ ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯਤ੍ਨਪਰਾਯਾਂ ਸਮਾਰਬ੍ਧਾਯਾਂ ਅਸ਼ਨਸ਼ਯਨਯਾਨ-

ਅਬ ਛਿਨ੍ਨਸਂਯਮਕੇ ਪ੍ਰਤਿਸਂਧਾਨਕੀ ਵਿਧਿਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਯ ] ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ [ਪ੍ਰਯਤਾਯਾਂ ] ੧ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਪੂਰ੍ਵਕ [ਸਮਾਰਬ੍ਧਾਯਾਂ ] ਕੀ ਜਾਨੇਵਾਲੀ [ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਯਾਂ ] ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਮੇਂ [ਛੇਦਃ ਜਾਯਤੇ ] ਛੇਦ ਹੋਤਾ

੧. ਮੁਨਿਕੇ (ਮੁਨਿਤ੍ਵੋਚਿਤ) ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਵਹ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਅਥਵਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਹੈ, ਔਰ ਉਸ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਦਸ਼ਾਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ (ਹਠਰਹਿਤ) ਦੇਹਚੇਸ਼੍ਟਾਦਿ ਸਂਬਨ੍ਧੀ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਵਹ ਬਹਿਰਂਗ ਅਥਵਾ ਵ੍ਯਵਹਾਰਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਹੈ . [ਜਹਾਁ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਦਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ ਵਹਾਁ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਹਠਸਹਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਵਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਵ੍ਯਵਹਾਰ – ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਕੋ ਭੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ . ]

Page 391 of 513
PDF/HTML Page 424 of 546
single page version

ਦ੍ਵਿਵਿਧਃ ਕਿਲ ਸਂਯਮਸ੍ਯ ਛੇਦਃ, ਬਹਿਰਂਗੋਨ੍ਤਰਂਗਸ਼੍ਚ . ਤਤ੍ਰ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਮਾਤ੍ਰਾਧਿਕ੍ਰੁਤੋ ਬਹਿਰਂਗਃ, ਉਪਯੋਗਾਧਿਕ੍ਰੁਤਃ ਪੁਨਰਨ੍ਤਰਂਗਃ . ਤਤ੍ਰ ਯਦਿ ਸਮ੍ਯਗੁਪਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਯ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਸਮਾਰ- ਬ੍ਧਾਯਾਃ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਯਾਃ ਕਥਂਚਿਦ੍ਬਹਿਰਂਗਚ੍ਛੇਦੋ ਜਾਯਤੇ ਤਦਾ ਤਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਥਾਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਵਰ੍ਜਿਤਤ੍ਵਾਦਾ- ਲੋਚਨਪੂਰ੍ਵਿਕਯਾ ਕ੍ਰਿਯਯੈਵ ਪ੍ਰਤੀਕਾਰਃ . ਯਦਾ ਤੁ ਸ ਏਵੋਪਯੋਗਾਧਿਕ੍ਰੁਤਚ੍ਛੇਦਤ੍ਵੇਨ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਚ੍ਛੇਦ ਏਵੋਪਯੁਕ੍ਤੋ ਭਵਤਿ ਤਦਾ ਜਿਨੋਦਿਤਵ੍ਯਵਹਾਰਵਿਧਿਵਿਦਗ੍ਧਸ਼੍ਰਮਣਾਸ਼੍ਰਯਯਾਲੋਚਨਪੂਰ੍ਵਕਤਦੁਪਦਿਸ਼੍ਟਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨੇਨ ਪ੍ਰਤਿਸਨ੍ਧਾਨਮ੍ ..੨੧੧.੨੧੨.. ਸ੍ਥਾਨਾਦਿਪ੍ਰਾਰਬ੍ਧਾਯਾਮ੍ . ਤਸ੍ਸ ਪੁਣੋ ਆਲੋਯਣਪੁਵ੍ਵਿਯਾ ਕਿਰਿਯਾ ਤਸ੍ਯ ਪੁਨਰਾਲੋਚਨਪੂਰ੍ਵਿਕਾ ਕ੍ਰਿਯਾ . ਤਦਾਕਾਲੇ ਤਸ੍ਯ ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਸ੍ਯ ਬਹਿਰਙ੍ਗਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਭੂਤਾ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਲਕ੍ਸ਼ਣਾਲੋਚਨਪੂਰ੍ਵਿਕਾ ਪੁਨਃ ਕ੍ਰਿਯੈਵ ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਂ ਪ੍ਰਤਿਕਾਰੋ ਭਵਤਿ, ਨ ਚਾਧਿਕਮ੍ . ਕਸ੍ਮਾਦਿਤਿ ਚੇਤ੍ . ਅਭ੍ਯਨ੍ਤਰੇ ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਚਲਨਾਭਾਵਾਦਿਤਿ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ ਗਤਾ . ਛੇਦਪਉਤ੍ਤੋ ਸਮਣੋ ਛੇਦੇ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ, ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿਭਾਵਨਾਚ੍ਯੁਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਚ੍ਛੇਦੇਨ ਯਦਿ ਚੇਤ੍ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤਃ ਸਹਿਤਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਭਵਤਿ . ਸਮਣਂ ਵਵਹਾਰਿਣਂ ਜਿਣਮਦਮ੍ਹਿ ਸ਼੍ਰਮਣਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰਿਣਂ ਜਿਨਮਤੇ, ਤਦਾ ਜਿਨਮਤੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਜ੍ਞਂ ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਕੁਸ਼ਲਂ ਸ਼੍ਰਮਣਂ ਆਸੇਜ੍ਜ ਆਸਾਦ੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ, ਨ ਕੇਵਲਮਾਸਾਦ੍ਯ ਆਲੋਚਿਤ੍ਤਾ ਨਿਃਪ੍ਰਪਞ੍ਚਭਾਵੇਨਾਲੋਚ੍ਯ ਦੋਸ਼ਨਿਵੇਦਨਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਉਵਦਿਟ੍ਠਂ ਤੇਣ ਕਾਯਵ੍ਵਂ ਉਪਦਿਸ਼੍ਟਂ ਤੇਨ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮ੍ . ਤੇਨ ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤ- ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਸਹਿਤਾਚਾਰ੍ਯੇਣ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿਭਾਵਨਾਨੁਕੂਲਂ ਯਦੁਪਦਿਸ਼੍ਟਂ ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮਿਤਿ ਸੂਤ੍ਰ- ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍ ..੨੧੧.੨੧੨.. ਏਵਂ ਗੁਰੁਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਕਥਨਰੂਪੇਣ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ, ਤਥੈਵ ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਕਥਨਾਰ੍ਥਂ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯ- ਹੈ ਤੋ [ਤਸ੍ਯ ਪੁਨਃ ] ਉਸੇ ਤੋ [ਆਲੋਚਨਾਪੂਰ੍ਵਿਕਾ ਕ੍ਰਿਯਾ ] ੧ਆਲੋਚਨਾਪੂਰ੍ਵਕ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .

[ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਛੇਦੋਪਯੁਕ੍ਤਃ ] (ਕਿਨ੍ਤੁ) ਯਦਿ ਸ਼੍ਰਮਣ ਛੇਦਮੇਂ ਉਪਯੁਕ੍ਤ ਹੁਆ ਹੋ ਤੋ ਉਸੇ [ਜਿਨਮਤ ] ਜੈਨਮਤਮੇਂ [ਵ੍ਯਵਹਾਰਿਣਂ ] ਵ੍ਯਵਹਾਰਕੁਸ਼ਲ [ਸ਼੍ਰਮਣਂ ਆਸਾਦ੍ਯ ] ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਪਾਸ ਜਾਕਰ [ਆਲੋਚ੍ਯ ] ੨ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਕੇ (ਅਪਨੇ ਦੋਸ਼ਕਾ ਨਿਵੇਦਨ ਕਰਕੇ), [ਤੇਨ ਉਪਦਿਸ਼੍ਟਂ ] ਵੇ ਜੈਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਂ ਵਹ [ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮ੍ ] ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ..੨੧੧ -੨੧੨..

ਟੀਕਾ : — ਸਂਯਮਕਾ ਛੇਦ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਹੈ; ਬਹਿਰਂਗ ਔਰ ਅਨ੍ਤਰਂਗ . ਉਸਮੇਂ ਮਾਤ੍ਰ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾ ਸਂਬਂਧੀ ਵਹ ਬਹਿਰਂਗ ਹੈ ਔਰ ਉਪਯੋਗ ਸਂਬਂਧੀ ਵਹ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਹੈ . ਉਸਮੇਂ, ਯਦਿ ਭਲੀਭਾਁਤਿ ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਕ੍ਰੁਤ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਕਾ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਬਹਿਰਂਗ ਛੇਦ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤੋ ਵਹ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦਸੇ ਰਹਿਤ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਆਲੋਚਨਾਪੂਰ੍ਵਕ ਕ੍ਰਿਯਾਸੇ ਹੀ ਉਸਕਾ ਪ੍ਰਤੀਕਾਰ (ਇਲਾਜ) ਹੋਤਾ ਹੈ . ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਦਿ ਵਹੀ ਸ਼੍ਰਮਣ ਉਪਯੋਗਸਂਬਂਧੀ ਛੇਦ ਹੋਨੇਸੇ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਛੇਦਮੇਂ ਹੀ ਉਪਯੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤੋ ਜਿਨੋਕ੍ਤ ਵ੍ਯਵਹਾਰਵਿਧਿਮੇਂ ਕੁਸ਼ਲ ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ, ਆਲੋਚਨਾਪੂਰ੍ਵਕ, ਉਨਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਪਦਿਸ਼੍ਟ ਅਨੁਸ਼੍ਠਾਨ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਸਂਯਮਕਾ) ਪ੍ਰਤਿਸਂਧਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ .

੧. ਆਲੋਚਨਾ = ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾਸੇ ਦੇਖ ਲੇਨਾ ਵਹ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤਾਸੇ ਵਿਚਾਰਨਾ ਵਹ, ਠੀਕ ਧ੍ਯਾਨਮੇਂ ਲੇਨਾ ਵਹ .

੨. ਨਿਵੇਦਨ; ਕਥਨ . [੨੧੧ ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ ਆਲੋਚਨਾਕਾ ਪ੍ਰਥਮ ਅਰ੍ਥ ਘਟਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ੨੧੨ ਵੀਂ ਮੇਂ ਦੂਸਰਾ ]

Page 392 of 513
PDF/HTML Page 425 of 546
single page version

ਅਥ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਸ੍ਯ ਛੇਦਾਯਤਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਾਃ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ੍ਯਾ ਇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਅਧਿਵਾਸੇ ਵ ਵਿਵਾਸੇ ਛੇਦਵਿਹੂਣੋ ਭਵੀਯ ਸਾਮਣ੍ਣੇ .

ਮਿਤਿ ਸਮੁਦਾਯੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਚ੍ਛੇਦਜਨਕਾਨ੍ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਾਨੁ- ਬਨ੍ਧਾਨ੍ਨਿਸ਼ੇਧਯਤਿ – ਵਿਹਰਦੁ ਵਿਹਰਤੁ ਵਿਹਾਰਂ ਕਰੋਤੁ . ਸ ਕਃ . ਸਮਣੋ ਸ਼ਤ੍ਰੁਮਿਤ੍ਰਾਦਿਸਮਚਿਤ੍ਤਸ਼੍ਰਮਣਃ . ਣਿਚ੍ਚਂ ਨਿਤ੍ਯਂ ਸਰ੍ਵਕਾਲਮ੍ . ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਸਨ੍ . ਪਰਿਹਰਮਾਣੋ ਪਰਿਹਰਨ੍ਸਨ੍ . ਕਾਨ੍ . ਣਿਬਂਧਾਣਿ ਚੇਤਨਾਚੇਤਨਮਿਸ਼੍ਰ- ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇਸ਼੍ਵਨੁਬਨ੍ਧਾਨ੍ . ਕ੍ਵ ਵਿਹਰਤੁ . ਅਧਿਵਾਸੇ ਅਧਿਕ੍ਰੁਤਗੁਰੁਕੁਲਵਾਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਸ੍ਵਕੀਯਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵਾਸੇ ਵਾ, ਵਿਵਾਸੇ ਗੁਰੁਵਿਰਹਿਤਵਾਸੇ ਵਾ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਸਾਮਣ੍ਣੇ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰੇ ਛੇਦਵਿਹੂਣੋ

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਯਦਿ ਮੁਨਿਕੇ ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਲਕ੍ਸ਼ਣ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਸਹਿਤ ਕੀ ਜਾਨੇਵਾਲੀ ਅਸ਼ਨ – ਸ਼ਯਨ – ਗਮਨਾਦਿਕ ਸ਼ਾਰੀਰਿਕ ਚੇਸ਼੍ਟਾਸਂਬਂਧੀ ਛੇਦ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤੋ ਉਸ ਤਪੋਧਨਕੇ ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਕੀ ਬਹਿਰਂਗ ਸਹਕਾਰੀਕਾਰਣਭੂਤ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਮਣਸ੍ਵਰੂਪ ਆਲੋਚਨਾਪੂਰ੍ਵਕ ਕ੍ਰਿਯਾਸੇ ਹੀ ਉਸਕਾ ਪ੍ਰਤੀਕਾਰ – ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਸੇ ਚਲਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁਆ ਹੈ . ਕਿਨ੍ਤੁ ਯਦਿ ਉਸਕੇ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਭਾਵਨਾਸੇ ਚ੍ਯੁਤਿਸ੍ਵਰੂਪ ਛੇਦ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤੋ ਉਸੇ ਜਿਨਮਤਮੇਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰਜ੍ਞ – ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਕੁਸ਼ਲ – ਆਚਾਰ੍ਯਕੇ ਨਿਕਟ ਜਾਕਰ, ਨਿਸ਼੍ਪਪ੍ਰਂਚਭਾਵਸੇ ਦੋਸ਼ਕਾ ਨਿਵੇਦਨ ਕਰਕੇ, ਵੇ ਆਚਾਰ੍ਯ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਭਾਵਨਾਕੇ ਅਨੁਕੂਲ ਜੋ ਕੁਛ ਭੀ ਪ੍ਰਾਯਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤ ਉਪਦੇਸ਼ੇਂ ਵਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ..੨੧੧ – ੨੧੨..

