Pravachansar-Hindi (Punjabi transliteration). MokshamArg pragnyapan; Gatha: 232-240.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 24 of 28

 

Page 428 of 513
PDF/HTML Page 461 of 546
single page version

ਭਯੇਨਾਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਸ੍ਯਾਤਿਕਰ੍ਕਸ਼ਾਚਰਣੀਭੂਯਾਕ੍ਰਮੇਣ ਸ਼ਰੀਰਂ ਪਾਤਯਿਤ੍ਵਾ ਸੁਰਲੋਕਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯੋਦ੍ਵਾਨ੍ਤਸਮਸ੍ਤ-
ਸਂਯਮਾਮ੍ਰੁਤਭਾਰਸ੍ਯ ਤਪਸੋਨਵਕਾਸ਼ਤਯਾਸ਼ਕ੍ਯਪ੍ਰਤਿਕਾਰੋ ਮਹਾਨ੍ ਲੇਪੋ ਭਵਤਿ, ਤਨ੍ਨ ਸ਼੍ਰੇਯਾਨਪਵਾਦ-
ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗਃ . ਦੇਸ਼ਕਾਲਜ੍ਞਸ੍ਯਾਪਿ ਬਾਲਵ੍ਰੁਦ੍ਧਸ਼੍ਰਾਨ੍ਤਗ੍ਲਾਨਤ੍ਵਾਨੁਰੋਧੇਨਾਹਾਰਵਿਹਾਰਯੋਰਲ੍ਪਲੇਪਤ੍ਵਂ
ਵਿਗਣਯ੍ਯ ਯਥੇਸ਼੍ਟਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਸ੍ਯ ਮ੍ਰੁਦ੍ਵਾਚਰਣੀਭੂਯ ਸਂਯਮਂ ਵਿਰਾਧ੍ਯਾਸਂਯਤਜਨਸਮਾਨੀਭੂਤਸ੍ਯ ਤਦਾਤ੍ਵੇ
ਤਪਸੋਨਵਕਾਸ਼ਤਯਾਸ਼ਕ੍ਯਪ੍ਰਤਿਕਾਰੋ ਮਹਾਨ੍ ਲੇਪੋ ਭਵਤਿ, ਤਨ੍ਨ ਸ਼੍ਰੇਯਾਨੁਤ੍ਸਰ੍ਗਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ੋਪਵਾਦਃ .
ਅਤਃ ਸਰ੍ਵਥੋਤ੍ਸਰ੍ਗਾਪਵਾਦਵਿਰੋਧਦੌਸ੍ਥਿਤ੍ਯਮਾਚਰਣਸ੍ਯ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧ੍ਯਂ, ਤਦਰ੍ਥਮੇਵ ਸਰ੍ਵਥਾਨੁਗਮ੍ਯਸ਼੍ਚ ਪਰਸ੍ਪਰ-
ਸਾਪੇਕ੍ਸ਼ੋਤ੍ਸਰ੍ਗਾਪਵਾਦਵਿਜ੍ਰੁਮ੍ਭਿਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦਃ ..੨੩੧..
ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਪੂਰ੍ਵਕ੍ਰੁਤਪੁਣ੍ਯੇਨ ਦੇਵਲੋਕੇ ਸਮੁਤ੍ਪਦ੍ਯਤੇ . ਤਤ੍ਰ ਸਂਯਮਾਭਾਵਾਨ੍ਮਹਾਨ੍ ਲੇਪੋ ਭਵਤਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਦਪਵਾਦ-
ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਮੁਤ੍ਸਰ੍ਗਂ ਤ੍ਯਜਤਿ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਸਾਧਕਮਲ੍ਪਲੇਪਂ ਬਹੁਲਾਭਮਪਵਾਦਸਾਪੇਕ੍ਸ਼ਮੁਤ੍ਸਰ੍ਗਂ ਸ੍ਵੀਕਰੋਤਿ . ਤਥੈਵ
ਚ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਕ੍ਤਕ੍ਰਮੇਣਾਪਹ੍ਰੁਤਸਂਯਮਸ਼ਬ੍ਦਵਾਚ੍ਯੇਪਵਾਦੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤੇ ਤਤ੍ਰ ਚ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਃ ਸਨ੍ ਯਦਿ ਕਥਂਚਿਦੌਸ਼ਧ-
ਪਥ੍ਯਾਦਿਸਾਵਦ੍ਯਭਯੇਨ ਵ੍ਯਾਧਿਵ੍ਯਥਾਦਿਪ੍ਰਤੀਕਾਰਮਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਂ ਨ ਕਰੋਤਿ ਤਰ੍ਹਿ ਮਹਾਨ੍ ਲੇਪੋ ਭਵਤਿ;
ਅਥਵਾ ਪ੍ਰਤੀਕਾਰੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨੋਪਿ ਹਰੀਤਕੀਵ੍ਯਾਜੇਨ ਗੁਡਭਕ੍ਸ਼ਣਵਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਲਾਮ੍ਪਟਯੇਨ ਸਂਯਮਵਿਰਾਧਨਾਂ
ਕਰੋਤਿ ਤਦਾਪਿ ਮਹਾਨ੍ ਲੇਪੋ ਭਵਤਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਦੁਤ੍ਸਰ੍ਗਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਮਪਵਾਦਂ ਤ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਰੂਪਂ
ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਰੂਪਂ ਵਾ ਸਂਯਮਮਵਿਰਾਧਯਨ੍ਨੌਸ਼ਧਪਥ੍ਯਾਦਿਨਿਮਿਤ੍ਤੋਤ੍ਪਨ੍ਨਾਲ੍ਪਸਾਵਦ੍ਯਮਪਿ ਬਹੁਗੁਣਰਾਸ਼ਿਮੁਤ੍ਸਰ੍ਗਸਾਪੇਕ੍ਸ਼ਮ-
ਦੇਸ਼ਕਾਲਜ੍ਞਕੋ ਭੀ, ਯਦਿ ਵਹ ਬਾਲ – ਵ੍ਰੁਦ੍ਧ – ਸ਼੍ਰਾਂਤ – ਗ੍ਲਾਨਤ੍ਵਕੇ ਅਨੁਰੋਧਸੇ, ਜੋ ਆਹਾਰ – ਵਿਹਾਰ
ਹੈ, ਉਸਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਅਲ੍ਪਲੇਪਕੇ ਭਯਸੇ ਉਸਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨ ਕਰੇ ਤੋ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਪਵਾਦਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ
ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਅਲ੍ਪਬਂਧਕੇ ਭਯਸੇ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗਕਾ ਹਠ ਕਰਕੇ ਅਪਵਾਦਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਨ ਹੋ ਤੋ), ਅਤਿ ਕਰ੍ਕਸ਼
ਆਚਰਣਰੂਪ ਹੋਕਰ ਅਕ੍ਰਮਸੇ ਸ਼ਰੀਰਪਾਤ ਕਰਕੇ ਦੇਵਲੋਕ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਜਿਸਨੇ ਸਮਸ੍ਤ ਸਂਯਮਾਮ੍ਰੁਤਕਾ
ਸਮੂਹ ਵਮਨ ਕਰ ਡਾਲਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਪਕਾ ਅਵਕਾਸ਼ ਨ ਰਹਨੇਸੇ, ਜਿਸਕਾ ਪ੍ਰਤੀਕਾਰ ਅਸ਼ਕ੍ਯ ਹੈ ਐਸਾ
ਮਹਾਨ ਲੇਪ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਅਪਵਾਦ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗ ਸ਼੍ਰੇਯਸ੍ਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ .
ਦੇਸ਼ਕਾਲਜ੍ਞਕੋ ਭੀ, ਯਦਿ ਵਹ ਬਾਲ – ਵ੍ਰੁਦ੍ਧ – ਸ਼੍ਰਾਂਤ – ਗ੍ਲਾਨਤ੍ਵਕੇ ਅਨੁਰੋਧਸੇ ਜੋ ਆਹਾਰਵਿਹਾਰ ਹੈ,
ਉਸਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਅਲ੍ਪਲੇਪਕੋ ਨ ਗਿਨਕਰ ਉਸਮੇਂ ੧ਯਥੇਸ਼੍ਟ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰੇ ਤੋ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਪਵਾਦਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ
ਅਲ੍ਪਬਨ੍ਧਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਅਸਾਵਧਾਨ ਹੋਕਰ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗਰੂਪ ਧ੍ਯੇਯਕੋ ਚੂਕਕਰ ਅਪਵਾਦਮੇਂ ਸ੍ਵਚ੍ਛਨ੍ਦਪੂਰ੍ਵਕ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤੇ
ਤੋ), ਮ੍ਰੁਦੁ ਆਚਰਣਰੂਪ ਹੋਕਰ ਸਂਯਮ ਵਿਰੋਧੀਕੋ – ਅਸਂਯਤਜਨਕੇ ਸਮਾਨ ਹੁਏ ਉਸਕੋ – ਉਸ ਸਮਯ
ਤਪਕਾ ਅਵਕਾਸ਼ ਨ ਰਹਨੇਸੇ, ਜਿਸਕਾ ਪ੍ਰਤੀਕਾਰ ਅਸ਼ਕ੍ਯ ਹੈ ਐਸਾ ਮਹਾਨ੍ ਲੇਪ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ
ਉਤ੍ਸਰ੍ਗ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ ਅਪਵਾਦ ਸ਼੍ਰੇਯਸ੍ਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ .
ਇਸਸੇ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ) ਉਤ੍ਸਰ੍ਗ ਔਰ ਅਪਵਾਦਕੇ ਵਿਰੋਧਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਜੋ
ਆਚਰਣਕਾ ਦੁਃਸ੍ਥਿਤਪਨਾ ਵਹ ਸਰ੍ਵਥਾ ਨਿਸ਼ੇਧ੍ਯ (ਤ੍ਯਾਜ੍ਯ) ਹੈ, ਔਰ ਇਸੀਲਿਯੇ ਪਰਸ੍ਪਰ ਸਾਪੇਕ੍ਸ਼ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗ
ਔਰ ਅਪਵਾਦਸੇ ਜਿਸਕੀ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ (-ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ, ਕਾਰ੍ਯ) ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤੀ ਹੈ ਐਸਾ ਸ੍ਯਾਦ੍ਵਾਦ ਸਰ੍ਵਥਾ ਅਨੁਗਮ੍ਯ
(ਅਨੁਸਰਣ ਕਰਨੇ ਯੋਗ੍ਯ) ਹੈ .
੧. ਯਥੇਸ਼੍ਟ = ਸ੍ਵਚ੍ਛਂਦਤਯਾ, ਇਚ੍ਛਾਕੇ ਅਨੁਸਾਰ .

Page 429 of 513
PDF/HTML Page 462 of 546
single page version

“ਇਤ੍ਯੇਵਂ ਚਰਣਂ ਪੁਰਾਣਪੁਰੁਸ਼ੈਰ੍ਜੁਸ਼੍ਟਂ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਦਰੈ-
ਰੁਤ੍ਸਰ੍ਗਾਦਪਵਾਦਤਸ਼੍ਚ ਵਿਚਰਦ੍ਬਹ੍ਵੀਃ ਪ੍ਰੁਥਗ੍ਭੂਮਿਕਾਃ .
ਆਕ੍ਰਮ੍ਯ ਕ੍ਰਮਤੋ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮਤੁਲਾਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਯਤਿਃ ਸਰ੍ਵਤ-
ਸ਼੍ਚਿਤ੍ਸਾਮਾਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਭਾਸਿਨਿ ਨਿਜਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਕਰੋਤੁ ਸ੍ਥਿਤਿਮ੍ ..੧੫..
— ਇਤ੍ਯਾਚਰਣਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨਂ ਸਮਾਪ੍ਤਮ੍ .
ਪਵਾਦਂ ਸ੍ਵੀਕਰੋਤੀਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੨੩੧.. ਏਵਂ ‘ਉਵਯਰਣਂ ਜਿਣਮਗ੍ਗੇ’ ਇਤ੍ਯਾਦ੍ਯੇਕਾਦਸ਼ਗਾਥਾਭਿਰਪਵਾਦਸ੍ਯ ਵਿਸ਼ੇਸ਼-
ਵਿਵਰਣਰੂਪੇਣ ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਮ੍ . ਇਤਿ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਕ੍ਰਮੇਣ ‘ਣ ਹਿ ਣਿਰਵੇਕ੍ਖੋ ਚਾਗੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿਤ੍ਰਿਂਸ਼ਦ੍ਗਦ੍ਗਦ੍ਗਦ੍ਗਦ੍ਗਾਥਾਭਿਃ
ਸ੍ਥਲਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨਾਪਵਾਦਨਾਮਾ ਦ੍ਵਿਤੀਯਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰਃ ਸਮਾਪ੍ਤਃ . ਅਤਃ ਪਰਂ ਚਤੁਰ੍ਦਸ਼ਗਾਥਾਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਪਰਨਾਮਾ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਾਧਿਕਾਰਃ ਕਥ੍ਯਤੇ . ਤਤ੍ਰ ਚਤ੍ਵਾਰਿ ਸ੍ਥਲਾਨਿ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤੇਸ਼ੁ ਪ੍ਰਥਮਤਃ ਆਗਮਾਭ੍ਯਾਸਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ
‘ਏਯਗ੍ਗਗਦੋ ਸਮਣੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਯਥਾਕ੍ਰਮੇਣ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਭੇਦਾਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਸ੍ਵਰੂਪਮੇਵ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਇਤਿ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਰੂਪੇਣ ‘ਆਗਮਪੁਵ੍ਵਾ ਦਿਟ੍ਠੀ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਸੂਤ੍ਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਮ੍ . ਅਤਃ ਪਰਂ
ਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਸਂਯਮਕਥਨਰੂਪੇਣ ‘ਚਾਗੋ ਯ ਅਣਾਰਂਭੋ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਮ੍ . ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜਬ ਤਕ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਮੇਂ ਹੀ ਲੀਨ ਨ ਹੋ ਜਾਯਾ ਜਾਯ ਤਬ ਤਕ ਸ਼੍ਰਮਣਕੋ
ਆਚਰਣਕੀ ਸੁਸ੍ਥਿਤਿਕੇ ਲਿਯੇ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗ ਔਰ ਅਪਵਾਦਕੀ ਮੈਤ੍ਰੀ ਸਾਧਨੀ ਚਾਹਿਯੇ . ਉਸੇ ਅਪਨੀ
ਨਿਰ੍ਬਲਤਾਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ ਰਖੇ ਬਿਨਾ ਮਾਤ੍ਰ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗਕਾ ਆਗ੍ਰਹ ਰਖਕਰ ਕੇਵਲ ਅਤਿ ਕਰ੍ਕਸ਼ ਆਚਰਣਕਾ ਹਠ
ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ; ਤਥਾ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗਰੂਪ ਧ੍ਯੇਯਕੋ ਚੂਕਕਰ ਮਾਤ੍ਰ ਅਪਵਾਦਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਸੇ ਕੇਵਲ ਮ੍ਰੁਦੁ
ਆਚਰਣਰੂਪ ਸ਼ਿਥਿਲਤਾਕਾ ਭੀ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ . ਕਿਨ੍ਤੁ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕਾ ਵਰ੍ਤਨ ਕਰਨਾ
ਚਾਹਿਯੇ ਜਿਸਮੇਂ ਹਠ ਭੀ ਨ ਹੋ ਔਰ ਸ਼ਿਥਿਲਤਾਕਾ ਭੀ ਸੇਵਨ ਨ ਹੋ . ਸਰ੍ਵਜ੍ਞ ਭਗਵਾਨਕਾ ਮਾਰ੍ਗ
ਅਨੇਕਾਨ੍ਤ ਹੈ . ਅਪਨੀ ਦਸ਼ਾਕੀ ਜਾਁਚ ਕਰਕੇ ਜੈਸੇ ਭੀ ਲਾਭ ਹੋ ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਰ੍ਤਨ ਕਰਨੇਕਾ
ਭਗਵਾਨਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ .
ਅਪਨੀ ਚਾਹੇ ਜੋ (ਸਬਲ ਯਾ ਨਿਰ੍ਬਲ) ਸ੍ਥਿਤਿ ਹੋ, ਤਥਾਪਿ ਏਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਰ੍ਤਨਾ, ਐਸਾ
ਜਿਨਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੨੩੧..
ਅਬ ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਆਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਸ੍ਥਿਰ ਹੋਨੇਕੀ ਬਾਤ ਕਹਕਰ ‘ਆਚਰਣਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ’ ਪੂਰ੍ਣ ਕਿਯਾ
ਜਾਤਾ ਹੈ .
ਅਰ੍ਥ : — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਦਰਪੂਰ੍ਵਕ ਪੁਰਾਣ ਪੁਰੁਸ਼ੋਂਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸੇਵਿਤ, ਉਤ੍ਸਰ੍ਗ ਔਰ ਅਪਵਾਦ
ਦ੍ਵਾਰਾ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ – ਪ੍ਰੁਥਕ੍ ਭੂਮਿਕਾਓਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ ਜੋ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਉਸਕੋ ਯਤਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ, ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਅਤੁਲ
ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਕੇ, ਚੈਤਨ੍ਯਸਾਮਾਨ੍ਯ ਔਰ ਚੈਤਨ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਰੂਪ ਜਿਸਕਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੈ ਐਸੇ ਨਿਜਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਸਰ੍ਵਤਃ
ਸ੍ਥਿਤਿ ਕਰੋ .
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਆਚਰਣ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ’ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਆ .
★ਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲਵਿਕ੍ਰੀੜਿਤ ਛਂਦ

