Page 448 of 513
PDF/HTML Page 481 of 546
single page version

ਅਥਾਸ੍ਯ ਸਿਦ੍ਧਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਯੌਗਪਦ੍ਯਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਯੌਗਪਦ੍ਯਸਂਯਤਸ੍ਯ ਕੀਦ੍ਰੁਗ੍ਲਕ੍ਸ਼ਣ- ਮਿਤ੍ਯਨੁਸ਼ਾਸ੍ਤਿ —

ਸਂਯਮਃ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਪੁਰਃਸਰਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ, ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਧਰ੍ਮਃ, ਧਰ੍ਮਃ ਸਾਮ੍ਯਂ, ਸਾਮ੍ਯਂ ਮੋਹਕ੍ਸ਼ੋਭ- ਵਿਹੀਨਃ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮਃ . ਤਤਃ ਸਂਯਤਸ੍ਯ ਸਾਮ੍ਯਂ ਲਕ੍ਸ਼ਣਮ੍ . ਤਤ੍ਰ ਸ਼ਤ੍ਰੁਬਨ੍ਧੁਵਰ੍ਗਯੋਃ ਸੁਖਦੁਃਖਯੋਃ ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾਨਿਨ੍ਦਯੋਃ ਲੋਸ਼੍ਟਕਾਂਚਨਯੋਰ੍ਜੀਵਿਤਮਰਣਯੋਸ਼੍ਚ ਸਮਮ੍ ਅਯਂ ਮਮ ਪਰੋਯਂ ਸ੍ਵਃ, ਅਯਂ ਮਹ੍ਲਾਦੋਯਂ ਪਰਿਤਾਪਃ, ਇਦਂ ਮਮੋਤ੍ਕਰ੍ਸ਼ਣਮਿਦਮਪਕਰ੍ਸ਼ਣਮਯਂ ਮਮਾਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰ ਇਦਮੁਪਕਾਰਕਮਿਦਂ ਮਮਾਤ੍ਮਧਾਰਣਮਯ- ਕ੍ਵਾਪਿ ਕ੍ਵਾਪਿ ਯਥਾਸਂਭਵਮਿਤਿਸ਼ਬ੍ਦਸ੍ਯਾਰ੍ਥੋ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਃ — ਸ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਸਂਯਤਸ੍ਤਪੋਧਨੋ ਭਵਤਿ . ਯਃ ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਃ . ਸ਼ਤ੍ਰੁਬਨ੍ਧੁਸੁਖਦੁਃਖਨਿਨ੍ਦਾਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾਲੋਸ਼੍ਟਕਾਞ੍ਚਨਜੀਵਿਤਮਰਣੇਸ਼ੁ ਸਮਃ ਸਮਚਿਤ੍ਤਃ ਇਤਿ . ਤਤਃ ਏਤਦਾਯਾਤਿ — ਸ਼ਤ੍ਰੁ- ਬਨ੍ਧੁਸੁਖਦੁਃਖਨਿਨ੍ਦਾਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾਲੋਸ਼੍ਟਕਾਞ੍ਚਨਜੀਵਿਤਮਰਣਸਮਤਾਭਾਵਨਾਪਰਿਣਤਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਸਮ੍ਯਕ੍ਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ-

ਅਬ, ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕਾ ਤਥਾ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਕਾ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨਾ ਜਿਸੇ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸੇ ਇਸ ਸਂਯਤਕਾ ਕ੍ਯਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਸੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸਮਸ਼ਤ੍ਰੁਬਨ੍ਧੁਵਰ੍ਗਃ ] ਜਿਸੇ ਸ਼ਤ੍ਰੁ ਔਰ ਬਨ੍ਧੁ ਵਰ੍ਗ ਸਮਾਨ ਹੈ, [ਸਮਸੁਖਦੁਃਖਃ ] ਸੁਖ ਔਰ ਦੁਃਖ ਸਮਾਨ ਹੈ, [ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾਨਿਨ੍ਦਾਸਮਃ ] ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ ਔਰ ਨਿਨ੍ਦਾਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਜਿਸਕੋ ਸਮਤਾ ਹੈ, [ਸਮਲੋਸ਼੍ਟਕਾਞ੍ਚਨਃ ] ਜਿਸੇ ਲੋਸ਼੍ਟ (ਮਿਟ੍ਟੀਕਾ ਢੇਲਾ) ਔਰ ਸੁਵਰ੍ਣ ਸਮਾਨ ਹੈ, [ਪੁਨਃ ] ਤਥਾ [ਜੀਵਿਤਮਰਣੇ ਸਮਃ ] ਜੀਵਨ – ਮਰਣਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਜਿਸਕੋ ਸਮਤਾ ਹੈ, ਵਹ [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ ਹੈ ..੨੪੧..

ਟੀਕਾ : — ਸਂਯਮ, ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਪੂਰ੍ਵਕ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ; ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਧਰ੍ਮ ਹੈ; ਧਰ੍ਮ ਸਾਮ੍ਯ ਹੈ; ਸਾਮ੍ਯ ਮੋਹਕ੍ਸ਼ੋਭ ਰਹਿਤ ਆਤ੍ਮਪਰਿਣਾਮ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਸਂਯਤਕਾ, ਸਾਮ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ .

ਵਹਾਁ, (੧) ਸ਼ਤ੍ਰੁ – ਬਂਧੁਵਰ੍ਗਮੇਂ, (੨) ਸੁਖ – ਦੁਃਖਮੇਂ, (੩) ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ – ਨਿਨ੍ਦਾਮੇਂ, (੪) ਮਿਟ੍ਟੀਕੇ ਢੇਲੇ ਔਰ ਸੋਨੇਮੇਂ, (੫) ਜੀਵਿਤ – ਮਰਣਮੇਂ ਏਕ ਹੀ ਸਾਥ, (੧) ‘ਯਹ ਮੇਰਾ ਪਰ (-ਸ਼ਤ੍ਰੁ) ਹੈ, ਯਹ ਸ੍ਵ (-ਸ੍ਵਜਨ) ਹੈ;’ (੨) ‘ਯਹ ਆਹ੍ਲਾਦ ਹੈ, ਯਹ ਪਰਿਤਾਪ ਹੈ,’ (੩) ‘ਯਹ ਮੇਰਾ ਉਤ੍ਕਰ੍ਸ਼ਣ (-ਕੀਰ੍ਤਿ) ਹੈ, ਯਹ ਅਪਕਰ੍ਸ਼ਣ (-ਅਕੀਰ੍ਤਿ) ਹੈ,’ (੪) ‘ਯਹ ਮੁਝੇ ਅਕਿਂਚਿਤ੍ਕਰ ਹੈ, ਯਹ ਉਪਕਾਰਕ (-ਉਪਯੋਗੀ) ਹੈ,’ (੫) ‘ਯਹ ਮੇਰਾ ਸ੍ਥਾਯਿਤ੍ਵ ਹੈ, ਯਹ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਨਾਸ਼ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਮੋਹਕੇ ਨਿਂਦਾ – ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ, ਦੁਃਖ – ਸੁਖ, ਅਰਿ – ਬਂਧੁਮਾਂ ਜ੍ਯਾਂ ਸਾਮ੍ਯ ਛੇ,

Page 449 of 513
PDF/HTML Page 482 of 546
single page version

ਮਤ੍ਯਨ੍ਤਵਿਨਾਸ਼ ਇਤਿ ਮੋਹਾਭਾਵਾਤ੍ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰਾਪ੍ਯਨੁਦਿਤਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਦ੍ਵੈਤਸ੍ਯ, ਸਤਤਮਪਿ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰਸ਼੍ਟਿਜ੍ਞਪ੍ਤਿ- ਸ੍ਵਭਾਵਮਾਤ੍ਮਾਨਮਨੁਭਵਤਃ, ਸ਼ਤ੍ਰੁਬਨ੍ਧੁਸੁਖਦੁਃਖਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾਨਿਨ੍ਦਾਲੋਸ਼੍ਟਕਾਂਚਨਜੀਵਿਤਮਰਣਾਨਿ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਮੇਵ ਜ੍ਞੇਯਤ੍ਵੇਨਾਕ੍ਰਮ੍ਯ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਨ੍ਯਾਤ੍ਮਨ੍ਯਚਲਿਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਰ੍ਯਤ੍ਕਿਲ ਸਰ੍ਵਤਃ ਸਾਮ੍ਯਂ ਤਤ੍ਸਿਦ੍ਧਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ- ਸਂਯਤਤ੍ਵਯੌਗਪਦ੍ਯਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਯੌਗਪਦ੍ਯਸ੍ਯ ਸਂਯਤਸ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼ਣਮਾਲਕ੍ਸ਼ਣੀਯਮ੍ ..੨੪੧..

ਅਥੇਦਮੇਵ ਸਿਦ੍ਧਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਯੌਗਪਦ੍ਯਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਯੌਗਪਦ੍ਯਸਂਯਤਤ੍ਵਮੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯ- ਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਪਰਨਾਮ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵੇਨ ਸਮਰ੍ਥਯਤਿ —

ਜ੍ਞਾਨਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨਰੂਪਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਸਮੁਤ੍ਪਨ੍ਨਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਪਰਮਾਹ੍ਲਾਦੈਕਲਕ੍ਸ਼ਣਸੁਖਾਮ੍ਰੁਤਪਰਿਣਤਿਸ੍ਵਰੂਪਂ ਯਤ੍ਪਰਮਸਾਮ੍ਯਂ ਤਦੇਵ ਪਰਮਾਗਮਜ੍ਞਾਨਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨਸਂਯਤਤ੍ਵਾਨਾਂ ਯੌਗਪਦ੍ਯੇਨ ਤਥਾ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨੇਨ ਚ ਪਰਿਣਤਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯਮਿਤਿ ..੨੪੧.. ਅਥ ਯਦੇਵ ਸਂਯਤਤਪੋਧਨਸ੍ਯ ਸਾਮ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਭਣਿਤਂ ਤਦੇਵ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਪਰਨਾਮਾ ਅਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਜਿਸਸੇ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਕਾ ਦ੍ਵੈਤ ਪ੍ਰਗਟ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ, ਜੋ ਸਤਤ ਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵ ਆਤ੍ਮਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਔਰ (ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ) ਸ਼ਤ੍ਰੁ – ਬਨ੍ਧੁ, ਸੁਖ – ਦੁਃਖ, ਪ੍ਰਸ਼ਂਸਾ – ਨਿਨ੍ਦਾ, ਲੋਸ਼੍ਟ – ਕਾਂਚਨ ਔਰ ਜੀਵਿਤ – ਮਰਣਕੋ ਨਿਰ੍ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਯਤਾ ਹੀ (ਅਨ੍ਤਰਕੇ ਬਿਨਾ ਹੀ) ਜ੍ਞੇਯਰੂਪ ਜਾਨਕਰ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾਮੇਂ ਜਿਸਕੀ ਪਰਿਣਤਿ ਅਚਲਿਤ ਹੁਈ ਹੈ; ਉਸ ਪੁਰੁਸ਼ਕੋ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜੋ ਸਰ੍ਵਤਃ ਸਾਮ੍ਯ ਹੈ ਵਹ (ਸਾਮ੍ਯ) ਸਂਯਤਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ — ਕਿ ਜਿਸ ਸਂਯਤਕੇ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕਾ ਔਰ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਕਾ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨਾ ਸਿਦ੍ਧ ਹੁਆ ਹੈ ..੨੪੧..

ਅਬ, ਯਹ ਸਮਰ੍ਥਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਆਗਮਜ੍ਞਾਨ – ਤਤ੍ਤ੍ਵਾਰ੍ਥਸ਼੍ਰਦ੍ਧਾਨ – ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕੇ ਸਾਥ ਆਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ਪਨੇਕੀ ਸਿਦ੍ਧਿਰੂਪ ਜੋ ਯਹ ਸਂਯਤਪਨਾ ਹੈ ਵਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ, ਜਿਸਕਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਮ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲਾ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਹੈ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ਤੁ ] ਜੋ [ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਰਿਤ੍ਰੇਸ਼ੁ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨ, ਜ੍ਞਾਨ ਔਰ ਚਾਰਿਤ੍ਰ – [ਤ੍ਰਿਸ਼ੁ ] ਇਨ ਤੀਨੋਂਮੇਂ [ਯੁਗਪਤ੍ ] ਏਕ ਹੀ ਸਾਥ [ਸਮੁਤ੍ਥਿਤਃ ] ਆਰੂਢ ਹੈ, ਵਹ [ਐਕਾਗ੍ਰ੍ਯਤਃ ] ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੈ . [ਇਤਿ ] ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ [ਮਤਃ ] (ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ) ਕਹਾ ਹੈ . [ਤਸ੍ਯ ] ਉਸਕੇ [ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ] ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ [ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਮ੍ ] ਪਰਿਪੂਰ੍ਣ ਹੈ ..੨੪੨..

Page 450 of 513
PDF/HTML Page 483 of 546
single page version

ਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤਤ੍ਤ੍ਵਤਥਾਪ੍ਰਤੀਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਪਰ੍ਯਾਯੇਣ, ਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤਤ੍ਤ੍ਵਤਥਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਜ੍ਞਾਨਪਰ੍ਯਾਯੇਣ, ਜ੍ਞੇਯਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਕ੍ਰਿਯਾਨ੍ਤਰਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸੂਤ੍ਰ੍ਯਮਾਣਦ੍ਰਸ਼੍ਟ੍ਰੁਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤਤ੍ਤ੍ਵਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨ ਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਚ, ਤ੍ਰਿਭਿਰਪਿ ਯੌਗਪਦ੍ਯੇਨ ਭਾਵ੍ਯਭਾਵਕਭਾਵਵਿਜ੍ਰੁਮ੍ਭਿਤਾਤਿਨਿਰ੍ਭਰ੍ਰੇਤਰੇਤਰਸਂਵਲਨਬਲਾਦਂਗਾਂਗਿਭਾਵੇਨ ਪਰਿਣਤਸ੍ਯਾਤ੍ਮਨੋ ਯਦਾਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਠਤ੍ਵੇ ਸਤਿ ਸਂਯਤਤ੍ਵਂ ਤਤ੍ਪਾਨਕਵਦਨੇਕਾਤ੍ਮਕਸ੍ਯੈਕਸ੍ਯਾਨੁਭੂਯਮਾਨ- ਤਾਯਾਮਪਿ ਸਮਸ੍ਤਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪਰਾਵਰ੍ਤਤ੍ਵਾਦਭਿਵ੍ਯਕ੍ਤੈਕਾਗ੍ਰਯਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਪਰਨਾਮਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਏਵਾਵ- ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋ ਭਣ੍ਯਤ ਇਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਯਤਿ — ਦਂਸਣਣਾਣਚਰਿਤ੍ਤੇਸੁ ਤੀਸੁ ਜੁਗਵਂ ਸਮੁਟ੍ਠਿਦੋ ਜੋ ਦੁ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰੇਸ਼ੁ ਤ੍ਰਿਸ਼ੁ ਯੁਗਪਤ੍ਸਮ੍ਯਗੁਪਸ੍ਥਿਤ ਉਦ੍ਯਤੋ ਯਸ੍ਤੁ ਕਰ੍ਤਾ, ਏਯਗ੍ਗਗਦੋ ਤ੍ਤਿ ਮਦੋ ਸ ਐਕਾਗ੍ਰਯਗਤ ਇਤਿ ਮਤਃ ਸਂਮਤਃ, ਸਾਮਣ੍ਣਂ ਤਸ੍ਸ ਪਡਿਪੁਣ੍ਣਂ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਯਤਿਤ੍ਵਂ ਤਸ੍ਯ ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਮਿਤਿ . ਤਥਾਹਿ — ਭਾਵਕਰ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ- ਕਰ੍ਮਨੋਕਰ੍ਮਭ੍ਯਃ ਸ਼ੇਸ਼ਪੁਦ੍ਗਲਾਦਿਪਞ੍ਚਦ੍ਰਵ੍ਯੇਭ੍ਯੋਪਿ ਭਿਨ੍ਨਂ ਸਹਜਸ਼ੁਦ੍ਧਨਿਤ੍ਯਾਨਨ੍ਦੈਕਸ੍ਵਭਾਵਂ ਮਮ ਸਂਬਨ੍ਧਿ ਯਦਾਤ੍ਮ- ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਤਦੇਵ ਮਮੋਪਾਦੇਯਮਿਤਿਰੁਚਿਰੂਪਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਮ੍, ਤਤ੍ਰੈਵ ਪਰਿਚ੍ਛਿਤ੍ਤਿਰੂਪਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਂ, ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਨੇਵ ਸ੍ਵਰੂਪੇ ਨਿਸ਼੍ਚਲਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਚੇਤ੍ਯੁਕ੍ਤਸ੍ਵਰੂਪਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਤ੍ਰਯਂ ਪਾਨਕਵਦਨੇਕਮਪ੍ਯਭੇਦਨਯੇਨੈਕਂ ਯਤ੍ ਤਤ੍ਸਵਿਕਲ੍ਪਾਵਸ੍ਥਾਯਾਂ ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣੈਕਾਗ੍ਰਯਂ ਭਣ੍ਯਤੇ .. ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪਸਮਾਧਿਕਾਲੇ ਤੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨੇਤਿ .. ਤਦੇਵ ਚ