ਅਬ, ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਕੇ ਛੇਦਕੇ ਆਯਤਨ ਹੋਨੇਸੇ ੧ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ – ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈਂ, ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਧਿਵਾਸੇ ] ਅਧਿਵਾਸਮੇਂ (ਆਤ੍ਮਵਾਸਮੇਂ ਅਥਵਾ ਗੁਰੁਓਂਕੇ ਸਹਵਾਸਮੇਂ) ਵਸਤੇ ਹੁਏ [ਵਾ ] ਯਾ [ਵਿਵਾਸੇ ] ਵਿਵਾਸਮੇਂ (ਗੁਰੁਓਂਸੇ ਭਿਨ੍ਨ ਵਾਸਮੇਂ) ਵਸਤੇ ਹੁਏ, [ਨਿਤ੍ਯਂ ] ਸਦਾ [ਨਿਬਂਧਾਨ੍ ] (ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ) ਪ੍ਰਤਿਬਂਧੋਂਕੋ [ਪਰਿਹਰਮਾਣਃ ] ਪਰਿਹਰਣ ਕਰਤਾ ਹੁਆ [ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ ] ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮੇਂ [ਛੇਦਵਿਹੀਨਃ ਭੂਤ੍ਵਾ ] ਛੇਦਵਿਹੀਨ ਹੋਕਰ [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਵਿਹਰਤੁ ] ਸ਼੍ਰਮਣ ਵਿਹਰੋ ..੨੧੩..

੧. ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ -ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ = ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਰਾਗਾਦਿਪੂਰ੍ਵਕ ਸਂਬਂਧ ਕਰਨਾ; ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਬਁਧਨਾ – ਰੁਕਨਾ; ਲੀਨ ਹੋਨਾ; ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਰੁਕਾਵਟ .

Page 393 of 513
PDF/HTML Page 426 of 546
single page version

ਸਰ੍ਵ ਏਵ ਹਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਾ ਉਪਯੋਗੋਪਰਂਜਕਤ੍ਵੇਨ ਨਿਰੁਪਰਾਗੋਪਯੋਗਰੂਪਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਸ੍ਯ ਛੇਦਾਯਤਨਾਨਿ; ਤਦਭਾਵਾਦੇਵਾਛਿਨ੍ਨਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮ੍ . ਅਤ ਆਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵਾਤ੍ਮਨੋ ਨਿਤ੍ਯਾਧਿਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਵਾਸੇ ਵਾ ਗੁਰੁਤ੍ਵੇਨ ਗੁਰੂਨਧਿਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਵਾਸੇ ਵਾ ਗੁਰੁਭ੍ਯੋ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟੇ ਵਾਸੇ ਵਾ ਨਿਤ੍ਯਮੇਵ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧਯਨ੍ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਾਨ੍ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ ਛੇਦਵਿਹੀਨੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਵਰ੍ਤਤਾਮ੍ ..੨੧੩..

ਅਥ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਸ੍ਯ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਤਾਯਤਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਏਵ ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧੋ ਵਿਧੇਯ ਇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਚਰਦਿ ਣਿਬਦ੍ਧੋ ਣਿਚ੍ਚਂ ਸਮਣੋ ਣਾਣਮ੍ਹਿ ਦਂਸਣਮੁਹਮ੍ਹਿ .

ਭਵੀਯ ਛੇਦਵਿਹੀਨੋ ਭੂਤ੍ਵਾ, ਰਾਗਾਦਿਰਹਿਤਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਸ਼੍ਚਯਚਾਰਿਤ੍ਰਚ੍ਯੁਤਿਰੂਪਚ੍ਛੇਦਰਹਿਤੋ ਭੂਤ੍ਵਾ . ਤਥਾਹਿ — ਗੁਰੁਪਾਰ੍ਸ਼੍ਵੇ ਯਾਵਨ੍ਤਿ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਾਣਿ ਤਾਵਨ੍ਤਿ ਪਠਿਤ੍ਵਾ ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਗੁਰੁਂ ਪ੍ਰੁਸ਼੍ਟ੍ਵਾ ਚ ਸਮਸ਼ੀਲਤਪੋਧਨੈਃ ਸਹ, ਭੇਦਾਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਭਾਵਨਯਾ ਭਵ੍ਯਾਨਾਮਾਨਨ੍ਦਂ ਜਨਯਨ੍, ਤਪਃਸ਼੍ਰੁਤਸਤ੍ਤ੍ਵੈਕਤ੍ਵਸਨ੍ਤੋਸ਼ਭਾਵਨਾਪਞ੍ਚਕਂ ਭਾਵਯਨ੍,

ਟੀਕਾ : — ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸਭੀ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ – ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ ਉਪਯੋਗਕੇ ੧ਉਪਰਂਜਕ ਹੋਨੇਸੇ ੨ਨਿਰੁਪਰਾਗ ਉਪਯੋਗਰੂਪ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਕੇ ਛੇਦਕੇ ਆਯਤਨ ਹੈਂ; ਉਨਕੇ ਅਭਾਵਸੇ ਹੀ ਅਛਿਨ੍ਨ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਸਦਾ ੩ਅਧਿਕ੍ਰੁਤ ਕਰਕੇ (ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਭੀਤਰ) ਬਸਤੇ ਹੁਏ ਅਥਵਾ ਗੁਰੁਰੂਪਸੇ ਗੁਰੁਓਂਕੋ ੪ਅਧਿਕ੍ਰੁਤ ਕਰਕੇ (ਗੁਰੁਓਂਕੇ ਸਹਵਾਸਮੇਂ) ਨਿਵਾਸ ਕਰਤੇ ਹੁਏ ਯਾ ਗੁਰੁਓਂਸੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ – ਭਿਨ੍ਨ ਵਾਸਮੇਂ ਵਸਤੇ ਹੁਏ, ਸਦਾ ਹੀ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਂਧੋਂਕੋ ਨਿਸ਼ੇਧਤਾ (ਪਰਿਹਰਤਾ) ਹੁਆ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮੇਂ ਛੇਦਵਿਹੀਨ ਹੋਕਰ ਸ਼੍ਰਮਣ ਵਰ੍ਤੋ ..੨੧੩..

ਅਬ, ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਕੀ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਤਾਕਾ ਆਯਤਨ ਹੋਨੇਸੇ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਹੀ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ (ਸਮ੍ਬਨ੍ਧ ਲੀਨਤਾ) ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ, ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਜੋ ਸ਼੍ਰਮਣ [ਨਿਤ੍ਯਂ ] ਸਦਾ [ਜ੍ਞਾਨੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੁਖੇ ] ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਔਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਮੇਂ [ਨਿਬਦ੍ਧਃ ] ਪ੍ਰਤਿਬਦ੍ਧ [ਚ ] ਤਥਾ [ਮੂਲਗੁਣੇਸ਼ੁ ਪ੍ਰਯਤਃ ] ਮੂਲਗੁਣੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਯਤ (ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਸ਼ੀਲ) [ਚਰਤਿ ] ਵਿਚਰਣ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਸਃ ] ਵਹ [ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਃ ] ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਵਾਨ੍ ਹੈ ..੨੧੪..

੧. ਉਪਰਂਜਕ = ਉਪਰਾਗ ਕਰਨੇਵਾਲੇ, ਮਲਿਨਤਾ – ਵਿਕਾਰ ਕਰਨੇਵਾਲੇ . ੨. ਨਿਰੁਪਰਾਗ = ਉਪਰਾਗਰਹਿਤ; ਵਿਕਾਰਰਹਿਤ .

੩. ਅਧਿਕ੍ਰੁਤ ਕਰਕੇ = ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਕੇ; ਰਖਕਰ .

੪. ਅਧਿਕ੍ਰੁਤ ਕਰਕੇ = ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਕਰ; ਸ੍ਥਾਪਿਤ ਕਰਕੇ; ਅਂਗੀਕ੍ਰੁਤ ਕਰਕੇ .

Page 394 of 513
PDF/HTML Page 427 of 546
single page version

ਏਕ ਏਵ ਹਿ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧ ਉਪਯੋਗਮਾਰ੍ਜਕਤ੍ਵੇਨ ਮਾਰ੍ਜਿਤੋਪਯੋਗਰੂਪਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਸ੍ਯ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਤਾਯਤਨਂ; ਤਤ੍ਸਦ੍ਭਾਵਾਦੇਵ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਂ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮ੍ . ਅਤੋ ਨਿਤ੍ਯਮੇਵ ਜ੍ਞਾਨੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦੌ ਚ ਪ੍ਰਤਿਬਦ੍ਧੇਨ ਮੂਲਗੁਣਪ੍ਰਯਤਤਯਾ ਚਰਿਤਵ੍ਯਂ; ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਸ੍ਵਭਾਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਦ੍ਧਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮਾਤ੍ਰੇਣ ਵਰ੍ਤਿਤਵ੍ਯਮਿਤਿ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍ ..੨੧੪..

ਅਥ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਸ੍ਯ ਛੇਦਾਯਤਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਯਤਿਜਨਾਸਨ੍ਨਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧੋਪਿ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ੍ਯ ਇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ —

ਤੀਰ੍ਥਕਰਪਰਮਦੇਵਗਣਧਰਦੇਵਾਦਿਮਹਾਪੁਰੁਸ਼ਾਣਾਂ ਚਰਿਤਾਨਿ ਸ੍ਵਯਂ ਭਾਵਯਨ੍, ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਂਸ਼੍ਚ, ਵਿਹਰਤੀਤਿ ਭਾਵਃ ..੨੧੩.. ਅਥ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਪਰਿਪੂਰ੍ਣਕਾਰਣਤ੍ਵਾਤ੍ਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਨਿਰਨ੍ਤਰਮਵਸ੍ਥਾਨਂ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮਿਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਿ – ਚਰਦਿ ਚਰਤਿ ਵਰ੍ਤਤੇ . ਕ ਥਂਭੂਤਃ . ਣਿਬਦ੍ਧੋ ਆਧੀਨਃ, ਣਿਚ੍ਚਂ ਨਿਤ੍ਯਂ ਸਰ੍ਵਕਾਲਮ੍ . ਸਃ ਕ : ਕ ਰ੍ਤਾ . ਸਮਣੋ ਲਾਭਾਲਾਭਾਦਿਸਮਚਿਤ੍ਤਸ਼੍ਰਮਣਃ . ਕ੍ਵ ਨਿਬਦ੍ਧਃ . ਣਾਣਮ੍ਹਿ ਵੀਤਰਾਗਸਰ੍ਵਜ੍ਞਪ੍ਰਣੀਤਪਰਮਾਗਮਜ੍ਞਾਨੇ ਤਤ੍ਫਲਭੂਤ- ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨੇ ਵਾ, ਦਂਸਣਮੁਹਮ੍ਹਿ ਦਰ੍ਸ਼ਨਂ ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਤਤ੍ਫਲਭੂਤਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਾਦੇਯਰੁਚਿਰੂਪ- ਨਿਸ਼੍ਚਯਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਂ ਵਾ ਤਤ੍ਪ੍ਰਮੁਖੇਸ਼੍ਵਨਨ੍ਤਸੁਖਾਦਿਗੁਣੇਸ਼ੁ . ਪਯਦੋ ਮੂਲਗੁਣੇਸੁ ਯ ਪ੍ਰਯਤਃ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਪਰਸ਼੍ਚ . ਕੇਸ਼ੁ . ਮੂਲਗੁਣੇਸ਼ੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਮੂਲਗੁਣਾਧਾਰਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਵਾ . ਜੋ ਸੋ ਪਡਿਪੁਣ੍ਣਸਾਮਣ੍ਣੋ ਯ ਏਵਂਗੁਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਸ਼੍ਰਮਣਃ ਸ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੋ ਭਵਤੀਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ — ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਰਤਾਨਾਮੇਵ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਭਵਤੀਤਿ ..੨੧੪..

ਟੀਕਾ : — ਏਕ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ – ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ ਹੀ, ਉਪਯੋਗਕਾ ਮਾਰ੍ਜਨ (-ਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵ) ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਹੋਨੇਸੇ, ਮਾਰ੍ਜਿਤ (-ਸ਼ੁਦ੍ਧ) ਉਪਯੋਗਰੂਪ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਕੀ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਤਾਕਾ ਆਯਤਨ ਹੈ; ਉਸਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਸੇ ਹੀ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਸਦਾ ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਔਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿਕਮੇਂ ੧ਪ੍ਰਤਿਬਦ੍ਧ ਰਹਕਰ ਮੂਲਗੁਣੋਂਮੇਂ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਸ਼ੀਲਤਾਸੇ ਵਿਚਰਨਾ; — ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਸ੍ਵਭਾਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਤਿਬਦ੍ਧ ਐਸਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵਮਾਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਵਰ੍ਤਨਾ, ਯਹ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯ ਹੈ ..੨੧੪..

ਅਬ, ਮੁਨਿਜਨਕੋ ੨ਨਿਕਟਕਾ ੩ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਂਧ ਭੀ, ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਕੇ ਛੇਦਕਾ ਆਯਤਨ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਸ਼ੇਧ੍ਯ ਹੈ, ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

੧. ਪ੍ਰਤਿਬਦ੍ਧ = ਸਂਬਦ੍ਧ; ਰੁਕਾ ਹੁਆ; ਬਁਧਾ ਹੁਆ; ਸ੍ਥਿਤ; ਸ੍ਥਿਰ; ਲੀਨ .

੨. ਆਗਮ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਆਹਾਰਵਿਹਾਰਾਦਿ ਤੋ ਮੁਨਿਕੇ ਛੂਟਾ ਹੁਆ ਹੀ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ ਹੋਨਾ ਤੋ ਮੁਨਿਕੇ ਲਿਯੇ ਦੂਰ ਹੈ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਆਗਮਕਥਿਤ ਆਹਾਰ ਵਿਹਾਰਾਦਿਮੇਂ ਮੁਨਿ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ ਹੋ ਜਾਨਾ ਸਂਭਵਿਤ ਹੋਨੇਸੇ
ਵਹ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ ਨਿਕਟਕਾ ਹੈ .੩. ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧ = ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ .

Page 395 of 513
PDF/HTML Page 428 of 546
single page version

ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਸ਼ਰੀਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਹੇਤੁਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵੇਨਾਦੀਯਮਾਨੇ ਭਕ੍ਤੇ, ਤਥਾਵਿਧਸ਼ਰੀਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯ- ਵਿਰੋਧੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਨੀਰਂਗਨਿਸ੍ਤਰਂਗਵਿਸ਼੍ਰਾਨ੍ਤਿਸੂਤ੍ਰਣਾਨੁਸਾਰੇਣ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨੇ ਕ੍ਸ਼ਪਣੇ, ਨੀਰਂਗ੍ਨਿਸ੍ਤਰਂਗਾਨ੍ਤ- ਰਂਗਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਰ੍ਥਮਧ੍ਯਾਸ੍ਯਮਾਨੇ ਗਿਰੀਨ੍ਦ੍ਰਕਨ੍ਦਰਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਾਵਾਵਸਥੇ, ਯਥੋਕ੍ਤਸ਼ਰੀਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਹੇਤੁਮਾਰ੍ਗਣਾਰ੍ਥਮਾਰਭ੍ਯ- ਅਥ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਛੇਦਕਾਰਣਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਾਸੁਕਾਹਾਰਾਦਿਸ਼੍ਵਪਿ ਮਮਤ੍ਵਂ ਨਿਸ਼ੇਧਯਤਿ — ਣੇਚ੍ਛਦਿ ਨੇਚ੍ਛਤਿ . ਕਮ੍ ਣਿਬਦ੍ਧਂ ਨਿਬਦ੍ਧਮਾਬਦ੍ਧਮ੍ . ਕ੍ਵ . ਭਤ੍ਤੇ ਵਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਸਹਕਾਰਿਭੂਤਦੇਹਸ੍ਥਿਤਿਹੇਤੁਤ੍ਵੇਨ ਗ੍ਰੁਹ੍ਯਮਾਣੇ ਭਕ੍ਤੇ ਵਾ ਪ੍ਰਾਸੁਕਾਹਾਰੇ, ਖਮਣੇ ਵਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਰ੍ਪਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰਣਭੂਤਤ੍ਵੇਨ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਹੇਤੁਭੂਤੇ ਕ੍ਸ਼ਪਣੇ ਵਾਨਸ਼ਨੇ, ਆਵਸਧੇ ਵਾ ਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਲਬ੍ਧਿਸਹਕਾਰਿਭੂਤੇ ਗਿਰਿਗੁਹਾਦ੍ਯਾਵਸਥੇ ਵਾ, ਪੁਣੋ ਵਿਹਾਰੇ ਵਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਸਹਕਾਰਿ- ਭੂਤਾਹਾਰਨੀਹਾਰਾਰ੍ਥਵ੍ਯਵਹਾਰਾਰ੍ਥਵ੍ਯਵਹਾਰੇ ਵਾ ਪੁਨਰ੍ਦੇਸ਼ਾਨ੍ਤਰਵਿਹਾਰੇ ਵਾ, ਉਵਧਿਮ੍ਹਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਭਾਵਨਾਸਹਕਾਰਿ- ਭੂਤਸ਼ਰੀਰਪਰਿਗ੍ਰਹੇ ਜ੍ਞਾਨੋਪਕਰਣਾਦੌ ਵਾ, ਸਮਣਮ੍ਹਿ ਪਰਮਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਵਿਚਾਰਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਭੂਤੇ ਸ਼੍ਰਮਣੇ ਸਮਸ਼ੀਲਸਂਘਾਤਕਤਪੋਧਨੇ ਵਾ, ਵਿਕਧਮ੍ਹਿ ਪਰਮਸਮਾਧਿਵਿਘਾਤਕਸ਼੍ਰ੍ਰੁਙ੍ਗਾਰਵੀਰਰਾਗਾਦਿਕਥਾਯਾਂ ਚੇਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ — ਆਗਮਵਿਰੁਦ੍ਧਾਹਾਰਵਿਹਾਰਾਦਿਸ਼ੁ ਤਾਵਤ੍ਪੂਰ੍ਵਮੇਵ ਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧਃ, ਯੋਗ੍ਯਾਹਾਰਵਿਹਾਰਾਦਿਸ਼੍ਵਪਿ ਮਮਤ੍ਵਂ ਨ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮਿਤਿ ..੨੧੫.. ਏਵਂ ਸਂਕ੍ਸ਼ੇਪੇਣਾਚਾਰਾਰਾਧਨਾਦਿਕਥਿਤਤਪੋਧਨਵਿਹਾਰਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲੇ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਭਕ੍ਤੇ ਵਾ ] ਮੁਨਿ ਆਹਾਰਮੇਂ, [ਕ੍ਸ਼ਪਣੇ ਵਾ ] ਕ੍ਸ਼ਪਣਮੇਂ (ਉਪਵਾਸਮੇਂ), [ਆਵਸਥੇ ਵਾ ] ਆਵਾਸਮੇਂ (ਨਿਵਾਸਸ੍ਥਾਨਮੇਂ), [ਪੁਨਃ ਵਿਹਾਰੇ ਵਾ ] ਔਰ ਵਿਹਾਰਮੇਂ [ਉਪਧੌ ] ਉਪਧਿਮੇਂ (ਪਰਿਗ੍ਰਹਮੇਂ), [ਸ਼੍ਰਮਣੇ ] ਸ਼੍ਰਮਣਮੇਂ (ਅਨ੍ਯ ਮੁਨਿਮੇਂ) [ਵਾ ] ਅਥਵਾ [ਵਿਕਥਾਯਾਮ੍ ] ੧ਵਿਕਥਾਮੇਂ [ਨਿਬਦ੍ਧਂ ] ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧ [ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ ] ਨਹੀਂ ਚਾਹਤਾ ..੨੧੫..

ਟੀਕਾ : — (੧) ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਕੇ ਸਹਕਾਰੀ ਕਾਰਣਭੂਤ ਸ਼ਰੀਰਕੀ ੨ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਹੇਤੁਮਾਤ੍ਰਰੂਪਸੇ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇਵਾਲਾ ਜੋ ਆਹਾਰ, (੨) ੩ਤਥਾਵਿਧ ਸ਼ਰੀਰਕੀ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਸਾਥ ਵਿਰੋਧ ਵਿਨਾ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ੪ਨੀਰਂਗ ਔਰ ਨਿਸ੍ਤਰਂਗ ਵਿਸ਼੍ਰਾਂਤਿਕੀ ਰਚਨਾਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਜੋ ਕ੍ਸ਼ਪਣ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ਰੀਰਕੇ ਟਿਕਨੇਕੇ ਸਾਥ ਵਿਰੋਧ ਨ ਆਯੇ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਵਿਕਾਰਰਹਿਤ ਔਰ ਤਰਂਗਰਹਿਤ ਸ੍ਥਿਰਤਾ ਹੋਤੀ ਜਾਯੇ, ਤਦਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਅਨਸ਼ਨਮੇਂ), (੩) ਨੀਰਂਗ ਔਰ ਨਿਸ੍ਤਰਂਗ – ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ (ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਸਿਦ੍ਧਿ) ਕੇ ਲਿਯੇ ਸੇਵਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇਵਾਲਾ ਜੋ ਗਿਰੀਨ੍ਦ੍ਰਕਨ੍ਦਰਾਦਿਕ ਆਵਸਥਮੇਂ (-ਉਚ੍ਚ ਪਰ੍ਵਤਕੀ ਗੁਫਾ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਨਿਵਾਸਸ੍ਥਾਨਮੇਂ), (੪) ਯਥੋਕ੍ਤ ਸ਼ਰੀਰਕੀ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੀ ਕਾਰਣਭੂਤ ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਕੇ ਲਿਯੇ

੧. ਛਦ੍ਮਸ੍ਥ ਮੁਨਿਕੇ ਧਾਰ੍ਮਿਕ ਕਥਾ – ਵਾਰ੍ਤ੍ਤਾ ਕਰਤੇ ਹੁਯੇ ਭੀ ਨਿਰ੍ਮਲ ਚੈਤਨ੍ਯ ਵਿਕਲ੍ਪਮੁਕ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਅਂਸ਼ਤਃ ਮਲਿਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਅਤਃ ਉਸ ਧਾਰ੍ਮਿਕ ਕਥਾਕੋ ਭੀ ਵਿਕਥਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਕਥਾ ਕਹਾ ਹੈ .

੨. ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ = ਨਿਰ੍ਵਾਹ; ਟਿਕਨਾ .

੩. ਤਥਾਵਿਧ = ਵੈਸਾ (ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਸਹਕਾਰੀ ਕਾਰਣਭੂਤ)
੪. ਨੀਰਂਗ = ਨੀਰਾਗ; ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ .

Page 396 of 513
PDF/HTML Page 429 of 546
single page version

ਮਾਣੇ ਵਿਹਾਰਕਰ੍ਮਣਿ, ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਤ੍ਵੇਨਾਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਧ੍ਯਮਾਨੇ ਕੇਵਲਦੇਹਮਾਤ੍ਰ ਉਪਧੌ, ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯਬੋਧ੍ਯਬੋਧਕਭਾਵਮਾਤ੍ਰੇਣ ਕਥਂਚਿਤ੍ਪਰਿਚਿਤੇ ਸ਼੍ਰਮਣੇ, ਸ਼ਬ੍ਦਪੁਦ੍ਗਲੋਲ੍ਲਾਸਸਂਵਲਨਕਸ਼੍ਮਲਿਤ- ਚਿਦ੍ਭਿਤ੍ਤਿਭਾਗਾਯਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਰੁਦ੍ਧਾਯਾਂ ਕਥਾਯਾਂ ਚੈਤੇਸ਼੍ਵਪਿ ਤਦ੍ਵਿਕਲ੍ਪਾਚਿਤ੍ਰਿਤਚਿਤ੍ਤਭਿਤ੍ਤਿਤਯਾ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ੍ਯਃ ਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਃ ..੨੧੫..

ਅਪਯਤ੍ਤਾ ਵਾ ਚਰਿਯਾ ਸਯਣਾਸਣਠਾਣਚਂਕਮਾਦੀਸੁ .

ਸਮਣਸ੍ਸ ਸਵ੍ਵਕਾਲੇ ਹਿਂਸਾ ਸਾ ਸਂਤਯ ਤ੍ਤਿ ਮਦਾ ..੨੧੬.. ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਭਾਵਨਾਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕਚ੍ਛੇਦਂ ਕਥਯਤਿ — ਮਦਾ ਮਤਾ ਸਮ੍ਮਤਾ . ਕਾ . ਹਿਂਸਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਛੇਦਕਾਰਣਭੂਤਾ ਹਿਂਸਾ . ਕਥਂਭੂਤਾ . ਸਂਤਤ੍ਰਿਯ ਤ੍ਤਿ ਸਂਤਤਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰੇਤਿ . ਕਾ ਕਿਯੇ ਜਾਨੇਵਾਲੇ ਵਿਹਾਰਕਾਰ੍ਯਮੇਂ, (੫) ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਸਹਕਾਰੀ ਕਾਰਣ ਹੋਨੇਸੇ ਜਿਸਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸੇ ਕੇਵਲ ਦੇਹਮਾਤ੍ਰ ਪਰਿਗ੍ਰਹਮੇਂ, (੬) ਮਾਤ੍ਰ ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ ੧ਬੋਧ੍ਯਬੋਧਕਰੂਪਸੇ ਜਿਨਕਾ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਪਰਿਚਯ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਐਸੇ ਸ਼੍ਰਮਣ (ਅਨ੍ਯ ਮੁਨਿ) ਮੇਂ, ਔਰ (੭) ਸ਼ਬ੍ਦਰੂਪ ਪੁਦ੍ਗਲੋਲ੍ਲਾਸ (ਪੁਦ੍ਗਲਪਰ੍ਯਾਯ) ਕੇ ਸਾਥ ਸਂਬਂਧਸੇ ਜਿਸਮੇਂ ਚੈਤਨ੍ਯਰੂਪੀ ਭਿਤ੍ਤਿਕਾ ਭਾਗ ਮਲਿਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਐਸੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਕਥਾਮੇਂ ਭੀ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ ਨਿਸ਼ੇਧ੍ਯ – ਤ੍ਯਾਗਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨਕੇ ਵਿਕਲ੍ਪੋਂਸੇ ਭੀ ਚਿਤ੍ਤਭੂਮਿਕੋ ਚਿਤ੍ਰਿਤ ਹੋਨੇ ਦੇਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਆਗਮਵਿਰੁਦ੍ਧ ਆਹਾਰਵਿਹਾਰਾਦਿ ਤੋ ਮੁਨਿਨੇ ਪਹਲੇ ਹੀ ਛੋੜ ਦਿਯੇ ਹੈਂ . ਅਬ ਸਂਯਮਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਪਨੇਕੀ ਬੁਦ੍ਧਿਸੇ ਮੁਨਿਕੇ ਜੋ ਆਗਮੋਕ੍ਤ ਆਹਾਰ, ਅਨਸ਼ਨ, ਗੁਫਾਦਿਮੇਂ ਨਿਵਾਸ, ਵਿਹਾਰ, ਦੇਹਮਾਤ੍ਰ ਪਰਿਗ੍ਰਹ, ਅਨ੍ਯ ਮੁਨਿਯੋਂਕਾ ਪਰਿਚਯ ਔਰ ਧਾਰ੍ਮਿਕ ਚਰ੍ਚਾ – ਵਾਰ੍ਤਾ ਪਾਯੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ, ਉਨਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਭੀ ਰਾਗਾਦਿ ਕਰਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ, — ਉਨਕੇ ਵਿਕਲ੍ਪੋਂਸੇ ਭੀ ਮਨਕੋ ਰਁਗਨੇ ਦੇਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਗਮੋਕ੍ਤ ਆਹਾਰ – ਵਿਹਾਰਾਦਿਮੇਂ ਭੀ ਪ੍ਰਤਿਬਂਧ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਸਸੇ ਸਂਯਮਮੇਂ ਛੇਦ ਹੋਤਾ ਹੈ ..੨੧੫..

ਅਬ ਛੇਦ ਕ੍ਯਾ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਛੇਦ ਕਿਸੇ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ) ਉਸਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

੧. ਬੋਧ੍ਯ ਵਹ ਹੈ ਜਿਸੇ ਸਮਝਾਯਾ ਹੈ ਅਥਵਾ ਜਿਸੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਔਰ ਬੋਧਕ ਵਹ ਹੈ ਜੋ ਸਮਝਾਤਾ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜੋ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਤਾ ਹੈ . ਮਾਤ੍ਰ ਅਨ੍ਯ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਸੇ ਸ੍ਵਯਂਬੋਧ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਅਥਵਾ ਅਨ੍ਯ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੋ ਬੋਧ ਦੇਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਮੁਨਿਕਾ ਅਨ੍ਯ ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਸਾਥ ਪਰਿਚਯ ਹੋਤਾ ਹੈ .