Page 430 of 513
PDF/HTML Page 463 of 546
single page version

ਅਥ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਪਰਨਾਮ੍ਨੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਸ੍ਯੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨਮ੍ . ਤਤ੍ਰ ਤਨ੍ਮੂਲਸਾਧਨਭੂਤੇ
ਪ੍ਰਥਮਮਾਗਮ ਏਵ ਵ੍ਯਾਪਾਰਯਤਿ —
ਏਯਗ੍ਗਗਦੋ ਸਮਣੋ ਏਯਗ੍ਗਂ ਣਿਚ੍ਛਿਦਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੇਸੁ .
ਣਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤੀ ਆਗਮਦੋ ਆਗਮਚੇਟ੍ਠਾ ਤਦੋ ਜੇਟ੍ਠਾ ..੨੩੨..
ਐਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਗਤਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਐਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਸ੍ਯ ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ .
ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਿਰਾਗਮਤ ਆਗਮਚੇਸ਼੍ਟਾ ਤਤੋ ਜ੍ਯੇਸ਼੍ਠਾ ..੨੩੨..
ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਹਿ ਤਾਵਦੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਗਤ ਏਵ ਭਵਤਿ . ਐਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਂ ਤੁ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਾਰ੍ਥਸ੍ਯੈਵ ਭਵਤਿ .
ਅਰ੍ਥਨਿਸ਼੍ਚਯਸ੍ਤ੍ਵਾਗਮਾਦੇਵ ਭਵਤਿ . ਤਤ ਆਗਮ ਏਵ ਵ੍ਯਾਪਾਰਃ ਪ੍ਰਧਾਨਤਰਃ, ਨ ਚਾਨ੍ਯਾ ਗਤਿਰਸ੍ਤਿ .
ਯਤੋ ਨ ਖਲ੍ਵਾਗਮਮਨ੍ਤਰੇਣਾਰ੍ਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚੇਤੁਂ ਸ਼ਕ੍ਯਨ੍ਤੇ, ਤਸ੍ਯੈਵ ਹਿ ਤ੍ਰਿਸਮਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਸਕਲਪਦਾਰ੍ਥ-
ਸਾਰ੍ਥਯਾਥਾਤ੍ਮ੍ਯਾਵਗਮਸੁਸ੍ਥਿਤਾਨ੍ਤਰਂਗਗਮ੍ਭੀਰਤ੍ਵਾਤ੍ . ਨ ਚਾਰ੍ਥਨਿਸ਼੍ਚਯਮਨ੍ਤਰੇਣੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਂ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍,
ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋਪਸਂਹਾਰਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ‘ਮੁਜ੍ਝਦਿ ਵਾ’ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਮ੍ . ਏਵਂ
ਸ੍ਥਲਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਾਨ੍ਤਰਾਧਿਕਾਰੇ ਸਮੁਦਾਯਪਾਤਨਿਕਾ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਅਥੈਕਾਗ੍ਯਗਤਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਭਵਤਿ .
ਅਬ, ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਜਿਸਕਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਮ ਹੈ ਐਸੇ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ ਹੈ .
ਉਸਮੇਂ ਪ੍ਰਥਮ, ਉਸਕੇ (-ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕੇ) ਮੂਲ ਸਾਧਨਭੂਤ ਆਗਮਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪਾਰ (-ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ) ਕਰਾਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ [ਐਕਾਗ੍ਰਯਤਃ ] ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ;
[ਐਕਾਗ੍ਰਯਂ ] ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ [ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਸ੍ਯ ] ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਵਾਨ੍ਕੇ ਹੋਤੀ ਹੈ; [ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਿਃ ]
(ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ) ਨਿਸ਼੍ਚਯ [ਆਗਮਤਃ ] ਆਗਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ; [ਤਤਃ ] ਇਸਲਿਯੇ [ਆਗਮਚੇਸ਼੍ਟਾ ]
ਆਗਮਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪਾਰ [ਜ੍ਯੇਸ਼੍ਠਾ ] ਮੁਖ੍ਯ ਹੈ ..੨੩੨..
ਟੀਕਾ : — ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਸ਼੍ਰਮਣ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਵਾਨ੍ਕੇ ਹੀ ਹੋਤੀ ਹੈ; ਔਰ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਆਗਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਆਗਮਮੇਂ ਹੀ
ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨਤਰ (-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਧਾਨ) ਹੈ; ਦੂਸਰੀ ਗਤਿ (-ਅਨ੍ਯ ਕੋਈ ਮਾਰ੍ਗ) ਨਹੀਂ ਹੈ . ਉਸਕਾ ਕਾਰਣ
ਯਹ ਹੈ ਕਿ : —
ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਆਗਮਕੇ ਬਿਨਾ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਆਗਮ ਹੀ,
ਜਿਸਕੇ ਤ੍ਰਿਕਾਲ (ਉਤ੍ਪਾਦ – ਵ੍ਯਯ – ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਰੂਪ) ਤੀਨ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤੇ ਹੈਂ ਐਸੇ ਸਕਲਪਦਾਰ੍ਥਸਾਰ੍ਥਕੇ
ਯਥਾਤਥ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸੁਸ੍ਥਿਤ ਅਂਤਰਂਗਸੇ ਗਮ੍ਭੀਰ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਗਮਕਾ ਹੀ ਅਂਤਰਂਗ, ਸਰ੍ਵ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ
ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਜ੍ਯਾਂ ਐਕਾਗ੍ਯ੍ਰਾ, ਨੇ ਐਕਾਗ੍ਯ੍ਰਾ ਵਸ੍ਤੁਨਿਸ਼੍ਚਯੇ,
ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਬਨੇ ਆਗਮ ਵਡੇ, ਆਗਮਪ੍ਰਵਰ੍ਤਨ ਮੁਖ੍ਯ ਛੇ. ੨੩੨.

Page 431 of 513
PDF/HTML Page 464 of 546
single page version

ਯਤੋਨਿਸ਼੍ਚਿਤਾਰ੍ਥਸ੍ਯ ਕਦਾਚਿਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਿਕੀਰ੍ਸ਼ਾਕੁਲਿਤਚੇਤਸਃ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਦੋਲਾਯਮਾਨਸ੍ਯਾਤ੍ਯਨ੍ਤਤਰਲਤਯਾ,
ਕਦਾਚਿਚ੍ਚਿਕੀਰ੍ਸ਼ਾਜ੍ਵਰਪਰਵਸ਼ਸ੍ਯ ਵਿਸ਼੍ਵਂ ਸ੍ਵਯਂ ਸਿਸ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ੋਰ੍ਵਿਸ਼੍ਵਵ੍ਯਾਪਾਰਪਰਿਣਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣਵਿਜ੍ਰੁਮ੍ਭ-
ਮਾਣਕ੍ਸ਼ੋਭਤਯਾ, ਕਦਾਚਿਦ੍ਬੁਭੁਕ੍ਸ਼ਾਭਾਵਿਤਸ੍ਯ ਵਿਸ਼੍ਵਂ ਸ੍ਵਯਂ ਭੋਗ੍ਯਤਯੋਪਾਦਾਯ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਦੋਸ਼ਕਲ੍ਮਾਸ਼ਿਤ-
ਚਿਤ੍ਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਰਿਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟਵਿਭਾਗੇਨ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤਦ੍ਵੈਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਤਿਵਸ੍ਤੁਪਰਿਣਮਮਾਨਸ੍ਯਾਤ੍ਯਨ੍ਤਵਿਸਂਸ਼੍ਠੁਲਤਯਾ, ਕ੍ਰੁਤ-
ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਿਃਕ੍ਰਿਯਨਿਰ੍ਭੋਗਂ ਯੁਗਪਦਾਪੀਤਵਿਸ਼੍ਵਮਪ੍ਯਵਿਸ਼੍ਵਤਯੈਕਂ ਭਗਵਨ੍ਤਮਾਤ੍ਮਾਨਮਪਸ਼੍ਯਤਃ ਸਤਤਂ
ਵੈਯਗ੍ਾ੍ਰਯਮੇਵ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਨ ਚੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਮਨ੍ਤਰੇਣ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍, ਯਤੋਨੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਸ੍ਯਾਨੇਕਮੇਵੇਦਮਿਤਿ
ਪਸ਼੍ਯਤਸ੍ਤਥਾਪ੍ਰਤ੍ਯਯਾਭਿਨਿਵਿਸ਼੍ਟਸ੍ਯਾਨੇਕਮੇਵੇਦਮਿਤਿ ਜਾਨਤਸ੍ਤਥਾਨੁਭੂਤਿਭਾਵਿਤਸ੍ਯਾਨੇਕਮੇਵੇਦਮਿਤਿ
ਪ੍ਰਤ੍ਯਰ੍ਥਵਿਕਲ੍ਪਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਚੇਤਸਾ ਸਨ੍ਤਤਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਸ੍ਯ ਤਥਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਦੁਃਸ੍ਥਿਤਸ੍ਯ ਚੈਕਾਤ੍ਮਪ੍ਰਤੀਤ੍ਯਨੁਭੂਤਿ-
ਤਚ੍ਚੈਕਾਗ੍ਯਮਾਗਮਪਰਿਜ੍ਞਾਨਾਦੇਵ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਯਤਿ — ਏਯਗ੍ਗਗਦੋ ਸਮਣੋ ਐਕਾਗ੍ਯਗਤਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਭਵਤਿ ..
ਅਤ੍ਰਾਯਮਰ੍ਥਃ — ਜਗਤ੍ਤ੍ਰਯਕਾਲਤ੍ਰਯਵਰ੍ਤਿਸਮਸ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੈਕਸਮਯਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਸਮਰ੍ਥਸਕਲਵਿਮਲਕੇਵਲ-
ਜ੍ਞਾਨਲਕ੍ਸ਼ਣਨਿਜਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸਮ੍ਯਕ੍ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਜ੍ਞਾਨਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨਰੂਪਮੈਕਾਗ੍ਯਂ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਤਤ੍ਰ ਗਤਸ੍ਤਨ੍ਮਯਤ੍ਵੇਨ ਪਰਿਣਤਃ
ਸਮੂਹਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥਜ੍ਞਾਨ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸੁਸ੍ਥਿਤ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਆਗਮ ਹੀ ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਯਥਾਰ੍ਥ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਗਮ੍ਭੀਰ ਹੈ ) .
ਔਰ, ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕੇ ਬਿਨਾ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ, ਜਿਸੇ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ
ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹ (੧) ਕਦਾਚਿਤ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾਸੇ ਆਕੁਲਤਾਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਚਿਤ੍ਤਕੇ ਕਾਰਣ ਸਰ੍ਵਤਃ
ਦੋਲਾਯਮਾਨ (-ਡਾਵਾਁਡੋਲ) ਹੋਨੇਸੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਤਰਲਤਾ (ਚਂਚਲਤਾ) ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਤਾ ਹੈ, (੨) ਕਦਾਚਿਤ੍
ਕਰਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾਰੂਪ ਜ੍ਵਰਸੇ ਪਰਵਸ਼ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਵਿਸ਼੍ਵਕੋ (-ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ) ਸ੍ਵਯਂ ਸਰ੍ਜਨ
ਕਰਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਵਿਸ਼੍ਵਵ੍ਯਾਪਾਰਰੂਪ (-ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ) ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਸੇ
ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਸ਼ਣ ਕ੍ਸ਼ੋਭਕੀ ਪ੍ਰਗਟਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਔਰ (੩) ਕਦਾਚਿਤ੍ ਭੋਗਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾਸੇ ਭਾਵਿਤ ਹੋਤਾ
ਹੁਆ ਵਿਸ਼੍ਵਕੋ ਸ੍ਵਯਂ ਭੋਗ੍ਯਰੂਪ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਕੇ, ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਦੋਸ਼ਸੇ ਕਲੁਸ਼ਿਤ ਚਿਤ੍ਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਕਾਰਣ
(ਵਸ੍ਤੁਓਂਮੇਂ) ਇਸ਼੍ਟ – ਅਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਭਾਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਦ੍ਵੈਤਕੋ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਵਸ੍ਤੁਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ
ਹੋਨੇਸੇ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਅਸ੍ਥਿਰਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ [-ਉਪਰੋਕ੍ਤ ਤੀਨ ਕਾਰਣੋਂਸੇ ] ਉਸ ਅਨਿਸ਼੍ਚਯੀ
ਜੀਵਕੇ (੧) ਕ੍ਰੁਤਨਿਸ਼੍ਚਯ, (੨) ਨਿਸ਼੍ਕ੍ਰਿਯ ਔਰ (੩) ਨਿਰ੍ਭੋਗ ਐਸੇ ਭਗਵਾਨ ਆਤ੍ਮਾਕੋ — ਜੋ ਕਿ
ਯੁਗਪਤ੍ ਵਿਸ਼੍ਵਕੋ ਪੀ ਜਾਨੇਵਾਲਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵਿਸ਼੍ਵਰੂਪ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਏਕ ਹੈ ਉਸੇ — ਨਹੀਂ ਦੇਖਨੇਸੇ ਸਤਤ
ਵ੍ਯਗ੍ਰਤਾ ਹੀ ਹੋਤੀ ਹੈ, (-ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ) .
ਔਰ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਕੇ ਬਿਨਾ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਜਿਸਕੇ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹ
ਜੀਵ (੧) ‘ਯਹ ਅਨੇਕ ਹੀ ਹੈ’ ਐਸਾ ਦੇਖਤਾ (-ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਰਤਾ) ਹੁਆ ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਪ੍ਰਤੀਤਿਮੇਂ
ਅਭਿਨਿਵਿਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ; (੨) ‘ਯਹ ਅਨੇਕ ਹੀ ਹੈ’ ਐਸਾ ਜਾਨਤਾ ਹੁਆ ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿਸੇ
ਭਾਵਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਔਰ (੩) ਯਹ ਅਨੇਕ ਹੀ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਦਾਰ੍ਥਕੇ ਵਿਕਲ੍ਪਸੇ ਖਣ੍ਡਿਤ
(-ਛਿਨ੍ਨਭਿਨ੍ਨ) ਚਿਤ੍ਤ ਸਹਿਤ ਸਤਤ੍ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ੨ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸੇ ਦੁਃਸ੍ਥਿਤ ਹੋਤਾ ਹੈ,
੧. ਅਭਿਨਿਵਿਸ਼੍ਟ = ਆਗ੍ਰਹੀ, ਦ੍ਰੁਢ . ੨. ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ = ਵਰ੍ਤਨਾ; ਚਾਰਿਤ੍ਰ .

Page 432 of 513
PDF/HTML Page 465 of 546
single page version

ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸ੍ਵਰੂਪਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰਿਣਤਿਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਦ੍ਰਸ਼ਿਜ੍ਞਪ੍ਤਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਾਭਾਵਾਤ੍ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ-
ਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਂ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮੇਵ ਨ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਅਤਃ ਸਰ੍ਵਥਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਾਪਰਨਾਮ੍ਨਃ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਸ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਯੇ
ਭਗਵਦਰ੍ਹਤ੍ਸਰ੍ਵਜ੍ਞੋਪਜ੍ਞੇ ਪ੍ਰਕਟਾਨੇਕਾਨ੍ਤਕੇਤਨੇ ਸ਼ਬ੍ਦਬ੍ਰਹ੍ਮਣਿ ਨਿਸ਼੍ਣਾਤੇਨ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਣਾ ਭਵਿਤਵ੍ਯਮ੍ ..੨੩੨..
ਅਥਾਗਮਹੀਨਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਖ੍ਯਂ ਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਨ ਸਮ੍ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿ —
ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਭਵਤਿ . ਏਯਗ੍ਗਂ ਣਿਚ੍ਛਿਦਸ੍ਸ ਐਕਾਗ੍ਗ੍ਗ੍ਗ੍ਗ੍ਾਾ
ਾਾ
ਾ
ਂ ਪੁਨਰ੍ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਸ੍ਯ ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਭਵਤਿ . ਕੇਸ਼ੁ .
ਟਙ੍ਕੋਤ੍ਕੀਰ੍ਣਜ੍ਞਾਯਕੈਕਸ੍ਵਭਾਵੋ ਯੋਸੌ ਪਰਮਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਿਸ਼੍ਵਰ੍ਥੇਸ਼ੁ .ਣਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤੀ ਆਗਮਦੋ ਸਾ ਚ ਸਾ ਚ
ਪਦਾਰ੍ਥਨਿਸ਼੍ਚਿਤ੍ਤਿਰਾਗਮਤੋ ਭਵਤਿ . ਤਥਾਹਿ — ਜੀਵਭੇਦਕਰ੍ਮਭੇਦਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਾਗਮਾਭ੍ਯਾਸਾਦ੍ਭਭਵਤਿ, ਨ ਕੇਵਲ-
ਮਾਗਮਾਭ੍ਯਾਸਾਤ੍ਤਥੈਵਾਗਮਪਦਸਾਰਭੂਤਾਚ੍ਚਿਦਾਨਨ੍ਦੈਕਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਦਧ੍ਯਾਤ੍ਮਾਭਿਧਾਨਾਤ੍ਪਰਮਾਗਮਾਚ੍ਚ ਪਦਾਰ੍ਥ-
ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਰ੍ਭਵਤਿ . ਆਗਮਚੇਟ੍ਠਾ ਤਦੋ ਜੇਟ੍ਠਾ ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਦੇਵਮੁਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਾਗਮੇ ਪਰਮਾਗਮੇ ਚ ਚੇਸ਼੍ਟਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਜ੍ਯੇਸ਼੍ਠਾ
ਸ਼੍ਰੇਸ਼੍ਠਾ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਯੇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੨੩੨.. ਅਥਾਗਮਪਰਿਜ੍ਞਾਨਹੀਨਸ੍ਯ ਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਨ ਭਵਤੀਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਯਤਿ — ਆਗਮਹੀਣੋ
ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾਕੀ ਪ੍ਰਤੀਤਿ – ਅਨੁਭੂਤਿ – ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸ੍ਵਰੂਪ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ – ਜ੍ਞਾਨ – ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਪਰਿਣਤਿਰੂਪ
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਜੋ ੧ਦ੍ਰੁਸ਼ਿਜ੍ਞਪ੍ਤਿ – ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਹੈ ਉਸਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਵਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਹੋ (ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਵਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪ ਮੁਨਿਪਨਾ ਹੀ) ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .
ਇਸਸੇ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ) ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਜਿਸਕਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਮ ਹੈ ਐਸੇ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਕੀ
ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਸਿਦ੍ਧਿ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਕੋ ਭਗਵਾਨ੍ ਅਰ੍ਹਨ੍ਤ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਸੇ ਉਪਜ੍ਞ (-ਸ੍ਵਯਂ ਜਾਨਕਰ ਕਹੇ
ਗਯੇ) ਸ਼ਬ੍ਦਬ੍ਰਹ੍ਮਮੇਂ — ਜਿਸਕਾ ਕਿ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਰੂਪੀ ਕੇਤਨ (ਚਿਹ੍ਨ – ਧ੍ਵਜ – ਲਕ੍ਸ਼ਣ) ਪ੍ਰਗਟ ਹੈ ਉਸਮੇਂ —
ਨਿਸ਼੍ਣਾਤ ਹੋਨਾ ਚਾਹਿਯੇ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਆਗਮਕੇ ਵਿਨਾ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕੇ ਵਿਨਾ
ਅਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਜਨਿਤ ਤਰਲਤਾ, ਪਰਕਰ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਵਾਭਿਲਾਸ਼ਾਜਨਿਤ ਕ੍ਸ਼ੋਭ ਔਰ ਪਰਭੋਕ੍ਤ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਵਾਭਿਲਾਸ਼ਾਜਨਿਤ ਅਸ੍ਥਿਰਤਾਕੇ
ਕਾਰਣ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ; ਔਰ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਕੇ ਵਿਨਾ ਏਕ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਜ੍ਞਾਨ – ਵਰ੍ਤਨਰੂਪ
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਮੁਨਿਪਨਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਥੀਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰ੍ਤ੍ਤਵ੍ਯ
੨ਸ਼ਬ੍ਦਬ੍ਰਹ੍ਮਰੂਪ ਆਗਮਮੇਂ ਪ੍ਰਵੀਣਤਾ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨਾ ਹੀ ਹੈ ..੨੩੨..
ਅਬ ਆਗਮਹੀਨਕੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਖ੍ਯ (ਮੋਕ੍ਸ਼ ਨਾਮਸੇ ਕਹਾ ਜਾਨੇਵਾਲਾ) ਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਐਸਾ
ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
੧. ਦ੍ਰੁਸ਼ਿ = ਦਰ੍ਸ਼ਨ .
੨. ਸ਼ਬ੍ਦਬ੍ਰਹ੍ਮ = ਪਰਮਬ੍ਰਹ੍ਮਰੂਪ ਵਾਚ੍ਯਕਾ ਵਾਚਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ਼੍ਰੁਤ . [ਇਨ ਗਾਥਾਓਂਮੇਂ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞੋਪਜ੍ਞ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਕੋ
ਸਾਮਾਨ੍ਯਤਯਾ ਆਗਮ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ . ਕਭੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਕੇ ‘ਆਗਮ’ ਔਰ ‘ਪਰਮਾਗਮ’ ਐਸੇ ਦੋ ਭੇਦ ਭੀ ਕਿਯੇ ਜਾਤੇ
ਹੈਂ; ਵਹਾਁ ਜੀਵਭੇਦੋਂ ਔਰ ਕਰ੍ਮਭੇਦੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਕੋ ‘ਆਗਮ’ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਕੇ
ਸਾਰਭੂਤ ਚਿਦਾਨਨ੍ਦ ਏਕ ਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਅਧ੍ਯਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਕੋ ‘ਪਰਮਾਗਮ’ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ] .]