ਟੀਕਾ : — ਜ੍ਞੇਯਤਤ੍ਤ੍ਵ ਔਰ ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਤਥਾਪ੍ਰਕਾਰ (ਜੈਸੀ ਹੈ ਵੈਸੀ ਹੀ, ਯਥਾਰ੍ਥ) ਪ੍ਰਤੀਤਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਵਹ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ; ਜ੍ਞੇਯਤਤ੍ਤ੍ਵ ਔਰ ਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤਤ੍ਤ੍ਵਕੀ ਤਥਾਪ੍ਰਕਾਰ ਅਨੁਭੂਤਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਵਹ ਜ੍ਞਾਨਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ; ਜ੍ਞੇਯ ਔਰ ਜ੍ਞਾਤਾਕੀ ੧ਕ੍ਰਿਯਾਨ੍ਤਰਸੇ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਰਚਿਤ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿਜ੍ਞਾਤ੍ਰੁਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਪਰਿਣਤਿ ਜਿਸਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ ਵਹ ਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ . ਇਨ ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ ਔਰ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਯੁਗਪਤ੍ ਅਂਗ – ਅਂਗੀਭਾਵਸੇ ਪਰਿਣਤ ਆਤ੍ਮਾਕੇ, ਆਤ੍ਮਨਿਸ਼੍ਠਤਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਜੋ ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵ ਹੋਤਾ ਹੈ ਵਹ ਸਂਯਤਪਨਾ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਲਕ੍ਸ਼ਣਵਾਲਾ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯ ਜਿਸਕਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਮ ਹੈ ਐਸਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੀ ਹੈ — ਐਸਾ ਜਾਨਨਾ ਚਾਹਿਯੇ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹਾਁ (ਸਂਯਤਪਨੇਮੇਂ) ੩ਪੇਯਕੀ ਭਾਁਤਿ ੪ਅਨੇਕਾਤ੍ਮਕ ਏਕਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਨੇ

੨ਭਾਵ੍ਯਭਾਵਕਤਾਕੇ ਦ੍ਵਾਰਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਅਤਿ ਗਾਢ ਇਤਰੇਤਰ ਮਿਲਨਕੇ ਬਲਕੇ ਕਾਰਣ ਇਨ ਤੀਨੋਂ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ

੧. ਕ੍ਰਿਯਾਂਤਰ = ਅਨ੍ਯ ਕ੍ਰਿਯਾ; [ਜ੍ਞੇਯ ਔਰ ਜ੍ਞਾਤਾ ਅਨ੍ਯ ਕ੍ਰਿਯਾਸੇ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤ ਹੋ ਉਸਕੇ ਕਾਰਣ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਜੋ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ – ਜ੍ਞਾਤਾ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਪਰਿਣਤਿ ਵਹ ਚਾਰਿਤ੍ਰਪਰ੍ਯਾਯਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ .]]

੨. ਭਾਵਕ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਹੋਨੇਵਾਲਾ, ਔਰ ਭਾਵਕ ਜਿਸਰੂਪ ਹੋ ਸੋ ਭਾਵ੍ਯ ਹੈ . ਆਤ੍ਮਾ ਭਾਵਕ ਹੈ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਭਾਵ੍ਯਕ ਹੈਂ . ਭਾਵਕ ਔਰ ਭਾਵ੍ਯਕਾ ਪਰਸ੍ਪਰ ਅਤਿ ਗਾਢ ਮਿਲਨ (ਏਕਮੇਕਤਾ) ਹੋਤਾ ਹੈ . ਭਾਵਕ ਆਤ੍ਮਾ ਅਂਗੀ ਹੈ ਔਰ ਭਾਵ੍ਯਰੂਪ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਦਿ ਪਰ੍ਯਾਯੇਂ ਉਸਕਾ ਅਂਗ ਹੈ .

੩. ਪੇਯ = ਪੀਨੇਕੀ ਵਸ੍ਤੁ, ਜੈਸੇ ਠਂਡਾਈ . [ਠਂਡਾਈਕਾ ਸ੍ਵਾਦ ਅਨੇਕਾਤ੍ਮਕ ਏਕ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਅਭੇਦਸੇ ਉਸਮੇਂ ਏਕ ਠਂਡਾਈਕਾ ਹੀ ਸ੍ਵਾਦ ਆਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਭੇਦਸੇ ਉਸਮੇਂ ਦੂਧ, ਸ਼ਕ੍ਕਰ, ਸੋਂਫ , ਕਾਲੀਮਿਰ੍ਚ ਤਥਾ ਬਾਦਾਮ ਆਦਿ
ਅਨੇਕ ਵਸ੍ਤੁਓਂਕਾ ਸ੍ਵਾਦ ਆਤਾ ਹੈ . ]

੪. ਯਹਾਁ ਅਨੇਕਾਤ੍ਮਕ ਏਕਕੇ ਅਨੁਭਵਮੇਂ ਜੋ ਅਨੇਕਾਤ੍ਮਕਤਾ ਹੈ ਵਹ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮਯ ਨਹੀਂ ਹੈ ਵਹਾਁ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਸੇ ਤੋ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੀ ਹੈ; ਮਾਤ੍ਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ – ਜ੍ਞਾਨ – ਚਾਰਿਤ੍ਰਰੂਪ ਸ੍ਵ – ਅਂਸ਼ੋਂਕੇ ਕਾਰਣ ਹੀ ਅਨੇਕਾਤ੍ਮਕਤਾ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਵਹਾਁ, ਅਨੇਕਾਤ੍ਮਕਤਾ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ (ਏਕ – ਅਗ੍ਰਤਾ) ਪ੍ਰਗਟ ਹੈ .

Page 451 of 513
PDF/HTML Page 484 of 546
single page version

ਗਨ੍ਤਵ੍ਯਃ . ਤਸ੍ਯ ਤੁ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣਿ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਇਤਿ ਭੇਦਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਪ੍ਰਧਾਨੇਨ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੇਨ, ਐਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਇਤ੍ਯਭੇਦਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਦ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਧਾਨੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨ, ਵਿਸ਼੍ਵਸ੍ਯਾਪਿ ਭੇਦਾਭੇਦਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਤ੍ਤਦੁਭਯਮਿਤਿ ਪ੍ਰਮਾਣੇਨ ਪ੍ਰਜ੍ਞਪ੍ਤਿਃ ..੨੪੨..

ਨਾਮਾਨ੍ਤਰੇਣ ਪਰਮਸਾਮ੍ਯਮਿਤਿ . ਤਦੇਵ ਪਰਮਸਾਮ੍ਯਂ ਪਰ੍ਯਾਯਨਾਮਾਨ੍ਤਰੇਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣਃ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਪਰਨਾਮਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋ ਜ੍ਞਾਤਵ੍ਯ ਇਤਿ . ਤਸ੍ਯ ਤੁ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਸ੍ਯ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਚਾਰਿਤ੍ਰਾਣਿ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਇਤਿ ਭੇਦਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾ- ਤ੍ਪਰ੍ਯਾਯਪ੍ਰਧਾਨੇਨ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯੇਨ ਨਿਰ੍ਣਯੋ ਭਵਤਿ . ਐਕਾਗ੍ਰਯਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਇਤ੍ਯਭੇਦਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਧਾਨੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯੇਨ ਨਿਰ੍ਣਯੋ ਭਵਤਿ . ਸਮਸ੍ਤਵਸ੍ਤੁਸਮੂਹਸ੍ਯਾਪਿ ਭੇਦਾਭੇਦਾਤ੍ਮਕਤ੍ਵਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਦ੍ਵਯਸ੍ਯਾਪਿ ਪ੍ਰਮਾਣੇਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯੋ ਭਵਤੀਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੨੪੨.. ਏਵਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਸਂਯਮਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਤ੍ਰੁਤੀਯਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਯਃ ਸ੍ਵਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਨ੍ਯੇਕਾਗ੍ਰੋ ਨ ਭਵਤਿ ਤਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਭਾਵਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ — ਮੁਜ੍ਝਦਿ ਵਾ ਰਜ੍ਜਦਿ ਪਰ ਭੀ, ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋਨੇਸੇ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਅਭਿਵ੍ਯਕ੍ਤ (ਪ੍ਰਗਟ) ਹੈ .

ਵਹ (ਸਂਯਤਤ੍ਤ੍ਵਰੂਪ ਅਥਵਾ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਰੂਪ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ) ਭੇਦਾਤ੍ਮਕ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ – ਜ੍ਞਾਨ – ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾ ਪਰ੍ਯਾਯਪ੍ਰਧਾਨ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਉਸਕਾ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ ਹੈ; ਵਹ (ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ) ਅਭੇਦਾਤ੍ਮਕ ਹੋਨੇਸੇ ‘ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਧਾਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਉਸਕਾ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ ਹੈ; ਸਮਸ੍ਤ ਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥ ਭੇਦਾਭੇਦਾਤ੍ਮਕ ਹੋਨੇਸੇ ਵੇ ਦੋਨੋਂ, (ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ – ਜ੍ਞਾਨ – ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਤਥਾ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ) ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ’ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣਸੇ ਉਸਕਾ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ ਹੈ ..੨੪੨..

[ਅਬ ਸ਼੍ਲੋਕ ਦ੍ਵਾਰਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੇ ਲਿਯੇ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ – ਜ੍ਞਾਤਾਮੇਂ ਲੀਨਤਾ ਕਰਨੇਕੋ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ . ]

ਅਰ੍ਥ : — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ, ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕਕੇ ਆਸ਼ਯਕੇ ਵਸ਼, ਏਕ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਨੇਕ ਹੋਤਾ ਹੁਆ (ਅਭੇਦਪ੍ਰਧਾਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਏਕ — ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਰੂਪ — ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਭੀ ਵਕ੍ਤਾਕੇ ਅਭਿਪ੍ਰਾਯਾਨੁਸਾਰ ਭੇਦਪ੍ਰਧਾਨ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਅਨੇਕ ਭੀ — ਦਰ੍ਸ਼ਨ -ਜ੍ਞਾਨ -ਚਾਰਿਤ੍ਰਰੂਪ ਭੀ — ਹੋਤਾ ਹੋਨੇਸੇ) ੧ਏਕਤਾ (ਏਕਲਕ੍ਸ਼ਣਤਾ) ਕੋ ਤਥਾ ੨ਤ੍ਰਿਲਕ੍ਸ਼ਣਤਾਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਜੋ ਅਪਵਰ੍ਗ (ਮੋਕ੍ਸ਼) ਕਾ ਮਾਰ੍ਗ ਉਸੇ ਲੋਕ ਦ੍ਰਸ਼੍ਟਾ – ਜ੍ਞਾਤਾਮੇਂ ਪਰਿਣਤਿ ਬਾਂਧਕਰ (-ਲੀਨ ਕਰਕੇ) ਅਚਲਰੂਪਸੇ ਅਵਲਮ੍ਬਨ ਕਰੇ, ਜਿਸਸੇ ਵਹ (ਲੋਕ) ਉਲ੍ਲਸਿਤ ਚੇਤਨਾਕੇ ਅਤੁਲ ਵਿਕਾਸਕੋ ਅਲ੍ਪਕਾਲਮੇਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋ . ★ਸ਼ਾਰ੍ਦੂਲਵਿਕ੍ਰੀਡਿਤ ਛਂਦ.

੧. ਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਧਾਨ ਨਿਸ਼੍ਚਯਨਯਸੇ ਮਾਤ੍ਰ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਹੀ ਏਕ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ .

੨. ਪਰ੍ਯਾਯਪ੍ਰਧਾਨ ਵ੍ਯਵਹਾਰਨਯਸੇ ਦਰ੍ਸ਼ਨ -ਜ੍ਞਾਨ -ਚਾਰਿਤ੍ਰਰੂਪ ਤ੍ਰਿਕ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ .

Page 452 of 513
PDF/HTML Page 485 of 546
single page version

ਅਥਾਨੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਸ੍ਯ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵਂ ਵਿਘਟਯਤਿ — ਮੁਜ੍ਝਦਿ ਵਾ ਰਜ੍ਜਦਿ ਵਾ ਦੁਸ੍ਸਦਿ ਵਾ ਦਵ੍ਵਮਣ੍ਣਮਾਸੇਜ੍ਜ .

ਯੋ ਹਿ ਨ ਖਲੁ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਾਨਮਾਤ੍ਮਾਨਮੇਕਮਗ੍ਰਂ ਭਾਵਯਤਿ, ਸੋਵਸ਼੍ਯਂ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਨ੍ਯਦਾਸੀਦਤਿ . ਤਦਾਸਾਦ੍ਯ ਚ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਾਦ੍ਭ੍ਰਸ਼੍ਟਃ ਸ੍ਵਯਮਜ੍ਞਾਨੀਭੂਤੋ ਮੁਹ੍ਯਤਿ ਵਾ, ਰਜ੍ਯਤਿ ਵਾ, ਦ੍ਵੇਸ਼੍ਟਿ ਵਾ; ਤਥਾਭੂਤਸ਼੍ਚ ਬਧ੍ਯਤ ਏਵ, ਨ ਤੁ ਵਿਮੁਚ੍ਯਤੇ . ਅਤ ਅਨੈਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਸ੍ਯ ਨ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵਂ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍ ..੨੪੩.. ਵਾ ਦੁਸ੍ਸਦਿ ਵਾ ਦਵ੍ਵਮਣ੍ਣਮਾਸੇਜ੍ਜ ਜਦਿ ਮੁਹ੍ਯਤਿ ਵਾ, ਰਜ੍ਯਤਿ ਵਾ, ਦ੍ਵੇਸ਼੍ਟਿ ਵਾ, ਯਦਿ ਚੇਤ੍ . ਕਿਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ . ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਨ੍ਯਦਾਸਾਦ੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਯ . ਸ ਕਃ . ਸਮਣੋ ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਤਪੋਧਨਃ . ਤਦਾ ਕਾਲੇ ਅਣ੍ਣਾਣੀ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਭਵਤਿ . ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਸਨ੍ ਬਜ੍ਝਦਿ ਕਮ੍ਮੇਹਿਂ ਵਿਵਿਹੇਹਿਂ ਬਧ੍ਯਤੇ ਕਰ੍ਮਭਿਰ੍ਵਿਵਿਧੈਰਿਤਿ . ਤਥਾਹਿ — ਯੋ ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਸ੍ਵਸਂਵੇਦਨਜ੍ਞਾਨੇਨੈਕਾਗ੍ਰੋ ਭੂਤ੍ਵਾ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਤਸ੍ਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਬਹਿਰ੍ਵਿਸ਼ਯੇਸ਼ੁ ਗਚ੍ਛਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚਿਦਾਨਨ੍ਦੈਕਨਿਜਸ੍ਵਭਾਵਾਚ੍ਚ੍ਯੁਤੋ ਭਵਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚ ਰਾਗਦ੍ਵੇਸ਼ਮੋਹੈਃ ਪਰਿਣਮਤਿ . ਤਤ੍ਪਰਿਣਮਨ੍ ਬਹੁਵਿਧਕਰ੍ਮਣਾ ਬਧ੍ਯਤ ਇਤਿ . ਤਤਃ ਕਾਰਣਾਨ੍ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਥਿਭਿ- ਰੇਕਾਗ੍ਰਤ੍ਵੇਨ ਸ੍ਵਸ੍ਵਰੂਪਂ ਭਾਵਨੀਯਮਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੨੪੩.. ਅਥ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਨਿ ਯੋਸਾਵੇਕਾਗ੍ਰਸ੍ਤਸ੍ਯੈਵ ਮੋਕ੍ਸ਼ੋ

ਅਬ ਐਸਾ ਦਰਸ਼ਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ — ਅਨੇਕਾਗ੍ਰਤਾਕੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪਨਾ ਘਟਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਨੇਕਾਗ੍ਰਤਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਨਹੀਂ ਹੈ ) : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਸ਼੍ਰਮਣ, [ਅਨ੍ਯਤ੍ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ ਆਸਾਦ੍ਯ ] ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਕੇ [ਅਜ੍ਞਾਨੀ ] ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, [ਮੁਹ੍ਯਤਿ ਵਾ ] ਮੋਹ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਰਜ੍ਯਤਿ ਵਾ ] ਰਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਦ੍ਵੇਸ਼੍ਟਿ ਵਾ ] ਅਥਵਾ ਦ੍ਵੇਸ਼ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਤੋ ਵਹ [ਵਿਵਿਧੈਃ ਕਰ੍ਮਭਿਃ ] ਵਿਵਿਧ ਕਰ੍ਮੋਂਸੇ [ਬਧ੍ਯਤੇ ] ਬਁਧਤਾ ਹੈ ..੨੪੩..

ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾਰੂਪ ਏਕ ਅਗ੍ਰ (-ਵਿਸ਼ਯ) ਕੋ ਨਹੀਂ ਭਾਤਾ, ਵਹ ਅਵਸ਼੍ਯ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਉਸਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਕਰਕੇ, ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ਵਹ ਸ੍ਵਯਂ ਅਜ੍ਞਾਨੀ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਮੋਹ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਰਾਗ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਅਥਵਾ ਦ੍ਵੇਸ਼ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਔਰ ਐਸਾ (-ਮੋਹੀ ਰਾਗੀ ਅਥਵਾ ਦ੍ਵੇਸ਼ੀ) ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਬਂਧਕੋ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ; ਪਰਨ੍ਤੁ ਮੁਕ੍ਤ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ .

ਇਸਸੇ ਅਨੇਕਾਗ੍ਰਤਾਕੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪਨਾ ਸਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ ..੨੪੩..

Page 453 of 513
PDF/HTML Page 486 of 546
single page version

ਯਸ੍ਤੁ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਾਨਮਾਤ੍ਮਾਨਮੇਕਮਗ੍ਰਂ ਭਾਵਯਤਿ, ਸ ਨ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਨ੍ਯਦਾਸੀਦਤਿ . ਤਦਨਾਸਾਦ੍ਯ ਚ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਾਦਭ੍ਰਸ਼੍ਟਃ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਜ੍ਞਾਨੀਭੂਤਸ੍ਤਿਸ਼੍ਠਨ੍ਨ ਮੁਹ੍ਯਤਿ, ਨ ਰਜ੍ਯਤਿ, ਨ ਦ੍ਵੇਸ਼੍ਟਿ; ਭਵਤੀਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਅਟ੍ਠੇਸੁ ਜੋ ਣ ਮੁਜ੍ਝਦਿ ਣ ਹਿ ਰਜ੍ਜਦਿ ਣੇਵ ਦੋਸਮੁਵਯਾਦਿ ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਬਹਿਃਪਦਾਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਯੋ ਨ ਮੁਹ੍ਯਤਿ, ਨ ਰਜ੍ਯਤਿ, ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਂ, ਨੈਵ ਦ੍ਵੇਸ਼ਮੁਪਯਾਤਿ, ਜਦਿ ਯਦਿ ਚੇਤ੍, ਸੋ ਸਮਣੋ ਸ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਣਿਯਦਂ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤਂ ਖਵੇਦਿ ਵਿਵਿਹਾਣਿ ਕਮ੍ਮਾਣਿ ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ਵਿਵਿਧਾਨਿ ਇਤਿ . ਅਥ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ – ਯੋਸੌ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਸ਼੍ਰੁਤਾਨੁਭੂਤਭੋਗਾਕਾਙ੍ਕ੍ਸ਼ਾ- ਰੂਪਾਦ੍ਯਪਧ੍ਯਾਨਤ੍ਯਾਗੇਨ ਨਿਜਸ੍ਵਰੂਪਂ ਭਾਵਯਤਿ, ਤਸ੍ਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਬਹਿਃਪਦਾਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਤਸ਼੍ਚ ਬਹਿਃਪਦਾਰ੍ਥ- ਚਿਨ੍ਤਾਭਾਵਾਨ੍ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਚਿਚ੍ਚਮਤ੍ਕਾਰਮਾਤ੍ਰਾਚ੍ਚ੍ਯੁਤੋ ਨ ਭਵਤਿ . ਤਦਚ੍ਯਵਨੇਨ ਚ ਰਾਗਾਦ੍ਯਭਾਵਾਦ੍ਵਿਵਿਧਕਰ੍ਮਾਣਿ ਵਿਨਾਸ਼ਯਤੀਤਿ . ਤਤੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਾਰ੍ਥਿਨਾ ਨਿਸ਼੍ਚਲਚਿਤ੍ਤੇਨ ਨਿਜਾਤ੍ਮਨਿ ਭਾਵਨਾ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯੇਤਿ . ਇਤ੍ਥਂ ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰ- ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਸ਼੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਕੇਚਨ ਵਦਨ੍ਤਿ — ਸਯੋਗਿਕੇਵਲਿਨਾਮਪ੍ਯੇਕਦੇਸ਼ੇਨ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ, ਪਰਿਪੂਰ੍ਣਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਪੁਨਰਯੋਗਿਚਰਮ- ਸਮਯੇ ਭਵਿਸ਼੍ਯਤਿ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨੇਦਾਨੀਮਸ੍ਮਾਕਂ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਭਾਵਨਯਾ ਭੇਦਜ੍ਞਾਨਭਾਵਨਯਾ ਚ ਪੂਰ੍ਯਤੇ, ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਪਸ਼੍ਚਾਦ੍ਭਵਿਸ਼੍ਯਤੀਤਿ . ਨੈਵਂ ਵਕ੍ਤਵ੍ਯਮ੍ . ਅਭੇਦਨਯੇਨ ਧ੍ਯਾਨਮੇਵ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ, ਤਚ੍ਚ ਧ੍ਯਾਨਂ ਕੇਵਲਿਨਾਮੁਪਚਾਰੇਣੋਕ੍ਤਂ , ਚਾਰਿਤ੍ਰਮਪ੍ਯੁਪਚਾਰੇਣੇਤਿ . ਯਤ੍ਪੁਨਃ ਸਮਸ੍ਤਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਜਾਲਰਹਿਤਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਭੂਤਿਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨ-

ਅਬ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾ ਵਹ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ ਹੈ ਐਸਾ (ਆਚਾਰ੍ਯ ਮਹਾਰਾਜ) ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੁਏ (ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ – ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨਕਾ) ਉਪਸਂਹਾਰ ਕਰਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਦਿ ਯਃ ਸ਼੍ਰਮਣਃ ] ਯਦਿ ਸ਼੍ਰਮਣ [ਅਰ੍ਥੇਸ਼ੁ ] ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਮੇਂ [ਨ ਮੁਹ੍ਯਤਿ ] ਮੋਹ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, [ਨ ਹਿ ਰਜ੍ਯਤਿ ] ਰਾਗ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, [ਨ ਏਵ ਦ੍ਵੇਸ਼ਮ੍ ਉਪਯਾਤਿ ] ਔਰ ਨ ਦ੍ਵੇਸ਼ਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ [ਸਃ ] ਤੋ ਵਹ [ਨਿਯਤਂ ] ਨਿਯਮਸੇ (ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ) [ਵਿਵਿਧਾਨਿ ਕਰ੍ਮਾਣਿ ] ਵਿਵਿਧ ਕਰ੍ਮੋਂਕੋ [ਕ੍ਸ਼ਪਯਤਿ ] ਖਪਾਤਾ ਹੈ ..੨੪੩..

ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾਰੂਪ ਏਕ ਅਗ੍ਰ (-ਵਿਸ਼ਯ) ਕੋ ਭਾਤਾ ਹੈ ਵਹ ਜ੍ਞੇਯਭੂਤ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ; ਔਰ ਉਸਕਾ ਆਸ਼੍ਰਯ ਨਹੀਂ ਕਰਕੇ ਜ੍ਞਾਨਾਤ੍ਮਕ ਆਤ੍ਮਾਕੇ ਜ੍ਞਾਨਸੇ ਅਭ੍ਰਸ਼੍ਟ ਐਸਾ

Page 454 of 513
PDF/HTML Page 487 of 546
single page version

ਤਥਾਭੂਤਃ ਸਨ੍ ਮੁਚ੍ਯਤ ਏਵ, ਨ ਤੁ ਬਧ੍ਯਤੇ . ਅਤ ਐਕਾਗ੍ਾ੍ਰਯਸ੍ਯੈਵ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵਂ ਸਿਦ੍ਧਯੇਤ੍ ..੨੪੪..

ਸਮਣਾ ਸੁਦ੍ਧੁਵਜੁਤ੍ਤਾ ਸੁਹੋਵਜੁਤ੍ਤਾ ਯ ਹੋਂਤਿ ਸਮਯਮ੍ਹਿ .

ਪੂਰ੍ਵਕਂ ਵੀਤਰਾਗਛਦ੍ਮਸ੍ਥਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਤਦੇਵ ਕਾਰ੍ਯਕਾਰੀਤਿ . ਕਸ੍ਮਾਦਿਤਿ ਚੇਤ੍ . ਤੇਨੈਵ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਂ ਜਾਯਤੇ ਯਤਸ੍ਤਸ੍ਮਾਚ੍ਚਾਰਿਤ੍ਰੇ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਂ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮਿਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ . ਕਿਂਚ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਕਾਲੇ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਮਤ੍ਰ ਪੁਨਰਪਿ ਕਿਮਰ੍ਥਮਿਤਿ ਪਰਿਹਾਰਮਾਹ — ਤਤ੍ਰ ਸਰ੍ਵਪਰਿਤ੍ਯਾਗਲਕ੍ਸ਼ਣ ਉਤ੍ਸਰ੍ਗ ਏਵ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਚ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਃ, ਅਤ੍ਰ ਤੁ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਮਸ੍ਤਿ, ਪਰਂ ਕਿਂਤੁ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਂ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋ ਭਵਤੀਤਿ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋਸ੍ਤਿ ..੨੪੪.. ਏਵਂ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਪਰਨਾਮਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋਪਸਂਹਾਰਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਚਤੁਰ੍ਥਸ੍ਥਲੇ ਗਾਥਾਦ੍ਵਯਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਂ ਸਾਸ੍ਰਵਤ੍ਵਾਦ੍ਵਯਵਹਾਰੇਣ ਸ਼੍ਰਮਣਤ੍ਵਂ ਵ੍ਯਵਸ੍ਥਾਪਯਤਿ — ਸਂਤਿ ਵਿਦ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਕ੍ਵ . ਸਮਯਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਪਰਮਾਗਮੇ . ਕੇ ਸਨ੍ਤਿ . ਸਮਣਾ ਸ਼੍ਰਮਣਾਸ੍ਤਪੋਧਨਾਃ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾਃ . ਸੁਦ੍ਧੁਵਜੁਤ੍ਤਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਯੁਕ੍ਤਾਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨ ਇਤ੍ਯਰ੍ਥਃ . ਸੁਹੋਵਜੁਤ੍ਤਾ ਯ ਨ ਕੇਵਲਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਯੁਕ੍ਤਾਃ, ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਯੁਕ੍ਤਾਸ਼੍ਰ੍ਚ . ਚਕਾਰੋਤ੍ਰ ਅਨ੍ਵਾਚਯਾਰ੍ਥੇ ਗੌਣਾਰ੍ਥੇ ਵਹ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਜ੍ਞਾਨੀਭੂਤ ਰਹਤਾ ਹੁਆ, ਮੋਹ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, ਰਾਗ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, ਦ੍ਵੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਤਾ, ਔਰ ਐਸਾ (-ਅਮੋਹੀ, ਅਰਾਗੀ, ਅਦ੍ਵੇਸ਼ੀ) ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ (ਵਹ) ਮੁਕ੍ਤ ਹੀ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਬਁਧਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ .

ਇਸਸੇ ਏਕਾਗ੍ਰਤਾਕੋ ਹੀ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ ..੨੪੪..

ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗ -ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ ਸਮਾਪ੍ਤ ਹੁਆ .

ਅਬ, ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕਾ ਪ੍ਰਜ੍ਞਾਪਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ . ਉਸਮੇਂ (ਪ੍ਰਥਮ), ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੋ ਸ਼੍ਰਮਣਰੂਪਮੇਂ ਗੌਣਤਯਾ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ .

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸਮਯੇ ] ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮੇਂ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ), [ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੁਕ੍ਤਾਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ] ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ ਵੇ ਸ਼੍ਰਮਣ ਹੈਂ, [ਸ਼ੁਭੋਪਯੁਕ੍ਤਾਃ ਚ ਭਵਨ੍ਤਿ ] ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਭੀ ਸ਼੍ਰਮਣ ਹੋਤੇ ਹੈਂ; [ਤੇਸ਼ੁ ਅਪਿ ] ਉਨਮੇਂ ਭੀ [ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੁਕ੍ਤਾਃ ਅਨਾਸ੍ਰਵਾਃ ] ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ ਨਿਰਾਸ੍ਰਵ ਹੈਂ, [ਸ਼ੇਸ਼ਾਃ ਸਾਸ੍ਰਵਾਃ ] ਸ਼ੇਸ਼ ਸਾਸ੍ਰਵ ਹੈਂ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਆਸ੍ਰਵ ਸਹਿਤ ਹੈਂ .) ..੨੪੫..

Page 455 of 513
PDF/HTML Page 488 of 546
single page version

ਯੇ ਖਲੁ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਪਰਿਣਤਿਂ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਯਾਪਿ, ਜੀਵਿਤਕਸ਼ਾਯਕਣਤਯਾ, ਸਮਸ੍ਤਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ- ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਦ੍ਰੁਸ਼ਿਜ੍ਞਪ੍ਤਿਸ੍ਵਭਾਵਾਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਭੂਮਿਕਾਮਧਿਰੋਢੁਂ ਨ ਕ੍ਸ਼ਮਨ੍ਤੇ, ਤੇ ਤਦੁਪਕਣ੍ਠਨਿਵਿਸ਼੍ਟਾਃ, ਕਸ਼ਾਯਕੁਣ੍ਠੀਕ੍ਰੁਤਸ਼ਕ੍ਤਯੋ, ਨਿਤਾਨ੍ਤਮੁਤ੍ਕਣ੍ਠੁਲਮਨਸਃ, ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ ਕਿਂ ਭਵੇਯੁਰ੍ਨ ਵੇਤ੍ਯਤ੍ਰਾਭਿਧੀਯਤੇ . ‘ਧਮ੍ਮੇਣ ਪਰਿਣਦਪ੍ਪਾ ਅਪ੍ਪਾ ਜਦਿ ਸੁਦ੍ਧਸਂਪਓਗਜੁਦੋ . ਪਾਵਦਿ ਣਿਵ੍ਵਾਣਸੁਹਂ ਸੁਹੋਵਜੁਤ੍ਤੋ ਵ ਸਗ੍ਗਸੁਹਂ ..’ ਇਤਿ ਸ੍ਵਯਮੇਵ ਨਿਰੂਪਿਤਤ੍ਵਾਦਸ੍ਤਿ ਤਾਵਚ੍ਛੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਯ ਧਰ੍ਮੇਣ ਸਹੈਕਾਰ੍ਥਸਮਵਾਯਃ . ਤਤਃ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨੋਪਿ ਧਰ੍ਮਸਦ੍ਭਾਵਾਦ੍ਭਵੇਯੁਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾਃ . ਕਿਨ੍ਤੁ ਤੇਸ਼ਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਭਿਃ ਸਮਂ ਸਮਕਾਸ਼੍ਠਤ੍ਵਂ ਨ ਭਵੇਤ੍, ਯਤਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨੋ ਨਿਰਸ੍ਤਸਮਸ੍ਤਕਸ਼ਾਯਤ੍ਵਾਦ- ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਃ . ਤਤ੍ਰ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤਃ — ਯਥਾ ਨਿਸ਼੍ਚਯੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧੈਕਸ੍ਵਭਾਵਾਃ ਸਿਦ੍ਧਜੀਵਾ ਏਵ ਜੀਵਾ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਵ੍ਯਵਹਾਰੇਣ ਚਤੁਰ੍ਗਤਿਪਰਿਣਤਾ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧਜੀਵਾਸ਼੍ਚ ਜੀਵਾ ਇਤਿ; ਤਥਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨਾਂ ਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵਂ, ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਂ ਤੁ ਚਕਾਰਸਮੁਚ੍ਚਯਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨੇਨ ਗੌਣਤ੍ਵਮ੍ . ਕਸ੍ਮਾਦ੍ਗੌਣਤ੍ਵਂ ਜਾਤਮਿਤਿ ਚੇਤ੍ . ਤੇਸੁ ਵਿ ਸੁਦ੍ਧੁਵਜੁਤ੍ਤਾ ਅਣਾਸਵਾ ਸਾਸਵਾ ਸੇਸਾ ਤੇਸ਼੍ਵਪਿ ਮਧ੍ਯੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਯੁਕ੍ਤਾ ਅਨਾਸ੍ਰਵਾਃ, ਸ਼ੇਸ਼ਾਃ ਸਾਸ੍ਰਵਾ ਇਤਿ ਯਤਃ ਕਾਰਣਾਤ੍ . ਤਦ੍ਯਥਾ — ਨਿਜ- ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਬਲੇਨ ਸਮਸ੍ਤਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭਸਂਕਲ੍ਪਵਿਕ ਲ੍ਪਰਹਿਤਤ੍ਵਾਚ੍ਛੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨੋ ਨਿਰਾਸ੍ਰਵਾ ਏਵ, ਸ਼ੇਸ਼ਾਃ

ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਪਰਿਣਤਿਕੀ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਕਰਕੇ ਭੀ, ਕਸ਼ਾਯ ਕਣਕੇ ਜੀਵਿਤ (ਵਿਦ੍ਯਮਾਨ) ਹੋਨੇਸੇ, ਸਮਸ੍ਤ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਸੇ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਐਸੀ ਜੋ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੈਂ; ਵੇ (ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ) ਜੀਵ — ਜੋ ਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਭੂਮਿਕਾਕੇ ੨ਉਪਕਂਠ ਨਿਵਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹੈਂ, ਔਰ ਕਸ਼ਾਯਨੇ ਜਿਨਕੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਕੁਣ੍ਠਿਤ ਕੀ ਹੈ, ਤਥਾ ਜੋ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਉਤ੍ਕਣ੍ਠਿਤ (-ਆਤੁਰ) ਮਨਵਾਲੇ ਹੈਂ, ਵੇ — ਸ਼੍ਰਮਣ ਹੈਂ ਯਾ ਨਹੀਂ, ਯਹ ਯਹਾਁ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈਂ : —

੩ਧਮ੍ਮੇਣ ਪਰਿਣਦਪ੍ਪਾ ਅਪ੍ਪਾ ਜਦਿ ਸੁਦ੍ਧਸਂਪਓਗਜੁਦੋ . ਪਾਵਦਿ ਣਿਵ੍ਵਾਣਸੁਹਂ ਸੁਹੋਵਜੁਤ੍ਤੋ ਵ ਸਗ੍ਗਸੁਹਂ .. ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ (ਭਗਵਾਨ ਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦਾਚਾਰ੍ਯਨੇ ੧੧ਵੀਂ ਗਾਥਾਮੇਂ) ਸ੍ਵਯਂ ਹੀ ਨਿਰੂਪਣ ਕਿਯਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕਾ ਧਰ੍ਮਕੇ ਸਾਥ ੪ਏਕਾਰ੍ਥਸਮਵਾਯ ਹੈ . ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਭੀ, ਉਨਕੇ ਧਰ੍ਮਕਾ ਸਦ੍ਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ, ਸ਼੍ਰਮਣ ਹੈਂ . ਕਿਨ੍ਤੁ ਵੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਸਮਾਨ ਕੋਟਿਕੇ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ ਸਮਸ੍ਤ ਕਸ਼ਾਯੋਂਕੋ ਨਿਰਸ੍ਤ ਕਿਯਾ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਰਾਸ੍ਰਵ ਹੀ ਹੈਂ ਔਰ ਯੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਤੋ ਕਸ਼ਾਯਕਣ ਅਵਿਨਸ਼੍ਟ ਹੋਨੇਸੇ ਸਾਸ੍ਰਵ ਹੀ ਹੈਂ . ਔਰ ਐਸਾ ਹੋਨੇਸੇ ਹੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਸਾਥ ਇਨਕੋ

੧ਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਸ੍ਵਭਾਵ ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਤ੍ਵਮੇਂ ਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਭੂਮਿਕਾ ਉਸਮੇਂ ਆਰੋਹਣ ਕਰਨੇਕੋ

੧. ਆਤ੍ਮਤਤ੍ਵਕਾ ਸ੍ਵਭਾਵ ਸੁਵਿਸ਼ੁਦ੍ਧ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਜ੍ਞਾਨ ਹੈ .

੨. ਉਪਕਂਠ = ਤਲਹਟੀ; ਪੜੋਸ; ਨਜਦੀਕਕਾ ਭਾਗ; ਨਿਕਟਤਾ .

੩. ਅਰ੍ਥ – ਧਰ੍ਮਪਰਿਣਤ ਸ੍ਵਰੂਪਵਾਲਾ ਆਤ੍ਮਾ ਯਦਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਮੇਂ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋ ਤੋ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸੁਖਕੋ ਪਾਤਾ ਹੈ, ਔਰ ਯਦਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਮੇਂ ਯੁਕ੍ਤ ਹੋ ਤੋ ਸ੍ਵਰ੍ਗਸੁਖਕੋ (ਬਂਧਕੋ) ਪਾਤਾ ਹੈ .

੪. ਏਕਾਰ੍ਥਸਮਵਾਯ = ਏਕ ਪਦਾਰ੍ਥਮੇਂ ਸਾਥ ਰਹ ਸਕਨੇਰੂਪ ਸਂਬਂਧ (ਆਤ੍ਮਪਦਾਰ੍ਥਮੇਂ ਧਰ੍ਮ ਔਰ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਏਕਸਾਥ ਹੋ ਸਕਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕਾ ਧਰ੍ਮਕੇ ਸਾਥ ਏਕਾਰ੍ਥਸਮਵਾਯ ਹੈ .)

Page 456 of 513
PDF/HTML Page 489 of 546
single page version

ਨਾਸ੍ਰਵਾ ਏਵ . ਇਮੇ ਪੁਨਰਨਵਕੀਰ੍ਣਕਸ਼ਾਯਕਣਤ੍ਵਾਤ੍ਸਾਸ੍ਰਵਾ ਏਵ . ਅਤ ਏਵ ਚ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਭਿਃ ਸਮਮਮੀ ਨ ਸਮੁਚ੍ਚੀਯਨ੍ਤੇ, ਕੇਵਲਮਨ੍ਵਾਚੀਯਨ੍ਤ ਏਵ ..੨੪੫..

ਅਰਹਂਤਾਦਿਸੁ ਭਤ੍ਤੀ ਵਚ੍ਛਲਦਾ ਪਵਯਣਾਭਿਜੁਤ੍ਤੇਸੁ .

ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨੋ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਵਿਸ਼ਯਕਸ਼ਾਯਰੂਪਾਸ਼ੁਭਾਸ੍ਰਵਨਿਰੋਧੇਪਿ ਪੁਣ੍ਯਾਸ੍ਰਵਸਹਿਤਾ ਇਤਿ ਭਾਵਃ ..੨੪੫.. ਅਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਂ ਲਕ੍ਸ਼ਣਮਾਖ੍ਯਾਤਿ — ਸਾ ਸੁਹਜੁਤ੍ਤਾ ਭਵੇ ਚਰਿਯਾ ਸਾ ਚਰ੍ਯਾ ਸ਼ੁਭਯੁਕ੍ਤਾ ਭਵੇਤ੍ . ਕਸ੍ਯ . ਤਪੋਧਨਸ੍ਯ . ਕਥਂਭੂਤਸ੍ਯ . ਸਮਸ੍ਤਰਾਗਾਦਿਵਿਕਲ੍ਪਰਹਿਤਪਰਮਸਮਾਧੌ ਸ੍ਥਾਤੁਮਸ਼ਕ੍ਯਸ੍ਯ . ਯਦਿ ਕਿਮ੍ . ਵਿਜ੍ਜਦਿ ਜਦਿ ਵਿਦ੍ਯਤੇ ਯਦਿ ਚੇਤ੍ . ਕ੍ਵ . ਸਾਮਣ੍ਣੇ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ ਚਾਰਿਤ੍ਰੇ . ਕਿਂ ਵਿਦ੍ਯਤੇ . ਅਰਹਂਤਾਦਿਸੁ ਭਤ੍ਤੀ ਅਨਨ੍ਤ- ਜ੍ਞਾਨਾਦਿਗੁਣਯੁਕ੍ਤੇਸ਼੍ਵਰ੍ਹਤ੍ਸਿਦ੍ਧੇਸ਼ੁ ਗੁਣਾਨੁਰਾਗਯੁਕ੍ਤਾ ਭਕ੍ਤਿਃ . ਵਚ੍ਛਲਦਾ ਵਤ੍ਸਲਸ੍ਯ ਭਾਵੋ ਵਤ੍ਸਲਤਾ ਵਾਤ੍ਸਲ੍ਯਂ ਵਿਨਯੋਨੁਕੂਲਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ . ਕੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇ . ਪਵਯਣਾਭਿਜੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪ੍ਰਵਚਨਾਭਿਯੁਕ੍ਤੇਸ਼ੁ . ਪ੍ਰਵਚਨਸ਼ਬ੍ਦੇਨਾਤ੍ਰਾਗਮੋ ਭਣ੍ਯਤੇ, (ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੋ) ਨਹੀਂ ਲਿਯਾ (ਨਹੀਂ ਵਰ੍ਣਨ ਕਿਯਾ) ਜਾਤਾ, ਮਾਤ੍ਰ ਪੀਛੇਸੇ (ਗੌਣਰੂਪਮੇਂ ਹੀ) ਲਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਪਰਮਾਗਮਮੇਂ ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣ ਹੈਂ ਔਰ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਭੀ ਗੌਣਰੂਪਸੇ ਸ਼੍ਰਮਣ ਹੈਂ . ਜੈਸੇ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧ – ਏਕਸ੍ਵਭਾਵੀ ਸਿਦ੍ਧ ਜੀਵ ਹੀ ਜੀਵ ਕਹਲਾਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ਚਤੁਰ੍ਗਤਿ ਪਰਿਣਤ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਜੀਵ ਭੀ ਜੀਵ ਕਹੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼੍ਰਮਣਰੂਪਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ ਜੀਵੋਂਕੀ ਮੁਖ੍ਯਤਾ ਹੈ ਔਰ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਜੀਵੋਂਕੀ ਗੌਣਤਾ ਹੈ; ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗੀ ਨਿਜਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਕੇ ਬਲਸੇ ਸਮਸ੍ਤ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੁਭ ਸਂਕਲ੍ਪ – ਵਿਕਲ੍ਪੋਂਸੇ ਰਹਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਰਾਸ੍ਰਵ ਹੀ ਹੈਂ, ਔਰ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵਵਿਸ਼ਯਕਸ਼ਾਯਰੂਪ ਅਸ਼ੁਭਾਸ੍ਰਵਕਾ ਨਿਰੋਧ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਵੇ ਪੁਣ੍ਯਾਸ੍ਰਵਯੁਕ੍ਤ ਹੈਂ ..੨੪੫..

ਅਬ, ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਸੂਤ੍ਰ ਦ੍ਵਾਰਾ (ਗਾਥਾ ਦ੍ਵਾਰਾ) ਕਹਤੇ ਹੈਂ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ ] ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਮੇਂ [ਯਦਿ ] ਯਦਿ [ਅਰ੍ਹਦਾਦਿਸ਼ੁ ਭਕ੍ਤਿਃ ] ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਾਦਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਭਕ੍ਤਿ ਤਥਾ [ਪ੍ਰਵਚਨਾਭਿਯੁਕ੍ਤੇਸ਼ੁ ਵਤ੍ਸਲਤਾ ] ਪ੍ਰਵਚਨਰਤ ਜੀਵੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਵਾਤ੍ਸਲ੍ਯ [ਵਿਦ੍ਯਤੇ ] ਪਾਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ ਤੋ [ਸਾ ] ਵਹ [ਸ਼ੁਭਯੁਕ੍ਤਾ ਚਰ੍ਯਾ ] ਸ਼ੁਭਯੁਕ੍ਤ ਚਰ੍ਯਾ (ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ

Page 457 of 513
PDF/HTML Page 490 of 546
single page version

ਸਕਲਸਂਗਸਂਨ੍ਯਾਸਾਤ੍ਮਨਿ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯੇ ਸਤ੍ਯਪਿ ਕਸ਼ਾਯਲਵਾਵੇਸ਼ਵਸ਼ਾਤ੍ ਸ੍ਵਯਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ- ਮਾਤ੍ਰੇਣਾਵਸ੍ਥਾਤੁਮਸ਼ਕ੍ਤਸ੍ਯ, ਪਰੇਸ਼ੁ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮਾਤ੍ਰੇਣਾਵਸ੍ਥਿਤੇਸ਼੍ਵਰ੍ਹਦਾਦਿਸ਼ੁ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮਾਤ੍ਰਾਵਸ੍ਥਿਤਿ- ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਕੇਸ਼ੁ ਪ੍ਰਵਚਨਾਭਿਯੁਕ੍ਤੇਸ਼ੁ ਚ ਭਕ੍ਤ੍ਯਾ ਵਤ੍ਸਲਤਯਾ ਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤਸ੍ਯ, ਤਾਵਨ੍ਮਾਤ੍ਰਰਾਗ- ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸਂਵਲਿਤਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ, ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਸ੍ਯਾਤ੍ . ਅਤਃ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿ- ਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਰਾਗਯੋਗਿਚਾਰਿਤ੍ਰਤ੍ਵਂਲਕ੍ਸ਼ਣਮ੍ ..੨੪੬..

ਸਂਘੋ ਵਾ, ਤੇਨ ਪ੍ਰਵਚਨੇਨਾਭਿਯੁਕ੍ਤਾਃ ਪ੍ਰਵਚਨਾਭਿਯੁਕ੍ਤਾ ਆਚਾਰ੍ਯੋਪਾਧ੍ਯਾਯਸਾਧਵਸ੍ਤੇਸ਼੍ਵਿਤਿ . ਏਤਦੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਿ — ਸ੍ਵਯਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਲਕ੍ਸ਼ਣੇ ਪਰਮਸਾਮਾਯਿਕੇ ਸ੍ਥਾਤੁਮਸਮਰ੍ਥਸ੍ਯਾਨ੍ਯੇਸ਼ੁ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਫਲਭੂਤਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨੇਨ ਪਰਿਣਤੇਸ਼ੁ, ਤਥੈਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਾਰਾਧਕੇਸ਼ੁ ਚ ਯਾਸੌ ਭਕ੍ਤਿਸ੍ਤਚ੍ਛੁਭੋਪਯੋਗਿਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਂ ਲਕ੍ਸ਼ਣਮਿਤਿ ..੨੪੬.. ਅਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਂ ਸ਼ੁਭਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ — ਣ ਣਿਂਦਿਦਾ ਨੈਵ ਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧਾ . ਕ੍ਵ . ਰਾਗਚਰਿਯਮ੍ਹਿ ਸ਼ੁਭਰਾਗਚਰ੍ਯਾਯਾਂ ਚਾਰਿਤ੍ਰ) [ਭਵੇਤ੍ ] ਹੈ ..੨੪੬..

ਟੀਕਾ : — ਸਕਲ ਸਂਗਕੇ ਸਂਨ੍ਯਾਸਸ੍ਵਰੂਪ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਕੇ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਜੋ ਕਸ਼ਾਯਾਂਸ਼ (ਅਲ੍ਪਕਸ਼ਾਯ) ਕੇ ਆਵੇਸ਼ਕੇ ਵਸ਼ ਕੇਵਲ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪਸੇ ਰਹਨੇਮੇਂ ਸ੍ਵਯਂ ਅਸ਼ਕ੍ਤ ਹੈ ਐਸਾ ਸ਼੍ਰਮਣ, ਪਰ ਐਸੇ ਜੋ (੧) ਕੇਵਲ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਰੂਪਸੇ ਰਹਨੇਵਾਲੇ ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਾਦਿਕ ਤਥਾ (੨) ਕੇਵਲ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਰੂਪਸੇ ਰਹਨੇਕਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ ਕਰਨੇਵਾਲੇ ਪ੍ਰਵਚਨਰਤ ਜੀਵੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ (੧) ਭਕ੍ਤਿ ਤਥਾ (੨) ਵਾਤ੍ਸਲ੍ਯਸੇ ਚਂਚਲ ਹੈ ਉਸ (ਸ਼੍ਰਮਣ) ਕੇ, ਮਾਤ੍ਰ ਉਤਨੇ ਰਾਗਸੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਸਾਥ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਮਿਲਿਤ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ, ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ .

ਇਸਸੇ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਗਯਾ ਹੈ ਕਿ) ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕਾ ਅਨੁਰਾਗਯੁਕ੍ਤ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕਾ ਲਕ੍ਸ਼ਣ ਹੈ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਮਾਤ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਰੂਪ ਰਹਨੇਮੇਂ ਅਸਮਰ੍ਥ ਹੋਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਜੋ ਸ਼੍ਰਮਣ, ਪਰ ਐਸੇ ਅਰ੍ਹਨ੍ਤਾਦਿਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਭਕ੍ਤਿਸੇ ਤਥਾ ਪਰ ਐਸੇ ਆਗਮਪਰਾਯਣ ਜੀਵੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਵਾਤ੍ਸਲ੍ਯਸੇ ਚਂਚਲ (ਅਸ੍ਥਿਰ) ਹੈਂ ਉਸ ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ (ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਮੇਂ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ) ਕੇ ਸਾਥ ਮਿਲੀ ਹੁਈ ਹੈ, ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਹ ਸ਼ੁਭਭਾਵਕੇ ਸਾਥ ਮਿਸ਼੍ਰਿਤ ਹੈ ..੨੪੬..