Page 397 of 513
PDF/HTML Page 430 of 546
single page version

ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੋ ਹਿ ਛੇਦਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਸ੍ਯ ਛੇਦਨਾਤ੍; ਤਸ੍ਯ ਹਿਂਸਨਾਤ੍ ਸ ਏਵ ਚ ਹਿਂਸਾ . ਅਤਃ ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਯਾਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਵਿਨਾਭਾਵਿਨੀ ਸ਼ਯਨਾਸਨਸ੍ਥਾਨਚਂਕ੍ਰਮਣਾਦਿਸ਼੍ਵਪ੍ਰਯਤਾ ਯਾ ਚਰ੍ਯਾ ਸਾ ਖਲੁ ਤਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਕਾਲਮੇਵ ਸਨ੍ਤਾਨਵਾਹਿਨੀ ਛੇਦਾਨਰ੍ਥਾਨ੍ਤਰਭੂਤਾ ਹਿਂਸੈਵ ..੨੧੬.. ਹਿਂਸਾ ਮਤਾ . ਚਰਿਯਾ ਚਰ੍ਯਾ ਚੇਸ਼੍ਟਾ . ਯਦਿ ਚੇਤ੍ ਕਥਂਭੂਤਾ . ਅਪਯਤ੍ਤਾ ਵਾ ਅਪ੍ਰਯਤ੍ਨਾ ਵਾ, ਨਿਃਕਸ਼ਾਯਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿ- ਰੂਪਪ੍ਰਯਤ੍ਨਰਹਿਤਾ ਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ਸਹਿਤੇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਕੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ . ਸਯਣਾਸਣਠਾਣਚਂਕਮਾਦੀਸੁ ਸ਼ਯਨਾਸਨਸ੍ਥਾਨ- ਚਙ੍ਕ੍ਰ ਮਣਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਤਪਸ਼੍ਚਰਣਾਦਿਸ਼ੁ . ਕਸ੍ਯ . ਸਮਣਸ੍ਸ ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਯ ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ . ਕ੍ਵ . ਸਵ੍ਵਕਾਲੇ ਸਰ੍ਵਕਾਲੇ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ ---ਬਾਹ੍ਯਵ੍ਯਾਪਾਰਰੂਪਾਃ ਸ਼ਤ੍ਰਵਸ੍ਤਾਵਤ੍ਪੂਰ੍ਵਮੇਵ ਤ੍ਯਕ੍ਤਾਸ੍ਤਪੋਧਨੈਃ, ਅਸ਼ਨਸ਼ਯਨਾਦਿਵ੍ਯਾਪਾਰੈਃ ਪੁਨਸ੍ਤ੍ਯਕ੍ਤੁਂ ਨਾਯਾਤਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਦਨ੍ਤਰਙ੍ਗਕ੍ਰੋਧਾਦਿਸ਼ਤ੍ਰੁਨਿਗ੍ਰਹਾਰ੍ਥਂ ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਸਂਕ੍ਲੇਸ਼ੋ ਨ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਇਤਿ ..੨੧੬.. ਅਥਾਨ੍ਤਰਙ੍ਗਬਹਿਰਙ੍ਗਹਿਂਸਾਰੂਪੇਣ ਦ੍ਵਿਵਿਧਚ੍ਛੇਦਮਾਖ੍ਯਾਤਿ — ਮਰਦੁ ਵ ਜਿਯਦੁ ਵ ਜੀਵੋ, ਅਯਦਾਚਾਰਸ੍ਸ ਣਿਚ੍ਛਿਦਾ ਹਿਂਸਾ ਮ੍ਰਿਯਤਾਂ ਵਾ ਜੀਵਤੁ ਵਾ ਜੀਵਃ, ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਰਹਿਤਸ੍ਯ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਾ ਹਿਂਸਾ ਭਵਤਿ; ਬਹਿਰਙ੍ਗਾਨ੍ਯਜੀਵਸ੍ਯ ਮਰਣੇਮਰਣੇ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਯ ] ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ [ਸ਼ਯਨਾਸਨਸ੍ਥਾਨਚਂਕ੍ਰਮਣਾਦਿਸ਼ੁ ] ਸ਼ਯਨ, ਆਸਨ (ਬੈਠਨਾ), ਸ੍ਥਾਨ (ਖੜੇ ਰਹਨਾ), ਗਮਨ ਇਤ੍ਯਾਦਿਮੇਂ [ਅਪ੍ਰਯਤਾ ਵਾ ਚਰ੍ਯਾ ] ਜੋ ਅਪ੍ਰਯਤ ਚਰ੍ਯਾ ਹੈ [ਸਾ ] ਵਹ [ਸਰ੍ਵਕਾਲੇ ] ਸਦਾ [ਸਂਤਤਾ ਹਿਂਸਾ ਇਤਿ ਮਤਾ ] ਸਤਤ ਹਿਂਸਾ ਮਾਨੀ ਗਈ ਹੈ ..੨੧੬..

ਟੀਕਾ : — ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਛੇਦ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ (ਉਸਸੇ) ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਕਾ ਛੇਦਨ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਵਹੀ (-ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਹੀ) ਹਿਂਸਾ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ (ਉਸਸੇ) ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਕਾ ਹਿਂਸਨ (ਹਨਨ) ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ, ਜੋ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ ਐਸੇ ਸ਼ਯਨ – ਆਸਨ – ਸ੍ਥਾਨ – ਗਮਨ ਇਤ੍ਯਾਦਿਮੇਂ ੧ਅਪ੍ਰਯਤ ਚਰ੍ਯਾ (ਆਚਰਣ) ਵਹ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਉਸਕੇ ਲਿਯੇ ਸਰ੍ਵਕਾਲਮੇਂ (ਸਦਾ) ਹੀ ੨ਸਂਤਾਨਵਾਹਿਨੀ ਹਿਂਸਾ ਹੀ ਹੈ — ਜੋ ਕਿ ਛੇਦਸੇ ਅਨਨ੍ਯਭੂਤ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਛੇਦਸੇ ਕੋਈ ਭਿਨ੍ਨ ਵਸ੍ਤੁ ਨਹੀਂ ਹੈ .)

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪ ਮੁਨਿਤ੍ਵ (੧) ਛਿਦਤਾ ਹੈ (੨) ਹਨਨ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ (੧) ਛੇਦ ਹੀ ਹੈ, (੨) ਹਿਂਸਾ ਹੀ ਹੈ . ਔਰ ਜਹਾਁ ਸੋਨੇ, ਬੈਠਨੇ, ਖੜੇ ਹੋਨੇ, ਚਲਨੇ ਇਤ੍ਯਾਦਿਮੇਂ ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਰਣ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹਾਁ ਨਿਯਮਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਤੋ ਹੋਤਾ ਹੀ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਰਣ ਛੇਦ ਹੀ ਹੈ, ਹਿਂਸਾ ਹੀ ਹੈ ..੨੧੬..

੧. ਅਪ੍ਰਯਤ = ਪ੍ਰਯਤ੍ਨ ਰਹਿਤ, ਅਸਾਵਧਾਨ, ਅਸਂਯਮੀ, ਨਿਰਂਕੁਸ਼, ਸ੍ਵਚ੍ਛਨ੍ਦੀ . [ਅਪ੍ਰਯਤ ਚਰ੍ਯਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਬਿਨਾ ਕਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ .]]

੨. ਸਂਤਾਨਵਾਹਿਨੀ = ਸਂਤਤ, ਸਤਤ, ਨਿਰਂਤਰ, ਧਾਰਾਵਾਹੀ, ਅਟੂਟ; [ਜਬ ਤਕ ਅਪ੍ਰਯਤ ਚਰ੍ਯਾ ਹੈ ਤਬ ਤਕ ਸਦਾ ਹੀ ਹਿਂਸਾ ਸਤਤਰੂਪਸੇ ਚਾਲੂ ਰਹਤੀ ਹੈ .]]

Page 398 of 513
PDF/HTML Page 431 of 546
single page version

ਅਥਾਨ੍ਤਰਂਗਬਹਿਰਂਗਤ੍ਵੇਨ ਛੇਦਸ੍ਯ ਦ੍ਵੈਵਿਧ੍ਯਮੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਮਰਦੁ ਵ ਜਿਯਦੁ ਵ ਜੀਵੋ ਅਯਦਾਚਾਰਸ੍ਸ ਣਿਚ੍ਛਿਦਾ ਹਿਂਸਾ .

ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੋਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਃ, ਪਰਪ੍ਰਾਣਵ੍ਯਪਰੋਪੋ ਬਹਿਰਂਗਃ . ਤਤ੍ਰ ਪਰਪ੍ਰਾਣਵ੍ਯਪਰੋਪਸਦ੍ਭਾਵੇ ਤਦਸਦ੍ਭਾਵੇ ਵਾ ਤਦਵਿਨਾਭਾਵਿਨਾਪ੍ਰਯਤਾਚਾਰੇਣ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਦਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸਦ੍ਭਾਵਸ੍ਯ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਿਤਹਿਂਸਾ- ਵਾ, ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯਤ੍ਨਰਹਿਤਸ੍ਯ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਪ੍ਰਾਣਵ੍ਯਪਰੋਪਣਰੂਪਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯਹਿਂਸਾ ਭਵਤਿ . ਪਯਦਸ੍ਸ ਣਤ੍ਥਿ ਬਂਧੋ ਬਾਹ੍ਯਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰਪ੍ਰਯਤ੍ਨਪਰਸ੍ਯ ਨਾਸ੍ਤਿ ਬਨ੍ਧਃ . ਕੇਨ . ਹਿਂਸਾਮੇਤ੍ਤੇਣ ਦ੍ਰਵ੍ਯਹਿਂਸਾਮਾਤ੍ਰੇਣ . ਕਥਂਭੂਤਸ੍ਯ ਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ . ਸਮਿਦਸ੍ਸ ਸਮਿਤਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪੇ ਸਮ੍ਯਗਿਤੋ ਗਤਃ ਪਰਿਣਤਃ ਸਮਿਤਸ੍ਤਸ੍ਯ ਸਮਿਤਸ੍ਯ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣੇਰ੍ਯਾਦਿਪਞ੍ਚਸਮਿਤਿਯੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਚ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ — ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਨਾਰੂਪਨਿਸ਼੍ਚਿਯਪ੍ਰਾਣਸ੍ਯ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰਣਭੂਤਾ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਤਿਰ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਹਿਂਸਾ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਰਾਗਾਦ੍ਯੁਤ੍ਪਤ੍ਤੇਰ੍ਬਹਿਰਙ੍ਗਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਃ ਪਰਜੀਵਘਾਤੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰਹਿਂਸੇਤਿ ਦ੍ਵਿਧਾ ਹਿਂਸਾ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਾ . ਕਿਂਤੁ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ — ਬਹਿਰਙ੍ਗਹਿਂਸਾ ਭਵਤੁ ਵਾ ਮਾ ਭਵਤੁ, ਸ੍ਵਸ੍ਥ-

ਅਬ, ਛੇਦਕੇ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਔਰ ਬਹਿਰਂਗ ਐਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਜੀਵਃ ] ਜੀਵ [ਮ੍ਰਿਯਤਾਂ ਵਾ ਜੀਵਤੁ ਵਾ ] ਮਰੇ ਯਾ ਜਿਯੇ, [ਅਯਤਾਚਾਰਸ੍ਯ ] ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰਵਾਲੇਕੇ [ਹਿਂਸਾ ] (ਅਂਤਰਂਗ) ਹਿਂਸਾ [ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਾ ] ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੈ; [ਪ੍ਰਯਤਸ੍ਯ ਸਮਿਤਸ੍ਯ ] ੧ਪ੍ਰਯਤਕੇ, ੨ਸਮਿਤਿਵਾਨ੍ਕੇ [ਹਿਂਸਾਮਾਤ੍ਰੇਣ ] (ਬਹਿਰਂਗ) ਹਿਂਸਾਮਾਤ੍ਰਸੇ [ਬਨ੍ਧਃ ] ਬਂਧ [ਨਾਸ੍ਤਿ ] ਨਹੀਂ ਹੈ ..੨੧੭..

ਟੀਕਾ : — ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ ਅਂਤਰਂਗ ਛੇਦ ਹੈ; ਪਰਪ੍ਰਾਣੋਂਕਾ ਵ੍ਯਪਰੋਪ (ਵਿਚ੍ਛੇਦ) ਵਹ ਬਹਿਰਂਗਛੇਦ ਹੈ . ਇਨਮੇਂਸੇ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਲਵਾਨ ਹੈ, ਬਹਿਰਂਗ ਛੇਦ ਨਹੀਂ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ —

੧. ਪ੍ਰਯਤ = ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਸ਼ੀਲ, ਸਾਵਧਾਨ, ਸਂਯਮੀ [ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਕੇ ਅਰ੍ਥਕੇ ਲਿਯੇ ਦੇਖੋ ਗਾਥਾ ੨੧੧ ਕਾ ਫੁ ਟਨੋਟ]]
੨. ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ (ਮੁਨਿਤ੍ਵੋਚਿਤ) ਸਮ੍ਯਕ੍ ‘ਇਤਿ’ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਪਰਿਣਤਿ ਵਹ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਸਮਿਤਿ ਹੈ . ਔਰ ਉਸ ਦਸ਼ਾਮੇਂ ਹੋਨੇਵਾਲੀ (ਹਠ ਰਹਿਤ) ਈਰ੍ਯਾ – ਭਾਸ਼ਾਦਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ ਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਤਿ ਵਹ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸਮਿਤਿ ਹੈ . [ਜਹਾਁ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਮੇਂ ਸਮ੍ਯਕ੍ਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਦਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ ਵਹਾਁ ਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਤਿ ਹਠ ਸਹਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਵਹ ਸ਼ੁਭਪਰਿਣਤਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸਮਿਤਿ
ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੈ . ]

Page 399 of 513
PDF/HTML Page 432 of 546
single page version

ਭਾਵਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧੇਃ, ਤਥਾ ਤਦ੍ਵਿਨਾਭਾਵਿਨਾ ਪ੍ਰਯਤਾਚਾਰੇਣ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਦਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਸਦ੍ਭਾਵਪਰਸ੍ਯ ਪਰਪ੍ਰਾਣ- ਵ੍ਯਪਰੋਪਸਦ੍ਭਾਵੇਪਿ ਬਨ੍ਧਾਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਾ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਿਤਹਿਂਸਾਭਾਵਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧੇਸ਼੍ਚਾਨ੍ਤਰਂਗ ਏਵ ਛੇਦੋ ਬਲੀਯਾਨ੍, ਨ ਪੁਨਰ੍ਬਹਿਰਂਗਃ . ਏਵਮਪ੍ਯਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਾਯਤਨਮਾਤ੍ਰਤ੍ਵਾਦ੍ਬਹਿਰਂਗਚ੍ਛੇਦੋਭ੍ਯੁਪਗਮ੍ਯੇਤੈਵ ..੨੧੭.. ਭਾਵਨਾਰੂਪਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਾਣਘਾਤੇ ਸਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਹਿਂਸਾ ਨਿਯਮੇਨ ਭਵਤੀਤਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਤ੍ਸੈਵ ਮੁਖ੍ਯੇਤਿ ..੨੧੭.. ਅਥ ਤਮੇਵਾਰ੍ਥਂ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਦਾਰ੍ਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਾਭ੍ਯਾਂ ਦ੍ਰੁਢਯਤਿ —

ਪਰਪ੍ਰਾਣੋਂਕੇ ਵ੍ਯਪਰੋਪਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋ ਯਾ ਅਸਦ੍ਭਾਵ, ਜੋ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਐਸੇ ਪਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਉਸਕੇ ਹਿਂਸਾਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੈ; ਔਰ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜੋ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਬਿਨਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸੇ ੨ਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰਸੇ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਅਸਦ੍ਭਾਵ ਜਿਸਕੇ ਪਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਉਸਕੇ, ਪਰਪ੍ਰਾਣੋਂਕੇ ਵ੍ਯਪਰੋਪਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਭੀ ਬਂਧਕੀ ਅਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਹੋਨੇਸੇ, ਹਿਂਸਾਕੇ ਅਭਾਵਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੈ . ਐਸਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਂਤਰਂਗ ਛੇਦ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਲਵਾਨ ਹੈ ਬਹਿਰਂਗ ਛੇਦ ਨਹੀਂ, — ਐਸਾ ਹੋਨ ਪਰ ਭੀ) ਬਹਿਰਂਗ ਛੇਦ ਅਂਤਰਂਗ ਛੇਦਕਾ ਆਯਤਨਮਾਤ੍ਰ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ (ਬਹਿਰਂਗ ਛੇਦਕੋ) ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਤੋ ਕਰਨਾ ਹੀ ਚਾਹਿਯੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਸੇ ਮਾਨਨਾ ਹੀ ਚਾਹਿਯੇ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਹਨਨ ਹੋਨਾ ਵਹ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਹਿਂਸਾ — ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦ ਹੈ, ਔਰ ਦੂਸਰੇਕੇ ਪ੍ਰਾਣੋਂਕਾ ਵਿਚ੍ਛੇਦ ਹੋਨਾ ਬਹਿਰਂਗ ਹਿਂਸਾ – ਬਹਿਰਂਗ ਛੇਦ ਹੈ .