Page 433 of 513
PDF/HTML Page 466 of 546
single page version

ਆਗਮਹੀਣੋ ਸਮਣੋ ਣੇਵਪ੍ਪਾਣਂ ਪਰਂ ਵਿਯਾਣਾਦਿ .
ਅਵਿਜਾਣਂਤੋ ਅਤ੍ਥੇ ਖਵੇਦਿ ਕਮ੍ਮਾਣਿ ਕਿਧ ਭਿਕ੍ਖੂ ..੨੩੩..
ਆਗਮਹੀਨਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਨੈਵਾਤ੍ਮਾਨਂ ਪਰਂ ਵਿਜਾਨਾਤਿ .
ਅਵਿਜਾਨਨ੍ਨਰ੍ਥਾਨ੍ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਕਥਂ ਭਿਕ੍ਸ਼ੁਃ ..੨੩੩..
ਨ ਖਲ੍ਵਾਗਮਮਨ੍ਤਰੇਣ ਪਰਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਂ ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਂ ਵਾ ਸ੍ਯਾਤ੍; ਨ ਚ ਪਰਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਸ੍ਯ
ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਸ੍ਯ ਵਾ ਮੋਹਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਕਰ੍ਮਣਾਂ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਪਰਿਵਰ੍ਤਰੂਪਕਰ੍ਮਣਾਂ ਵਾ ਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਤਥਾ
ਹਿ — ਨ ਤਾਵਨ੍ਨਿਰਾਗਮਸ੍ਯ ਨਿਰਵਧਿਭਵਾਪਗਾਪ੍ਰਵਾਹਵਾਹਿਮਹਾਮੋਹਮਲਮਲੀਮਸਸ੍ਯਾਸ੍ਯ ਜਗਤਃ
ਸਮਣੋ ਣੇਵਪ੍ਪਾਣਂ ਪਰਂ ਵਿਯਾਣਾਦਿ ਆਗਮਹੀਨਃ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਨੈਵਾਤ੍ਮਾਨਂ ਪਰਂ ਵਾ ਵਿਜਾਨਾਤਿ; ਅਵਿਜਾਣਂਤੋ ਅਤ੍ਥੇ
ਅਵਿਜਾਨਨ੍ਨਰ੍ਥਾਨ੍ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥਾਨ੍ ਖਵੇਦਿ ਕਮ੍ਮਾਣਿ ਕਿਧ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਕਥਂ ਭਿਕ੍ਸ਼ੁਃ, ਨ ਕਥਮਪਿ
ਇਤਿ . ਇਤੋ ਵਿਸ੍ਤਰਃ — ‘‘ਗੁਣਜੀਵਾ ਪਜ੍ਜਤ੍ਤੀ ਪਾਣਾ ਸਣ੍ਣਾ ਯ ਮਗ੍ਗਣਾਓ ਯ . ਉਵਓਗੋਵਿ ਯ ਕਮਸੋ ਵੀਸਂ
ਤੁ ਪਰੂਵਣਾ ਭਣਿਦਾ ..’’ ਇਤਿ ਗਾਥਾਕਥਿਤਾਦ੍ਯਾਗਮਮਜਾਨਨ੍, ਤਥੈਵ ‘‘ਭਿਣ੍ਣਉ ਜੇਣ ਣ ਜਾਣਿਯਉ ਣਿਯਦੇਹਹਂ
ਪਰਮਤ੍ਥੁ . ਸੋ ਅਂਧਉ ਅਵਰਹਂ ਅਂਧਯਹਂ ਕਿ ਮ ਦਰਿਸਾਵਇ ਪਂਥੁ..’’ ਇਤਿ ਦੋਹਕਸੂਤ੍ਰਕਥਿਤਾਦ੍ਯਾਗਮਪਦਸਾਰਭੂਤਮ-
પ્ર. ૫૫
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਆਗਮਹੀਨਃ ] ਆਗਮਹੀਨ [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ [ਆਤ੍ਮਾਨਂ ] ਆਤ੍ਮਾਕੋ
(ਨਿਜਕੋ) ਔਰ [ਪਰਂ ] ਪਰਕੋ [ਨ ਏਵ ਵਿਜਾਨਾਤਿ ] ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ; [ਅਰ੍ਥਾਨ੍ ਅਵਿਜਾਨਨ੍ ]
ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਹੁਆ [ਭਿਕ੍ਸ਼ੁਃ ] ਭਿਕ੍ਸ਼ੁ [ਕਰ੍ਮਾਣਿ ] ਕਰ੍ਮੋਂਕੋ [ਕਥਂ ] ਕਿਸਪ੍ਰਕਾਰ
[ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ] ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰੇ ? ..੨੩੩..
ਟੀਕਾ : — ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਆਗਮਕੇ ਵਿਨਾ ੧ਪਰਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਯਾ ੨ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; ਔਰ
ਪਰਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਕੇ ਯਾ ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਕੇ ਮੋਹਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਯਾ ੩ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਪਰਿਵਰ੍ਤਨਰੂਪ ਕਰ੍ਮੋਂਕਾ
ਕ੍ਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ . ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ : —
ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਆਗਮਹੀਨ ਯਹ ਜਗਤ — ਕਿ ਜੋ ਨਿਰਵਧਿ (ਅਨਾਦਿ) ਭਵਸਰਿਤਾਕੇ ਪ੍ਰਵਾਹਕੋ
ਬਹਾਨੇਵਾਲੇ ਮਹਾਮੋਹਮਲਸੇ ਮਲਿਨ ਹੈ ਵਹ — ਧਤੂਰਾ ਪਿਯੇ ਹੁਏ ਮਨੁਸ਼੍ਯਕੀ ਭਾਁਤਿ ਵਿਵੇਕਕੇ ਨਾਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
੧. ਪਰਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ = ਪਰਕਾ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਜ੍ਞਾਨ; ਸ੍ਵ – ਪਰਕਾ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ .
੨. ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ = ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕਾ ਜ੍ਞਾਨ, ‘ਮੈਂ ਸਮਸ੍ਤ ਲੋਕਾਲੋਕਕੇ ਜ੍ਞਾਯਕ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਵਾਲਾ ਪਰਮ ਆਤ੍ਮਾ ਹੂਁ’ ਐਸਾ
.
੩. ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਪਰਿਵਰ੍ਤਨ = ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਕਾ ਬਦਲਨਾ, ਜਾਨਨੇਕੀ ਕ੍ਰਿਯਾਕਾ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ (ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਏਕ ਜ੍ਞੇਯਸੇ ਦੂਸਰੇ ਜ੍ਞੇਯਮੇਂ ਬਦਲਨਾ
ਸੋ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਪਰਿਵਰ੍ਤਨਰੂਪ ਕਰ੍ਮ ਹੈ .)
ਆਗਮਰਹਿਤ ਜੇ ਸ਼੍ਰਮਣ ਤੇ ਜਾਣੇ ਨ ਪਰਨੇ, ਆਤ੍ਮਨੇ;
ਭਿਕ੍ਸ਼ੁ ਪਦਾਰ੍ਥ – ਅਜਾਣ ਤੇ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰ੍ਮਨੋ ਕਈ ਰੀਤ ਕਰੇ ? ੨੩੩.

Page 434 of 513
PDF/HTML Page 467 of 546
single page version

ਪੀਤੋਨ੍ਮਤ੍ਤਕਸ੍ਯੇਵਾਵਕੀਰ੍ਣਵਿਵੇਕਸ੍ਯਾਵਿਵਿਕ੍ਤੇਨ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਸ਼ਾ ਨਿਰੂਪਯਤੋਪ੍ਯਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ
ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯੇਸ਼ੂਪਯੋਗਮਿਸ਼੍ਰਿਤਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿਭਾਵੇਸ਼ੁ ਚ ਸ੍ਵਪਰਨਿਸ਼੍ਚਾਯਕਾਗਮੋਪਦੇਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕਸ੍ਵਾਨੁਭਵਾ-
ਭਾਵਾਦਯਂ ਪਰੋਯਮਾਤ੍ਮੇਤਿ ਜ੍ਞਾਨਂ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍; ਤਥਾ ਚ ਤ੍ਰਿਸਮਯਪਰਿਪਾਟੀਪ੍ਰਕਟਿਤਵਿਚਿਤ੍ਰਪਰ੍ਯਾਯ-
ਪ੍ਰਾਗ੍ਭਾਰਾਗਾਧਗਮ੍ਭੀਰਸ੍ਵਭਾਵਂ ਵਿਸ਼੍ਵਮੇਵ ਜ੍ਞੇਯੀਕ੍ਰੁਤ੍ਯ ਪ੍ਰਤਪਤਃ ਪਰਮਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਚਾਯਕਾਗਮੋਪਦੇਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕ-
ਸ੍ਵਾਨੁਭਵਾਭਾਵਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵਸ੍ਯੈਕਸ੍ਯ ਪਰਮਾਤ੍ਮਨੋ ਜ੍ਞਾਨਮਪਿ ਨ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍ . ਪਰਾਤ੍ਮ-
ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਸ੍ਯ ਤੁ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਾਰਬ੍ਧੈਃ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਭਿਸ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਯੈਰ੍ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿਭਾਵੈਸ਼੍ਚ ਸਹੈਕ੍ਯ-
ਮਾਕਲਯਤੋ ਵਧ੍ਯਘਾਤਕਵਿਭਾਗਾਭਾਵਾਨ੍ਮੋਹਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਕਰ੍ਮਣਾਂ ਕ੍ਸ਼ਪਣਂ ਨ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍; ਤਥਾਚ
ਧ੍ਯਾਤ੍ਮਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਂ ਚਾਜਾਨਨ੍ ਪੁਰੁਸ਼ੋ ਰਾਗਾਦਿਦੋਸ਼ਰਹਿਤਾਵ੍ਯਾਬਾਧਸੁਖਾਦਿਗੁਣਸ੍ਵਰੂਪਨਿਜਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਸ੍ਯ ਭਾਵਕਰ੍ਮ-
ਸ਼ਬ੍ਦਾਭਿਧੇਯੈ ਰਾਗਾਦਿਨਾਨਾਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲੈਰ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਕਰ੍ਮਭਿਃ ਸਹ ਭੇਦਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਥੈਵ ਕਰ੍ਮਾਰਿਵਿਧ੍ਵਂਸਕ-
ਹੋਨੇਸੇ ੧ਅਵਿਵਿਕ੍ਤ ਜ੍ਞਾਨਜ੍ਯੋਤਿਸੇ ਯਦ੍ਯਪਿ ਦੇਖਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ, ਉਸੇ ੨ਸ੍ਵਪਰਨਿਸ਼੍ਚਾਯਕ
ਆਗਮੋਪਦੇਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕ ਸ੍ਵਾਨੁਭਵਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ, ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਔਰ ਆਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸ੍ਥਿਤ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ
ਤਥਾ ਉਪਯੋਗਮਿਸ਼੍ਰਿਤ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿਭਾਵੋਂਮੇਂ ‘ਯਹ ਪਰ ਹੈ ਔਰ ਯਹ ਆਤ੍ਮਾ (-ਸ੍ਵ) ਹੈ’ ਐਸਾ ਜ੍ਞਾਨ
ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ; ਤਥਾ ਉਸੇ, ੩ਪਰਮਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਚਾਯਕ ਆਗਮੋਪਦੇਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕ ਸ੍ਵਾਨੁਭਵਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ,
ਜਿਸਕੇ ਤ੍ਰਿਕਾਲ ਪਰਿਪਾਟੀਮੇਂ ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਸਮੂਹ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਤਾ ਹੈ ਐਸੇ ਅਗਾਧ – ਗਮ੍ਭੀਰਸ੍ਵਭਾਵ
ਵਿਸ਼੍ਵਕੋ ਜ੍ਞੇਯਰੂਪ ਕਰਕੇ ੪ਪ੍ਰਤਪਿਤ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵੀ ਏਕ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕਾ ਜ੍ਞਾਨ ਭੀ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .
ਔਰ (ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ) ਜੋ (੧) ਪਰਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸੇ ਤਥਾ (੨) ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੈ ਉਸੇ, (੧)
ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਸੇ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕੇ ਸਾਥ ਤਥਾ ੫ਤਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਯੀ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿ ਭਾਵੋਂਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤਾਕਾ
ਅਨੁਭਵ ਕਰਨੇਸੇ ੬ਵਧ੍ਯਘਾਤਕਕੇ ਵਿਭਾਗਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਮੋਹਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ
ਹੋਤਾ, ਤਥਾ (੨) ੭ਜ੍ਞੇਯਨਿਸ਼੍ਠਤਾਸੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਵਸ੍ਤੁਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦ – ਵਿਨਾਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ
੧. ਅਵਿਵਿਕ੍ਤ = ਅਵਿਵੇਕਵਾਲੀ; ਵਿਵੇਕ ਸ਼ੂਨ੍ਯ, ਭੇਦ – ਹੀਨ; ਅਭਿਨ੍ਨ; ਏਕਮੇਕ .
੨. ਸ੍ਵਪਰਨਿਸ਼੍ਚਾਯਕ = ਸ੍ਵਪਰਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਾਨੇਵਾਲਾ (ਆਗਮੋਪਦੇਸ਼ ਸ੍ਵਪਰਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਾਨੇਵਾਲਾ ਹੈ ਅਰ੍ਥਾਤ੍
ਸ੍ਵਪਰਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਨੇਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੈ .)
੩. ਪਰਮਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਚਾਯਕ = ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਨੇਵਾਲਾ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯ ਕਰਨੇਮੇਂ
ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ .)
੪. ਪ੍ਰਤਪਿਤ = ਪ੍ਰਤਾਪਵਾਨ੍ (ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਵਿਸ਼੍ਵਕੋ ਜ੍ਞੇਯਰੂਪ ਕਰਕੇ ਤਪਤਾ ਹੈ — ਪ੍ਰਤਾਪਵਾਨ੍ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੈ .)
੫. ਤਤ੍ਪ੍ਰਤ੍ਯਯੀ = ਤਤ੍ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੀ, ਵਹ ਜਿਸਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ ਐਸੇ .
੬. ਵਧ੍ਯਘਾਤਕ = ਹਨਨ ਯੋਗ੍ਯ ਔਰ ਹਨਨਕਰ੍ਤਾ [ਆਤ੍ਮਾ ਵਧ੍ਯ ਹੈ ਔਰ ਮੋਹਾਦਿਭਾਵਕਰ੍ਮ ਘਾਤਕ ਹੈਂ . ਮੋਹਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮ
ਭੀ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਘਾਤਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਹੋਨੇਸੇ ਘਾਤਕ ਕਹਲਾਤੇ ਹੈਂ .]]
੭. ਜ੍ਞੇਯਨਿਸ਼੍ਠ = ਜ੍ਞੇਯੋਂਮੇਂ ਨਿਸ਼੍ਠਾਵਾਲਾ; ਜ੍ਞੇਯਪਰਾਯਣ; ਜ੍ਞੇਯਸਮ੍ਮੁਖ [ਅਨਾਦਿ ਸਂਸਾਰਮੇਂ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ ਜ੍ਞੇਯਨਿਸ਼੍ਠ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ
ਪਦਾਰ੍ਥਕੀ ਉਤ੍ਪਤ੍ਤਿ – ਵਿਨਾਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤੀ ਰਹਤੀ ਹੈ . ਪਰਮਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਠਤਾਕੇ ਬਿਨਾ
ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਕਾ ਵਹ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਅਨਿਵਾਰ੍ਯ ਹੈ .]]