ਅਬ, ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ : —

Page 458 of 513
PDF/HTML Page 491 of 546
single page version

ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਂ ਹਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਰਾਗਯੋਗਿਚਾਰਿਤ੍ਰਤਯਾ, ਸਮਧਿਗਤਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸ਼ੁ ਸ਼੍ਰਮਣੇਸ਼ੁ ਵਨ੍ਦਨਨਮਸ੍ਕਰਣਾਭ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨਾਨੁਗਮਨਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤ੍ਰਾਣਨਿਮਿਤ੍ਤਾ ਸ਼੍ਰਮਾਪਨਯਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸ਼੍ਚ ਨ ਦੁਸ਼੍ਯੇਤ੍ ..੨੪੭..

ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਾਵਸ੍ਥਾਯਾਮ੍ . ਕਾ ਨ ਨਿਨ੍ਦਿਤਾ . ਵਂਦਣਣਮਂਸਣੇਹਿਂ ਅਬ੍ਭੁਟ੍ਠਾਣਾਣੁਗਮਣਪਡਿਵਤ੍ਤੀ ਵਨ੍ਦਨਨਮਸ੍ਕਾਰਾਭ੍ਯਾਂ ਸਹਾਭ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨਾਨੁਗਮਨਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ . ਸਮਣੇਸੁ ਸਮਾਵਣਓ ਸ਼੍ਰਮਣੇਸ਼ੁ ਸ਼੍ਰਮਾਪਨਯਃ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਭਾਵਨਾਭਿਘਾਤਕ- ਸ਼੍ਰਮਸ੍ਯ ਖੇਦਸ੍ਯ ਵਿਨਾਸ਼ ਇਤਿ . ਅਨੇਨ ਕਿਮੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਿ – ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਸਾਧਕੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੇ ਸ੍ਥਿਤਾਨਾਂ ਤਪੋਧਨਾਨਾਂ ਇਤ੍ਥਂਭੂਤਾਃ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਯੋ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਰਾਧਕਸ਼ੇਸ਼ਪੁਰੁਸ਼ੇਸ਼ੁ ਵਿਸ਼ਯੇ ਯੁਕ੍ਤਾ ਏਵ, ਵਿਹਿਤਾ ਏਵੇਤਿ ..੨੪੭.. ਅਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਮੇਵੇਤ੍ਥਂਭੂਤਾਃ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਯੋ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨਾਮਿਤਿ ਪ੍ਰਰੂਪਯਤਿ — ਦਂਸਣਣਾਣੁਵਦੇਸੋ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਸ਼੍ਰਮਣੇਸ਼ੁ ] ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ [ਵਨ੍ਦਨਨਮਸ੍ਕਰਣਾਭ੍ਯਾਂ ] ਵਨ੍ਦਨ – ਨਮਸ੍ਕਾਰ ਸਹਿਤ [ਅਭ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨਾਨੁਗਮਨਪ੍ਰਤਿਪਤ੍ਤਿਃ ] ੧ਅਭ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨ ਔਰ ੨ਅਨੁਗਮਨਰੂਪ ੩ਵਿਨੀਤ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਨਾ ਤਥਾ [ਸ਼੍ਰਮਾਪਨਯਃ ] ਉਨਕਾ ਸ਼੍ਰਮ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਵਹ [ਰਾਗਚਰ੍ਯਾਯਾਮ੍ ] ਰਾਗਚਰ੍ਯਾਮੇਂ [ਨ ਨਿਨ੍ਦਿਤਾ ] ਨਿਨ੍ਦਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੨੪੭..

ਟੀਕਾ : — ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੇ ਅਨੁਰਾਗਯੁਕ੍ਤ ਚਾਰਿਤ੍ਰ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਇਸਲਿਯੇ ਜਿਨਨੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕੀ ਹੈ ਐਸੇ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਜੋ ਵਨ੍ਦਨ – ਨਮਸ੍ਕਾਰ – ਅਭ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨ – ਅਨੁਗਮਨਰੂਪ ਵਿਨੀਤ ਵਰ੍ਤਨਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਤਥਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੀ ਰਕ੍ਸ਼ਾਕੀ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਐਸੀ ਜੋ ਸ਼੍ਰਮ ਦੂਰ ਕਰਨੇਕੀ (ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯਰੂਪ) ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੈ, ਵਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਲਿਯੇ ਦੂਸ਼ਿਤ (ਦੋਸ਼ਰੂਪ, ਨਿਨ੍ਦਿਤ) ਨਹੀਂ ਹੈ . (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਮੁਨਿਯੋਂਕੇ ਐਸੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ) ..੨੪੭..

ਅਬ, ਐਸਾ ਪ੍ਰਤਿਪਾਦਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਹੀ ਐਸੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਯਾਁ ਹੋਤੀ ਹੈਂ : —

੧. ਅਭ੍ਯੁਤ੍ਥਾਨ = ਮਾਨਾਰ੍ਥ ਖੜਾ ਹੋ ਜਾਨਾ ਵਹ .

੨. ਅਨੁਗਮਨ = ਪੀਛੇ ਚਲਨਾ ਵਹ .੩. ਵਿਨੀਤ = ਵਿਨਯਯੁਕ੍ਤ, ਸਨ੍ਮਾਨਯੁਕ੍ਤ, ਵਿਵੇਕੀ, ਸਭ੍ਯ .

Page 459 of 513
PDF/HTML Page 492 of 546
single page version

ਅਨੁਜਿਘ੍ਰੁਕ੍ਸ਼ਾਪੂਰ੍ਵਕਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨੋਪਦੇਸ਼ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਸਂਗ੍ਰਹਣਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸ੍ਤਤ੍ਪੋਸ਼ਣਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਰ੍ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰ- ਪੂਜੋਪਦੇਸ਼ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸ਼੍ਚ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਮੇਵ ਭਵਨ੍ਤਿ, ਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨਾਮ੍ ..੨੪੮..

ਉਵਕੁਣਦਿ ਜੋ ਵਿ ਣਿਚ੍ਚਂ ਚਾਦੁਵ੍ਵਣ੍ਣਸ੍ਸ ਸਮਣਸਂਘਸ੍ਸ .

ਕਾਯਵਿਰਾਧਣਰਹਿਦਂ ਸੋ ਵਿ ਸਰਾਗਪ੍ਪਧਾਣੋ ਸੇ ..੨੪੯.. ਦਰ੍ਸ਼ਨਂ ਮੂਢਤ੍ਰਯਾਦਿਰਹਿਤਂ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਂ, ਜ੍ਞਾਨਂ ਪਰਮਾਗਮੋਪਦੇਸ਼ਃ, ਤਯੋਰੁਪਦੇਸ਼ੋ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨੋਪਦੇਸ਼ਃ . ਸਿਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣਂ ਚ ਪੋਸਣਂ ਤੇਸਿਂ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਾਰਾਧਨਾਸ਼ਿਕ੍ਸ਼ਾਸ਼ੀਲਾਨਾਂ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਾਣਾਂ ਗ੍ਰਹਣਂ ਸ੍ਵੀਕਾਰਸ੍ਤੇਸ਼ਾਮੇਵ ਪੋਸ਼ਣਮਸ਼ਨਸ਼ਯਨਾਦਿਚਿਨ੍ਤਾ . ਚਰਿਯਾ ਹਿ ਸਰਾਗਾਣਂ ਇਤ੍ਥਂਭੂਤਾ ਚਰ੍ਯਾ ਚਾਰਿਤ੍ਰਂ ਭਵਤਿ, ਹਿ ਸ੍ਫੁ ਟਮ੍ . ਕੇਸ਼ਾਮ੍ . ਸਰਾਗਾਣਾਂ ਧਰ੍ਮਾਨੁਰਾਗ- ਚਾਰਿਤ੍ਰਸਹਿਤਾਨਾਮ੍ . ਨ ਕੇਵਲਮਿਤ੍ਥਂਭੂਤਾ ਚਰ੍ਯਾ, ਜਿਣਿਂਦਪੂਜੋਵਦੇਸੋ ਯ ਯਥਾਸਂਭਵਂ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਪੂਜਾਦਿ- ਧਰ੍ਮੋਪਦੇਸ਼ਸ਼੍ਚੇਤਿ . ਨਨੁ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਮਪਿ ਕ੍ਵਾਪਿ ਕਾਲੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਭਾਵਨਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਤੇ, ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨਾਮਪਿ ਕ੍ਵਾਪਿ ਕਾਲੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਭਾਵਨਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਤੇ, ਸ਼੍ਰਾਵਕਾਣਾਮਪਿ ਸਾਮਾਯਿਕਾਦਿਕਾਲੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਭਾਵਨਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਯਤੇ, ਤੇਸ਼ਾਂ ਕਥਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੋ ਭੇਦੋ ਜ੍ਞਾਯਤ ਇਤਿ . ਪਰਿਹਾਰਮਾਹ — ਯੁਕ੍ਤਮੁਕ੍ਤਂ ਭਵਤਾ, ਪਰਂ ਕਿਂਤੁ ਯੇ ਪ੍ਰਚੁਰੇਣ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੇਨ ਵਰ੍ਤਨ੍ਤੇ ਤੇ ਯਦ੍ਯਪਿ ਕ੍ਵਾਪਿ ਕਾਲੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਭਾਵਨਾਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ ਤਥਾਪਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨ ਏਵ ਭਣ੍ਯਨ੍ਤੇ . ਯੇਪਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨਸ੍ਤੇ ਯਦ੍ਯਪਿ ਕ੍ਵਾਪਿ ਕਾਲੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੇਨ ਵਰ੍ਤਨ੍ਤੇ ਤਥਾਪਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨ ਏਵ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਬਹੁਪਦਸ੍ਯ ਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵਾਦਾਮ੍ਰਵਨਨਿਮ੍ਬਵਨਵਦਿਤਿ ..੨੪੮.. ਅਥ ਕਾਸ਼੍ਚਿਦਪਿ ਯਾਃ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਯਸ੍ਤਾਃ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿ- ਨਾਮੇਵੇਤਿ ਨਿਯਮਤਿ — ਉਵਕੁਣਦਿ ਜੋ ਵਿ ਣਿਚ੍ਚਂ ਚਾਦੁਵ੍ਵਣ੍ਣਸ੍ਸ ਸਮਣਸਂਘਸ੍ਸ ਉਪਕਰੋਤਿ ਯੋਪਿ ਨਿਤ੍ਯਂ . ਕਸ੍ਯ .

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨੋਪਦੇਸ਼ਃ ] ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਕਾ (ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਜ੍ਞਾਨਕਾ) ਉਪਦੇਸ਼, [ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਗ੍ਰਹਣਂ ] ਸ਼ਿਸ਼੍ਯੋਂਕਾ ਗ੍ਰਹਣ, [ਚ ] ਤਥਾ [ਤੇਸ਼ਾਮ੍ ਪੋਸ਼ਣਂ ] ਉਨਕਾ ਪੋਸ਼ਣ, [ਚ ] ਔਰ [ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਪੂਜੋਪਦੇਸ਼ਃ ] ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਕੀ ਪੂਜਾਕਾ ਉਪਦੇਸ਼ [ਹਿ ] ਵਾਸ੍ਤਵਮੇਂ [ਸਰਾਗਾਣਾਂ ਚਰ੍ਯਾ ] ਸਰਾਗਿਯੋਂਕੀ ਚਰ੍ਯਾ ਹੈ ..੨੪੮..

ਟੀਕਾ : — ਅਨੁਗ੍ਰਹ ਕਰਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾਪੂਰ੍ਵਕ ਦਰ੍ਸ਼ਨਜ੍ਞਾਨਕੇ ਉਪਦੇਸ਼ਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ, ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਗ੍ਰਹਣਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ, ਉਨਕੇ ਪੋਸ਼ਣਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਔਰ ਜਿਨੇਨ੍ਦ੍ਰਪੂਜਨਕੇ ਉਪਦੇਸ਼ਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਹੀ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਨਹੀਂ ..੨੪੮..

ਅਬ, ਐਸਾ ਨਿਸ਼੍ਚਿਤ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਸਭੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਯਾਁ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਹੀ ਹੋਤੀ ਹੈਂ : —

Page 460 of 513
PDF/HTML Page 493 of 546
single page version

ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾਤਸਂਯਮਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ਼ਟ੍ਕਾਯਵਿਰਾਧਨਰਹਿਤਾ ਯਾ ਕਾਚਨਾਪਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤ੍ਰਾਣਨਿਮਿਤ੍ਤਾ ਚਾਤੁਰ੍ਵਰ੍ਣਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰਮਣਸਂਘਸ੍ਯੋਪਕਾਰਕਰਣਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਸਾ ਸਰ੍ਵਾਪਿ ਰਾਗਪ੍ਰਧਾਨਤ੍ਵਾਤ੍ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਮੇਵ ਭਵਤਿ, ਨ ਕਦਾਚਿਦਪਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨਾਮ੍ ..੨੪੯.. ਚਾਤੁਰ੍ਵਰ੍ਣਸ੍ਯ ਸ਼੍ਰਮਣਸਂਘਸ੍ਯ . ਅਤ੍ਰ ਸ਼੍ਰਮਣਸ਼ਦ੍ਬੇਨ ਸ਼੍ਰਮਣਸ਼ਬ੍ਦਵਾਚ੍ਯਾ ਰੁਸ਼ਿਮੁਨਿਯਤ੍ਯਨਗਾਰਾ ਗ੍ਰਾਹ੍ਯਾਃ . ‘‘ਦੇਸ਼- ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਵਿਤ੍ਕੇਵਲਭ੍ਰੁਦਿਹਮੁਨਿਃ ਸ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼ਿਃ ਪ੍ਰਸ੍ਰੁਤਰ੍ਦ੍ਧਿਰਾਰੂਢਃ ਸ਼੍ਰੇਣਿਯੁਗ੍ਮੇਜਨਿ ਯਤਿਰਨਗਾਰੋਪਰਃ ਸਾਧੁਵਰ੍ਗਃ . ਰਾਜਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਚ ਦੇਵਃ ਪਰਮ ਇਤਿ ਰੁਸ਼ਿਰ੍ਵਿਕ੍ਰਿਯਾਕ੍ਸ਼ੀਣਸ਼ਕ੍ਤਿਪ੍ਰਾਪ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਯੌਸ਼ਧੀਸ਼ੋ ਵਿਯਦਯਨਪਟੁਰ੍ਵਿਸ਼੍ਵਵੇਦੀ ਕ੍ਰਮੇਣ ..’’ ਰੁਸ਼ਯ ਰੁਦ੍ਧਿਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਾਸ੍ਤੇ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧਾ, ਰਾਜਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇਵਪਰਮਰੁਸ਼ਿਭੇਦਾਤ੍ . ਤਤ੍ਰ ਰਾਜਰ੍ਸ਼ਯੋ ਵਿਕ੍ਰਿਯਾ- ਕ੍ਸ਼ੀਣਾਰ੍ਦ੍ਧਿਪ੍ਰਾਪ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਬ੍ਰਹ੍ਮਰ੍ਸ਼ਯੋ ਬੁਦ੍ਧਯੌਸ਼ਧਰ੍ਦ੍ਧਿਯੁਕ੍ਤਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਦੇਵਰ੍ਸ਼ਯੋ ਗਗਨਗਮਨਰ੍ਦ੍ਧਿਸਂਪਨ੍ਨਾ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਪਰਮਰ੍ਸ਼ਯਃ ਕੇਵਲਿਨਃ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਿਨੋ ਭਵਨ੍ਤਿ . ਮੁਨਯਃ ਅਵਧਿਮਨਃਪਰ੍ਯਯਕੇਵਲਿਨਸ਼੍ਚ . ਯਤਯ ਉਪਸ਼ਮਕ- ਕ੍ਸ਼ਪਕਸ਼੍ਰੇਣ੍ਯਾਰੂਢਾਃ . ਅਨਗਾਰਾਃ ਸਾਮਾਨ੍ਯਸਾਧਵਃ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਸਰ੍ਵੇਸ਼ਾਂ ਸੁਖਦੁਃਖਾਦਿਵਿਸ਼ਯੇ ਸਮਤਾਪਰਿਣਾਮੋ- ਸ੍ਤੀਤਿ . ਅਥਵਾ ਸ਼੍ਰਮਣਧਰ੍ਮਾਨੁਕੂਲਸ਼੍ਰਾਵਕਾਦਿਚਾਤੁਰ੍ਵਰ੍ਣਸਂਘਃ . ਕਥਂ ਯਥਾ ਭਵਤਿ . ਕਾਯਵਿਰਾਧਣਰਹਿਦ ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਨਾਸ੍ਵਰੂਪਂ ਸ੍ਵਕੀਯਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਲਕ੍ਸ਼ਣਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਪ੍ਰਾਣਂ ਰਕ੍ਸ਼ਨ੍ ਪਰਕੀਯਸ਼ਟਕਾਯਵਿਰਾਧਨਾਰਹਿਤਂ ਯਥਾ ਭਵਤਿ . ਸੋ ਵਿ ਸਰਾਗਪ੍ਪਧਾਣੋ ਸੇ ਸੋਪੀਤ੍ਥਂਭੂਤਸ੍ਤਪੋਧਨੋ ਧਰ੍ਮਾਨੁਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਸਹਿਤੇਸ਼ੁ ਮਧ੍ਯੇ ਪ੍ਰਧਾਨਃ ਸ਼੍ਰੇਸ਼੍ਠਃ ਸ੍ਯਾਦਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੨੪੯.. ਅਥ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਕਾਲੇਪਿ ਸ੍ਵਕੀਯਸਂਯਮਵਿਰਾਧਨਾ ਨ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯੇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਜਦਿ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਃ ਅਪਿ ] ਜੋ ਕੋਈ (ਸ਼੍ਰਮਣ) [ਨਿਤ੍ਯਂ ] ਸਦਾ [ਕਾਯਵਿਰਾਧਨਰਹਿਤਂ ] (ਛਹ) ਕਾਯਕੀ ਵਿਰਾਧਨਾਸੇ ਰਹਿਤ [ਚਾਤੁਰ੍ਵਰ੍ਣਸ੍ਯ ] ਚਾਰਪ੍ਰਕਾਰਕੇ [ਸ਼੍ਰਮਣਸਂਘਸ੍ਯ ] ਸ਼੍ਰਮਣ ਸਂਘਕਾ [ਉਪਕਰੋਤਿ ] ਉਪਕਾਰ ਕਰਤਾ ਹੈ, [ਸਃ ਅਪਿ ] ਵਹ ਭੀ [ਸਰਾਗਪ੍ਰਧਾਨਃ ਸ੍ਯਾਤ੍ ] ਰਾਗਕੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾਵਾਲਾ ਹੈ ..੨੪੯..