ਜੀਵ ਮਰੇ ਯਾ ਨ ਮਰੇ, ਜਿਸਕੇ ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਰਣ ਹੈ ਉਸਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਹਨਨ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਹਿਂਸਾ ਹੋਤੀ ਹੀ ਹੈ ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦ ਹੋਤਾ ਹੀ ਹੈ . ਜਿਸਕੇ ਪ੍ਰਯਤ ਆਚਰਣ ਹੈ ਉਸਕੇ, ਪਰਪ੍ਰਾਣੋਂਕੇ ਵ੍ਯਪਰੋਪਰੂਪ ਬਹਿਰਂਗ ਹਿਂਸਾਕੇ — ਬਹਿਰਂਗ ਛੇਦਕੇ — ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਭੀ, ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਹਨਨ ਨਹੀਂ ਹੋਨੇਸੇ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਹਿਂਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ..੨੧੭..

੧ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰਸੇ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੋਨੇਵਾਲਾ (-ਜਾਨਨੇਮੇਂ ਆਨੇਵਾਲਾ) ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਜਿਸਕੇ

੧. ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਬਿਨਾ ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰ ਕਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਜਿਸਕੇ ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ ਉਸਕੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਉਪਯੋਗ ਅਵਸ਼੍ਯਮੇਵ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਉਪਯੋਗ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ — ਜਾਨਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .

੨. ਜਹਾਁ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਉਪਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਵਹੀਂ ਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰ ਪਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਉਪਯੋਗਕਾ ਅਸਦ੍ਭਾਵ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ — ਜਾਨਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .

Page 400 of 513
PDF/HTML Page 433 of 546
single page version

ਯਤਸ੍ਤਦਵਿਨਾਭਾਵਿਨਾ ਅਪ੍ਰਯਤਾਚਾਰਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਦਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸਦ੍ਭਾਵਃ ਸ਼ਟ੍ਕਾਯਪ੍ਰਾਣ- ਵ੍ਯਪਰੋਪਪ੍ਰਤ੍ਯਯਬਨ੍ਧਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਾ ਹਿਂਸਕ ਏਵ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਯਤਸ਼੍ਚ ਤਦ੍ਵਿਨਾਭਾਵਿਨਾ ਪ੍ਰਯਤਾਚਾਰਤ੍ਵੇਨ

ਉਚ੍ਚਾਲਿਯਮ੍ਹਿ ਪਾਏ ਉਤ੍ਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਤੇ ਚਾਲਿਤੇ ਸਤਿ ਪਾਦੇ . ਕਸ੍ਯ . ਇਰਿਯਾਸਮਿਦਸ੍ਸ ਈਰ੍ਯਾਸਮਿਤਿਤਪੋਧਨਸ੍ਯ . ਕ੍ਵ . ਣਿਗ੍ਗਮਤ੍ਥਾਏ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਸ੍ਥਾਨਾਨ੍ਨਿਰ੍ਗਮਸ੍ਥਾਨੇ . ਆਬਾਧੇਜ੍ਜ ਆਬਾਧ੍ਯੇਤ ਪੀਡਯੇਤ . ਸ ਕਃ . ਕੁਲਿਂਗਂ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਜਨ੍ਤੁਃ . ਨ ਕੇਵਲਮਾਬਾਧ੍ਯੇਤ, ਮਰਿਜ੍ਜ ਮ੍ਰਿਯਤਾਂ ਵਾ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਤਂ ਜੋਗਮਾਸੇਜ੍ਜ ਤਂ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਂ ਪਾਦਯੋਗਂ ਪਾਦਸਂਘਟ੍ਟਨਮਾਸ਼੍ਰਿਤ੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯੇਤਿ . ਣ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਤਣ੍ਣਿਮਿਤ੍ਤੋ ਬਂਧੋ ਸੁਹੁਮੋ ਯ ਦੇਸਿਦੋ ਸਮਯੇ ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਯ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤੋ ਬਨ੍ਧਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮੋਪਿ ਦੇਸ਼ਿਤਃ ਸਮਯੇ; ਤਸ੍ਯ ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤੋ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਜਨ੍ਤੁਘਾਤਨਿਮਿਤ੍ਤੋ ਬਨ੍ਧਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮੋਪਿ ਸ੍ਤੋਕੋਪਿ ਨੈਵ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਃ ਸਮਯੇ ਪਰਮਾਗਮੇ . ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਮਾਹ – ਮੁਚ੍ਛਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਚ੍ਚਿਯ ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾ ਪਰਿਗ੍ਰਹਸ਼੍ਚੈਵ ਅਜ੍ਝਪ੍ਪ- ਪਮਾਣਦੋ ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮਪ੍ਰਮਾਣਤੋ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਇਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ — ‘ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾ ਪਰਿਗ੍ਰਹਃ’ ਇਤਿ ਸੂਤ੍ਰੇ ਯਥਾਧ੍ਯਾਤ੍ਮਾਨੁਸਾਰੇਣ ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾਰੂਪਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਾਮਾਨੁਸਾਰੇਣ ਪਰਿਗ੍ਰਹੋ ਭਵਤਿ, ਨ ਚ ਬਹਿਰਙ੍ਗਪਰਿਗ੍ਰਹਾਨੁਸਾਰੇਣ; ਤਥਾਤ੍ਰ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ- ਜਨ੍ਤੁਘਾਤੇਪਿ ਯਾਵਤਾਂਸ਼ੇਨ ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਚਲਨਰੂਪਾ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਭਾਵਹਿਂਸਾ ਤਾਵਤਾਂਸ਼ੇਨ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤਿ,

ਅਬ, ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦ ਨਿਸ਼ੇਧ੍ਯ – ਤ੍ਯਾਜ੍ਯ ਹੈ ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਯਤਾਚਾਰਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰਵਾਲਾ ਸ਼੍ਰਮਣ [ਸ਼ਟ੍ਸੁ ਅਪਿ ਕਾਯੇਸ਼ੁ ] ਛਹੋਂ ਕਾਯ ਸਂਬਂਧੀ [ਵਧਕਰਃ ] ਵਧਕਾ ਕਰਨੇਵਾਲਾ [ਇਤਿ ਮਤਃ ] ਮਾਨਨੇਮੇਂ – ਕਹਨੇਮੇਂ ਆਯਾ ਹੈ; [ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਨਿਤ੍ਯਂ ] ਸਦਾ [ਯਤਂ ਚਰਤਿ ] ਪ੍ਰਯਤਰੂਪਸੇ ਆਚਰਣ ਕਰੇ ਤੋ [ਜਲੇ ਕਮਲਮ੍ ਇਵ ] ਜਲਮੇਂ ਕਮਲਕੀ ਭਾਁਤਿ [ਨਿਰੁਪਲੇਪਃ ] ਨਿਰ੍ਲੇਪ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ..੨੧੮..

ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਐਸੇ ਅਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ (ਜ੍ਞਾਤ) ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹਿਂਸਕ ਹੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਛਹਕਾਯਕੇ ਪ੍ਰਾਣੋਂਕੇ ਵ੍ਯਪਰੋਪਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਬਂਧਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਹੈ; ਔਰ ਜੋ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਬਿਨਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸੇ ਪ੍ਰਯਤ ਆਚਾਰਸੇ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਅਸਦ੍ਭਾਵ ਅਹਿਂਸਕ ਹੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਪਰਕੇ

Page 401 of 513
PDF/HTML Page 434 of 546
single page version

ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਦਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਸਦ੍ਭਾਵਃ ਪਰਪ੍ਰਤ੍ਯਯਬਨ੍ਧਲੇਸ਼ਸ੍ਯਾਪ੍ਯਭਾਵਾਜ੍ਜਲਦੁਰ੍ਲਲਿਤਂ ਕਮਲਮਿਵ ਨਿਰੁਪਲੇਪਤ੍ਵ- ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧੇਰਹਿਂਸਕ ਏਵ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਤਤਸ੍ਤੈਸ੍ਤੈਃ ਸਰ੍ਵੈਃ ਪ੍ਰਕਾਰੈਰਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪੋਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਃ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ੍ਯੋ ਯੈਰ੍ਯੈਸ੍ਤਦਾਯਤਨਮਾਤ੍ਰਭੂਤਃ ਪਰਪ੍ਰਾਣਵ੍ਯਪਰੋਪਰੂਪੋ ਬਹਿਰਂਗਚ੍ਛੇਦੋ ਦੂਰਾਦੇਵ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਦ੍ਧਃ ਸ੍ਯਾਤ੍ ..੨੧੮..

ਅਥੈਕਾਨ੍ਤਿਕਾਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਤ੍ਵਾਦੁਪਧਿਸ੍ਤਦ੍ਵਤ੍ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ੍ਯ ਇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਹਵਦਿ ਵ ਣ ਹਵਦਿ ਬਂਧੋ ਮਦਮ੍ਹਿ ਜੀਵੇਧ ਕਾਯਚੇਟ੍ਠਮ੍ਹਿ .

ਬਂਧੋ ਧੁਵਮੁਵਧੀਦੋ ਇਦਿ ਸਮਣਾ ਛਡ੍ਡਿਯਾ ਸਵ੍ਵਂ ..੨੧੯.. ਨ ਚ ਪਾਦਸਂਘਟ੍ਟਨਮਾਤ੍ਰੇਣ . ਤਸ੍ਯ ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਭਾਵਹਿਂਸਾ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਦ੍ਬਨ੍ਧੋਪਿ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ..“੧੫ – ੧੬.. ਅਥ ਨਿਸ਼੍ਚਯਹਿਂਸਾਰੂਪੋਨ੍ਤਰਙ੍ਗਚ੍ਛੇਦਃ ਸਰ੍ਵਥਾ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ੍ਯ ਇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਅਯਦਾਚਾਰੋ ਨਿਰ੍ਮਲਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਭਾਵਨਾਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਯਤ੍ਨਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਅਯਤਾਚਾਰਃ ਪ੍ਰਯਤ੍ਨਰਹਿਤਃ . ਸ ਕਃ . ਸਮਣੋ ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਤਪੋਧਨਃ . ਛਸ੍ਸੁ ਵਿ ਕਾਯੇਸੁ ਵਧਕਰੋ ਤ੍ਤਿ ਮਦੋ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਵਪਿ ਕਾਯੇਸ਼ੁ ਵਧਕਰੋ ਹਿਂਸਾਕਰ ਇਤਿ ਮਤਃ ਸਮ੍ਮਤਃ ਕਥਿਤਃ . ਚਰਦਿ ਆਚਰਤਿ ਵਰ੍ਤਤੇ . ਕਥਂ . ਯਥਾ ਭਵਤਿ ਜਦਂ ਯਤਂ ਯਤ੍ਨਪਰਂ, ਜਦਿ ਯਦਿ ਚੇਤ੍, ਣਿਚ੍ਚਂ ਨਿਤ੍ਯਂ ਸਰ੍ਵਕਾਲਂ ਤਦਾ ਕਮਲਂ ਵ ਜਲੇ ਣਿਰੁਵਲੇਵੋ ਕਮਲਮਿਵ ਜਲੇ ਨਿਰੁਪਲੇਪ ਇਤਿ . ਏਤਾਵਤਾ ਕਿਮੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਿ — ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਂਵਿਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਪਰਿਣਤਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸ਼ਡ੍ਜੀਵਕੁਲੇ ਲੋਕੇ ਵਿਚਰਨ੍ਨਪਿ ਯਦ੍ਯਪਿ ਬਹਿਰਙ੍ਗਦ੍ਰਵ੍ਯਹਿਂਸਾਮਾਤ੍ਰਮਸ੍ਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਹਿਂਸਾ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧ- ਪਰਮਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਬਲੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯਹਿਂਸੈਵ ਸਰ੍ਵਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯੇਣ ਪਰਿਹਰ੍ਤਵ੍ਯੇਤਿ ..੨੧੮.. ਅਥ ਬਹਿਰਙ੍ਗਜੀਵਘਾਤੇ ਬਨ੍ਧੋ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਲੇਸ਼ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਬਂਧਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਜਲਮੇਂ ਝੂਲਤੇ ਹੁਏ ਕਮਲਕੀ ਭਾਁਤਿ ਨਿਰ੍ਲੇਪਤਾਕੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਿ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਉਨ – ਉਨ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦ ਨਿਸ਼ੇਧ੍ਯ – ਤ੍ਯਾਗਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ, ਜਿਨ – ਜਿਨ ਪ੍ਰਕਾਰੋਂਸੇ ਉਸਕਾ ਆਯਤਨਮਾਤ੍ਰਭੂਤ ਪਰਪ੍ਰਾਣਵ੍ਯਪਰੋਪਰੂਪ ਬਹਿਰਂਗ ਛੇਦ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧ ਹੋ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੋਂਮੇਂ ਅਪ੍ਰਯਤ – ਆਚਾਰਵਾਨ੍ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀਕੋ ਛਹ ਕਾਯਕਾ ਹਿਂਸਕ ਕਹਾ ਹੈ ਔਰ ਪ੍ਰਯਤ – ਆਚਾਰਵਾਨ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੋ ਅਹਿਂਸਕ ਕਹਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੋਂਮੇਂ ਜਿਸ – ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਛਹ ਕਾਯਕੀ ਹਿਂਸਾਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੋ, ਉਸ – ਉਸ ਸਮਸ੍ਤ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ..੨੧੮..