Page 435 of 513
PDF/HTML Page 468 of 546
single page version

ਜ੍ਞੇਯਨਿਸ਼੍ਠਤਯਾ ਪ੍ਰਤਿਵਸ੍ਤੁ ਪਾਤੋਤ੍ਪਾਤਪਰਿਣਤਤ੍ਵੇਨ ਜ੍ਞਪ੍ਤੇਰਾਸਂਸਾਰਾਤ੍ਪਰਿਵਰ੍ਤਮਾਨਾਯਾਃ ਪਰਮਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵ-
ਮਨ੍ਤਰੇਣਾਨਿਵਾਰ੍ਯਪਰਿਵਰ੍ਤਤਯਾ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਪਰਿਵਰ੍ਤਰੂਪਕਰ੍ਮਣਾਂ ਕ੍ਸ਼ਪਣਮਪਿ ਨ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍ . ਅਤਃ ਕਰ੍ਮ-
ਕ੍ਸ਼ਪਣਾਰ੍ਥਿਭਿਃ ਸਰ੍ਵਥਾਗਮਃ ਪਰ੍ਯੁਪਾਸ੍ਯਃ ..੨੩੩..
ਅਥਾਗਮ ਏਵੈਕਸ਼੍ਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਮੁਪਸਰ੍ਪਤਾਮਿਤ੍ਯਨੁਸ਼ਾਸ੍ਤਿ —
ਆਗਮਚਕ੍ਖੂ ਸਾਹੂ ਇਂਦਿਯਚਕ੍ਖੂਣਿ ਸਵ੍ਵਭੂਦਾਣਿ .
ਦੇਵਾ ਯ ਓਹਿਚਕ੍ਖੂ ਸਿਦ੍ਧਾ ਪੁਣ ਸਵ੍ਵਦੋ ਚਕ੍ਖੂ ..੨੩੪..
ਸ੍ਵਕੀਯਪਰਮਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਕਰ੍ਮਭਿਰਪਿ ਸਹ ਪ੍ਰੁਥਕ੍ਤ੍ਵਂ ਨ ਵੇਤ੍ਤਿ, ਤਥਾਚਾਸ਼ਰੀਰਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ-
ਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਯ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਨੋਕਰ੍ਮਭਿਃ ਸਹਾਨ੍ਯਤ੍ਵਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ . ਇਤ੍ਥਂਭੂਤਭੇਦਜ੍ਞਾਨਾਭਾਵਾਦ੍ਦੇਹਸ੍ਥਮਪਿ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨਂ ਨ
ਰੋਚਤੇ, ਸਮਸ੍ਤਰਾਗਾਦਿਪਰਿਹਾਰੇਣ ਨ ਚ ਭਾਵਯਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚ ਕਥਂ ਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯੋ ਭਵਤਿ, ਨ ਕਥਮਪੀਤਿ . ਤਤਃ
ਕਾਰਣਾਨ੍ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਥਿਨਾ ਪਰਮਾਗਮਾਭ੍ਯਾਸ ਏਵ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਇਤਿ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਾਰ੍ਥਃ ..੨੩੩.. ਅਥ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਾਰ੍ਥਿਨਾਮਾਗਮ
ਅਨਾਦਿ ਸਂਸਾਰਸੇ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨਕੋ ਪਾਨੇਵਾਲੀ ਜੋ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ, ਉਸਕਾ ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਪਰਮਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਠਤਾਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ
ਅਨਿਵਾਰ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ, ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਪਰਿਵਰ੍ਤਨਰੂਪ ਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਭੀ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ . ਇਸਲਿਯੇ ਕਰ੍ਮਕ੍ਸ਼ਯਾਰ੍ਥਿਯੋਂਕੋ
ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਆਗਮਕੀ ਪਰ੍ਯੁਪਾਸਨਾ ਕਰਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਆਗਮਕੀ ਪਰ੍ਯੁਪਾਸਨਾਸੇ ਰਹਿਤ ਜਗਤਕੋ ਆਗਮੋਪਦੇਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕ ਸ੍ਵਾਨੁਭਵ ਨ
ਹੋਨੇਸੇ ‘ਯਹ ਜੋ ਅਮੂਰ੍ਤਿਕ ਆਤ੍ਮਾ ਹੈ ਸੋ ਮੈਂ ਹੂਁ, ਔਰ ਯੇ ਸਮਾਨਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਾਵਗਾਹੀ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕ ਵਹ ਪਰ ਹੈਂ’
ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ‘ਯੇ ਜੋ ਉਪਯੋਗ ਹੈ ਸੋ ਮੈਂ ਹੂਁ ਔਰ ਯੇ ਉਪਯੋਗਮਿਸ਼੍ਰਿਤ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਾਦਿਭਾਵ ਹੈਂ ਸੋ ਪਰ ਹੈ’
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ੍ਵ – ਪਰਕਾ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਥਾ ਉਸੇ ਆਗਮੋਪਦੇਸ਼ਪੂਰ੍ਵਕ ਸ੍ਵਾਨੁਭਵ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਮੈਂ
ਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵੀ ਏਕ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾ ਹੂਁ’ ਐਸਾ ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿਸੇ (੧) ਸ੍ਵ – ਪਰ ਜ੍ਞਾਨ ਤਥਾ (੨) ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਉਸੇ, (੧) ਹਨਨ
ਹੋਨੇ ਯੋਗ੍ਯ ਸ੍ਵਕਾ ਔਰ ਹਨਨੇਵਾਲੇ ਮੋਹਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਕਰ੍ਮਰੂਪ ਪਰਕਾ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ ਨ ਹੋਨੇਸੇ
ਮੋਹਾਦਿਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਕ੍ਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਤਥਾ (੨) ਪਰਮਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਠਤਾਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਕਾ
ਪਰਿਵਰ੍ਤਨ ਨਹੀਂ ਟਲਨੇਸੇ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿਪਰਿਵਰ੍ਤਨਰੂਪ ਕਰ੍ਮੋਂਕਾ ਭੀ ਕ੍ਸ਼ਯ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .
ਇਸਲਿਯੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਥਿਯੋਂਕੋ ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਸਰ੍ਵਜ੍ਞਕਥਿਤ ਆਗਮਕਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ..੨੩੩..
ਅਬ, ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਪਰ ਚਲਨੇਵਾਲੋਂਕੋ ਆਗਮ ਹੀ ਏਕ ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਹੈ ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —
ਮੁਨਿਰਾਜ ਆਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁ ਨੇ ਸੌ ਭੂਤ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੁ ਛੇ,
ਛੇ ਦੇਵ ਅਵਧਿਚਕ੍ਸ਼ੁ ਨੇ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਚਕ੍ਸ਼ੁ ਸਿਦ੍ਧ ਛੇ . ੨੩੪.

Page 436 of 513
PDF/HTML Page 469 of 546
single page version

ਆਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਃ ਸਾਧੁਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੂਂਸ਼ਿ ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਿ .
ਦੇਵਾਸ਼੍ਚਾਵਧਿਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਃ ਸਿਦ੍ਧਾਃ ਪੁਨਃ ਸਰ੍ਵਤਸ਼੍ਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਃ ..੨੩੪..
ਇਹ ਤਾਵਦ੍ਭਗਵਨ੍ਤਃ ਸਿਦ੍ਧਾ ਏਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮਯਤ੍ਵਾਤ੍ਸਰ੍ਵਤਸ਼੍ਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਃ, ਸ਼ੇਸ਼ਾਣਿ ਤੁ ਸਰ੍ਵਾਣ੍ਯਪਿ
ਭੂਤਾਨਿ ਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਾਵਸਕ੍ਤਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਤ੍ਵਾਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੂਂਸ਼ਿ . ਦੇਵਾਸ੍ਤੁ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮੂਰ੍ਤਦ੍ਰਵ੍ਯਗ੍ਰਾਹਿਤ੍ਵਾਦ-
ਵਧਿਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਃ, ਅਥ ਚ ਤੇਪਿ ਰੂਪਿਦ੍ਰਵ੍ਯਮਾਤ੍ਰਦ੍ਰਸ਼੍ਟਤ੍ਵੇਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੁਰ੍ਭ੍ਯੋਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਯਮਾਣਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ ਏਵ .
ਏਵਮਮੀਸ਼ੁ ਸਮਸ੍ਤੇਸ਼੍ਵਪਿ ਸਂਸਾਰਿਸ਼ੁ ਮੋਹੋਪਹਤਤਯਾ ਜ੍ਞੇਯਨਿਸ਼੍ਠੇਸ਼ੁ ਸਤ੍ਸੁ ਜ੍ਞਾਨਨਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵਮੂਲ-
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸਂਵੇਦਨਸਾਧ੍ਯਂ ਸਰ੍ਵਤਸ਼੍ਚਕ੍ਸ਼ੁਸ੍ਤ੍ਵਂ ਨ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍ . ਅਥ ਤਤ੍ਸਿਦ੍ਧਯੇ ਭਗਵਨ੍ਤਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾ
ਆਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ੋ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤੇਨ ਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਨਯੋਰਨ੍ਯੋਨ੍ਯਸਂਵਲਨੇਨਾਸ਼ਕ੍ਯਵਿਵੇਚਨਤ੍ਵੇ ਸਤ੍ਯਪਿ ਸ੍ਵਪਰ-
ਏਵ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਰਿਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਿ — ਆਗਮਚਕ੍ਖੂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਪਰਮਾਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ੋ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਕੇ ਤੇ . ਸਾਹੂ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਧਾਰੇਣ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਾਧਕਾਃ ਸਾਧਵਃ . ਇਂਦਿਯਚਕ੍ਖੂਣਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਮੂਰ੍ਤਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਦਿ-
ਗੁਣਸ੍ਵਰੂਪਾਣ੍ਯਪਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣਾਨਾਦਿਕਰ੍ਮਬਨ੍ਧਵਸ਼ਾਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਧੀਨਤ੍ਵੇਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੂਂਸ਼ਿ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਕਾਨਿ ਕਰ੍ਤ੍ਰੂਣਿ .
ਸਵ੍ਵਭੂਦਾਣਿ ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਿ ਸਰ੍ਵਸਂਸਾਰਿਜੀਵਾ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਦੇਵਾ ਯ ਓਹਿਚਕ੍ਖੂ ਦੇਵਾ ਅਪਿ ਚ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਮੂਰ੍ਤ-
ਪੁਦ੍ਗਲਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ਯਾਵਧਿਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਃ . ਸਿਦ੍ਧਾ ਪੁਣ ਸਵ੍ਵਦੋ ਚਕ੍ਖੂ ਸਿਦ੍ਧਾਃ ਪੁਨਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧੈਕਸ੍ਵਭਾਵਜੀਵਲੋਕਾਕਾਸ਼-
ਪ੍ਰਮਿਤਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸਂਖ੍ਯੇਯਸਰ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ ਇਤਿ . ਅਨੇਨ ਕਿਮੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਿ . ਸਰ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੇ ਲੋਚਨੋਤ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸਾਧੁਃ ] ਸਾਧੁ [ਆਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਃ ] ਆਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁ (-ਆਗਮਰੂਪ ਚਕ੍ਸ਼ੁਵਾਲੇ)
ਹੈਂ, [ਸਰ੍ਵਭੂਤਾਨਿ ] ਸਰ੍ਵਪ੍ਰਾਣੀ [ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਚਕ੍ਸ਼ੂਂਸ਼ਿ ] ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੁਵਾਲੇ ਹੈਂ, [ਦੇਵਾਃ ਚ ] ਦੇਵ
[ਅਵਧਿਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਃ ] ਅਵਧਿਚਕ੍ਸ਼ੁ ਹੈਂ [ਪੁਨਃ ] ਔਰ [ਸਿਦ੍ਧਾਃ ] ਸਿਦ੍ਧ [ਸਰ੍ਵਤਃ ਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਃ ] ਸਰ੍ਵਤਃਚਕ੍ਸ਼ੁ
(-ਸਰ੍ਵ ਓਰਸੇ ਚਕ੍ਸ਼ੁਵਾਲੇ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸਰ੍ਵਾਤ੍ਮਪ੍ਰਦੇਸ਼ੋਸੇ ਚਕ੍ਸ਼ੁਵਾਨ੍) ਹੈਂ ..੨੩੪..
ਟੀਕਾ : — ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ ਭਗਵਨ੍ਤ ਸਿਦ੍ਧ ਹੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮਯ ਹੋਨੇਸੇ ਸਰ੍ਵਤਃ ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਹੈਂ,
ਔਰ ਸ਼ੇਸ਼ ‘ਸਭੀ ਭੂਤ (-ਜੀਵ), ਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਹੀ ਉਨਕੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਲਗਨੇਸੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੁ ਹੈਂ . ਦੇਵ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵ-
ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਮੂਰ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਅਵਧਿਚਕ੍ਸ਼ੁ ਹੈਂ; ਅਥਵਾ ਵੇ ਭੀ, ਮਾਤ੍ਰ ਰੂਪੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ
ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ ਇਸਲਿਯੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੁਵਾਲੋਂਸੇ ਅਲਗ ਨ ਕਿਯਾ ਜਾਯ ਤੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਚਕ੍ਸ਼ੁ ਹੀ ਹੈਂ .’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ
ਯਹ ਸਭੀ ਸਂਸਾਰੀ ਮੋਹਸੇ ੧ਉਪਹਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਜ੍ਞੇਯਨਿਸ਼੍ਠ ਹੋਨੇਸੇ, ਜ੍ਞਾਨਨਿਸ਼੍ਠਤਾਕਾ ਮੂਲ ਜੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ-
ਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਸਂਵੇਦਨ ਉਸਸੇ ਸਾਧ੍ਯ (-ਸਧਨੇਵਾਲਾ) ਐਸਾ ਸਰ੍ਵਤਃ ਚਕ੍ਸ਼ੁਪਨਾ ਉਨਕੇ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .
ਅਬ, ਉਸ (ਸਰ੍ਵਤਃਚਕ੍ਸ਼ੁਪਨੇ) ਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿਕੇ ਲਿਯੇ ਭਗਵਂਤ ਸ਼੍ਰਮਣ ਆਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁ ਹੋਤੇ ਹੈਂ .
ਯਦ੍ਯਪਿ ਜ੍ਞੇਯ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨਕਾ ਪਾਰਸ੍ਪਰਿਕ ਮਿਲਨ ਹੋ ਜਾਨੇਸੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਭਿਨ੍ਨ ਕਰਨਾ ਅਸ਼ਕ੍ਯ ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਜ੍ਞੇਯ
ਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਜ੍ਞਾਤ ਨ ਹੋਂ ਐਸਾ ਕਰਨਾ ਅਸ਼ਕ੍ਯ ਹੈ ) ਤਥਾਪਿ ਵੇ ਉਸ ਆਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਸੇ ਸ੍ਵਪਰਕਾ ਵਿਭਾਗ ਕਰਕੇ,
ਮਹਾਮੋਹਕੋ ਜਿਨਨੇ ਭੇਦ ਡਾਲਾ ਹੈ ਐਸੇ ਵਰ੍ਤਤੇ ਹੁਏ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਕੋ ਪਾਕਰ, ਸਤਤ ਜ੍ਞਾਨਨਿਸ਼੍ਠ ਹੀ ਰਹਤੇ ਹੈਂ .
੧. ਉਪਹਤ = ਘਾਯਲ, ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ, ਮਲਿਨ, ਭ੍ਰਸ਼੍ਟ .

Page 437 of 513
PDF/HTML Page 470 of 546
single page version

ਵਿਭਾਗਮਾਰਚਯ੍ਯ ਨਿਰ੍ਭਿਨ੍ਨਮਹਾਮੋਹਾਃ ਸਨ੍ਤਃ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਨਮਵਾਪ੍ਯ ਸਤਤਂ ਜ੍ਞਾਨਨਿਸ਼੍ਠਾ ਏਵਾਵਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਤੇ .
ਅਤਃ ਸਰ੍ਵਮਪ੍ਯਾਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ੈਵ ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੂਣਾਂ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵ੍ਯਮ੍ ..੨੩੪..
ਅਥਾਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਾ ਸਰ੍ਵਮੇਵ ਦ੍ਰਸ਼੍ਯਤ ਏਵੇਤਿ ਸਮਰ੍ਥਯਤਿ —
ਸਵ੍ਵੇ ਆਗਮਸਿਦ੍ਧਾ ਅਤ੍ਥਾ ਗੁਣਪਜ੍ਜਏਹਿਂ ਚਿਤ੍ਤੇਹਿਂ .
ਜਾਣਂਤਿ ਆਗਮੇਣ ਹਿ ਪੇਚ੍ਛਿਤ੍ਤਾ ਤੇ ਵਿ ਤੇ ਸਮਣਾ ..੨੩੫..
ਸਰ੍ਵੇ ਆਗਮਸਿਦ੍ਧਾ ਅਰ੍ਥਾ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੈਸ਼੍ਚਿਤ੍ਰੈਃ .
ਜਾਨਨ੍ਤ੍ਯਾਗਮੇਨ ਹਿ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵਾ ਤਾਨਪਿ ਤੇ ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ..੨੩੫..
ਆਗਮੇਨ ਤਾਵਤ੍ਸਰ੍ਵਾਣ੍ਯਪਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਿ ਪ੍ਰਮੀਯਨ੍ਤੇ, ਵਿਸ੍ਪਸ਼੍ਟਤਰ੍ਕਣਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਣਾਮ-
ਵਿਰੁਦ੍ਧਤ੍ਵਾਤ੍; ਵਿਚਿਤ੍ਰਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਨਿ ਚ ਪ੍ਰਤੀਯਨ੍ਤੇ, ਸਹਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਨੇਕਧਰ੍ਮਵ੍ਯਾਪਕਾ-
ਪਰਮਾਗਮੋਪਦੇਸ਼ਾਦੁਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਥਿਭਿਃ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਭਾਵਨੀਯਮਿਤਿ ..੨੩੪.. ਅਥਾਗਮ-
ਲੋਚਨੇਨ ਸਰ੍ਵਂ ਦ੍ਰਸ਼੍ਯਤ ਇਤਿ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਯਤਿ — ਸਵ੍ਵੇ ਆਗਮਸਿਦ੍ਧਾ ਸਰ੍ਵੇਪ੍ਯਾਗਮਸਿਦ੍ਧਾ ਆਗਮੇਨ ਜ੍ਞਾਤਾਃ . ਕੇ ਤੇ .
ਅਤ੍ਥਾ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਸ੍ਵਭਾਵੋ ਯੋਸੌ ਪਰਮਾਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਸ੍ਤਤ੍ਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਯੋਰ੍ਥਾਃ . ਕਥਂ ਸਿਦ੍ਧਾਃ . ਗੁਣਪਜ੍ਜਏਹਿਂ
ਇਸਸੇ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਕਿ) ਮੁਮੁਕ੍ਸ਼ੁਓਂਕੋ ਸਬ ਕੁਛ ਆਗਮਰੂਪ ਚਕ੍ਸ਼ੁ ਦ੍ਵਾਰਾ ਹੀ ਦੇਖਨਾ
ਚਾਹਿਯੇ ..੨੩੪..
ਅਬ, ਯਹ ਸਮਰ੍ਥਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਆਗਮਰੂਪ ਚਕ੍ਸ਼ੁਸੇ ਸਬ ਕੁਛ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤਾ ਹੀ ਹੈ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸਰ੍ਵੇ ਅਰ੍ਥਾਃ ] ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥ [ਚਿਤ੍ਰੈਃ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੈਃ ] ਵਿਚਿਤ੍ਰ
(ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ) ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂ ਸਹਿਤ [ਆਗਮਸਿਦ੍ਧਾਃ ] ਆਗਮਸਿਦ੍ਧ ਹੈਂ . [ਤਾਨ੍ ਅਪਿ ] ਉਨ੍ਹੇਂ ਭੀ
[ਤੇ ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ] ਵੇ ਸ਼੍ਰਮਣ [ਆਗਮੇਨ ਹਿ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾ ] ਆਗਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਦੇਖਕਰ [ਜਾਨਨ੍ਤਿ ] ਜਾਨਤੇ
ਹੈਂ ..੨੩੫..
ਟੀਕਾ : — ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ, ਆਗਮ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸਭੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪ੍ਰਮੇਯ (ਜ੍ਞੇਯ) ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ
ਵਿਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਤਰ੍ਕਣਾਸੇ ਅਵਿਰੁਦ੍ਧ ਹੈਂ, ( – ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਆਗਮਾਨੁਸਾਰ ਜੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਤਰ੍ਕ ਉਸਕੇ ਸਾਥ
ਮੇਲਵਾਲੇ ਹੈਂ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵੇ ਆਗਮਾਨੁਸਾਰ ਵਿਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਵਿਚਾਰਸੇ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਂ ਐਸੇ ਹੈਂ ) . ਔਰ ਆਗਮਸੇ ਵੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ
ਵਿਚਿਤ੍ਰ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਆਗਮਕੋ ਸਹਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਔਰ ਕ੍ਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮੋਂਮੇਂ
ਸੌ ਚਿਤ੍ਰ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਯੁਕ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥ ਆਗਮਸਿਦ੍ਧ ਛੇ;
ਤੇ ਸਰ੍ਵਨੇ ਜਾਣੇ ਸ਼੍ਰਮਣ ਏ ਦੇਖੀਨੇ ਆਗਮ ਵਡੇ. ੨੩੫.