ਟੀਕਾ : — ਸਂਯਮਕੀ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਕੀ ਹੋਨੇਸੇ ੧ਛਹ ਕਾਯਕੇ ਵਿਰਾਧਨਸੇ ਰਹਿਤ ਜੋ ਕੋਈ ਭੀ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੇ ਰਕ੍ਸ਼ਣਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਐਸੀ, ੨ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਸ਼੍ਰਮਣਸਂਘਕਾ ਉਪਕਾਰ ਕਰਨੇਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੈ ਵਹ ਸਭੀ ਰਾਗਪ੍ਰਧਾਨਤਾਕੇ ਕਾਰਣ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਹੀ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੇ ਕਦਾਪਿ ਨਹੀਂ ..੨੪੯..

੧. ਸ਼੍ਰਮਣਸਂਘਕੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੇ ਰਕ੍ਸ਼ਣਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤ ਐਸੀ ਜੋ ਉਪਕਾਰਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਵਹ ਛਹ ਕਾਯਕੀ ਵਿਰਾਧਨਾਸੇ ਰਹਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨ (ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂ) ਨੇ ਸਂਯਮਕੀ ਪ੍ਰਤਿਜ੍ਞਾ ਲੀ ਹੈ .

੨. ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ੪ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹ ਹੈਂ : — (੧) ਰੁਸ਼ਿ, (੨) ਮੁਨਿ, (੩) ਯਤਿ ਔਰ (੪) ਅਨਗਾਰ . ਰੁਦ੍ਧਿਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਸ਼੍ਰਮਣ ਰੁਸ਼ਿ ਹੈਂ, ਅਵਧਿ, ਮਨਃਪਰ੍ਯਯ ਅਥਵਾ ਕੇਵਲਜ੍ਞਾਨਵਾਲੇ ਸ਼੍ਰਮਣ ਮੁਨਿ ਹੈਂ, ਉਪਸ਼ਮਕ ਯਾ ਕ੍ਸ਼ਪਕਸ਼੍ਰੇਣੀਮੇਂ ਆਰੂਢ
ਸ਼੍ਰਮਣ ਯਤਿ ਹੈਂ ਔਰ ਸਾਮਾਨ੍ਯ ਸਾਧੁ ਵਹ ਅਨਗਾਰ ਹੈਂ . ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਚਤੁਰ੍ਵਿਧ ਸ਼੍ਰਮਣ ਸਂਘ ਹੈ .

Page 461 of 513
PDF/HTML Page 494 of 546
single page version

ਅਥ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਸਂਯਮਵਿਰੋਧਿਤ੍ਵਂ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ੇਧਯਤਿ —

ਯੋ ਹਿ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤ੍ਰਾਣਾਭਿਪ੍ਰਾਯੇਣ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾ ਸ੍ਵਸ੍ਯ ਸਂਯਮਂ ਵਿਰਾਧਯਤਿ, ਸ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਧਰ੍ਮਾਨੁਪ੍ਰਵੇਸ਼ਾਤ੍ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਾਤ੍ ਪ੍ਰਚ੍ਯਵਤੇ . ਅਤੋ ਯਾ ਕਾਚਨ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਸਾ ਸਰ੍ਵਥਾ ਸਂਯਮਾਵਿਰੋਧੇਨੈਵ ਵਿਧਾਤਵ੍ਯਾ; ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਾਵਪਿ ਸਂਯਮਸ੍ਯੈਵ ਸਾਧ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍ ..੨੫੦.. ਕੁਣਦਿ ਕਾਯਖੇਦਂ ਵੇਜ੍ਜਾਵਚ੍ਚਤ੍ਥਮੁਜ੍ਜਦੋ ਯਦਿ ਚੇਤ੍ ਕਰੋਤਿ ਕਾਯਖੇਦਂ ਸ਼ਟਕਾਯਵਿਰਾਧਨਾਮ੍ . ਕਥਂਭੂਤਃ ਸਨ੍ . ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾਰ੍ਥਮੁਦ੍ਯਤਃ . ਸਮਣੋ ਣ ਹਵਦਿ ਤਦਾ ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਤਪੋਧਨੋ ਨ ਭਵਤਿ . ਤਰ੍ਹਿ ਕਿਂ ਭਵਤਿ . ਹਵਦਿ ਅਗਾਰੀ ਅਗਾਰੀ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥੋ ਭਵਤਿ . ਕਸ੍ਮਾਤ੍ . ਧਮ੍ਮੋ ਸੋ ਸਾਵਯਾਣਂ ਸੇ ਸ਼ਟਕਾਯਵਿਰਾਧਨਾਂ ਕ੍ਰੁਤ੍ਵਾ ਯੋਸੌ ਧਰ੍ਮਃ ਸ ਸ਼੍ਰਾਵਕਾਣਾਂ ਸ੍ਯਾਤ੍, ਨ ਚ ਤਪੋਧਨਾਨਾਮਿਤਿ . ਇਦਮਤ੍ਰ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍ – ਯੋਸੌ ਸ੍ਵਸ਼ਰੀਰਪੋਸ਼ਣਾਰ੍ਥਂ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਾਦਿਮੋਹੇਨ ਵਾ ਸਾਵਦ੍ਯਂ ਨੇਚ੍ਛਤਿ ਤਸ੍ਯੇਦਂ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਸ਼ੋਭਤੇ, ਯਦਿ ਪੁਨਰਨ੍ਯਤ੍ਰ ਸਾਵਦ੍ਯਮਿਚ੍ਛਤਿ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾਦਿਸ੍ਵਕੀਯਾਵ- ਸ੍ਥਾਯੋਗ੍ਯੇ ਧਰ੍ਮਕਾਰ੍ਯੇ ਨੇਚ੍ਛਤਿ ਤਦਾ ਤਸ੍ਯ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵਮੇਵ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ..੨੫੦.. ਅਥ ਯਦ੍ਯਪ੍ਯਲ੍ਪਲੇਪੋ ਭਵਤਿ

ਅਬ, ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਸਂਯਮਕੀ ਵਿਰੋਧੀ ਹੋਨੇਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਸਂਯਮਕੇ ਸਾਥ ਵਿਰੋਧਵਾਲੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਨਹੀਂ ਹੋਨੀ ਚਾਹਿਯੇ – ਐਸਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ) : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਦਿ ] ਯਦਿ (ਸ਼੍ਰਮਣ) [ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯਰ੍ਥਮ੍ ਉਦ੍ਯਤਃ ] ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਲਿਯੇ ਉਦ੍ਯਮੀ ਵਰ੍ਤਤਾ ਹੁਆ [ਕਾਯਖੇਦਂ ] ਛਹ ਕਾਯਕੋ ਪੀੜਿਤ [ਕਰੋਤਿ ] ਕਰਤਾ ਹੈ ਤੋ ਵਹ [ਸ਼੍ਰਮਣਃ ਨ ਭਵਤਿ ] ਸ਼੍ਰਮਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, [ਅਗਾਰੀ ਭਵਤਿ ] ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥ ਹੈ; (ਕ੍ਯੋਂਕਿ) [ਸਃ ] ਵਹ (ਛਹ ਕਾਯਕੀ ਵਿਰਾਧਨਾ ਸਹਿਤ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ) [ਸ਼੍ਰਾਵਕਾਣਾਂ ਧਰ੍ਮਃ ਸ੍ਯਾਤ੍ ] ਸ਼੍ਰਾਵਕੋਂਕਾ ਧਰ੍ਮ ਹੈ ..੨੫੦..

ਟੀਕਾ : — ਜੋ (ਸ਼੍ਰਮਣ) ਦੂਸਰੇਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੀ ਰਕ੍ਸ਼ਾ ਹੋ ਐਸੇ ਅਭਿਪ੍ਰਾਯਸੇ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਅਪਨੇ ਸਂਯਮਕੀ ਵਿਰਾਧਨਾ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਧਰ੍ਮਮੇਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਰਹਾ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼੍ਰਾਮਣ੍ਯਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਹੋਤਾ ਹੈ . ਇਸਸੇ (ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ) ਜੋ ਭੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋ ਵਹ ਸਰ੍ਵਥਾ ਸਂਯਮਕੇ ਸਾਥ ਵਿਰੋਧ ਨ ਆਯੇ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹਿਯੇ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਮੇਂ ਭੀ ਸਂਯਮ ਹੀ ਸਾਧ੍ਯ ਹੈ .

Page 462 of 513
PDF/HTML Page 495 of 546
single page version

ਅਥ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਰ੍ਵਿਸ਼ਯਵਿਭਾਗੇ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ —

ਯਾ ਕਿਲਾਨੁਕਮ੍ਪਾਪੂਰ੍ਵਿਕਾ ਪਰੋਪਕਾਰਲਕ੍ਸ਼ਣਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ ਸਾ ਖਲ੍ਵਨੇਕਾਨ੍ਤਮੈਤ੍ਰੀਪਵਿਤ੍ਰਿਤਚਿਤ੍ਤੇਸ਼ੁ ਪਰੋਪਕਾਰੇ, ਤਥਾਪਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਭਿਰ੍ਧਰ੍ਮੋਪਕਾਰਃ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਇਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਕੁਵ੍ਵਦੁ ਕਰੋਤੁ . ਸ ਕਃ ਕਰ੍ਤਾ . ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਪੁਰੁਸ਼ਃ . ਕਂ ਕਰੋਤੁ . ਅਣੁਕਂ ਪਯੋਵਯਾਰਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਸਹਿਤੋਪਕਾਰਂ ਦਯਾਸਹਿਤਂ ਧਰ੍ਮਵਾਤ੍ਸਲ੍ਯਮ੍ . ਯਦਿ ਕਿਮ੍ . ਲੇਵੋ ਜਦਿ ਵਿ ਅਪ੍ਪੋ ‘‘ਸਾਵਦ੍ਯਲੇਸ਼ੋ ਬਹੁਪੁਣ੍ਯਰਾਸ਼ੌ’’ ਇਤਿ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਾਨ੍ਤੇਨ ਯਦ੍ਯਪ੍ਯਲ੍ਪਲੇਪਃ ਸ੍ਤੋਕਸਾਵਦ੍ਯਂ ਭਵਤਿ . ਕੇਸ਼ਾਂ ਕਰੋਤੁ . ਜੋਣ੍ਹਾਣਂ ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗਪਰਿਣਤਜੈਨਾਨਾਮ੍ . ਕਥਮ੍ . ਣਿਰਵੇਕ੍ਖਂ ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਂ

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜੋ ਸ਼੍ਰਮਣ ਛਹ ਕਾਯਕੀ ਵਿਰਾਧਨਾ ਸਹਿਤ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯਾਦਿ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਵਹ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਧਰ੍ਮਮੇਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਤਾ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਸ਼੍ਰਮਣਕੋ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯਾਦਿਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ ਜਿਸਸੇ ਸਂਯਮਕੀ ਵਿਰਾਧਨਾ ਨ ਹੋ .

ਯਹਾਁ ਇਤਨਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਝਨਾ ਚਾਹਿਯੇ ਕਿ — ਜੋ ਸ੍ਵਸ਼ਰੀਰ ਪੋਸ਼ਣਕੇ ਲਿਯੇ ਯਾ ਸ਼ਿਸ਼੍ਯਾਦਿਕੇ ਮੋਹਸੇ ਸਾਵਦ੍ਯਕੋ ਨਹੀਂ ਚਾਹਤਾ ਉਸੇ ਤੋ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯਾਦਿਮੇਂ ਭੀ ਸਾਵਦ੍ਯਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹਿਯੇ, ਵਹ ਸ਼ੋਭਾਸ੍ਪਦ ਹੈ . ਕਿਨ੍ਤੁ ਜੋ ਅਨ੍ਯਤ੍ਰ ਤੋ ਸਾਵਦ੍ਯਕੀ ਇਚ੍ਛਾ ਕਰੇ ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਪਨੀ ਅਵਸ੍ਥਾਕੇ ਯੋਗ੍ਯ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯਾਦਿ ਧਰ੍ਮਕਾਰ੍ਯਮੇਂ ਸਾਵਦ੍ਯਕੋ ਨ ਚਾਹੇ ਉਸਕੇ ਤੋ ਸਮ੍ਯਕ੍ਤ੍ਵ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੨੫੦..

ਅਬ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਵਿਸ਼ਯਕੇ ਦੋ ਵਿਭਾਗ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਬ ਯਹ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਯੋਂਕੋ ਕਿਸਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਉਪਕਾਰਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ ਔਰ ਕਿਸਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਨਹੀਂ) : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਯਦ੍ਯਪਿ ਅਲ੍ਪਃ ਲੇਪਃ ] ਯਦ੍ਯਪਿ ਅਲ੍ਪ ਲੇਪ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ [ਸਾਕਾਰਨਾਕਾਰਚਰ੍ਯਾਯੁਕ੍ਤਾਨਾਮ੍ ] ਸਾਕਾਰ – ਅਨਾਕਾਰ ਚਰ੍ਯਾਯੁਕ੍ਤ [ਜੈਨਾਨਾਂ ] ਜੈਨੋਂਕਾ [ਅਨੁਕਮ੍ਪਯਾ ] ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਸੇ [ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਂ ] ਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਤਯਾ [ਉਪਕਾਰਂ ਕਰੋਤੁ ] (ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਸੇ) ਉਪਕਾਰ ਕਰੋ ..੨੫੧..

ਟੀਕਾ : — ਜੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰੋਪਕਾਰਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਉਸਕੇ ਕਰਨੇਸੇ ਯਦ੍ਯਪਿ ਅਲ੍ਪ ਲੇਪ ਤੋ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤਥਾਪਿ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਕੇ ਸਾਥ ਮੈਤ੍ਰੀਸੇ ਜਿਨਕਾ ਚਿਤ੍ਤ ਪਵਿਤ੍ਰ ਹੁਆ ਹੈ ਐਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਜੈਨੋਂਕੇ

Page 463 of 513
PDF/HTML Page 496 of 546
single page version

ਸ਼ੁਦ੍ਧੇਸ਼ੁ ਜੈਨੇਸ਼ੁ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤਯਾ ਸਾਕਾਰਾਨਾਕਾਰਚਰ੍ਯਾਯੁਕ੍ਤੇਸ਼ੁ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮੋਪਲਂਭੇਤਰ- ਸਕਲਨਿਰਪੇਕ੍ਸ਼ਤਯੈਵਾਲ੍ਪਲੇਪਾਪ੍ਯਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਦ੍ਧਾ; ਨ ਪੁਨਰਲ੍ਪਲੇਪੇਤਿ ਸਰ੍ਵਤ੍ਰ ਸਰ੍ਵਥੈਵਾਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਦ੍ਧਾ, ਤਤ੍ਰ ਤਥਾਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਤ੍ਰਾਣਸ੍ਯ ਪਰਾਤ੍ਮਨੋਰਨੁਪਪਤ੍ਤੇਰਿਤਿ ..੨੫੧..