ਅਬ, ਉਪਧਿ (-ਪਰਿਗ੍ਰਹ) ਕੋ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਅਨ੍ਤਰਂਗ – ਛੇਦਤ੍ਵ ਹੋਨੇਸੇ ਉਪਧਿ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦਕੀ ਭਾਁਤਿ ਤ੍ਯਾਜ੍ਯ ਹੈ, ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

Page 402 of 513
PDF/HTML Page 435 of 546
single page version

ਯਥਾ ਹਿ ਕਾਯਵ੍ਯਾਪਾਰਪੂਰ੍ਵਕਸ੍ਯ ਪਰਪ੍ਰਾਣਵ੍ਯਪਰੋਪਸ੍ਯਾਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸਦ੍ਭਾਵਾਸਦ੍ਭਾਵਾਭ੍ਯਾਮ- ਨੈਕਾਨ੍ਤਿਕਬਨ੍ਧਤ੍ਵੇਨ ਛੇਦਤ੍ਵਮਨੈਕਾਨ੍ਤਿਕਮਿਸ਼੍ਟਂ, ਨ ਖਲੁ ਤਥੋਪਧੇਃ, ਤਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਥਾ ਤਦਵਿਨਾਭਾਵਿਤ੍ਵ- ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਯਦੈਕਾਨ੍ਤਿਕਾਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸਦ੍ਭਾਵਸ੍ਯੈਕਾਨ੍ਤਿਕਬਨ੍ਧਤ੍ਵੇਨ ਛੇਦਤ੍ਵਮੈਕਾਨ੍ਤਿਕਮੇਵ . ਅਤ ਏਵ ਭਗਵਨ੍ਤੋਰ੍ਹਨ੍ਤਃ ਪਰਮਾਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਪ੍ਰਾਗੇਵ ਸਰ੍ਵਮੇਵੋਪਧਿਂ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਦ੍ਧਵਨ੍ਤਃ . ਅਤ ਏਵ ਚਾਪਰੈਰਪ੍ਯਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਵਤ੍ਤਦਨਾਨ੍ਤਰੀਯਕਤ੍ਵਾਤ੍ਪ੍ਰਾਗੇਵ ਸਰ੍ਵ ਏਵੋਪਧਿਃ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ੍ਯਃ ..੨੧੯.. ਭਵਤਿ, ਨ ਭਵਤਿ ਵਾ, ਪਰਿਗ੍ਰਹੇ ਸਤਿ ਨਿਯਮੇਨ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿ — ਹਵਦਿ ਵ ਣ ਹਵਦਿ ਬਂਧੋ ਭਵਤਿ ਵਾ ਨ ਭਵਤਿ ਬਨ੍ਧਃ . ਕਸ੍ਮਿਨ੍ਸਤਿ . ਮਦਮ੍ਹਿ ਜੀਵੇ ਮ੍ਰੁਤੇ ਸਤ੍ਯਨ੍ਯਜੀਵੇ . ਅਧ ਅਹੋ . ਕਸ੍ਯਾਂ ਸਤ੍ਯਾਮ੍ . ਕਾਯਚੇਟ੍ਠਮ੍ਹਿ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਯਾਮ੍ . ਤਰ੍ਹਿ ਕਥਂ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤਿ . ਬਂਧੋ ਧੁਵਮੁਵਧੀਦੋ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤਿ ਧ੍ਰੁਵਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਮ੍ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਉਪਧੇਃ ਪਰਿਗ੍ਰਹਾਤ੍ਸਕਾਸ਼ਾਤ੍ . ਇਦਿ ਇਤਿ ਹੇਤੋਃ ਸਮਣਾ ਛਡ੍ਡਿਯਾ ਸਵ੍ਵਂ ਸ਼੍ਰਮਣਾ ਮਹਾਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਾਃ ਪੂਰ੍ਵਂ ਦੀਕ੍ਸ਼ਾਕਾਲੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧੈਕਸ੍ਵਭਾਵਂ ਨਿਜਾਤ੍ਮਾਨਮੇਵ ਪਰਿਗ੍ਰਹਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ, ਸ਼ੇਸ਼ਂ ਸਮਸ੍ਤਂ ਬਾਹ੍ਯਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰਪਰਿਗ੍ਰਹਂ ਛਰ੍ਦਿਤਵਨ੍ਤਸ੍ਤ੍ਯਕ੍ਤਵਨ੍ਤਃ . ਏਵਂ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ ਸ਼ੇਸ਼ਤਪੋਧਨੈਰਪਿ ਨਿਜਪਰਮਾਤ੍ਮਪਰਿਗ੍ਰਹਂ ਸ੍ਵੀਕਾਰਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ, ਸ਼ੇਸ਼ਃ ਸਰ੍ਵੋਪਿ ਪਰਿਗ੍ਰਹੋ ਮਨੋਵਚਨਕਾਯੈਃ ਕ੍ਰੁਤਕਾਰਿਤਾਨੁਮਤੈਸ਼੍ਚ ਤ੍ਯਜਨੀਯ ਇਤਿ . ਅਤ੍ਰੇਦਮੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਿ – ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਰੂਪਨਿਸ਼੍ਚਯ- ਪ੍ਰਾਣੇ ਰਾਗਾਦਿਪਰਿਣਾਮਰੂਪਨਿਸ਼੍ਚਯਹਿਂਸਯਾ ਪਾਤਿਤੇ ਸਤਿ ਨਿਯਮੇਨ ਬਨ੍ਧੋ ਭਵਤਿ . ਪਰਜੀਵਘਾਤੇ ਪੁਨਰ੍ਭਵਤਿ ਵਾ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਅਥ ] ਅਬ (ਉਪਧਿਕੇ ਸਂਬਂਧਮੇਂ ਐਸਾ ਹੈ ਕਿ), [ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਯਾਮ੍ ] ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਪੂਰ੍ਵਕ [ਜੀਵੇ ਮ੍ਰੁਤੇ ] ਜੀਵਕੇ ਮਰਨੇ ਪਰ [ਬਨ੍ਧਃ ] ਬਂਧ [ਭਵਤਿ ] ਹੋਤਾ ਹੈ [ਵਾ ] ਅਥਵਾ [ਨ ਭਵਤਿ ] ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; [ਉਪਧੇਃ ] (ਕਿਨ੍ਤੁ) ਉਪਧਿਸੇ – ਪਰਿਗ੍ਰਹਸੇ [ਧ੍ਰੁਵਮ੍ ਬਂਧਃ ] ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਹੀ ਬਂਧ ਹੋਤਾ ਹੈ; [ਇਤਿ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣੋਂ (ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਦੇਵੋਂ) ਨੇ [ਸਰ੍ਵ ] ਸਰ੍ਵ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕੋ [ਤ੍ਯਕ੍ਤਵਨ੍ਤਃ ] ਛੋੜਾ ਹੈ ..੨੧੯..

ਟੀਕਾ : — ਜੈਸੇ ਕਾਯਵ੍ਯਾਪਾਰਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰਪ੍ਰਾਣਵ੍ਯਪਰੋਪਕੋ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵ ਔਰ ਅਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨੈਕਾਂਤਿਕ ਬਂਧਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸੇ (ਕਾਯਵ੍ਯਾਪਾਰਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰਪ੍ਰਾਣਵ੍ਯਪਰੋਪਕੋ) ਛੇਦਪਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਐਸਾ ਜੋ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕਾ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਸਾਥ ਅਵਿਨਾਭਾਵਿਤ੍ਵ ਹੈ ਉਸਸੇ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ੨ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਪਰਿਗ੍ਰਹ ਤੋ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਬਂਧਰੂਪ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ (-ਪਰਿਗ੍ਰਹਕੋ) ਛੇਦਪਨਾ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਹੀ ਹੈ . ਇਸੀਲਿਯੇ ਭਗਵਨ੍ਤ ਅਰ੍ਹਨ੍ਤੋਂਨੇ — ਪਰਮ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਨੇ — ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਪਹਲੇ ਹੀ ਸਰ੍ਵ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕੋ ਛੋੜਾ ਹੈ; ਔਰ ਇਸੀਲਿਯੇ ਦੂਸਰੋਂਕੋ ਭੀ, ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦਕੀ ਭਾਁਤਿ ਪ੍ਰਥਮ ਹੀ ਸਰ੍ਵ ਪਰਿਗ੍ਰਹ ਛੋੜਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ (ਪਰਿਗ੍ਰਹ) ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦਕੇ ਬਿਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .

੧ਅਨੈਕਾਂਤਿਕ ਮਾਨਾ ਗਯਾ ਹੈ, ਵੈਸਾ ਉਪਧਿ – ਪਰਿਗ੍ਰਹਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਪਰਿਗ੍ਰਹ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਬਿਨਾ

੧. ਅਨੈਕਾਨ੍ਤਿਕ = ਅਨਿਸ਼੍ਚਿਤ; ਨਿਯਮਰੂਪ ਨ ਹੋ; ਐਕਾਂਤਿਕ ਨ ਹੋ .

੨. ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ = ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ; ਅਵਸ਼੍ਯਂਭਾਵੀ; ਨਿਯਮਰੂਪ .

Page 403 of 513
PDF/HTML Page 436 of 546
single page version

ਨ ਭਵਤੀਤਿ ਨਿਯਮੋ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਮਮਤ੍ਵਰੂਪਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾਪਰਿਗ੍ਰਹੇਣ ਤੁ ਨਿਯਮੇਨ ਭਵਤ੍ਯੇਵੇਤਿ ..੨੧੯.. ਏਵਂ ਭਾਵਹਿਂਸਾਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪਞ੍ਚਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਸ਼ਟਂਕ ਗਤਮ੍ . ਇਤਿ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਕ੍ਰਮੇਣ ‘ਏਵਂ ਪਣਮਿਯ ਸਿਦ੍ਧੇ’ ਇਤ੍ਯਾਦ੍ਯੇਕਵਿਂਸ਼ਤਿਗਾਥਾਭਿਃ ਸ੍ਥਲਪਞ੍ਚਕੇਨੋਤ੍ਸਰ੍ਗਚਾਰਿਤ੍ਰਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਨਾਮਾ ਪ੍ਰਥਮੋਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ . ਅਤਃ ਪਰਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਸ੍ਯ ਦੇਸ਼ਕਾਲਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾਪਹ੍ਰੁਤਸਂਯਮਰੂਪੇਣਾਪਵਾਦਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਾਰ੍ਥਂ ਪਾਠਕ੍ਰਮੇਣ ਤ੍ਰਿਂਸ਼ਦ੍ਗਾਥਾਭਿਰ੍ਦ੍ਵਿਤੀਯੋ- ਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰਃ ਪ੍ਰਾਰਭ੍ਯਤੇ . ਤਤ੍ਰ ਚਤ੍ਵਾਰਿ ਸ੍ਥਲਾਨਿ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਨਿਰ੍ਗ੍ਰਨ੍ਥਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ- ਸ੍ਥਾਪਨਾਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਣ ਹਿ ਣਿਰਵੇਕ੍ਖੋ ਚਾਗੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਗਾਥਾਪਞ੍ਚਕਮ੍ . ਅਤ੍ਰ ਟੀਕਾਯਾਂ ਗਾਥਾਤ੍ਰਯਂ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸਰ੍ਵਸਾਵਦ੍ਯਪ੍ਰਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਲਕ੍ਸ਼ਣਸਾਮਾਯਿਕਸਂਯਮਾਸਮਰ੍ਥਾਨਾਂ ਯਤੀਨਾਂ ਸਂਯਮਸ਼ੌਚਜ੍ਞਾਨੋਪਕਰਣ- ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਪਵਾਦਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਛੇਦੋ ਜੇਣ ਣ ਵਿਜ੍ਜਦਿ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਸੂਤ੍ਰਤ੍ਰਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸ੍ਤ੍ਰੀਨਿਰ੍ਵਾਣ- ਨਿਰਾਕਰਣਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵੇਨ ‘ਪੇਚ੍ਛਦਿ ਣ ਹਿ ਇਹ ਲੋਗਂ’ ਇਤ੍ਯਾਦ੍ਯੇਕਾਦਸ਼ ਗਾਥਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤਾਸ਼੍ਚ ਅਮ੍ਰੁਤਚਨ੍ਦ੍ਰਟੀਕਾਯਾਂ ਨ ਸਨ੍ਤਿ . ਤਤਃ ਪਰਂ ਸਰ੍ਵੋਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸਂਯਮਾਸਮਰ੍ਥਸ੍ਯ ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਦੇਸ਼ਕਾਲਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਕਿਂਚਿਤ੍ਸਂਯਮਸਾਧਕਸ਼ਰੀਰਸ੍ਯ

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਅਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋ, ਤਥਾਪਿ ਕਾਯਕੀ ਹਲਨਚਲਨਾਦਿ ਕ੍ਰਿਯਾ ਹੋਨੇਸੇ ਪਰਜੀਵੋਂਕੇ ਪ੍ਰਾਣੋਂਕਾ ਘਾਤ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰਪ੍ਰਾਣੋਂਕੇ ਘਾਤਸੇ ਬਂਧ ਹੋਨੇਕਾ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਹੈ; — ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰਪ੍ਰਾਣੋਂਕੇ ਘਾਤਸੇ ਤੋ ਬਂਧ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕੇ ਅਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰਪ੍ਰਾਣੋਂਕੇ ਘਾਤਸੇ ਬਂਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਕਾਯਚੇਸ਼੍ਟਾਪੂਰ੍ਵਕ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਪਰਪ੍ਰਾਣੋਂਕੇ ਘਾਤਸੇ ਬਂਧਕਾ ਹੋਨਾ ਅਨੈਕਾਨ੍ਤਿਕ ਹੋਨੇਸੇ ਉਸਕੇ ਛੇਦਪਨਾ ਅਨੈਕਾਨ੍ਤਿਕ ਹੈ — ਨਿਯਮਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ .

ਜੈਸੇ ਭਾਵਕੇ ਬਿਨਾ ਭੀ ਪਰਪ੍ਰਾਣੋਂਕਾ ਘਾਤ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਭਾਵ ਨ ਹੋ ਤਥਾਪਿ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋ ਜਾਯ, ਐਸਾ ਕਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤਾ . ਜਹਾਁ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕਾ ਗ੍ਰਹਣ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹਾਁ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਅਵਸ਼੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੀ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਪਰਿਗ੍ਰਹਸੇ ਬਂਧਕਾ ਹੋਨਾ ਐਕਾਂਤਿਕ – ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ – ਨਿਯਮਰੂਪ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕੇ ਛੇਦਪਨਾ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਹੈ . ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਹੀ ਪਰਮ ਸ਼੍ਰਮਣ ਐਸੇ ਅਰ੍ਹਨ੍ਤ ਭਗਵਨ੍ਤੋਂਨੇ ਪਹਲੇਸੇ ਹੀ ਸਰ੍ਵ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਿਯਾ ਹੈ ਔਰ ਅਨ੍ਯ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੋ ਭੀ ਪਹਲੇਸੇ ਹੀ ਸਰ੍ਵ ਪਰਿਗ੍ਰਹਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ..੨੧੯..

[ਅਬ, ‘ਕਹਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਸਬ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਕਥਨ ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ . ]

[ਅਰ੍ਥ ] : — ਜੋ ਕਹਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਹੀ ਥਾ ਵਹ ਅਸ਼ੇਸ਼ਰੂਪਸੇ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ, ਇਤਨੇ ਮਾਤ੍ਰਸੇ ਹੀ ਯਦਿ ਯਹਾਁ ਕੋਈ ਚੇਤ ਜਾਯ – ਸਮਝਲੇ ਤੋ, (ਅਨ੍ਯਥਾ) ਵਾਣੀਕਾ ਅਤਿਵਿਸ੍ਤਾਰ ਕਿਯਾ ਜਾਯ ਤਥਾਪਿ ਨਿਸ਼੍ਚੇਤਨ (-ਜੜਵਤ੍, ਨਾਸਮਝ) ਕੋ ਵ੍ਯਾਮੋਹਕਾ ਜਾਲ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਅਤਿ ਦੁਸ੍ਤਰ ਹੈ . ★ਵਸਂਤਾਤਿਲਕਾ ਛਂਦ

Page 404 of 513
PDF/HTML Page 437 of 546
single page version

ਨ ਖਲੁ ਬਹਿਰਂਸਂਗਦ੍ਭਾਵੇ ਤੁਸ਼ਸਦ੍ਭਾਵੇ ਤਣ੍ਡੁਲਗਤਾਸ਼ੁਦ੍ਧਤ੍ਵਸ੍ਯੇਵਾਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪ- ਸ੍ਯਾਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਸ੍ਯ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧਃ, ਤਦ੍ਭਾਵੇ ਚ ਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਮੂਲਸ੍ਯ ਕੈਵਲ੍ਯਸ੍ਯੋਪਲਮ੍ਭਃ . ਅਤੋਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪ- ਨਿਰਵਦ੍ਯਾਹਾਰਾਦਿਸਹਕਾਰਿਕਾਰਣਂ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਮਿਤਿ ਪੁਨਰਪ੍ਯਪਵਾਦਵਿਸ਼ੇਸ਼ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਉਵਯਰਣਂ ਜਿਣਮਗ੍ਗੇ’ ਇਤ੍ਯਾਦ੍ਯੇਕਾਦਸ਼ਗਾਥਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਅਤ੍ਰ ਟੀਕਾਯਾਂ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਨਾਸ੍ਤਿ . ਏਵਂ ਮੂਲਸੂਤ੍ਰਾਭਿਪ੍ਰਾਯੇਣ ਤ੍ਰਿਂਸ਼ਦ੍ਗਾਥਾਭਿਃ, ਟੀਕਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਪੁਨਰ੍ਦ੍ਵਾਦਸ਼ਗਾਥਾਭਿਃ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰੇ ਸਮੁਦਾਯਪਾਤਨਿਕਾ . ਤਥਾਹਿ — ਅਥ ਭਾਵਸ਼ੁਦ੍ਧਿ- ਪੂਰ੍ਵਕਬਹਿਰਙ੍ਗਪਰਿਗ੍ਰਹਪਰਿਤ੍ਯਾਗੇ ਕ੍ਰੁਤੇ ਸਤਿ ਅਭ੍ਯਨ੍ਤਰਪਰਿਗ੍ਰਹਪਰਿਤ੍ਯਾਗਃ ਕ੍ਰੁਤ ਏਵ ਭਵਤੀਤਿ ਨਿਰ੍ਦਿਸ਼ਤਿ – ਣ ਹਿ ਣਿਰਵੇਕ੍ਖੋ ਚਾਗੋ ਨ ਹਿ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਸ੍ਤ੍ਯਾਗਃ ਯਦਿ ਚੇਤ੍, ਪਰਿਗ੍ਰਹਤ੍ਯਾਗਃ ਸਰ੍ਵਥਾ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ੋ ਨ ਭਵਤਿ ਕਿਂਤੁ ਕਿਮਪਿ ਵਸ੍ਤ੍ਰਪਾਤ੍ਰਾਦਿਕਂ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਮਿਤਿ ਭਵਤਾ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਤਰ੍ਹਿ ਹੇ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯ ਣ ਹਵਦਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਆਸਯਵਿਸੁਦ੍ਧੀ ਨ ਭਵਤਿ ਭਿਕ੍ਸ਼ੋਰਾਸ਼ਯਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਿਃ, ਤਦਾ ਸਾਪੇਕ੍ਸ਼ਪਰਿਣਾਮੇ ਸਤਿ ਭਿਕ੍ਸ਼ੋਸ੍ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਚਿਤ੍ਤਸ਼ੁਦ੍ਧਿਰ੍ਨ ਭਵਤਿ . ਅਵਿਸੁਦ੍ਧਸ੍ਯ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਰੂਪਸ਼ੁਦ੍ਧਿਰਹਿਤਸ੍ਯ ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਚਿਤ੍ਤੇ ਮਨਸਿ ਹਿ ਸ੍ਫੁਟਂ ਕਹਂ ਤੁ ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਓ ਵਿਹਿਦੋ ਕਥਂ ਤੁ ਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯੋ ਵਿਹਿਤਃ ਉਚਿਤੋ, ਨ ਕਥਮਪਿ . ਅਨੇਨੈਤਦੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਿ — ਯਥਾ ਬਹਿਰਙ੍ਗਤੁਸ਼ਸਦ੍ਭਾਵੇ ਸਤਿ ਤਣ੍ਡੁਲਸ੍ਯਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰਸ਼ੁਦ੍ਧਿਂ ਕਰ੍ਤੁਂ ਨਾਯਾਤਿ ਤਥਾ ਵਿਦ੍ਯਮਾਨੇ ਵਾ ਬਹਿਰਙ੍ਗਪਰਿ- ਗ੍ਰਹਾਭਿਲਾਸ਼ੇ ਸਤਿ ਨਿਰ੍ਮਲਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਰੂਪਾਂ ਚਿਤ੍ਤਸ਼ੁਦ੍ਧਿਂ ਕਰ੍ਤੁਂ ਨਾਯਾਤਿ . ਯਦਿ ਪੁਨਰ੍ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਵੈਰਾਗ੍ਯ-

ਅਬ, ਇਸ ਉਪਧਿ (ਪਰਿਗ੍ਰਹ) ਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਵਹ ਅਂਤਰਂਗ ਛੇਦਕਾ ਹੀ ਨਿਸ਼ੇਧ ਹੈ, ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਃ ਤ੍ਯਾਗਃ ਨ ਹਿ ] ਯਦਿ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ (ਕਿਸੀ ਭੀ ਵਸ੍ਤੁਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਰਹਿਤ) ਤ੍ਯਾਗ ਨ ਹੋ ਤੋ [ਭਿਕ੍ਸ਼ੋਃ ] ਭਿਕ੍ਸ਼ੁਕੇ [ਆਸ਼ਯਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਿਃ ] ਭਾਵਕੀ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਿ [ਨ ਭਵਤਿ ] ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ; [ਚ ] ਔਰ [ਚਿਤ੍ਤੇ ਅਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਸ੍ਯ ] ਜੋ ਭਾਵਮੇਂ ਅਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਹੈ ਉਸਕੇ [ਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯਃ ] ਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯ [ਕਥਂ ਨੁ ] ਕੈਸੇ [ਵਿਹਿਤਃ ] ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ?..੨੨੦..

ਟੀਕਾ : — ਜੈਸੇ ਛਿਲਕੇਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਚਾਵਲੋਂਮੇ ਪਾਈ ਜਾਨੇਵਾਲੀ (ਰਕ੍ਤਤਾਰੂਪ) ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਤਾਕਾ ਤ੍ਯਾਗ (-ਨਾਸ਼, ਅਭਾਵ) ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਬਹਿਰਂਗ ਸਂਗਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ

Page 405 of 513
PDF/HTML Page 438 of 546
single page version

ਯੋਗਰੂਪਸ੍ਯਾਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਸ੍ਯ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧਂ ਪ੍ਰਯੋਜਨਮਪੇਕ੍ਸ਼੍ਯੋਪਧੇਰ੍ਵਿਧੀਯਮਾਨਃ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧੋਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ ਏਵ ਸ੍ਯਾਤ੍ ..੨੨੦..

ਅਥੈਕਾਨ੍ਤਿਕਾਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਤ੍ਵਮੁਪਧੇਰ੍ਵਿਸ੍ਤਰੇਣੋਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਕਿਧ ਤਮ੍ਹਿ ਣਤ੍ਥਿ ਮੁਚ੍ਛਾ ਆਰਂਭੋ ਵਾ ਅਸਂਜਮੋ ਤਸ੍ਸ .

ਤਧ ਪਰਦਵ੍ਵਮ੍ਮਿ ਰਦੋ ਕਧਮਪ੍ਪਾਣਂ ਪਸਾਧਯਦਿ ..੨੨੧.. ਪੂਰ੍ਵਕਪਰਿਗ੍ਰਹਤ੍ਯਾਗੋ ਭਵਤਿ ਤਦਾ ਚਿਤ੍ਤਸ਼ੁਦ੍ਧਿਰ੍ਭਵਤ੍ਯੇਵ, ਖ੍ਯਾਤਿਪੂਜਾਲਾਭਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਯਾਗੇ ਤੁ ਨ ਭਵਤਿ ..੨੨੦.. ਅਥ ਤਮੇਵ ਪਰਿਗ੍ਰਹਤ੍ਯਾਗਂ ਦ੍ਰਢਯਤਿ —

ਗੇਣ੍ਹਦਿ ਵ ਚੇਲਖਂਡਂ ਗ੍ਰੁਹ੍ਣਾਤਿ ਵਾ ਚੇਲਖਣ੍ਡਂ ਵਸ੍ਤ੍ਰਖਣ੍ਡਂ, ਭਾਯਣਂ ਭਿਕ੍ਸ਼ਾਭਾਜਨਂ ਵਾ ਅਤ੍ਥਿ ਤ੍ਤਿ ਭਣਿਦਂ ਅਸ੍ਤੀਤਿ ਭਣਿਤਮਾਸ੍ਤੇ . ਕ੍ਵ . ਇਹ ਸੁਤ੍ਤੇ ਇਹ ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਾਗਮਸੂਤ੍ਰੇ ਜਦਿ ਯਦਿ ਚੇਤ੍ . ਸੋ ਚਤ੍ਤਾਲਂਬੋ ਹਵਦਿ ਕਹਂ ਨਿਰਾਲਮ੍ਬਨਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਭਾਵਨਾਸ਼ੂਨ੍ਯਃ ਸਨ੍ ਸ ਪੁਰੁਸ਼ੋ ਬਹਿਰ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਲਮ੍ਬਨਰਹਿਤਃ ਕਥਂ ਭਵਤਿ, ਨ ਕਥਮਪਿ; ਵਾ ਅਣਾਰਂਭੋ ਨਿਃਕ੍ਰਿਯਨਿਰਾਰਮ੍ਭਨਿਜਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਭਾਵਨਾਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਨਿਰਾਰਮ੍ਭੋ ਵਾ ਕਥਂ ਭਵਤਿ, ਕਿਂਤੁ ਸਾਰਮ੍ਭ ਏਵ; ਇਤਿ ਪ੍ਰਥਮਗਾਥਾ . ਵਤ੍ਥਕ੍ਖਂਡਂ ਦੁਦ੍ਦਿਯਭਾਯਣਂ ਵਸ੍ਤ੍ਰਖਣ੍ਡਂ ਦੁਗ੍ਧਿਕਾਭਾਜਨਂ ਅਣ੍ਣਂ ਚ ਗੇਣ੍ਹਦਿ ਅਨ੍ਯਚ੍ਚ ਗ੍ਰੁਹ੍ਣਾਤਿ ਕਮ੍ਬਲਮ੍ਰੁਦੁਸ਼ਯਨਾਦਿਕਂ ਯਦਿ ਚੇਤ੍ . ਤਦਾ ਕਿਂ ਭਵਤਿ . ਣਿਯਦਂ ਵਿਜ੍ਜਦਿ ਪਾਣਾਰਂਭੋ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯ- ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪ ਅਂਤਰਂਗ ਛੇਦਕਾ ਤ੍ਯਾਗ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਔਰ ਉਸਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਮੂਲਕ ਕੈਵਲ੍ਯ (ਮੋਕ੍ਸ਼) ਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ . (ਇਸਸੇ ਐਸਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ) ਅਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਰੂਪ ਅਂਤਰਂਗ ਛੇਦਕੇ ਨਿਸ਼ੇਧਰੂਪ ਪ੍ਰਯੋਜਨਕੀ ਉਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਰਖਕਰ ਵਿਹਿਤ (-ਆਦੇਸ਼) ਕਿਯਾ ਜਾਨੇਵਾਲਾ ਉਪਧਿਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਵਹ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦਕਾ ਹੀ ਨਿਸ਼ੇਧ ਹੈ ..੨੨੦..