Page 438 of 513
PDF/HTML Page 471 of 546
single page version

ਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯਤ੍ਵੇਨੈਵਾਗਮਸ੍ਯ ਪ੍ਰਮਾਣਤ੍ਵੋਪਪਤ੍ਤੇਃ . ਅਤਃ ਸਰ੍ਵੇਰ੍ਥਾ ਆਗਮਸਿਦ੍ਧਾ ਏਵ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਅਥ ਤੇ
ਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਂ ਜ੍ਞੇਯਤ੍ਵਮਾਪਦ੍ਯਨ੍ਤੇ ਸ੍ਵਯਮੇਵ, ਵਿਚਿਤ੍ਰਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਵ੍ਯਾਪਕਾਨੇਕਾਨ੍ਤਾਤ੍ਮਕ-
ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗੀਭੂਯ ਵਿਪਰਿਣਮਨਾਤ੍ . ਅਤੋ ਨ ਕਿਂਚਿਦਪ੍ਯਾਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਾਮਦ੍ਰਸ਼੍ਯਂ ਸ੍ਯਾਤ੍ ..੨੩੫..
ਅਥਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਪੂਰ੍ਵਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਤਦੁਭਯਪੂਰ੍ਵਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਯੌਗਪਦ੍ਯਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵਂ ਨਿਯਮਯਤਿ —
ਆਗਮਪੁਵ੍ਵਾ ਦਿਟ੍ਠੀ ਣ ਭਵਦਿ ਜਸ੍ਸੇਹ ਸਂਜਮੋ ਤਸ੍ਸ .
ਣਤ੍ਥੀਦਿ ਭਣਦਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਸਂਜਦੋ ਹੋਦਿ ਕਿਧ ਸਮਣੋ ..੨੩੬..
ਚਿਤ੍ਤੇਹਿਂ ਵਿਚਿਤ੍ਰਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੈਃ ਸਹ . ਜਾਣਂਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ . ਕਾਨ੍ . ਤੇ ਵਿ ਤਾਨ੍ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਾਰ੍ਥਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਨ੍ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ
ਪੂਰ੍ਵਮ੍ . ਪੇਚ੍ਛਿਤ੍ਤਾ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਵਾ ਜ੍ਞਾਤ੍ਵਾ . ਕੇਨ . ਆਗਮੇਣ ਹਿ ਆਗਮੇਨੈਵ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ — ਪੂਰ੍ਵਮਾਗਮਂ ਪਠਿਤ੍ਵਾ
ਪਸ਼੍ਚਾਜ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ . ਤੇ ਸਮਣਾ ਤੇ ਸ਼੍ਰਮਣਾ ਭਵਨ੍ਤੀਤਿ . ਅਤ੍ਰੇਦਂ ਭਣਿਤਂ ਭਵਤਿ — ਸਰ੍ਵੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਃ ਪਰਮਾਗਮੇਨ
ਜ੍ਞਾਯਨ੍ਤੇ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਆਗਮਸ੍ਯ ਪਰੋਕ੍ਸ਼ਰੂਪੇਣ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਸਮਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ . ਪਸ਼੍ਚਾਦਾਗਮਾਧਾਰੇਣ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨੇ ਜਾਤੇ
ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਬਲੇਨ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨੇ ਚ ਜਾਤੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਾ ਅਪਿ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਤਤਃਕਾਰਣਾਦਾਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਸ਼ਾ ਪਰਂਪਰਯਾ ਸਰ੍ਵਂ
ਦ੍ਰਸ਼੍ਯਂ ਭਵਤੀਤਿ ..੨੩੫.. ਏਵਮਾਗਮਾਭ੍ਯਾਸਕਥਨਰੂਪੇਣ ਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲੇ ਸੂਤ੍ਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥਾਗਮਪਰਿਜ੍ਞਾਨ-
ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਤਦੁਭਯਪੂਰ੍ਵਕਸਂਯਤਤ੍ਵਤ੍ਰਯਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵਂ ਨਿਯਮਯਤਿ — ਆਗਮਪੁਵ੍ਵਾ ਦਿਟ੍ਠੀ ਣ ਭਵਦਿ ਜਸ੍ਸੇਹ
ਵ੍ਯਾਪਕ (-ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮੋਂਕੋ ਕਹਨੇਵਾਲਾ) ੧ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯ ਹੋਨੇਸੇ ਆਗਮਕੋ ਪ੍ਰਮਾਣਤਾਕੀ ਉਪਪਤ੍ਤਿ
ਹੈ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਗਮ ਪ੍ਰਮਾਣਭੂਤ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ ) . ਇਸਸੇ ਸਭੀ ਪਦਾਰ੍ਥ ਆਗਮਸਿਦ੍ਧ ਹੀ ਹੈਂ . ਔਰ
ਵੇ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੋ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼੍ਰਮਣ ਵਿਚਿਤ੍ਰਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲੇ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪਕ
(-ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ ਜਾਨਨੇਵਾਲੇ) ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਾਤ੍ਮਕ ੨ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗਰੂਪ ਹੋਕਰ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ .
ਇਸਸੇ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ) ਆਗਮਚਕ੍ਸ਼ੁਓਂਕੋ (-ਆਗਮਰੂਪ ਚਕ੍ਸ਼ੁਵਾਲੋਂਕੋ) ਕੁਛ ਭੀ
ਅਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੨੩੫..
ਅਬ, ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ, ਤਤ੍ਪੂਰ੍ਵਕ ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਔਰ ਤਦੁਭਯਪੂਰ੍ਵਕ ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਯੁਗਪਤਤਾਕੋ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪਨਾ ਹੋਨੇਕਾ ਨਿਯਮ ਕਰਤੇ ਹੈਂ . [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਐਸਾ ਨਿਯਮ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ — ੧ – ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ,
੨ – ਤਤ੍ਪੂਰ੍ਵਕ ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਔਰ ੩ – ਉਨ ਦੋਨੋਂ ਪੂਰ੍ਵਕ ਸਂਯਤਪਨਾ ਇਨ ਤੀਨੋਂਕਾ ਸਾਥ ਹੋਨਾ ਹੀ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ ] : —
੧. ਅਨੇਕਾਨ੍ਤ = ਅਨੇਕ ਅਨ੍ਤ; ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮ . [ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਮਯ ਹੈ; ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਏਕ ਹੀ ਸਾਥ ਔਰ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ
ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮੋਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ (ਉਨ੍ਹੇਂ ਕਹਨੇਵਾਲੇ) ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼੍ਰੁਤਮੇਂ ਹੈਂ .]]
੨. ਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨੋਪਯੋਗ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਾਤ੍ਮਕ ਹੈ . ਸਰ੍ਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮੋਂਮੇਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤ (ਉਨ੍ਹੇਂ ਜਾਨਨੇਵਾਲੇ ਅਨੇਕ ਧਰ੍ਮ
ਭਾਵਸ਼੍ਰੁਤਜ੍ਞਾਨਮੇਂ ਹੈਂ ) .
ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਨ ਆਗਮਪੂਰ੍ਵਿਕਾ ਤੇ ਜੀਵਨੇ ਸਂਯਮ ਨਹੀਂ
— ਏ ਸੂਤ੍ਰ ਕੇਰੁਂ ਛੇ ਵਚਨ; ਮੁਨਿ ਕੇਮ ਹੋਯ ਅਸਂਯਮੀ ? ੨੩੬.

Page 439 of 513
PDF/HTML Page 472 of 546
single page version

ਆਗਮਪੂਰ੍ਵਾ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਰ੍ਨ ਭਵਤਿ ਯਸ੍ਯੇਹ ਸਂਯਮਸ੍ਤਸ੍ਯ .
ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ਭਣਤਿ ਸੂਤ੍ਰਮਸਂਯਤੋ ਭਵਤਿ ਕਥਂ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ..੨੩੬..
ਇਹ ਹਿ ਸਰ੍ਵਸ੍ਯਾਪਿ ਸ੍ਯਾਤ੍ਕਾਰਕੇਤਨਾਗਮਪੂਰ੍ਵਿਕਯਾ ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਲਕ੍ਸ਼ਣਯਾ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਯਾ ਸ਼ੂਨ੍ਯਸ੍ਯ
ਸ੍ਵਪਰਵਿਭਾਗਾਭਾਵਾਤ੍ ਕਾਯਕਸ਼ਾਯੈਃ ਸਹੈਕ੍ਯਮਧ੍ਯਵਸਤੋਨਿਰੁਦ੍ਧਵਿਸ਼ਯਾਭਿਲਾਸ਼ਤਯਾ ਸ਼ਡ੍ਜੀਵਨਿਕਾਯ-
ਘਾਤਿਨੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਸਰ੍ਵਤੋਪਿ ਕ੍ਰੁਤਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਸਰ੍ਵਤੋ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਭਾਵਾਤ੍ਤਥਾ ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਾਭਾਵਾਦ੍ ਜ੍ਞੇਯਚਕ੍ਰ-
ਕ੍ਰਮਾਕ੍ਰਮਣਨਿਰਰ੍ਗਲਜ੍ਞਪ੍ਤਿਤਯਾ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਭਾਵਾਚ੍ਚ ਸਂਯਮ ਏਵ ਨ ਤਾਵਤ੍ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍ .
ਆਗਮਪੂਰ੍ਵਿਕਾ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਃ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਯਸ੍ਯੇਹ ਲੋਕੇ ਸਂਜਮੋ ਤਸ੍ਸ ਣਤ੍ਥਿ ਸਂਯਮਸ੍ਤਸ੍ਯ ਨਾਸ੍ਤਿ ਇਦਿ ਭਣਦਿ
ਇਤ੍ਯੇਵਂ ਭਣਤਿ ਕਥਯਤਿ . ਕਿਂ ਕਰ੍ਤ੍ਰੁ . ਸੁਤ੍ਤਂ ਸੂਤ੍ਰਮਾਗਮਃ . ਅਸਂਜਦੋ ਹੋਦਿ ਕਿਧ ਸਮਣੋ ਅਸਂਯਤਃ ਸਨ੍
ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਤਪੋਧਨਃ ਕਥਂ ਭਵਤਿ, ਨ ਕਥਮਪੀਤਿ . ਤਥਾਹਿ — ਯਦਿ ਨਿਰ੍ਦੋਸ਼ਿਨਿਜਪਰਮਾਤ੍ਮੈਵੋਪਾਦੇਯ ਇਤਿ ਰੁਚਿਰੂਪਂ
ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਤਰ੍ਹਿ ਪਰਮਾਗਮਬਲੇਨ ਵਿਸ਼ਦੈਕਜ੍ਞਾਨਰੂਪਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਜਾਨਨ੍ਨਪਿ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਰ੍ਨ ਭਵਤਿ, ਜ੍ਞਾਨੀ ਚ
ਨ ਭਵਤਿ, ਤਦ੍ਦ੍ਵਯਾਭਾਵੇ ਸਤਿ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਾਭਿਲਾਸ਼ਸ਼ਡ੍ਜੀਵਵਧਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤੋਪਿ ਸਂਯਤੋ ਨ ਭਵਤਿ . ਤਤਃ
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਇਹ ] ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ [ਯਸ੍ਯ ] ਜਿਸਕੀ [ਆਗਮਪੂਰ੍ਵਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਃ ]
ਆਗਮਪੂਰ੍ਵਕ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ (ਦਰ੍ਸ਼ਨ) [ਨ ਭਵਤਿ ] ਨਹੀਂ ਹੈ [ਤਸ੍ਯ ] ਉਸਕੇ [ਸਂਯਮਃ ] ਸਂਯਮ [ਨਾਸ੍ਤਿ ]
ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਇਤਿ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਸੂਤ੍ਰਂ ਭਣਤਿ ] ਸੂਤ੍ਰ ਕਹਤਾ ਹੈ; ਔਰ [ਅਸਂਯਤਃ ] ਅਸਂਯਤ ਵਹ
[ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ [ਕਥਂ ਭਵਤਿ ] ਕੈਸੇ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ? ..੨੩੬..
ਟੀਕਾ : — ਇਸ ਲੋਕਮੇਂ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ, ਸ੍ਯਾਤ੍ਕਾਰ ਜਿਸਕਾ ਚਿਹ੍ਨ ਹੈ ਐਸੇ ਆਗਮਪੂਰ੍ਵਕ
੧ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੀ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਸੇ ਜੋ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੈ ਉਨ ਸਭੀਕੋ ਪ੍ਰਥਮ ਤੋ ਸਂਯਮ ਹੀ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ,
ਕ੍ਯੋਂਕਿ (੧) ਸ੍ਵਪਰਕੇ ਵਿਭਾਗਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਕਾਯਾ ਔਰ ਕਸ਼ਾਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤਾਕਾ
ਅਧ੍ਯਵਸਾਯ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਐਸੇ ਵੇ ਜੀਵ, ੨ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾਕਾ ਨਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੋਨੇਸੇ ਛਹ
ਜੀਵਨਿਕਾਯਕੇ ਘਾਤੀ ਹੋਕਰ ਸਰ੍ਵਤਃ (ਸਬ ਓਰ ਸੇ) ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਤੇ ਹੈਂ, ਇਸਲਿਯੇ ਉਨਕੇ ਸਰ੍ਵਤਃ
ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ . (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਿਸੀ ਭੀ ਓਰਸੇ – ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੈ ), ਤਥਾਪਿ
(੨) ਉਨਕੇ ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਕੇ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਜ੍ਞੇਯਸਮੂਹਕੋ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਜਾਨਨੇਵਾਲੀ ੩ਨਿਰਰ੍ਗਲ ਜ੍ਞਪ੍ਤਿ
੧. ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲੀ = ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਕਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੀ . [ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ
ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਹੈ . ਵਹ ਆਗਮਪੂਰ੍ਵਕ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਆਗਮਕਾ ਚਿਹ੍ਨ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍’ ਕਾਰ ਹੈ] .]
੨. ਜਿਨ ਜੀਵੋਂਕੋ ਸ੍ਵਪਰਕਾ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਉਨਕੇ ਭਲੇ ਹੀ ਕਦਾਚਿਤ੍ ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕਾ ਸਂਯੋਗ ਦਿਖਾਈ
ਨ ਦੇਤਾ ਹੋ, ਛਹ ਜੀਵਨਿਕਾਯਕੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਹਿਂਸਾ ਨ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੀ ਹੋ ਔਰ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸਂਯੋਗਸੇ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤੀ
ਹੋ, ਤਥਾਪਿ ਕਾਯਾ ਔਰ ਕਸ਼ਾਯਕੇ ਸਾਥ ਏਕਤ੍ਵ ਮਾਨਨੇਵਾਲੇ ਉਨ ਜੀਵੋਂਕੇ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਕੇ ਵਿਸ਼ਯੋਂਕੀ
ਅਭਿਲਾਸ਼ਾਕਾ ਨਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਿਂਸਾਕਾ ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਅਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਭਾਵਸੇ ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ
ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੈ .
੩. ਨਿਰਰ੍ਗਲ = ਨਿਰਂਕੁਸ਼; ਸਂਯਮਰਹਿਤ; ਸ੍ਵਚ੍ਛਨ੍ਦੀ .