ਅਥ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਕਾਲਵਿਭਾਗਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ —

ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਭਾਵਨਾਵਿਨਾਸ਼ਕਖ੍ਯਾਤਿਪੂਜਾਲਾਭਵਾਞ੍ਛਾਰਹਿਤਂ ਯਥਾ ਭਵਤਿ . ਕਥਂਭੂਤਾਨਾਂ ਜੈਨਾਨਾਮ੍ . ਸਾਗਾਰਣਗਾਰ- ਚਰਿਯਜੁਤ੍ਤਾਣਂ ਸਾਗਾਰਾਨਾਗਾਰਚਰ੍ਯਾਯੁਕ੍ਤਾਨਾਂ ਸ਼੍ਰਾਵਕਤਪੋਧਨਾਚਰਣਸਹਿਤਾਨਾਮਿਤ੍ਯਰ੍ਥਃ ..੨੫੧.. ਕਸ੍ਮਿਨ੍ਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਂ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯਮਿਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਪਡਿਵਜ੍ਜਦੁ ਪ੍ਰਤਿਪਦ੍ਯਤਾਂ ਸ੍ਵੀਕਰੋਤੁ . ਕਯਾ . ਆਦਸਤ੍ਤੀਏ ਸ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤ੍ਯਾ . ਸ ਕਃ ਕਰ੍ਤਾ . ਸਾਹੂ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਭਾਵਨਯਾ ਸ੍ਵਾਤ੍ਮਾਨਂ ਸਾਧਯਤੀਤਿ ਸਾਧੁਃ . ਕਮ੍ . ਸਮਣਂ ਜੀਵਿਤਮਰਣਾਦਿਸਮਪਰਿਣਾਮ- ਪ੍ਰਤਿ — ਜੋ ਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੇ ਜ੍ਞਾਨ – ਦਰ੍ਸ਼ਨਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ੧ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਕਾਰਣ ਸਾਕਾਰ – ੨ਅਨਾਕਾਰ ਚਰ੍ਯਾਵਾਲੇ ਹੈਂ ਉਨਕੇ ਪ੍ਰਤਿ, — ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਅਨ੍ਯ ਸਬਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾ ਕਿਯੇ ਬਿਨਾ ਹੀ, ਉਸ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਕਰਨੇਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਲ੍ਪ ਲੇਪਵਾਲੀ ਹੋਨੇਸੇ ਸਬਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਸਭੀ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਵਹ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਅਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧ ਹੋ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹਾਁ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਦਿ ਸਬਕੇ ਪ੍ਰਤਿ ਸਭੀ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਕੀ ਜਾਯ ਤੋ) ਉਸ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸੇ ਪਰਕੇ ਔਰ ਨਿਜਕੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੀ ਰਕ੍ਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਤੀ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਯਦ੍ਯਪਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰੋਪਕਾਰਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸੇ ਅਲ੍ਪ ਲੇਪ ਤੋ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਤਥਾਪਿ ਯਦਿ (੧) ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਸ੍ਵਰੂਪ ਚਰ੍ਯਾਵਾਲੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਜੈਨੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ, ਤਥਾ (੨) ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਹੀ, ਵਹ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕੀ ਜਾਤੀ ਹੋ ਤੋ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀਕੇ ਉਸਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਪਰਨ੍ਤੁ, ਯਦ੍ਯਪਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਪੂਰ੍ਵਕ ਪਰੋਪਕਾਰਸ੍ਵਰੂਪ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਸੇ ਅਲ੍ਪ ਹੀ ਲੇਪ ਹੋਤਾ ਹੈ ਤਥਾਪਿ (੧) ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਜ੍ਞਾਨਦਰ੍ਸ਼ਨਰੂਪ ਚਰ੍ਯਾਵਾਲੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਜੈਨੋਂਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਦੂਸਰੋਂਕੇ ਪ੍ਰਤਿ, ਤਥਾ (੨) ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਉਪਲਬ੍ਧਿਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤ ਅਨ੍ਯ ਕਿਸੀ ਭੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ, ਵਹ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਨੇਕਾ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀਕੇ ਨਿਸ਼ੇਧ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਪਰਕੋ ਯਾ ਨਿਜਕੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੀ ਰਕ੍ਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤੀ ..੨੫੧..

ਅਬ, ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕੇ ਕਾਲਕਾ ਵਿਭਾਗ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਹ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ – ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣ ਕੋ ਕਿਸ ਸਮਯ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਰਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ ਔਰ ਕਿਸ ਸਮਯ ਨਹੀਂ) : —

੧. ਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ = ਪਰਿਣਤਿ; ਵਰ੍ਤਨ; ਵਰ੍ਤਨਾ ਵਹ . ੨. ਜ੍ਞਾਨ ਸਾਕਾਰ ਹੈ ਔਰ ਦਰ੍ਸ਼ਨ ਅਨਾਕਾਰ ਹੈ .

Page 464 of 513
PDF/HTML Page 497 of 546
single page version

ਯਦਾ ਹਿ ਸਮਧਿਗਤਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਸ਼੍ਰਮਣਸ੍ਯ ਤਤ੍ਪ੍ਰਚ੍ਯਾਵਨਹੇਤੋਃ ਕਸ੍ਯਾਪ੍ਯੁਪਸਰ੍ਗਸ੍ਯੋਪਨਿਪਾਤਃ ਸ੍ਯਾਤ੍, ਸ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਃ ਸ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤ੍ਯਾ ਪ੍ਰਤਿਚਿਕੀਰ੍ਸ਼ਾ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾਲਃ . ਇਤਰਸ੍ਤੁ ਸ੍ਵਯਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤੇਃ ਸਮਧਿਗਮਨਾਯ ਕੇਵਲਂ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾਲ ਏਵ ..੨੫੨..

ਅਥ ਲੋਕਸਮ੍ਭਾਸ਼ਣਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਂ ਸਨਿਮਿਤ੍ਤਵਿਭਾਗਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ —

ਤ੍ਵਾਚ੍ਛ੍ਰਮਣਸ੍ਤਂ ਸ਼੍ਰਮਣਮ੍ . ਦਿਟ੍ਠਾ ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਵਾ . ਕਥਂਭੂਤਮ੍ . ਰੂਢਂ ਰੂਢਂ ਵ੍ਯਾਪ੍ਤਂ ਪੀਡਿਤਂ ਕਦਰ੍ਥਿਤਮ੍ . ਕੇਨ . ਰੋਗੇਣ ਵਾ ਅਨਾਕੁਲਤ੍ਵਲਕ੍ਸ਼ਣਪਰਮਾਤ੍ਮਨੋ ਵਿਲਕ੍ਸ਼ਣੇਨਾਕੁਲਤ੍ਵੋਤ੍ਪਾਦਕੇਨ ਰੋਗੇਣ ਵ੍ਯਾਧਿਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ਵਾ, ਛੁਧਾਏ ਕ੍ਸ਼ੁਧਯਾ, ਤਣ੍ਹਾਏ ਵਾ ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਯਾ ਵਾ, ਸਮੇਣ ਵਾ ਮਾਰ੍ਗੋਪਵਾਸਾਦਿਸ਼੍ਰਮੇਣ ਵਾ . ਅਤ੍ਰੇਦਂ ਤਾਤ੍ਪਰ੍ਯਮ੍ — ਸ੍ਵਸ੍ਥਭਾਵਨਾਵਿਘਾਤਕ- ਰੋਗਾਦਿਪ੍ਰਸ੍ਤਾਵੇ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਸ਼ੇਸ਼ਕਾਲੇ ਸ੍ਵਕੀਯਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ..੨੫੨.. ਅਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਂ ਤਪੋਧਨਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਲੌਕਿਕਸਂਭਾਸ਼ਣਵਿਸ਼ਯੇ ਨਿਸ਼ੇਧੋ ਨਾਸ੍ਤੀਤ੍ਯੁਪਦਿਸ਼ਤਿ — ਣ ਣਿਂਦਿਦਾ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿ-

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਰੋਗੇਣ ਵਾ ] ਰੋਗਸੇ, [ਕ੍ਸ਼ੁਧਯਾ ] ਕ੍ਸ਼ੁਧਾਸੇ, [ਤ੍ਰੁਸ਼੍ਣਯਾ ਵਾ ] ਤ੍ਰੁਸ਼ਾਸੇ [ਸ਼੍ਰਮੇਣ ਵਾ ] ਅਥਵਾ ਸ਼੍ਰਮਸੇ [ਰੂਢਮ੍ ] ਆਕ੍ਰਾਂਤ [ਸ਼੍ਰਮਣਂ ] ਸ਼੍ਰਮਣਕੋ [ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟ੍ਵਾ ] ਦੇਖਕਰ [ਸਾਧੁਃ ] ਸਾਧੁ [ਆਤ੍ਮਸ਼ਕ੍ਤ੍ਯਾ ] ਅਪਨੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਅਨੁਸਾਰ [ਪ੍ਰਤਿਪਦ੍ਯਤਾਮ੍ ] ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯਾਦਿ ਕਰੋ ..੨੫੨..

ਟੀਕਾ : — ਜਬ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਸ਼੍ਰਮਣਕੋ, ਉਸਸੇ ਚ੍ਯੁਤ ਕਰੇ ਐਸਾ ਕਾਰਣ — ਕੋਈ ਭੀ ਉਪਸਰ੍ਗ — ਆ ਜਾਯ, ਤਬ ਵਹ ਕਾਲ, ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀਕੋ ਅਪਨੀ ਸ਼ਕ੍ਤਿਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ੧ਪ੍ਰਤਿਕਾਰ ਕਰਨੇਕੀ ਇਚ੍ਛਾਰੂਪ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਕਾਲ ਹੈ; ਔਰ ਉਸਕੇ ਅਤਿਰਿਕ੍ਤਕਾ ਕਾਲ ਅਪਨੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੀ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਕੇ ਲਿਯੇ ਕੇਵਲ ਨਿਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਕਾ ਕਾਲ ਹੈ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਜਬ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਸ੍ਵਸ੍ਥ ਭਾਵਕਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨੇਵਾਲਾ ਰੋਗਾਦਿਕ ਆ ਜਾਯ ਤਬ ਉਸ ਸਮਯ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸਾਧੁਕੋ ਉਨਕੀ ਸੇਵਾਕੀ ਇਚ੍ਛਾਰੂਪ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਔਰ ਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਲਮੇਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਨਿਜ ਅਨੁਸ਼੍ਠਾਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ..੨੫੨..

ਅਬ ਲੋਗੋਂਕੇ ਸਾਥ ਬਾਤਚੀਤਕਰਨੇਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਉਸਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਕੇ ਵਿਭਾਗ ਸਹਿਤ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣਕੋ ਲੋਗੋਂਕੇ ਸਾਥ ਬਾਤਚੀਤਕੀ ਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ ਕਿਸ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਕਰਨਾ ਯੋਗ੍ਯ ਹੈ ਔਰ ਕਿਸ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਨਹੀਂ, ਸੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ) : — ਸੇਵਾਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਰੋਗੀ – ਬਾਲ਼ਕ – ਵ੍ਰੁਦ੍ਧ – ਗੁਰੁ ਸ਼੍ਰਮਣੋ ਤਣੀ,

੧. ਪ੍ਰਤਿਕਾਰ = ਉਪਾਯ; ਸਹਾਯ .

Page 465 of 513
PDF/HTML Page 498 of 546
single page version

ਸਮਧਿਗਤਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤੀਨਾਂ ਗ੍ਲਾਨਗੁਰੁਬਾਲਵ੍ਰੁਦ੍ਧਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਂ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਨਿਮਿਤ੍ਤਮੇਵ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿ- ਸ਼ੂਨ੍ਯਜਨਸਮ੍ਭਾਸ਼ਣਮਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧਂ, ਨ ਪੁਨਰਨ੍ਯਨਿਮਿਤ੍ਤਮਪਿ ..੨੫੩..

ਅਥੈਵਮੁਕ੍ਤਸ੍ਯ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਯ ਗੌਣਮੁਖ੍ਯਵਿਭਾਗਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ —

ਤਪੋਧਨਾਨਾਂ ਨ ਨਿਨ੍ਦਿਤਾ, ਨ ਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧਾ . ਕਾ ਕਰ੍ਮਤਾਪਨ੍ਨਾ . ਲੋਗਿਗਜਣਸਂਭਾਸਾ ਲੌਕਿਕਜਨੈਃ ਸਹ ਸਂਭਾਸ਼ਾ ਵਚਨਪ੍ਰਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਃ . ਸੁਹੋਵਜੁਦਾ ਵਾ ਅਥਵਾ ਸਾਪਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਯੁਕ੍ਤਾ ਭਣ੍ਯਤੇ . ਕਿਮਰ੍ਥਂ ਨ ਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧਾ . ਵੇਜ੍ਜਾਵਚ੍ਚਣਿਮਿਤ੍ਤਂ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਨਿਮਿਤ੍ਤਮ੍ . ਕੇਸ਼ਾਂ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਮ੍ . ਗਿਲਾਣਗੁਰੁਬਾਲਵੁਡ੍ਢਸਮਣਾਣਂ ਗ੍ਲਾਨਗੁਰੁਬਾਲਵ੍ਰੁਦ੍ਧਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਮ੍ . ਅਤ੍ਰ ਗੁਰੁਸ਼ਬ੍ਦੇਨ ਸ੍ਥੂਲਕਾਯੋ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਅਥਵਾ ਪੂਜ੍ਯੋ ਵਾ ਗੁਰੁਰਿਤਿ . ਤਥਾਹਿ — ਯਦਾ ਕੋਪਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਯੁਕ੍ਤ ਆਚਾਰ੍ਯਃ ਸਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਨਾਂ ਵੀਤਰਾਗਚਾਰਿਤ੍ਰਲਕ੍ਸ਼ਣਸ਼ੁਦ੍ਧੋਪਯੋਗਿਨਾਂ ਵਾ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਦਾਕਾਲੇ ਤਦ੍ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਲੌਕਿਕਜਨੈਃ ਸਹ ਸਂਭਾਸ਼ਣਂ ਕਰੋਤਿ, ਨ ਸ਼ੇਸ਼ਕਾਲ ਇਤਿ ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ ..੨੫੩.. ਏਵਂ ਗਾਥਾਪਞ੍ਚਕੇਨ ਲੌਕਿਕਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਸਂਬਨ੍ਧਿਪ੍ਰਥਮਸ੍ਥਲਂ ਗਤਮ੍ . ਅਥਾਯਂ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾਦਿਲਕ੍ਸ਼ਣ- ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਤਪੋਧਨੈਰ੍ਗੌਣਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾ ਸ਼੍ਰਾਵਕੈਸ੍ਤੁ ਮੁਖ੍ਯਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾ ਕਰ੍ਤਵ੍ਯ ਇਤ੍ਯਾਖ੍ਯਾਤਿ — ਭਣਿਦਾ ਭਣਿਤਾ ਕਥਿਤਾ . ਕਾ ਕਰ੍ਮਤਾਪਨ੍ਨਾ . ਚਰਿਯਾ ਚਰ੍ਯਾ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮਨੁਸ਼੍ਠਾਨਮ੍ . ਕਿਂਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟਾ . ਏਸਾ ਏਸ਼ਾ ਪ੍ਰਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ੀਭੂਤਾ . ਪੁਨਸ਼੍ਚ ਕਿਂਰੂਪਾ . ਪਸਤ੍ਥਭੂਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਭੂਤਾ ਧਰ੍ਮਾਨੁਰਾਗਰੂਪਾ . ਕੇਸ਼ਾਂ ਸਂਬਨ੍ਧਿਨੀ . ਸਮਣਾਣਂ ਵਾ ਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਂ ਵਾ ਪੁਣੋ ਘਰਤ੍ਥਾਣਂ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਵਾ ] ਔਰ [ਗ੍ਲਾਨਗੁਰੁਬਾਲਵ੍ਰੁਦ੍ਧਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਮ੍ ] ਰੋਗੀ, ਗੁਰੁ (-ਪੂਜ੍ਯ, ਬੜੇ), ਬਾਲ ਤਥਾ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੀ [ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਯਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ] ਸੇਵਾਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ, [ਸ਼ੁਭੋਪਯੁਤਾ ] ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਯੁਕ੍ਤ [ਲੌਕਿਕਜਨਸਂਭਾਸ਼ਾ ] ਲੌਕਿਕ ਜਨੋਂਕੇ ਸਾਥਕੀ ਬਾਤਚੀਤ [ਨ ਨਿਨ੍ਦਿਤਾ ] ਨਿਨ੍ਦਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੨੫੩..