ਅਬ, ‘ਉਪਧਿ ਵਹ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦ ਹੈ’ ਐਸਾ ਵਿਸ੍ਤਾਰਸੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

Page 406 of 513
PDF/HTML Page 439 of 546
single page version

ਉਪਧਿਸਦ੍ਭਾਵੇ ਹਿ ਮਮਤ੍ਵਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਸ਼ਣਾਯਾ ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾਯਾਸ੍ਤਦ੍ਵਿਸ਼ਯਕਰ੍ਮਪ੍ਰਕ੍ਰਮਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਸ਼ਣ- ਸ੍ਯਾਰਮ੍ਭਸ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਰੂਪਹਿਂਸਨਪਰਿਣਾਮਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯਾਸਂਯਮਸ੍ਯ ਵਾਵਸ਼੍ਯਮ੍ਭਾਵਿਤ੍ਵਾਤ੍ਤਥੋਪਧਿਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਯ ਪਰ- ਦ੍ਰਵ੍ਯਰਤਤ੍ਵੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਸਾਧਕਤ੍ਵਾਭਾਵਾਚ੍ਚ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕਾਨ੍ਤਰਂਗਚ੍ਛੇਦਤ੍ਵਮੁਪਧੇਰਵਧਾਰ੍ਯਤ ਏਵ . ਇਦਮਤ੍ਰ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮੇਵਂਵਿਧਤ੍ਵਮੁਪਧੇਰਵਧਾਰ੍ਯ ਸ ਸਰ੍ਵਥਾ ਸਂਨ੍ਯਸ੍ਤਵ੍ਯਃ ..੨੨੧.. ਲਕ੍ਸ਼ਣਪ੍ਰਾਣਵਿਨਾਸ਼ਰੂਪੋ ਪਰਜੀਵਪ੍ਰਾਣਵਿਨਾਸ਼ਰੂਪੋ ਵਾ ਨਿਯਤਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਂ ਪ੍ਰਾਣਾਰਮ੍ਭਃ ਪ੍ਰਾਣਵਧੋ ਵਿਦ੍ਯਤੇ, ਨ ਕੇਵਲਂ ਪ੍ਰਾਣਾਰਮ੍ਭਃ, ਵਿਕ੍ਖੇਵੋ ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਮਿ ਅਵਿਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਤਚਿਤ੍ਤਪਰਮਯੋਗਰਹਿਤਸ੍ਯ ਸਪਰਿਗ੍ਰਹਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ ਵਿਕ੍ਸ਼ੇਪਸ੍ਤਸ੍ਯ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਮਨਸੀਤਿ . ਇਤਿ ਦ੍ਵਿਤੀਯਗਾਥਾ . ਗੇਣ੍ਹਇ ਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਗ੍ਰਹਣਸ਼ੂਨ੍ਯਃ ਸਨ੍ ਗ੍ਰੁਹ੍ਣਾਤਿ ਕਿਮਪਿ ਬਹਿਰ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ; ਵਿਧੁਣਇ ਕਰ੍ਮਧੂਲਿਂ ਵਿਹਾਯ ਬਹਿਰਙ੍ਗਧੂਲਿਂ ਵਿਧੂਨੋਤਿ ਵਿਨਾਸ਼ਯਤਿ; ਧੋਵਇ ਨਿਰ੍ਮਲਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮਲਜਨਕਰਾਗਾਦਿਮਲਂ ਵਿਹਾਯ ਬਹਿਰਙ੍ਗਮਲਂ ਧੌਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਸ਼ਾਲਯਤਿ; ਸੋਸੇਇ ਜਦਂ ਤੁ ਆਦਵੇ ਖਿਤ੍ਤਾ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਧ੍ਯਾਨਾਤਪੇਨ ਸਂਸਾਰਨਦੀ- ਸ਼ੋਸ਼ਣਮਕੁਰ੍ਵਨ੍ ਸ਼ੋਸ਼ਯਤਿ ਸ਼ੁਸ਼੍ਕਂ ਕਰੋਤਿ ਯਤਂ ਤੁ ਯਤ੍ਨਪਰਂ ਤੁ ਯਥਾ ਭਵਤਿ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਆਤਪੇ ਨਿਕ੍ਸ਼ਿਪ੍ਯ . ਕਿਂ ਤਤ੍ . ਪਤ੍ਤਂ ਵ ਚੇਲਖਂਡਂ ਪਾਤ੍ਰਂ ਵਸ੍ਤ੍ਰਖਣ੍ਡਂ ਵਾ . ਬਿਭੇਦਿ ਨਿਰ੍ਭਯਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਭਾਵਨਾਸ਼ੂਨ੍ਯਃ ਸਨ੍ ਬਿਭੇਤਿ ਭਯਂ ਕਰੋਤਿ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ਸਕਾਸ਼ਾਤ੍ . ਪਰਦੋ ਯ ਪਰਤਸ਼੍ਚੌਰਾਦੇਃ . ਪਾਲਯਦਿ ਪਰਮਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਂ ਨ ਪਾਲਯਨ੍ਨ ਰਕ੍ਸ਼ਨ੍ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਕਿਮਪਿ ਪਾਲਯਤੀਤਿ ਤ੍ਰੁਤੀਯਗਾਥਾ ..“੧੭ – ੧੯.. ਅਥ ਸਪਰਿਗ੍ਰਹਸ੍ਯ ਨਿਯਮੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ਼ੁਦ੍ਧਿਰ੍ਨਸ਼੍ਯਤੀਤਿ ਵਿਸ੍ਤਰੇਣਾਖ੍ਯਾਤਿ — ਕਿਧ ਤਮ੍ਹਿ ਣਤ੍ਥਿ ਮੁਚ੍ਛਾ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮਮਤ੍ਵਰਹਿਤਚਿਚ੍ਚਮਤ੍ਕਾਰਪਰਿਣਤੇਰ੍ਵਿਸਦ੍ਰੁਸ਼ਾ ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾ ਕਥਂ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਤਸ੍ਮਿਨ੍ ] ਉਪਧਿਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ [ਤਸ੍ਯ ] ਉਸ (ਭਿਕ੍ਸ਼ੁ) ਕੇ [ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾ ] ਮੂਰ੍ਛਾ, [ਆਰਮ੍ਭਃ ] ਆਰਂਭ [ਵਾ ] ਯਾ [ਅਸਂਯਮਃ ] ਅਸਂਯਮ [ਨਾਸ੍ਤਿ ] ਨ ਹੋ [ਕਥਂ ] ਯਹ ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ? (ਕਦਾਪਿ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤਾ), [ਤਥਾ ] ਤਥਾ [ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਰਤਃ ] ਜੋ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਰਤ ਹੋ ਵਹ [ਆਤ੍ਮਾਨਂ ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ [ਕਥਂ ] ਕੈਸੇ [ਪ੍ਰਸਾਧਯਤਿ ] ਸਾਧ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ..੨੨੧..

ਟੀਕਾ : — ਉਪਧਿਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਮੇਂ, (੧) ਮਮਤ੍ਵ – ਪਰਿਣਾਮ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ ਮੂਰ੍ਛਾ, (੨) ਉਪਧਿ ਸਂਬਂਧੀ ੧ਕਰ੍ਮਪ੍ਰਕ੍ਰਮਕੇ ਪਰਿਣਾਮ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸਾ ਆਰਮ੍ਭ, ਅਥਵਾ (੩) ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਹਿਂਸਾਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸਾ ਅਸਂਯਮ ਅਵਸ਼੍ਯਮੇਵ ਹੋਤਾ ਹੀ ਹੈ; ਤਥਾ ਉਪਧਿ ਜਿਸਕਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯ ਹੋ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾਸੇ ਅਨ੍ਯ ਐਸਾ ਪਰਿਗ੍ਰਹ ਜਿਸਨੇ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਹੋ) ਉਸਕੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਰਤਪਨਾ ( – ਲੀਨਤਾ) ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕੀ ਸਾਧਕਤਾਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਇਸਸੇ ਉਪਧਿਕੇ ਐਕਾਨ੍ਤਿਕ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦਪਨਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਹੋਤਾ ਹੀ ਹੈ .

ਯਹਾਁ ਯਹ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯ ਹੈ ਕਿ — ‘ਉਪਧਿ ਐਸੀ ਹੈ, (ਪਰਿਗ੍ਰਹ ਵਹ ਅਨ੍ਤਰਂਗ ਛੇਦ ਹੀ ਹੈ ), ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਕੇ ਉਸੇ ਸਰ੍ਵਥਾ ਛੋੜਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ..੨੨੧..

੧. ਕਰ੍ਮਪ੍ਰਕ੍ਰਮ = ਕਾਮਮੇਂ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋਨਾ; ਕਾਮਕੀ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾ .

Page 407 of 513
PDF/HTML Page 440 of 546
single page version

ਅਥ ਕਸ੍ਯਚਿਤ੍ਕ੍ਵਚਿਤ੍ਕਦਾਚਿਤ੍ਕਥਂਚਿਤ੍ਕ ਸ਼੍ਚਿਦੁਪਧਿਰਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਦ੍ਧੋਪ੍ਯਸ੍ਤੀਤ੍ਯਪਵਾਦਮੁਪਦਿਸ਼ਤਿ —

ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਦ੍ਵਿਤੀਯਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਾਭਾਵਾਤ੍ਸਰ੍ਵ ਏਵੋਪਧਿਃ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਦ੍ਧ ਇਤ੍ਯੁਤ੍ਸਰ੍ਗਃ . ਅਯਂ ਤੁ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਅਪਿ ਤ੍ਵਸ੍ਤ੍ਯੇਵ . ਕ੍ਵ . ਤਸ੍ਮਿਨ੍ ਪਰਿਗ੍ਰਹਾਕਾਙ੍ਕ੍ਸ਼ਿਤਪੁਰੁਸ਼ੇ . ਆਰਂਭੋ ਵਾ ਮਨੋਵਚਨਕਾਯਕ੍ਰਿਯਾਰਹਿਤ- ਪਰਮਚੈਤਨ੍ਯਪ੍ਰਤਿਬਨ੍ਧਕ ਆਰਮ੍ਭੋ ਵਾ ਕਥਂ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਕਿਨ੍ਤ੍ਵਸ੍ਤ੍ਯੇਵ; ਅਸਂਜਮੋ ਤਸ੍ਸ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣਾ- ਸਂਯਮੋ ਵਾ ਕਥਂ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਕਿਨ੍ਤ੍ਵਸ੍ਤ੍ਯੇਵ ਤਸ੍ਯ ਸਪਰਿਗ੍ਰਹਸ੍ਯ . ਤਧ ਪਰਦਵ੍ਵਮ੍ਮਿ ਰਦੋ ਤਥੈਵ ਨਿਜਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਾਤ੍ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਰਤਃ ਕਧਮਪ੍ਪਾਣਂ ਪਸਾਧਯਦਿ ਸ ਤੁ ਸਪਰਿਗ੍ਰਹਪੁਰੁਸ਼ਃ ਕਥਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਪ੍ਰਸਾਧਯਤਿ, ਨ ਕਥਮਪੀਤਿ ..੨੨੧.. ਏਵਂ ਸ਼੍ਵੇਤਾਮ੍ਬਰਮਤਾਨੁਸਾਰਿਸ਼ਿਸ਼੍ਯਸਮ੍ਬੋਧਨਾਰ੍ਥਂ ਨਿਰ੍ਗ੍ਰਨ੍ਥਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਸ੍ਥਾਪਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਪਞ੍ਚਕਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਕਾਲਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਪਰਮੋਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸਂਯਮਸ਼ਕ੍ਤ੍ਯਭਾਵੇ ਸਤ੍ਯਾਹਾਰਸਂਯਮਸ਼ੌਚਜ੍ਞਾਨੋਪਕਰਣਾਦਿਕਂ ਕਿਮਪਿ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਮਿਤ੍ਯਪਵਾਦਮੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਛੇਦੋ ਜੇਣ ਣ ਵਿਜ੍ਜਦਿ ਛੇਦੋ ਯੇਨ ਨ ਵਿਦ੍ਯਤੇ . ਯੇਨੋਪਕਰਣੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗ- ਲਕ੍ਸ਼ਣਸਂਯਮਸ੍ਯ ਛੇਦੋ ਵਿਨਾਸ਼ੋ ਨ ਵਿਦ੍ਯਤੇ . ਕਯੋਃ . ਗਹਣਵਿਸਗ੍ਗੇਸੁ ਗ੍ਰਹਣਵਿਸਰ੍ਗਯੋਃ . ਯਸ੍ਯੋਪ- ਕਰਣਸ੍ਯਾਨ੍ਯਵਸ੍ਤੁਨੋ ਵਾ ਗ੍ਰਹਣੇ ਸ੍ਵੀਕਾਰੇ ਵਿਸਰ੍ਜਨੇ ਤ੍ਯਾਗੇ . ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਵਤਃ ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ . ਸੇਵਮਾਣਸ੍ਸ ਤਦੁਪਕਰਣਂ ਸੇਵਮਾਨਸ੍ਯ . ਸਮਣੋ ਤੇਣਿਹ ਵਟ੍ਟਦੁ ਕਾਲਂ ਖੇਤ੍ਤਂ ਵਿਯਾਣਿਤ੍ਤਾ ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਤੇਨੋਪਕਰਣੇਨੇਹ ਲੋਕੇ ਵਰ੍ਤਤਾਮ੍ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਕਾਲਂ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਚ ਵਿਜ੍ਞਾਯੇਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ – ਕਾਲਂ ਪਞ੍ਚਮਕਾਲਂ ਸ਼ੀਤੋਸ਼੍ਣਾਦਿਕਾਲਂ ਵਾ, ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਭਰਤਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਮਨੁਸ਼ਜਾਙ੍ਗਲਾਦਿਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਵਾ, ਵਿਜ੍ਞਾਯ ਯੇਨੋਪਕਰਣੇਨ ਸ੍ਵਸਂਵਿਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਭਾਵਸਂਯਮਸ੍ਯ ਬਹਿਰਙ੍ਗਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਯਮਸ੍ਯ ਵਾ ਛੇਦੋ ਨ ਭਵਤਿ ਤੇਨ ਵਰ੍ਤਤ ਇਤਿ ..੨੨੨.. ਅਥ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਦਿਤੋਪਕਰਣਸ੍ਵਰੂਪਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ — ਅਪ੍ਪਡਿਕੁਟ੍ਠਂ ਉਵਧਿਂ

ਅਬ, ‘ਕਿਸੀਕੇ ਕਹੀਂ ਕਭੀ ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੋਈ ਉਪਧਿ ਅਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧ ਭੀ ਹੈ’ ਐਸੇ ਅਪਵਾਦਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਗ੍ਰਹਣਵਿਸਰ੍ਗੇਸ਼ੁ ] ਜਿਸ ਉਪਧਿਕੇ (ਆਹਾਰ – ਨੀਹਾਰਾਦਿਕੇ) ਗ੍ਰਹਣ- ਵਿਸਰ੍ਜਨਮੇਂ ਸੇਵਨ ਕਰਨੇਮੇਂ [ਯੇਨ ] ਜਿਸਸੇ [ਸੇਵਮਾਨਸ੍ਯ ] ਸੇਵਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇਕੇ [ਛੇਦਃ ] ਛੇਦ [ਨ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ] ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, [ਤੇਨ ] ਉਸ ਉਪਧਿਯੁਕ੍ਤ, [ਕਾਲਂ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਵਿਜ੍ਞਾਯ ] ਕਾਲ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕੋ ਜਾਨਕਰ, [ਇਹ ] ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ [ਵਰ੍ਤਤਾਮ੍ ] ਭਲੇ ਵਰ੍ਤੇ ..੨੨੨..

ਟੀਕਾ : — ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਦ੍ਵਿਤੀਯ ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਹੀ ਉਪਧਿ ਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