Page 440 of 513
PDF/HTML Page 473 of 546
single page version

ਅਸਿਦ੍ਧਸਂਯਮਸ੍ਯ ਤੁ ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਿਤੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਗਤਤ੍ਵਰੂਪਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਾਪਰਨਾਮ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮੇਵ ਨ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍ . ਅਤ
ਆਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਯੌਗਪਦ੍ਯਸ੍ਯੈਵ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵਂ ਨਿਯਮ੍ਯੇਤ ..੨੩੬..
ਅਥਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਮਯੌਗਪਦ੍ਯਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵਂ ਵਿਘਟਯਤਿ —
ਣ ਹਿ ਆਗਮੇਣ ਸਿਜ੍ਝਦਿ ਸਦ੍ਦਹਣਂ ਜਦਿ ਵਿ ਣਤ੍ਥਿ ਅਤ੍ਥੇਸੁ .
ਸਦ੍ਦਹਮਾਣੋ ਅਤ੍ਥੇ ਅਸਂਜਦੋ ਵਾ ਣ ਣਿਵ੍ਵਾਦਿ ..੨੩੭..
ਨ ਹ੍ਯਾਗਮੇਨ ਸਿਦ੍ਧਯਤਿ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਯਦ੍ਯਪਿ ਨਾਸ੍ਤ੍ਯਰ੍ਥੇਸ਼ੁ .
ਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਾਨ ਅਰ੍ਥਾਨਸਂਯਤੋ ਵਾ ਨ ਨਿਰ੍ਵਾਤਿ ..੨੩੭..
ਸ੍ਥਿਤਮੇਤਤ੍ – ਪਰਮਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਤ੍ਰਯਮੇਵ ਮੁਕ੍ਤਿਕਾਰਣਮਿਤਿ ..੨੩੬.. ਅਥਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥ-
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਯੌਗਪਦ੍ਯਾਭਾਵੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ੋ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਯਤਿ — ਣ ਹਿ ਆਗਮੇਣ ਸਿਜ੍ਝਦਿ ਆਗਮਜਨਿਤ-
ਪਰਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨੇਨ ਨ ਸਿਦ੍ਧਯਤਿ, ਸਦ੍ਦਹਣਂ ਜਦਿ ਵਿ ਣਤ੍ਥਿ ਅਤ੍ਥੇਸੁ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਯਦਿ ਚ ਨਾਸ੍ਤਿ ਪਰਮਾਤ੍ਮਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥੇਸ਼ੁ .
ਸਦ੍ਦਹਮਾਣੋ ਅਤ੍ਥੇ ਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਾਨੋ ਵਾ ਚਿਦਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵਨਿਜਪਰਮਾਤ੍ਮਾਦਿਪਦਾਰ੍ਥਾਨ੍, ਅਸਂਜਦੋ ਵਾ ਣ ਣਿਵ੍ਵਾਦਿ ਵਿਸ਼ਯ-
ਕਸ਼ਾਯਾਧੀਨਤ੍ਵੇਨਾਸਂਯਤੋ ਵਾ ਨ ਨਿਰ੍ਵਾਤਿ, ਨਿਰ੍ਵਾਣਂ ਨ ਲਭਤ ਇਤਿ . ਤਥਾਹਿ – ਯਥਾ ਪ੍ਰਦੀਪਸਹਿਤਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ
ਕੂਪਪਤਨਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ ਕੂਪਪਤਨਾਨ੍ਨਿਵਰ੍ਤਨਂ ਮਮ ਹਿਤਮਿਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰੂਪਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਯਦਿ ਨਾਸ੍ਤਿ ਤਦਾ ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਦੀਪਃ ਕਿਂ
ਕਰੋਤਿ, ਨ ਕਿਮਪਿ . ਤਥਾ ਜੀਵਸ੍ਯਾਪਿ ਪਰਮਾਗਮਾਧਾਰੇਣ ਸਕਲਪਦਾਰ੍ਥਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਕਰਮ੍ਬਿਤਵਿਸ਼ਦੈਕਜ੍ਞਾਨਰੂਪਂ
ਹੋਨੇਸੇ ਜ੍ਞਾਨਰੂਪ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ . (ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਉਨਕੇ ਸਂਯਮ ਸਿਦ੍ਧ
ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ) ਔਰ (-ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ) ਜਿਨਕੇ ਸਂਯਮ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਉਨ੍ਹੇਂ ੧ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਿਤ
ਐਕਾਗ੍ਯ੍ਰਾਪਰਿਣਤਤਾਰੂਪ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਹੀ – ਜਿਸਕਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਮ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ ਵਹੀ — ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .
ਇਸਸੇ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਔਰ ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਯੁਗਪਤਪਨੇਕੋ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪਨਾ ਹੋਨੇਕਾ
ਨਿਯਮ ਹੋਤਾ ਹੈ ..੨੩੬..
ਅਬ, ਐਸਾ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ — ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਔਰ ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ
ਅਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਆਗਮੇਨ ] ਆਗਮਸੇ, [ਯਦਿ ਅਪਿ ] ਯਦਿ [ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ]
ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਨ ਹੋ ਤੋ, [ਨ ਹਿ ਸਿਦ੍ਧਯਤਿ ] ਸਿਦ੍ਧਿ (ਮੁਕ੍ਤਿ) ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ; [ਅਰ੍ਥਾਨ੍ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਧਾਨਃ ]
ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਭੀ [ਅਸਂਯਤਃ ਵਾ ] ਯਦਿ ਅਸਂਯਤ ਹੋ ਤੋ [ਨ ਨਿਰ੍ਵਾਤਿ ] ਨਿਰ੍ਵਾਣਕੋ
ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ..੨੩੭..
੧. ਸੁਨਿਸ਼੍ਚਿਤ = ਦ੍ਰੁਢ . (ਦ੍ਰੁਢਤਾਪੂਰ੍ਵਕ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਮੇਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨਾ ਸੋ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਹੈ .)
ਸਿਦ੍ਧਿ ਨਹਿ ਆਗਮ ਥਕੀ, ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾ ਨ ਜੋ ਅਰ੍ਥੀ ਤਣੀ;
ਨਿਰ੍ਵਾਣ ਨਹਿ ਅਰ੍ਥੋ ਤਣੀ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਥੀ, ਜੋ ਸਂਯਮ ਨਹੀਂ. ੨੩੭.

Page 441 of 513
PDF/HTML Page 474 of 546
single page version

ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯੇਨਾਗਮਜਨਿਤੇਨ ਜ੍ਞਾਨੇਨ, ਤਦਵਿਨਾਭਾਵਿਨਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨੇਨ ਚ ਸਂਯਮਸ਼ੂਨ੍ਯੇਨ, ਨ
ਤਾਵਤ੍ਸਿਦ੍ਧਯਤਿ . ਤਥਾ ਹਿ — ਆਗਮਬਲੇਨ ਸਕ ਲਪਦਾਰ੍ਥਾਨ੍ ਵਿਸ੍ਪਸ਼੍ਟਂ ਤਰ੍ਕਯਨ੍ਨਪਿ, ਯਦਿ ਸਕ ਲ-
ਪਦਾਰ੍ਥਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਕਰਮ੍ਬਿਤਵਿਸ਼ਦੈਕਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਨ ਤਥਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਤਿ, ਤਦਾ ਯਥੋਦਿਤਾਤ੍ਮਨਃ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ-
ਸ਼ੂਨ੍ਯਤਯਾ ਯਥੋਦਿਤਮਾਤ੍ਮਾਨਮਨਨੁਭਵਨ੍ ਕਥਂ ਨਾਮ ਜ੍ਞੇਯਨਿਮਗ੍ਨੋ ਜ੍ਞਾਨਵਿਮੂਢੋ ਜ੍ਞਾਨੀ ਸ੍ਯਾਤ੍ .
ਅਜ੍ਞਾਨਿਨਸ਼੍ਚ ਜ੍ਞੇਯਦ੍ਯੋਤਕੋ ਭਵਨ੍ਨਪ੍ਯਾਗਮਃ ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਯਾਤ੍ . ਤਤਃ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਾਦਾਗਮਾਨ੍ਨਾਸ੍ਤਿ ਸਿਦ੍ਧਿਃ .
ਕਿਂਚ, ਸਕਲਪਦਾਰ੍ਥਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਕਰਮ੍ਬਿਤਵਿਸ਼ਦੈਕਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਾਨੋਪ੍ਯਨੁਭਵਨ੍ਨਪਿ, ਯਦਿ
ਸ੍ਵਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਸਂਯਮ੍ਯ ਨ ਵਰ੍ਤਯਤਿ, ਤਦਾਨਾਦਿਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਵਾਸਨੋਪਜਨਿਤਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਚਙ੍ਕ੍ਰਮਣਸ੍ਵੈਰਿਣ੍ਯਾ-
ਸ਼੍ਚਿਦ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਸ੍ਵਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਸ੍ਥਾਨਾਨ੍ਨਿਰ੍ਵਾਸਨਨਿਸ਼੍ਕਮ੍ਪੈਕਤਤ੍ਤ੍ਵਮੂਰ੍ਚ੍ਛਿਤਚਿਦ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਭਾਵਾਤ੍ਕਥਂ ਨਾਮ ਸਂਯਤਃ ਸ੍ਯਾਤ੍ .
ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨਂ ਜਾਨਤੋਪਿ ਮਮਾਤ੍ਮੈਵੋਪਾਦੇਯ ਇਤਿ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰੂਪਂ ਯਦਿ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਤਦਾ ਤਸ੍ਯ ਪ੍ਰਦੀਪਸ੍ਥਾਨੀਯ
ਆਗਮਃ ਕਿਂ ਕਰੋਤਿ, ਨ ਕਿਮਪਿ . ਯਥਾ ਵਾ ਸ ਏਵ ਪ੍ਰਦੀਪਸਹਿਤਪੁਰੁਸ਼ਃ ਸ੍ਵਕੀਯਪੌਰੁਸ਼ਬਲੇਨ ਕੂਪਪਤਨਾਦ੍ਯਦਿ
ਨ ਨਿਵਰ੍ਤਤੇ ਤਦਾ ਤਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਪ੍ਰਦੀਪੋ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਰ੍ਵਾ ਕਿਂ ਕਰੋਤਿ, ਨ ਕਿਮਪਿ . ਤਥਾਯਂ ਜੀਵਃ
ਪ੍ਰ. ੫੬
ਟੀਕਾ : — ਆਗਮਜਨਿਤ ਜ੍ਞਾਨਸੇ, ਯਦਿ ਵਹ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੋ ਤੋ ਸਿਦ੍ਧਿ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ; ਤਥਾ
ਉਸਕੇ (-ਆਗਮਜ੍ਞਾਨਕੇ) ਵਿਨਾ ਜੋ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ਐਸੇ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸੇ ਭੀ ਯਦਿ ਵਹ (ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ) ਸਂਯਮਸ਼ੂਨ੍ਯ
ਹੋ ਤੋ ਸਿਦ੍ਧਿ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ . ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ : —
ਆਗਮਬਲਸੇ ਸਕਲ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੀ ਵਿਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ੧ਤਰ੍ਕਣਾ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਭੀ ਯਦਿ ਜੀਵ ਸਕਲ
ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂਕੇ ਸਾਥ ੨ਮਿਲਿਤ ਹੋਨੇਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਦ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਸਕਾ ਆਕਾਰ ਹੈ ਐਸੇ
ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਉਸਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ਤੋ ਯਥੋਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸੇ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਜੋ
ਯਥੋਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ ਐਸਾ ਵਹ ਜ੍ਞੇਯਨਿਮਗ੍ਨ ਜ੍ਞਾਨਵਿਮੂਢ ਜੀਵ ਕੈਸੇ ਜ੍ਞਾਨੀ ਹੋਗਾ ?
(ਨਹੀਂ ਹੋਗਾ, ਵਹ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਹੀ ਹੋਗਾ .) ਔਰ ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੋ, ਜ੍ਞੇਯਦ੍ਯੋਤਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਆਗਮ ਕ੍ਯਾ
ਕਰੇਗਾ ? (-ਆਗਮ ਜ੍ਞੇਯੋਂਕਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵਹ ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੇ ਲਿਯੇ ਕ੍ਯਾ ਕਰ ਸਕਤਾ ਹੈ ?)
ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯ ਆਗਮਸੇ ਸਿਦ੍ਧਿ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ .
ਔਰ, ਸਕਲ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂਕੇ ਸਾਥ ਮਿਲਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਵਿਸ਼ਦ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਸਕਾ
ਆਕਾਰ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਭੀ, ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਭੀ ਯਦਿ ਜੀਵ ਅਪਨੇਮੇਂ
ਹੀ ਸਂਯਮਿਤ (-ਅਂਕੁਸ਼ਿਤ) ਹੋਕਰ ਨਹੀਂ ਰਹਤਾ, ਤੋ ਅਨਾਦਿ ਮੋਹਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੀ ਵਾਸਨਾਸੇ ਜਨਿਤ ਜੋ
ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਭ੍ਰਮਣ ਉਸਕੇ ਕਾਰਣ ਜੋ ਸ੍ਵੈਰਿਣੀ (-ਸ੍ਵਚ੍ਛਂਦੀ, ਵ੍ਯਭਿਚਾਰਿਣੀ) ਹੈ ਐਸੀ ਚਿਦ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ (-
ਚੈਤਨ੍ਯਕੀ ਪਰਿਣਤਿ) ਅਪਨੇਮੇਂ ਹੀ ਰਹਨੇਸੇ, ਵਾਸਨਾਰਹਿਤ ਨਿਸ਼੍ਕਂਪ ਏਕ ਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਲੀਨ ਚਿਦ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ
ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ, ਵਹ ਕੈਸੇ ਸਂਯਤ ਹੋਗਾ ? (ਨਹੀਂ ਹੋਗਾ, ਅਸਂਯਤ ਹੀ ਹੋਗਾ) ਔਰ ਅਸਂਯਤਕੋ, ਯਥੋਕ੍ਤ
੧. ਤਰ੍ਕਣਾ = ਵਿਚਾਰਣਾ; ਯੁਕ੍ਤਿ ਇਤ੍ਯਾਦਿਕੇ ਆਸ਼੍ਰਯਵਾਲਾ ਜ੍ਞਾਨ .
੨. ਮਿਲਿਤ ਹੋਨੇ ਵਾਲਾ = ਮਿਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਨੇਵਾਲਾ; ਸਂਬਂਧਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ; ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨ੍ਹੇਂ ਜਾਨਨੇਵਾਲਾ . [ਸਮਸ੍ਤ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ
ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰ ਜਿਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤਿਬਿਂਬਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨ੍ਹੇਂ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਐਸਾ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਰੂਪ ਹੈ .]]

Page 442 of 513
PDF/HTML Page 475 of 546
single page version

ਅਸਂਯਤਸ੍ਯ ਚ ਯਥੋਦਿਤਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਪ੍ਰਤੀਤਿਰੂਪਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਯਥੋਦਿਤਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਾਨੁਭੂਤਿਰੂਪਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਵਾ ਕਿਂ
ਕੁਰ੍ਯਾਤ੍ . ਤਤਃ ਸਂਯਮਸ਼ੂਨ੍ਯਾਤ੍ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਾਤ੍ ਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਵਾ ਨਾਸ੍ਤਿ ਸਿਦ੍ਧਿਃ . ਅਤ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥ-
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਮਯੌਗਪਦ੍ਯਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵਂ ਵਿਘਟੇਤੈਵ ..੨੩੭..
ਅਥਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਯੌਗਪਦ੍ਯੇਪ੍ਯਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਸਾਧਕਤਮਤ੍ਵਂ
ਦ੍ਯੋਤਯਤਿ —
ਜਂ ਅਣ੍ਣਾਣੀ ਕਮ੍ਮਂ ਖਵੇਦਿ ਭਵਸਯਸਹਸ੍ਸਕੋਡੀਹਿਂ .
ਤਂ ਣਾਣੀ ਤਿਹਿਂ ਗੁਤ੍ਤੋ ਖਵੇਦਿ ਉਸ੍ਸਾਸਮੇਤ੍ਤੇਣ ..੨੩੮..
ਯਦਜ੍ਞਾਨੀ ਕਰ੍ਮ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ਭਵਸ਼ਤਸਹਸ੍ਰਕੋਟਿਭਿਃ .
ਤਜ੍ਜ੍ਞਾਨੀ ਤ੍ਰਿਭਿਰ੍ਗੁਪ੍ਤਃ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤ੍ਯੁਚ੍ਛ੍ਵਾਸਮਾਤ੍ਰੇਣ ..੨੩੮..
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਜ੍ਞਾਨਸਹਿਤੋਪਿ ਪੌਰੁਸ਼ਸ੍ਥਾਨੀਯਚਾਰਿਤ੍ਰਬਲੇਨ ਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪਾਦਸਂਯਮਾਦ੍ਯਦਿ ਨ ਨਿਵਰ੍ਤਤੇ ਤਦਾ ਤਸ੍ਯ
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਜ੍ਞਾਨਂ ਵਾ ਕਿਂ ਕੁਰ੍ਯਾਤ੍, ਨ ਕਿਮਪੀਤਿ . ਅਤਃ ਏਤਦਾਯਾਤਿ – ਪਰਮਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ
ਮਧ੍ਯੇ ਦ੍ਵਯੇਨੈਕੇਨ ਵਾ ਨਿਰ੍ਵਾਣਂ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਕਿਂਤੁ ਤ੍ਰਯੇਣੇਤਿ ..੨੩੭.. ਏਵਂ ਭੇਦਾਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ-
ਸ੍ਥਾਪਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਗਤਮ੍ . ਕਿਂਚ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾਵਸ੍ਥਾਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾਵਸ੍ਥਾਪਰਮਾਤ੍ਮਾਵਸ੍ਥਾ-
ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਵਸ੍ਥਾਤ੍ਰਯਂ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ . ਅਵਸ੍ਥਾਤ੍ਰਯੇਨੁਗਤਾਕਾਰਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ . ਏਵਂ ਪਰਸ੍ਪਰਸਾਪੇਕ੍ਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰ੍ਯਾਯਾਤ੍ਮਕੋ
ਜੀਵਪਦਾਰ੍ਥਃ. ਤਤ੍ਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾਰਣਂ ਚਿਨ੍ਤ੍ਯਤੇ . ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਰਾਗਾਦਿਰੂਪਾ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾਵਸ੍ਥਾ ਤਾਵਦਸ਼ੁਦ੍ਧਾ, ਮੁਕ੍ਤਿਕਾਰਣਂ
ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਪ੍ਰਤੀਤਿਰੂਪ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਯਾ ਯਥੋਕ੍ਤ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿਰੂਪ ਜ੍ਞਾਨ ਕ੍ਯਾ ਕਰੇਗਾ ?
ਇਸਲਿਯੇ ਸਂਯਮਸ਼ੂਨ੍ਯ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸੇ ਯਾ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਸਿਦ੍ਧਿ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ .
ਇਸਸੇ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਅਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪਨਾ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ
ਹੋਤਾ ..੨੩੭..
ਅਬ, ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ
ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਸਾਧਕਤਮ (ਉਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਸਾਧਕ) ਹੈ ਐਸਾ ਸਮਝਾਤੇ ਹੈਂ : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਤ੍ ਕਰ੍ਮ ] ਜੋ ਕਰ੍ਮ [ਅਜ੍ਞਾਨੀ ] ਅਜ੍ਞਾਨੀ [ਭਵਸ਼ਤਸਹਸ੍ਰਕੋਟਿਭਿਃ ]
ਲਕ੍ਸ਼ਕੋਟਿ ਭਵੋਂਮੇਂ [ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ] ਖਪਾਤਾ ਹੈ, [ਤਤ੍ ] ਵਹ ਕਰ੍ਮ [ਜ੍ਞਾਨੀ ] ਜ੍ਞਾਨੀ [ਤ੍ਰਿਭਿਃ ਗੁਪ੍ਤਃ ] ਤੀਨ
ਪ੍ਰਕਾਰ (ਮਨ – ਵਚਨ – ਕਾਯ) ਸੇ ਗੁਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ [ਉਚ੍ਛ੍ਵਾਸਮਾਤ੍ਰੇਣ ] ਉਚ੍ਛ੍ਵਾਸਮਾਤ੍ਰਮੇਂ [ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ] ਖਪਾ
ਦੇਤਾ ਹੈ ..੨੩੮..
ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜੇ ਕਰ੍ਮੋ ਖਪਾਵੇ ਲਕ੍ਸ਼ ਕੋਟਿ ਭਵੋ ਵਡੇ,
ਤੇ ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨੀ ਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤ ਬਸ ਉਚ੍ਛ੍ਵਾਸਮਾਤ੍ਰਥੀ ਕ੍ਸ਼ਯ ਕਰੇ. ੨੩੮.