ਟੀਕਾ : — ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਰੋਗੀ, ਗੁਰੁ, ਬਾਲ ਔਰ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੀ ਸੇਵਾਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਹੀ (ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗੀ ਸ਼੍ਰਮਣਕੋ) ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਸ਼ੂਨ੍ਯ ਲੋਗੋਂਕੇ ਸਾਥ ਬਾਤਚੀਤ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੈ ( – ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੋਂਮੇਂ ਨਿਸ਼ਿਦ੍ਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ), ਕਿਨ੍ਤੁ ਅਨ੍ਯ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸੇ ਭੀ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਹੋ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ..੨੫੩..

ਅਬ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰਸੇ ਕਹੇ ਗਯੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕਾ ਗੌਣ – ਮੁਖ੍ਯ ਵਿਭਾਗ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ; (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਯਹ ਬਤਲਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਕਿਸਕੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਗੌਣ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਕਿਸਕੇ ਮੁਖ੍ਯ ਹੋਤਾ ਹੈ .) : —

Page 466 of 513
PDF/HTML Page 499 of 546
single page version

ਏਵਮੇਸ਼ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਰਾਗਯੋਗਿਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਚਰ੍ਯਾਰੂਪ ਉਪਵਰ੍ਣਿਤਃ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਃ ਤਦਯਂ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮ- ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਕਾਂ ਸਮਸ੍ਤਵਿਰਤਿਮੁਪੇਯੁਸ਼ਾਂ ਕਸ਼ਾਯਕਣਸਦ੍ਭਾਵਾਤ੍ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨਃ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਵ੍ਰੁਤ੍ਤਿਵਿਰੁਦ੍ਧਰਾਗਸਂਗਤ- ਤ੍ਵਾਦ੍ਗੌਣਃ ਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਂ; ਗ੍ਰੁਹਿਣਾਂ ਤੁ, ਸਮਸ੍ਤਵਿਰਤੇਰਭਾਵੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਸ੍ਯਾਭਾਵਾਤ੍ਕਸ਼ਾਯਸਦ੍ਭਾਵਾ- ਤ੍ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨੋਪਿ, ਸ੍ਫ ਟਿਕਸਮ੍ਪਰ੍ਕੇਣਾਰ੍ਕਤੇਜਸ ਇਵੈਧਸਾਂ, ਰਾਗਸਂਯੋਗੇਨ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਨੋਨੁਭਵਾਤ੍ ਕ੍ਰਮਤਃ ਪਰਮਨਿਰ੍ਵਾਣਸੌਖ੍ਯਕਾਰਣਤ੍ਵਾਚ੍ਚ, ਮੁਖ੍ਯਃ ..੨੫੪.. ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਾਨਾਂ ਵਾ ਪੁਨਰਿਯਮੇਵ ਚਰ੍ਯਾ ਪਰੇਤ੍ਤਿ ਪਰਾ ਸਰ੍ਵੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟੇਤਿ . ਤਾਏਵ ਪਰਂ ਲਹਦਿ ਸੋਕ੍ਖਂ ਤਯੈਵ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਚਰ੍ਯਯਾ ਪਰਂਪਰਯਾ ਮੋਕ੍ਸ਼ਸੁਖਂ ਲਭਤੇ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥ ਇਤਿ . ਤਥਾਹਿ — ਤਪੋਧਨਾਃ ਸ਼ੇਸ਼ਤਪੋਧਨਾਨਾਂ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਂ ਕੁਰ੍ਵਾਣਾਃ ਸਨ੍ਤਃ ਕਾਯੇਨ ਕਿਮਪਿ ਨਿਰਵਦ੍ਯਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਂ ਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ; ਵਚਨੇਨ ਧਰ੍ਮੋਪਦੇਸ਼ਂ ਚ . ਸ਼ੇਸ਼ਮੌਸ਼ਧਾਨ੍ਨਪਾਨਾਦਿਕਂ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਾਨਾਮਧੀਨਂ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਰੂਪੋ ਧਰ੍ਮੋ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਾਨਾਂ ਮੁਖ੍ਯਃ, ਤਪੋਧਨਾਨਾਂ ਗੌਣਃ . ਦ੍ਵਿਤੀਯਂ ਚ ਕਾਰਣਂ — ਨਿਰ੍ਵਿਕਾਰਚਿਚ੍ਚਮਤ੍ਕਾਰਭਾਵਨਾਪ੍ਰਤਿਪਕ੍ਸ਼ਭੂਤੇਨ ਵਿਸ਼ਯਕਸ਼ਾਯਨਿਮਿਤ੍ਤੋਤ੍ਪਨ੍ਨੇਨਾਰ੍ਤਰੌਦ੍ਰਦੁਰ੍ਧ੍ਯਾਨਦ੍ਵਯੇਨ ਪਰਿਣਤਾਨਾਂ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਾਨਾਮਾਤ੍ਮਾਸ਼੍ਰਿਤਨਿਸ਼੍ਚਯਧਰ੍ਮਸ੍ਯਾਵਕਾਸ਼ੋ ਨਾਸ੍ਤਿ, ਵੈਯਾਵ੍ਰੁਤ੍ਤ੍ਯਾਦਿਧਰ੍ਮੇਣ ਦੁਰ੍ਧ੍ਯਾਨਵਞ੍ਚਨਾ ਭਵਤਿ, ਤਪੋਧਨਸਂਸਰ੍ਗੇਣ ਨਿਸ਼੍ਚਯਵ੍ਯਵਹਾਰਮੋਕ੍ਸ਼ਮਾਰ੍ਗੋਪਦੇਸ਼ਲਾਭੋ ਭਵਤਿ . ਤਤਸ਼੍ਚ ਪਰਂਪਰਯਾ ਨਿਰ੍ਵਾਣਂ ਲਭਨ੍ਤੇ ਇਤ੍ਯਭਿਪ੍ਰਾਯਃ ..੨੫੪.. ਏਵਂ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਿਤਪੋਧਨਾਨਾਂ ਸ਼ੁਭਾਨੁਸ਼੍ਠਾਨਕਥਨਮੁਖ੍ਯਤਯਾ ਗਾਥਾਸ਼੍ਟਕੇਨ ਦ੍ਵਿਤੀਯਸ੍ਥਲਂ

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਏਸ਼ਾ ] ਯਹ [ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਭੂਤਾ ] ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਭੂਤ [ਚਰ੍ਯਾ ] ਚਰ੍ਯਾ [ਸ਼੍ਰਮਣਾਨਾਂ ] ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੇ (ਗੌਣ) ਹੋਤੀ ਹੈ [ਵਾ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਾਨਾਂ ਪੁਨਃ ] ਔਰ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥੋਂਕੇ ਤੋ [ਪਰਾ ] ਮੁਖ੍ਯ ਹੋਤੀ ਹੈ, [ਇਤਿ ਭਣਿਤਾ ] ਐਸਾ (ਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰੋਂਮੇਂ) ਕਹਾ ਹੈ; [ਤਯਾ ਏਵ ] ਉਸੀਸੇ [ਪਰਂ ਸੌਖ੍ਯਂ ਲਭਤੇ ] (ਪਰਮ੍ਪਰਾਸੇ) ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥ ਪਰਮ ਸੌਖ੍ਯਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਤਾ ਹੈ ..੨੫੪..

ਟੀਕਾ : — ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਨੁਰਾਗਯੁਕ੍ਤ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਚਰ੍ਯਾਰੂਪ ਜੋ ਯਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਵਰ੍ਣਿਤ ਕਿਯਾ ਗਯਾ ਹੈ ਵਹ ਯਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ, ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਸਰ੍ਵਵਿਰਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਸ਼੍ਰਮਣੋਂਕੇ ਕਸ਼ਾਯਕਣਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਿਤ ਹੋਤਾ ਹੁਆ, ਗੌਣ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਵਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਸੇ ਵਿਰੁਦ੍ਧ ਐਸੇ ਰਾਗਕੇ ਸਾਥ ਸਂਬਂਧਵਾਨ ਹੈ; ਔਰ ਵਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥੋਂਕੇ ਤੋ, ਸਰ੍ਵਵਿਰਤਿਕੇ ਅਭਾਵਸੇ ਕ੍ਯੋਂਕਿ — ਜੈਸੇ ਈਂਧਨਕੋ ਸ੍ਫ ਟਿਕਕੇ ਸਂਪਰ੍ਕਸੇ ਸੂਰ੍ਯਕੇ ਤੇਜਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਹੈ (ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਜਲ ਉਠਤਾ ਹੈ ) ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ — ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਕੋ ਰਾਗਕੇ ਸਂਯੋਗਸੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਔਰ (ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ) ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਪਰਮ ਨਿਰ੍ਵਾਣਸੌਖ੍ਯਕਾ ਕਾਰਣ ਹੋਤਾ ਹੈ .

ਭਾਵਾਰ੍ਥ : — ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਤੋ ਸ਼੍ਰਮਣਕੋ ਤਥਾ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦਸ਼੍ਟਿ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਕੋ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕਾ ਹੀ ਆਸ਼੍ਰਯ ਹੈ, ਪਰਨ੍ਤੁ ਚਾਰਿਤ੍ਰਾਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਸ਼੍ਰਮਣਕੇ ਮੁਨਿਯੋਗ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿ ਮੁਖ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਗੌਣ

੧ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਕਾ ਅਭਾਵ ਹੋਨੇਸੇ ਕਸ਼ਾਯਕੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੇ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਹੋਤਾ ਹੁਆ ਭੀ, ਮੁਖ੍ਯ ਹੈ,

੧. ਚਾਰਿਤ੍ਰਦਸ਼ਾਮੇਂ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਉਗ੍ਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਕੋ ਹੀ ਯਹਾਁ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਗਿਨਾ ਹੈ; ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਕੇ ਉਸਕਾ ਅਭਾਵ ਹੈ . ਸ਼ੇਸ਼, ਦਰ੍ਸ਼ਨਾਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਤੋ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਕੇ ਭੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਾਕਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹੈ ਹੀ .

Page 467 of 513
PDF/HTML Page 500 of 546
single page version

ਅਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਯ ਕਾਰਣਵੈਪਰੀਤ੍ਯਾਤ੍ ਫਲਵੈਪਰੀਤ੍ਯਂ ਸਾਧਯਤਿ —

ਯਥੈਕੇਸ਼ਾਮਪਿ ਬੀਜਾਨਾਂ ਭੂਮਿਵੈਪਰੀਤ੍ਯਾਨ੍ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਵੈਪਰੀਤ੍ਯਂ, ਤਥੈਕਸ੍ਯਾਪਿ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਰਾਗਲਕ੍ਸ਼ਣਸ੍ਯ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਯ ਪਾਤ੍ਰਵੈਪਰੀਤ੍ਯਾਤ੍ਫਲਵੈਪਰੀਤ੍ਯਂ, ਕਾਰਣਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਕਾਰ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਯਾਵਸ਼੍ਯਂਭਾਵਿਤ੍ਵਾਤ੍ .੨੫੫. ਗਤਮ੍ . ਇਤ ਊਰ੍ਧ੍ਵਂ ਗਾਥਾਸ਼ਟਕਪਰ੍ਯਨ੍ਤਂ ਪਾਤ੍ਰਾਪਾਤ੍ਰਪਰੀਕ੍ਸ਼ਾਮੁਖ੍ਯਤ੍ਵੇਨ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾਨਂ ਕਰੋਤਿ . ਅਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਸ੍ਯ ਪਾਤ੍ਰਭੂਤਵਸ੍ਤੁਵਿਸ਼ੇਸ਼ਾਤ੍ਫਲਵਿਸ਼ੇਸ਼ਂ ਦਰ੍ਸ਼ਯਤਿ — ਫਲਦਿ ਫਲਤਿ, ਫਲਂ ਦਦਾਤਿ . ਸ ਕਃ . ਰਾਗੋ ਰਾਗਃ . ਕਥਂਭੂਤਃ . ਪਸਤ੍ਥਭੂਦੋ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਭੂਤੋ ਦਾਨਪੂਜਾਦਿਰੂਪਃ . ਕਿਂ ਫਲਤਿ . ਵਿਵਰੀਦਂ ਵਿਪਰੀਤਮਨ੍ਯਾਦ੍ਰੁਸ਼ਂ ਭਿਨ੍ਨ- ਭਿਨ੍ਨਫਲਮ੍ . ਕੇਨ ਕਰਣਭੂਤੇਨ . ਵਤ੍ਥੁਵਿਸੇਸੇਣ ਜਘਨ੍ਯਮਧ੍ਯਮੋਤ੍ਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਭੇਦਭਿਨ੍ਨਪਾਤ੍ਰਭੂਤਵਸ੍ਤੁਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ . ਅਤ੍ਰਾਰ੍ਥੇ ਹੈ ਔਰ ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਕੇ ਮੁਨਿਯੋਗ੍ਯ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਪਰਿਣਤਿਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਨ ਹੋ ਸਕਨੇਸੇ ਅਸ਼ੁਭਵਂਚਨਾਰ੍ਥ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਮੁਖ੍ਯ ਹੈ . ਸਮ੍ਯਗ੍ਦ੍ਰੁਸ਼੍ਟਿ ਗ੍ਰੁਹਸ੍ਥਕੇ ਅਸ਼ੁਭਸੇ ( – ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਸ਼ੁਦ੍ਧ ਪਰਿਣਤਿਸੇ) ਛੂਟਨੇਕੇ ਲਿਯੇ ਪ੍ਰਵਰ੍ਤਮਾਨ ਜੋ ਯਹ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕਾ ਪੁਰੁਸ਼ਾਰ੍ਥ ਵਹ ਭੀ ਸ਼ੁਦ੍ਧਿਕਾ ਹੀ ਮਨ੍ਦਪੁਰੁਸ਼ਾਰ੍ਥ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਮਂਦ ਆਲਮ੍ਬਨਸੇ ਅਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਤਿ ਬਦਲਕਰ ਸ਼ੁਭ ਪਰਿਣਤਿ ਹੋਤੀ ਹੈ ਔਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਕੇ ਉਗ੍ਰ ਆਲਮ੍ਬਨਸੇ ਸ਼ੁਭਪਰਿਣਤਿ ਭੀ ਬਦਲਕਰ ਸ਼ੁਭਪਰਿਣਤਿ ਹੋ ਜਾਤੀ ਹੈ ..੨੫੪..

ਅਬ, ਐਸਾ ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗਕੋ ਕਾਰਣਕੀ ਵਿਪਰੀਤਤਾਸੇ ਫਲਕੀ ਵਿਪਰੀਤਤਾ ਹੋਤੀ ਹੈ : —

ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਇਹ ਨਾਨਾਭੂਮਿਗਤਾਨਿ ਬੀਜਾਨਿ ਏਵ ] ਜੈਸੇ ਇਸ ਜਗਤਮੇਂ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰਕੀ ਭੂਮਿਯੋਂਮੇਂ ਪੜੇ ਹੁਏ ਬੀਜ [ਸਸ੍ਯਕਾਲੇ ] ਧਾਨ੍ਯਕਾਲਮੇਂ ਵਿਪਰੀਤਰੂਪਸੇ ਫਲਤੇ ਹੈਂ, ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ [ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਭੂਤਃ ਰਾਗਃ ] ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਭੂਤ ਰਾਗ [ਵਸ੍ਤੁਵਿਸ਼ੇਸ਼ੇਣ ] ਵਸ੍ਤੁ – ਭੇਦਸੇ ( – ਪਾਤ੍ਰ ਭੇਦਸੇ) [ਵਿਪਰੀਤਂ ਫਲਤਿ ] ਵਿਪਰੀਤਰੂਪਸੇ ਫਲਤਾ ਹੈ ..੨੫੫..

ਟੀਕਾ : — ਜੈਸੇ ਬੀਜ ਜ੍ਯੋਂ ਕੇ ਤ੍ਯੋਂ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਭੂਮਿਕੀ ਵਿਪਰੀਤਤਾਸੇ ਨਿਸ਼੍ਪਤ੍ਤਿਕੀ ਵਿਪਰੀਤਤਾ ਹੋਤੀ ਹੈ, (ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਅਚ੍ਛੀ ਭੂਮਿਮੇਂ ਉਸੀ ਬੀਜਕਾ ਅਚ੍ਛਾ ਅਨ੍ਨ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਖਰਾਬ ਭੂਮਿਮੇਂ ਵਹੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ ਯਾ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ), ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਸ਼ਸ੍ਤਰਾਗਸ੍ਵਰੂਪ ਸ਼ੁਭੋਪਯੋਗ ਜ੍ਯੋਂਕਾ ਤ੍ਯੋਂ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਪਾਤ੍ਰਕੀ ਵਿਪਰੀਤਤਾਸੇ ਫਲਕੀ ਵਿਪਰੀਤਤਾ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਕਾਰਣਕੇ ਭੇਦਸੇ ਕਾਰ੍ਯਕਾ ਭੇਦ ਅਵਸ਼੍ਯਮ੍ਭਾਵੀ (ਅਨਿਵਾਰ੍ਯ) ਹੈ ..੨੫੫..