Page 443 of 513
PDF/HTML Page 476 of 546
single page version

ਯਦਜ੍ਞਾਨੀ ਕਰ੍ਮ ਕ੍ਰਮਪਰਿਪਾਟਯਾ ਬਾਲਤਪੋਵੈਚਿਤ੍ਰ੍ਯੋਪਕ੍ਰਮੇਣ ਚ ਪਚ੍ਯਮਾਨਮੁਪਾਤ੍ਤਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਤਯਾ
ਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿਵਿਕਾਰਭਾਵਪਰਿਣਤਃ ਪੁਨਰਾਰੋਪਿਤਸਨ੍ਤਾਨਂ ਭਵਸ਼ਤਸਹਸ੍ਰਕੋਟੀਭਿਃ ਕਥਂਚਨ ਨਿਸ੍ਤਰਤਿ,
ਤਦੇਵ ਜ੍ਞਾਨੀ ਸ੍ਯਾਤ੍ਕਾਰਕੇਤਨਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਯੌਗਪਦ੍ਯਾਤਿਸ਼ਯਪ੍ਰਸਾਦਾਸਾਦਿਤਸ਼ੁਦ੍ਧ-
ਜ੍ਞਾਨਮਯਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਜ੍ਞਾਨਿਤ੍ਵਸਦ੍ਭਾਵਾਤ੍ਕਾਯਵਾਙ੍ਮਨਃਕਰ੍ਮੋਪਰਮਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਪ੍ਰਚਣ੍ਡੋਪ-
ਨ ਭਵਤਿ . ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਵਸ੍ਥਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾ ਫਲਭੂਤਾ, ਸਾ ਚਾਗ੍ਰੇ ਤਿਸ਼੍ਠਤਿ . ਏਤਾਭ੍ਯਾਂ ਦ੍ਵਾਭ੍ਯਾਂ ਭਿਨ੍ਨਾ ਯਾਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਾਵਸ੍ਥਾ
ਸਾ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਰਾਗਾਦਿਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾ . ਯਥਾ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਨਿਗੋਤਜ੍ਞਾਨੇ ਸ਼ੇਸ਼ਾਵਰਣੇ ਸਤ੍ਯਪਿ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਂ
ਨਾਸ੍ਤਿ ਤਥਾਤ੍ਰਾਪਿ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣੇ ਸਤ੍ਯਪ੍ਯੇਕਦੇਸ਼ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਜ੍ਞਾਨਾਪੇਕ੍ਸ਼ਯਾ ਨਾਸ੍ਤ੍ਯਾਵਰਣਮ੍ . ਯਾਵਤਾਂਸ਼ੇਨ
ਨਿਰਾਵਰਣਾ ਰਾਗਾਦਿਰਹਿਤਤ੍ਵੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾ ਚ ਤਾਵਤਾਂਸ਼ੇਨ ਮੋਕ੍ਸ਼ਕਾਰਣਂ ਭਵਤਿ . ਤਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਪਾਰਿਣਾਮਿਕਭਾਵਰੂਪਂ
ਪਰਮਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਧ੍ਯੇਯਂ ਭਵਤਿ, ਤਚ੍ਚ ਤਸ੍ਮਾਦਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਧ੍ਯਾਨਾਵਸ੍ਥਾਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਕਥਂਚਿਦ੍ਭਿਨ੍ਨਮ੍ . ਯਦੈਕਾਨ੍ਤੇਨਾਭਿਨ੍ਨਂ
ਭਵਤਿ ਤਦਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ੇਪਿ ਧ੍ਯਾਨਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ, ਅਥਵਾਸ੍ਯ ਧ੍ਯਾਨਪਰ੍ਯਾਯਸ੍ਯ ਵਿਨਾਸ਼ੇ ਸਤਿ ਤਸ੍ਯ ਪਾਰਿਣਾਮਿਕ-
ਭਾਵਸ੍ਯਾਪਿ ਵਿਨਾਸ਼ਃ ਪ੍ਰਾਪ੍ਨੋਤਿ . ਏਵਂ ਬਹਿਰਾਤ੍ਮਾਨ੍ਤਰਾਤ੍ਮਪਰਮਾਤ੍ਮਕਥਨਰੂਪੇਣ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਃ . ਅਥ
ਪਰਮਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਰੂਪਾਣਾਂ ਮੇਲਾਪਕੇਪਿ, ਯਦਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਂ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ-
ਸਮਾਧਿਲਕ੍ਸ਼ਣਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਂ, ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਤਦੇਵ ਮੁਕ੍ਤਿਕਾਰਣਮਿਤਿ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਯਤਿ — ਜਂ ਅਣ੍ਣਾਣੀ ਕਮ੍ਮਂ ਖਵੇਦਿ
ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਰੂਪਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਭੇਦਜ੍ਞਾਨਾਭਾਵਾਦਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵੋ ਯਤ੍ਕਰ੍ਮ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ . ਕਾਭਿਃ
ਕਰਣਭੂਤਾਭਿਃ . ਭਵਸਯਸਹਸ੍ਸਕੋਡੀਹਿਂ ਭਵਸ਼ਤਸਹਸ੍ਰਕੋਟਿਭਿਃ . ਤਂ ਣਾਣੀ ਤਿਹਿਂ ਗੁਤ੍ਤੋ ਤਤ੍ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵਸ੍ਤ੍ਰਿ-
ਗੁਪ੍ਤਿਗੁਪ੍ਤਃ ਸਨ੍ ਖਵੇਦਿ ਉਸ੍ਸਾਸਮੇਤ੍ਤੇਣ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤ੍ਯੁਚ੍ਛ੍ਵਾਸਮਾਤ੍ਰੇਣੇਤਿ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਬਹਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯੇ ਪਰਮਾਗਮਾਭ੍ਯਾਸਬਲੇਨ
ਯਤ੍ਸਮ੍ਯਕ੍ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਂ ਤਥੈਵ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਵ੍ਰਤਾਦ੍ਯਨੁਸ਼੍ਠਾਨਂ ਚੇਤਿ ਤ੍ਰਯਂ, ਤਤ੍ਤ੍ਰਯਾਧਾਰੇਣੋਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਿਦ੍ਧਜੀਵਵਿਸ਼ਯੇ ਸਮ੍ਯਕ੍-
ਪਰਿਜ੍ਞਾਨਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਂ ਤਦ੍ਗੁਣਸ੍ਮਰਣਾਨੁਕੂਲਮਨੁਸ਼੍ਠਾਨਂ ਚੇਤਿ ਤ੍ਰਯਂ, ਤਤ੍ਤ੍ਰਯਾਧਾਰੇਣੋਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਵਿਸ਼ਦਾਖਣ੍ਡੈਕਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰੇ
ਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਨਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਰੂਪਂ ਸਵਿਕਲ੍ਪਜ੍ਞਾਨਂ ਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਾਦੇਯਭੂਤਰੁਚਿਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਂ ਤਤ੍ਰੈਵਾਤ੍ਮਨਿ
ਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਂ ਸਵਿਕਲ੍ਪਚਾਰਿਤ੍ਰਮਿਤਿ ਤ੍ਰਯਮ੍ . ਤਤ੍ਤ੍ਰਯਪ੍ਰਸਾਦੇਨੋਤ੍ਪਨ੍ਨਂ ਯਨ੍ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਰੂਪਂ
ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਂ ਤਦਭਾਵਾਦਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵੋ ਬਹੁਭਵਕੋਟਿਭਿਰ੍ਯਤ੍ਕਰ੍ਮ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ,
ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਕਰ੍ਮ (ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੋ) ਕ੍ਰਮਪਰਿਪਾਟੀਸੇ ਤਥਾ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਬਾਲਤਪਾਦਿਰੂਪ
ਉਦ੍ਯਮਸੇ ਪਕਤੇ ਹੁਏ, ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੋ ਗ੍ਰਹਣ ਕਿਯਾ ਹੋਨੇਸੇ ਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿ ਵਿਕਾਰਭਾਵਰੂਪ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਸੇ
ਪੁਨਃ ਸਂਤਾਨਕੋ ਆਰੋਪਿਤ ਕਰਤਾ ਜਾਯ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ, ਲਕ੍ਸ਼ਕੋਟਿਭਵੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਚਾਹੇ ਜਿਸਪ੍ਰਕਾਰ (-ਮਹਾ
ਕਸ਼੍ਟਸੇ) ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਵਹੀ ਕਰ੍ਮ, (ਜ੍ਞਾਨੀਕੋ ਸ੍ਯਾਤ੍ਕਾਰਕੇਤਨ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ,
ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਔਰ ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕੇ ਅਤਿਸ਼ਯਪ੍ਰਸਾਦਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀ ਹੁਈ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮਯ
ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਐਸੇ ਜ੍ਞਾਨੀਪਨਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਕਾਯ – ਵਚਨ – ਮਨਕੇ
ਕਰ੍ਮੋਂਕੇ ੧ਉਪਰਮਸੇ ਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤਿਤਾ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਹੋਨੇਸੇ ਪ੍ਰਚਣ੍ਡ ਉਦ੍ਯਮ ਸੇ ਪਕਤਾ ਹੁਆ, ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕੇ ਛੋੜਨੇਸੇ
ਸਮਸ੍ਤ ਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿ ਵਿਕਾਰ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਨਿਰਸ੍ਤ ਹੁਆ ਹੋਨੇਸੇ ਪੁਨਃਸਂਤਾਨਕੋ ਆਰੋਪਿਤ ਨ ਕਰਤਾ ਜਾਯ
੧. ਉਪਰਮ = ਵਿਰਾਮ, ਅਟਕ ਜਾਨਾ ਵਹ, ਰੁਕ ਜਾਨਾ ਵਹ; [ਜ੍ਞਾਨੀਕੇ ਜ੍ਞਾਨੀਪਨਕੇ ਕਾਰਣ ਕਾਯ – ਵਚਨ – ਮਨ ਸਂਬਂਧੀ
ਕਾਰ੍ਯ ਰੁਕ ਜਾਨੇਸੇ ਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤਤਾ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਤੀ ਹੈ .]]

Page 444 of 513
PDF/HTML Page 477 of 546
single page version

ਕ੍ਰਮਪਚ੍ਯਮਾਨਮਪਹਸ੍ਤਿਤਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਤਯਾ ਦੂਰਨਿਰਸ੍ਤਸਮਸ੍ਤਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿਵਿਕਾਰਃ ਪੁਨਰਨਾਰੋਪਿਤਸਨ੍ਤਾਨ-
ਮੁਚ੍ਛ੍ਵਾਸਮਾਤ੍ਰੇਣੈਵ ਲੀਲਯੈਵ ਪਾਤਯਤਿ . ਅਤ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਯੌਗਪਦ੍ਯੇਪ੍ਯਾਤ੍ਮ-
ਜ੍ਞਾਨਮੇਵ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਸਾਧਕਤਮਮਨੁਮਨ੍ਤਵ੍ਯਮ੍ ..੨੩੮..
ਅਥਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਯੌਗਪਦ੍ਯਮਪ੍ਯਕਿਂ ਚਿਤ੍ਕ ਰ-
ਮਿਤ੍ਯਨੁਸ਼ਾਸ੍ਤਿ —
ਪਰਮਾਣੁਪਮਾਣਂ ਵਾ ਮੁਚ੍ਛਾ ਦੇਹਾਦਿਏਸੁ ਜਸ੍ਸ ਪੁਣੋ .
ਵਿਜ੍ਜਦਿ ਜਦਿ ਸੋ ਸਿਦ੍ਧਿਂ ਣ ਲਹਦਿ ਸਵ੍ਵਾਗਮਧਰੋ ਵਿ ..੨੩੯..
ਤਤ੍ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨੀ ਜੀਵਃ ਪੂਰ੍ਵੋਕ੍ਤਜ੍ਞਾਨਗੁਣਸਦ੍ਭਾਵਾਤ੍ ਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤਿਗੁਪ੍ਤਃ ਸਨ੍ਨੁਚ੍ਛ੍ਵਾਸਮਾਤ੍ਰੇਣ ਲੀਲਯੈਵ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤੀਤਿ .
ਤਤੋ ਜ੍ਞਾਯਤੇ ਪਰਮਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਰੂਪਾਣਾਂ ਸਦ੍ਭਾਵੇਪ੍ਯਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਰੂਪਸ੍ਯ ਸ੍ਵ-
ਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਸ੍ਯੈਵ ਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵਮਿਤਿ ..੨੩੮.. ਅਥ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਕ੍ਤਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਰਹਿਤਸ੍ਯ ਸਰ੍ਵਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ-
ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਉਚ੍ਛ੍ਵਾਸਮਾਤ੍ਰਮੇਂ ਹੀ ਲੀਲਾਸੇ ਹੀ ਜ੍ਞਾਨੀ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰ ਦੇਤਾ ਹੈ .
ਇਸਸੇ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ, ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਔਰ ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਕੋ
ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਸਾਧਕਤਮ ਸਂਮਤ ਕਰਨਾ .
ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੇ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਤਥਾ ਬਾਲਤਪਾਦਿਰੂਪ ਉਦ੍ਯਮਸੇ ਕਰ੍ਮ ਪਕਤੇ ਹੈਂ ਔਰ
੧ਜ੍ਞਾਨੀਪਨਕੇ ਕਾਰਣ ਹੋਨੇਵਾਲੇ ਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤਤਾਰੂਪ ਪ੍ਰਚਣ੍ਡ ਉਦ੍ਯਮਸੇ ਕਰ੍ਮ ਪਕਤੇ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ
ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਜਿਸ ਕਰ੍ਮਕੋ ਅਨੇਕ ੨ਸ਼ਤ – ਸਹਸ੍ਰ – ਕੋਟਿ ਭਵੋਂਮੇਂ ਮਹਾਕਸ਼੍ਟਸੇ ਉਲ੍ਲਂਘਨ (ਪਾਰ) ਕਰ ਪਾਤਾ
ਹੈ ਵਹੀ ਕਰ੍ਮ ਜ੍ਞਾਨੀ ਉਚ੍ਛ੍ਵਾਸਮਾਤ੍ਰਮੇਂ ਹੀ, ਕੌਤੁਕਮਾਤ੍ਰਮੇਂ ਹੀ ਨਸ਼੍ਟ ਕਰ ਡਾਲਤਾ ਹੈ . ਔਰ ਅਜ੍ਞਾਨੀਕੇ
ਵਹ ਕਰ੍ਮ, ਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿਵਿਕਾਰਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨਕੇ ਕਾਰਣ, ਪੁਨਃ ਨੂਤਨ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਸਂਤਤਿਕੋ ਛੋੜਤਾ ਜਾਤਾ
ਹੈ ਤਥਾ ਜ੍ਞਾਨੀਕੇ ਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿਵਿਕਾਰਰੂਪ ਪਰਿਣਮਨ ਨ ਹੋਨੇਸੇ ਵਹ ਕ ਰ੍ਮ ਪੁਨਃ ਨੂਤਨ ਕਰ੍ਮਰੂਪ ਸਂਤਤਿਕੋ
ਨਹੀਂ ਛੋੜਤਾ ਜਾਤਾ .
ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਸਾਧਕਤਮ ਹੈ ..੨੩੮..
ਅਬ, ਐਸਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ – ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਕੇ ਸਰ੍ਵ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ, ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਤਥਾ
ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨਾ ਭੀ ਅਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕੁਛ ਭੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਤਾ) : —
੧. ਜ੍ਞਾਨੀਪਨ = ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕੇ ਅਤਿਸ਼ਯ ਪ੍ਰਸਾਦਸੇ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਜ੍ਞਾਨਮਯ
ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਅਨੁਭੂਤਿ ਜ੍ਞਾਨੀਪਨਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ .
੨. ਸ਼ਤ – ਸਹਸ੍ਰ – ਕੋਟਿ = ੧੦੦ × ੧੦੦੦ × ੧੦੦੦੦੦੦੦
ਅਣੁਮਾਤ੍ਰ ਪਣ ਮੂਰ੍ਛਾ ਤਣੋ ਸਦ੍ਭਾਵ ਜੋ ਦੇਹਾਦਿਕੇ,
ਤੋ ਸਰ੍ਵਆਗਮਧਰ ਭਲੇ ਪਣ ਨਵ ਲਹੇ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਵਨੇ. ੨੩੯.

Page 445 of 513
PDF/HTML Page 478 of 546
single page version

ਪਰਮਾਣੁਪ੍ਰਮਾਣਂ ਵਾ ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾ ਦੇਹਾਦਿਕੇਸ਼ੁ ਯਸ੍ਯ ਪੁਨਃ .
ਵਿਦ੍ਯਤੇ ਯਦਿ ਸ ਸਿਦ੍ਧਿਂ ਨ ਲਭਤੇ ਸਰ੍ਵਾਗਮਧਰੋਪਿ ..੨੩੯..
ਯਦਿ ਕਰਤਲਾਮਲਕੀਕ੍ਰੁਤਸਕਲਾਗਮਸਾਰਤਯਾ ਭੂਤਭਵਦ੍ਭਾਵਿ ਚ ਸ੍ਵੋਚਿਤਪਰ੍ਯਾਯਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਮ-
ਸ਼ੇਸ਼ਦ੍ਰਵ੍ਯਜਾਤਂ ਜਾਨਨ੍ਤਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਜਾਨਨ੍ ਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਾਨਃ ਸਂਯਮਯਂਸ਼੍ਚਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ
ਯੌਗਪਦ੍ਯੇਪਿ ਮਨਾਙ੍ਮੋਹਮਲੋਪਲਿਪ੍ਤਤ੍ਵਾਤ੍ ਯਦਾ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਮੂਰ੍ਚ੍ਛੋਪਰਕ੍ਤਤਯਾ ਨਿਰੁਪਰਾਗੋਪਯੋਗਪਰਿਣਤਂ
ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਾਨਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਨਾਨੁਭਵਤਿ ਤਦਾ ਤਾਵਨ੍ਮਾਤ੍ਰਮੋਹਮਲਕਲਂਕ ਕੀਲਿਕਾਕੀਲਿਤੈਃ ਕਰ੍ਮ-
ਭਿਰਵਿਮੁਚ੍ਯਮਾਨੋ ਨ ਸਿਦ੍ਧਯਤਿ . ਅਤ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯਮਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਯੌਗ-
ਪਦ੍ਯਮਪ੍ਯਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰਮੇਵ ..੨੩੯..
ਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਯੌਗਪਦ੍ਯਮਪ੍ਯਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰਮਿਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਪਰਮਾਣੁਪਮਾਣਂ ਵਾ ਮੁਚ੍ਛਾ ਦੇਹਾਦਿਏਸੁ ਜਸ੍ਸ ਪੁਣੋ ਵਿਜ੍ਜਦਿ ਜਦਿ
ਪਰਮਾਣੁਮਾਤ੍ਰਂ ਵਾ ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾ ਦੇਹਾਦਿਕੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇਸੁ ਯਸ੍ਯ ਪੁਰੁਸ਼ਸ੍ਯ ਪੁਨਰ੍ਵਿਦ੍ਯਤੇ ਯਦਿ ਚੇਤ੍, ਸੋ ਸਿਦ੍ਧਿਂ ਣ ਲਹਦਿ
ਸ ਸਿਦ੍ਧਿਂ ਮੁਕ੍ਤਿਂ ਨ ਲਭਤੇ . ਕਥਂਭੂਤਃ . ਸਵ੍ਵਾਗਮਧਰੋ ਵਿ ਸਰ੍ਵਾਗਮਧਰੋਪੀਤਿ . ਅਯਮਤ੍ਰਾਰ੍ਥਃ — ਸਰ੍ਵਾਗਮਜ੍ਞਾਨ-
ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਯੌਗਪਦ੍ਯੇ ਸਤਿ ਯਸ੍ਯ ਦੇਹਾਦਿਵਿਸ਼ਯੇ ਸ੍ਤੋਕਮਪਿ ਮਮਤ੍ਵਂ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ਤਸ੍ਯ ਪੂਰ੍ਵਸੂਤ੍ਰੋਕ੍ਤਂ
ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਤ੍ਮਕਂ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਂ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ..੨੩੯.. ਅਥ ਦ੍ਰਵ੍ਯਭਾਵ-
ਸਂਯਮਸ੍ਵਰੂਪਂ ਕਥਯਤਿ —
.
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਪੁਨਃ ] ਔਰ [ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਯਸ੍ਯ ] ਜਿਸਕੇ [ਦੇਹਾਦਿਕੇਸ਼ੁ ] ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕੇ
ਪ੍ਰਤਿ [ਪਰਮਾਣੁਪ੍ਰਮਾਣਂ ਵਾ ] ਪਰਮਾਣੁਮਾਤ੍ਰ ਭੀ [ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾ ] ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾ [ਵਿਦ੍ਯਤੇ ] ਵਰ੍ਤਤੀ ਹੋ ਤੋ [ਸਃ ] ਵਹ
[ਸਰ੍ਵਾਗਮਧਰਃ ਅਪਿ ] ਭਲੇ ਹੀ ਸਰ੍ਵਾਗਮਕਾ ਧਾਰੀ ਹੋ ਤਥਾਪਿ [ਸਿਦ੍ਧਿਂ ਨ ਲਭਤੇ ] ਸਿਦ੍ਧਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ
ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ..੨੩੯..
ਟੀਕਾ : — ਸਕਲ ਆਗਮਕੇ ਸਾਰਕੋ ਹਸ੍ਤਾਮਲਕਵਤ੍ ਕਰਨੇਸੇ (-ਹਥੇਲੀਮੇਂ ਰਕ੍ਖੇ ਹੁਏ
ਆਂਵਲੇਕੇ ਸਮਾਨ ਸ੍ਪਸ਼੍ਟ ਜ੍ਞਾਨ ਹੋਨੇਸੇ) ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਭੂਤ – ਵਰ੍ਤਮਾਨ – ਭਾਵੀ ੧ਸ੍ਵੋਚਿਤ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਸਾਥ
ਅਸ਼ੇਸ਼ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਮੂਹਕੋ ਜਾਨਨੇਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਾਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ, ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਸਂਯਮਿਤ ਰਖਤਾ ਹੈ,
ਉਸ ਪੁਰੁਸ਼ਕੇ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ, ਯਦਿ ਵਹ
ਕਿਂਚਿਤ੍ਮਾਤ੍ਰ ਭੀ ਮੋਹਮਲਸੇ ਲਿਪ੍ਤ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼ਰੀਰਾਦਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿ (ਤਤ੍ਸਂਬਂਧੀ) ਮੂਰ੍ਚ੍ਛਾਸੇ ੨ਉਪਰਕ੍ਤ ਰਹਨੇਸੇ,
੩ਨਿਰੁਪਰਾਗ ਉਪਯੋਗਮੇਂ ਪਰਿਣਤ ਕਰਕੇ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, ਤੋ ਵਹ ਪੁਰੁਸ਼ ਮਾਤ੍ਰ
ਉਤਨੇ (ਕੁਛ) ਮੋਹਮਲਕਲਂਕਰੂਪ ਕੀਲੇਕੇ ਸਾਥ ਬਁਧੇ ਹੁਏ ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ ਨ ਛੂਟਤਾ ਹੁਆ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ
ਹੋਤਾ .
ਇਸਲਿਯੇ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਸ਼ੂਨ੍ਯ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨਾ ਭੀ
੧. ਸ੍ਵੋਚਿਤ = ਅਪਨੇਕੋ ਉਚਿਤ, ਅਪਨੇ – ਅਪਨੇ ਯੋਗ੍ਯ . [ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਤ੍ਰਿਕਾਲਕੀ ਸ੍ਵੋਚਿਤ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂ ਸਹਿਤ
ਸਮਸ੍ਤ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ ਜਾਨਨਾ ਹੈ .]]
੨. ਉਪਰਕ੍ਤ = ਮਲਿਨ; ਵਿਕਾਰੀ . ੩. ਨਿਰੁਪਰਾਗ = ਉਪਰਾਗ ਰਹਿਤ; ਨਿਰ੍ਮਲ; ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰ; ਸ਼ੁਦ੍ਧ .

Page 446 of 513
PDF/HTML Page 479 of 546
single page version

ਅਥਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਯੌਗਪਦ੍ਯਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਯੌਗਪਦ੍ਯਂ ਸਾਧਯਤਿ —
ਪਂਚਸਮਿਦੋ ਤਿਗੁਤ੍ਤੋ ਪਂਚੇਂਦਿਯਸਂਵੁਡੋ ਜਿਦਕਸਾਓ .
ਦਂਸਣਣਾਣਸਮਗ੍ਗੋ ਸਮਣੋ ਸੋ ਸਂਜਦੋ ਭਣਿਦੋ ..੨੪੦..
ਪਞ੍ਚਸਮਿਤਸ੍ਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤਃ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂਵ੍ਰੁਤੋ ਜਿਤਕਸ਼ਾਯਃ .
ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸਮਗ੍ਰਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਸ ਸਂਯਤੋ ਭਣਿਤਃ ..੨੪੦..
ਯਃ ਖਲ੍ਵਨੇਕਾਨ੍ਤਕੇਤਨਾਗਮਜ੍ਞਾਨਬਲੇਨ ਸਕਲਪਦਾਰ੍ਥਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰਕਰਂਬਿਤਵਿਸ਼ਦੈਕਜ੍ਞਾਨਾਕਾਰ-
ਮਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸ਼੍ਰਦ੍ਦਧਾਨੋਨੁਭਵਂਸ਼੍ਚਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਵ ਨਿਤ੍ਯਨਿਸ਼੍ਚਲਾਂ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮਿਚ੍ਛਨ੍ ਸਮਿਤਿਪਂਚਕਾਂਕੁ ਸ਼ਿਤਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤ-
ਚਾਗੋ ਯ ਅਣਾਰਂਭੋ ਵਿਸਯਵਿਰਾਗੋ ਖਓ ਕਸਾਯਾਣਂ .
ਸੋ ਸਂਜਮੋ ਤ੍ਤਿ ਭਣਿਦੋ ਪਵ੍ਵਜ੍ਜਾਏ ਵਿਸੇਸੇਣ ..“੩੫..
ਚਾਗੋ ਯ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਗ੍ਰਹਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਬਾਹ੍ਯਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰਪਰਿਗ੍ਰਹਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸ੍ਤ੍ਯਾਗਃ . ਅਣਾਰਂਭੋ ਨਿਃਕ੍ਰਿਯਨਿਜ-
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯੇ ਸ੍ਥਿਤ੍ਵਾ ਮਨੋਵਚਨਕਾਯਵ੍ਯਾਪਾਰਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰਨਾਰਮ੍ਭਃ . ਵਿਸਯਵਿਰਾਗੋ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯਸ੍ਵਾਤ੍ਮਭਾਵਨੋਤ੍ਥਸੁਖੇ
ਤ੍ਰੁਪ੍ਤਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਾਭਿਲਾਸ਼ਤ੍ਯਾਗੋ ਵਿਸ਼ਯਵਿਰਾਗਃ. ਖਓ ਕਸਾਯਾਣਂ ਨਿਃਕਸ਼ਾਯਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਬਲੇਨ
ਕ੍ਰੋਧਾਦਿਕਸ਼ਾਯਤ੍ਯਾਗਃ ਕਸ਼ਾਯਕ੍ਸ਼ਯਃ . ਸੋ ਸਂਜਮੋ ਤ੍ਤਿ ਭਣਿਦੋ ਸ ਏਵਂਗੁਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ ਸਂਯਮ ਇਤਿ ਭਣਿਤਃ .
ਪਵ੍ਵਜ੍ਜਾਏ ਵਿਸੇਸੇਣ ਸਾਮਾਨ੍ਯੇਨਾਪਿ ਤਾਵਦਿਦਂ ਸਂਯਮਲਕ੍ਸ਼ਣਂ, ਪ੍ਰਵ੍ਰਜ੍ਯਾਯਾਂ ਤਪਸ਼੍ਚਰਣਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣੇਤਿ .
ਅਤ੍ਰਾਭ੍ਯਨ੍ਤਰਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸਂਵਿਤ੍ਤਿਰ੍ਭਾਵਸਂਯਮੋ, ਬਹਿਰਙ੍ਗਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸ਼੍ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਯਮ ਇਤਿ ..“੩੫.. ਅਥਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥ-
ਅਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰ ਹੀ ਹੈ ..੨੩੯..
ਅਬ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕੇ ਸਾਥ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਕੇ
ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕੋ ਸਾਧਤੇ ਹੈਂ; (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ, ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ ਔਰ ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵ — ਇਸ ਤ੍ਰਿਕਕੇ ਸਾਥ
ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕੋ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ) : —
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਪਂਚਸਮਿਤਿਃ ] ਪਾਁਚ ਸਮਿਤਿਯੁਕ੍ਤ, [ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ -ਸਂਵ੍ਰੁਤਃ ] ਪਾਂਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕਾ
ਸਂਵਰਵਾਲਾ [ਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤਃ ] ਤੀਨ ਗੁਪ੍ਤਿ ਸਹਿਤ, [ਜਿਤਕਸ਼ਾਯਃ ] ਕਸ਼ਾਯੋਂਕੋ ਜੀਤਨੇਵਾਲਾ,
[ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸਮਗ੍ਰਃ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸੇ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ — [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਐਸਾ ਜੋ ਸ਼੍ਰਮਣ [ਸਃ ] ਵਹ [ਸਂਯਤਃ ]
ਸਂਯਤ [ਭਣਿਤਃ ] ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ..੨੪੦..
ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਪੁਰੁਸ਼ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਕੇਤਨ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨਕੇ ਬਲਸੇ, ਸਕਲ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕੇ
ਜ੍ਞੇਯਾਕਾਰੋਂਕੇ ਸਾਥ ਮਿਲਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, ਵਿਸ਼ਦ ਏਕ ਜ੍ਞਾਨ ਜਿਸਕਾ ਆਕਾਰ ਹੈ ਐਸੇ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ
ਜੇ ਪਂਚਸਮਿਤ, ਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਨਿਰੋਧੀ, ਵਿਜਯੀ ਕਸ਼ਾਯਨੋ,
ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਥੀ ਤੇ ਸ਼੍ਰਮਣਨੇ ਸਂਯਤ ਕਹ੍ਯੋ. ੨੪੦.

Page 447 of 513
PDF/HTML Page 480 of 546
single page version

ਸਂਯਮਸਾਧਨੀਕ੍ਰੁਤਸ਼ਰੀਰਪਾਤ੍ਰਃ ਕ੍ਰਮੇਣ ਨਿਸ਼੍ਚਲਨਿਰੁਦ੍ਧਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦ੍ਵਾਰਤਯਾ ਸਮੁਪਰਤਕਾਯਵਾਙ੍ਮਨੋਵ੍ਯਾਪਾਰੋ
ਭੂਤ੍ਵਾ ਚਿਦ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਚਂਙ੍ਕ੍ਰ ਮਣਨਿਮਿਤ੍ਤਮਤ੍ਯਨ੍ਤਮਾਤ੍ਮਨਾ ਸਮਮਨ੍ਯੋਨ੍ਯਸਂਵਲਨਾਦੇਕੀਭੂਤਮਪਿ
ਸ੍ਵਭਾਵਭੇਦਾਤ੍ਪਰਤ੍ਵੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ੍ਯਾਤ੍ਮਨੈਵ ਕੁਸ਼ਲੋ ਮਲ੍ਲ ਇਵ ਸੁਨਿਰ੍ਭਰਂ ਨਿਸ਼੍ਪੀਡਯ ਨਿਸ਼੍ਪੀਡਯ
ਕਸ਼ਾਯਚਕ੍ਰਮਕ੍ਰਮੇਣ ਜੀਵਂ ਤ੍ਯਾਜਯਤਿ, ਸ ਖਲੁ ਸਕਲਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸ਼ੂਨ੍ਯੋਪਿ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰੁਸ਼ਿਜ੍ਞਪ੍ਤਿਮਾਤ੍ਰ-
ਸ੍ਵਭਾਵਭੂਤਾਵਸ੍ਥਾਪਿਤਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵੋਪਜਾਤਨਿਤ੍ਯਨਿਸ਼੍ਚਲਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤਯਾ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ਸਂਯਤ ਏਵ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਤਸ੍ਯੈਵ
ਚਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਯੌਗਪਦ੍ਯਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਯੌਗਪਦ੍ਯਂ ਸਿਦ੍ਧਯਤਿ ..੨੪੦..
ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਤ੍ਰਯਾਣਾਂ ਯਤ੍ਸਵਿਕਲ੍ਪਂ ਯੌਗਪਦ੍ਯਂ ਤਥਾ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਂ ਚੇਤਿ ਦ੍ਵਯੋਃ ਸਂਭਵਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ —
ਪਂਚਸਮਿਦੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਪਞ੍ਚਸਮਿਤਿਭਿਃ ਸਮਿਤਃ ਸਂਵ੍ਰੁਤਃ ਪਞ੍ਚਸਮਿਤਃ, ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਤੁ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪੇ ਸਮ੍ਯਗਿਤੋ
ਗਤਃ ਪਰਿਣਤਃ ਸਮਿਤਃ . ਤਿਗੁਤ੍ਤੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਮਨੋਵਚਨਕਾਯਨਿਰੋਧਤ੍ਰਯੇਣ ਗੁਪ੍ਤਃ ਤ੍ਰਿਗੁਪ੍ਤਃ, ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪੇ
ਗੁਪ੍ਤਃ ਪਰਿਣਤਃ . ਪਂਚੇਂਦਿਯਸਂਵੁਡੋ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਵਿਸ਼ਯਵ੍ਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾ ਸਂਵ੍ਰੁਤਃ ਪਞ੍ਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂਵ੍ਰੁਤਃ, ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ
ਵਾਤੀਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸੁਖਸ੍ਵਾਦਰਤਃ . ਜਿਦਕਸਾਓ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਕ੍ਰੋਧਾਦਿਕਸ਼ਾਯਜਯੇਨ ਜਿਤਕਸ਼ਾਯਃ, ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ
ਚਾਕਸ਼ਾਯਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਰਤਃ . ਦਂਸਣਣਾਣਸਮਗ੍ਗੋ ਅਤ੍ਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨਸ਼ਬ੍ਦੇਨ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਰੂਪਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਂ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਮ੍,
ਜ੍ਞਾਨਸ਼ਬ੍ਦੇਨ ਤੁ ਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨਮਿਤਿ; ਤਾਭ੍ਯਾਂ ਸਮਗ੍ਰੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸਮਗ੍ਰਃ . ਸਮਣੋ ਸੋ ਸਂਜਦੋ ਭਣਿਦੋ ਸ
ਏਵਂਗੁਣਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ ਸ਼੍ਰਮਣ ਸਂਯਤ ਇਤਿ ਭਣਿਤਃ . ਅਤ ਏਤਦਾਯਾਤਂ – ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਯਦ੍ਬਹਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯੇ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕ੍ਰੁਤਂ
ਤੇਨ ਸਵਿਕਲ੍ਪਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਤ੍ਰਯਯੌਗਪਦ੍ਯਂ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਮ੍; ਅਭ੍ਯਨ੍ਤਰਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇਨ ਤੁ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਂ
ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਮਿਤਿ ਸਵਿਕਲ੍ਪਯੌਗਪਦ੍ਯਂ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਂ ਚ ਘਟਤ ਇਤਿ ..੨੪੦.. ਅਥਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ-
ਸਂਯਤਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਵਿਕਲ੍ਪਤ੍ਰਯਯੌਗਪਦ੍ਯੇਨ ਤਥਾ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨੇਨ ਚ ਯੁਕ੍ਤੋ ਯੋਸੌ ਸਂਯਤਸ੍ਤਸ੍ਯ ਕਿਂ
ਲਕ੍ਸ਼ਣਮਿਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ . ਇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ ਕੋਰ੍ਥਃ ਇਤਿ ਪ੍ਰੁਸ਼੍ਟੇ ਪ੍ਰਤ੍ਯੁਤ੍ਤਰਂ ਦਦਾਤਿ . ਏਵਂ ਪ੍ਰਸ਼੍ਨੋਤ੍ਤਰਪਾਤਨਿਕਾਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ
੧. ਮਰ੍ਦਨ ਕਰ ਕਰਕੇ = ਦਬਾ ਦਬਾਕੇ, ਕਚਰ ਕਚਰਕੇ, ਦਮਨ ਕਰਕੇ .
੨. ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਹੈ .
ਔਰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਹੀ ਨਿਤ੍ਯਨਿਸ਼੍ਚਲ ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੋ ਇਚ੍ਛਤਾ ਹੁਆ, ਸਂਯਮਕੇ ਸਾਧਨਰੂਪ
ਬਨਾਯੇ ਹੁਏ ਸ਼ਰੀਰਪਾਤ੍ਰਕੋ ਪਾਁਚ ਸਮਿਤਿਯੋਂਸੇ ਅਂਕੁਸ਼ਿਤ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਦ੍ਵਾਰਾ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤ ਕਰਤਾ ਹੁਆ, ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ
ਪਂਚੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਕੇ ਨਿਸ਼੍ਚਲ ਨਿਰੋਧ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਸਕੇ ਕਾਯ – ਵਚਨ – ਮਨਕਾ ਵ੍ਯਾਪਾਰ ਵਿਰਾਮਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸਾ
ਹੋਕਰ, ਚਿਦ੍ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਲਿਯੇ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਭ੍ਰਮਣਕਾ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਜੋ ਕਸ਼ਾਯਸਮੂਹ ਵਹ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਸਾਥ ਅਨ੍ਯੋਨ੍ਯ
ਮਿਲਨਕੇ ਕਾਰਣ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਏਕਰੂਪ ਹੋ ਜਾਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸ੍ਵਭਾਵਭੇਦਕੇ ਕਾਰਣ ਉਸੇ ਪਰਰੂਪਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ
ਕਰਕੇ ਆਤ੍ਮਾਸੇ ਹੀ ਕੁਸ਼ਲ ਮਲ੍ਲਕੀ ਭਾਁਤਿ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ੧ਮਰ੍ਦਨ ਕਰ ਕਰਕੇ ਅਕ੍ਰਮਸੇ ਉਸੇ ਮਾਰ ਡਾਲਤਾ
ਹੈ, ਵਹ ਪੁਰੁਸ਼ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ, ਸਕਲ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ੨ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਮਾਤ੍ਰ ਸ੍ਵਭਾਵਰੂਪਸੇ
ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵ (-ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ) ਮੇਂ ਨਿਤ੍ਯਨਿਸ਼੍ਚਲ ਪਰਿਣਤਿ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਨੇਸੇ, ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਸਂਯਤ ਹੀ ਹੈ .
ਔਰ ਉਸੇ ਹੀ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕਾ ਤਥਾ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਕਾ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨਾ
ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ ..੨੪੦..